Logo DBNL
Memoires 1980 (2011)

Memoires 1980

(2011)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

New York

13 juni 1980

Ik heb de nacht doorgebracht in Club Bath aan First Avenue. Om 06:00 uur zijn de coffeeshops al open.

Ik belde een radiopraatje over vals atoomalarm naar Veronica door. Henri Remmers wilde ook iets over de Amerikaanse defensiebegroting hebben.

In de buurt van Neurenberg zijn 55 en nabij Frankfurt 89 Amerikaanse militairen gearresteerd op beschuldiging van het gebruik van hasj en heroïne.

Ik ontmoette George Walsh van MacMillan inzake het Arbatov-manuscript. Hij vroeg of ik kans zag nog drie kopieën te maken voor het weekeinde, want dat kon blijkbaar niet door MacMillan zelf tot stand worden gebracht.

Socrates schijnt eens over oude mannen die met jonge knapen seks hebben, te hebben gezegd dat dit hem deed denken aan varkens met jeuk.

Wat hier trouwens aan weer aan mooie jongens rondloopt is ongelofelijk.

Ben binnengelopen bij de Third Annual Convention van de International Psychohistorical Convention. Een Nederlander, Ruud Veenhoven van de Erasmus Universiteit, was aanwezig ‘meer uit privé belangstelling’.

Ik sprak daar de psycholoog en psychiater Jay Gonen, oorspronkelijk uit Haifa, nu werkzaam aan de universiteit van Rochester. Hij schreef A Psychohistory of Zionism. Dat is een boek dat me hevig interesseert.60 We stonden een tijdje te praten. Hij concludeerde: ‘You are a psycho prophet, Mr Oltmans.’

Mijn vriend Lloyd deMause hield vanmorgen een uitstekend verhaal over The Self Image in Historical Group Fantasy: The Iranian Crisis.

Richard Nixon staat op de omslag van New York Magazine en Julie Baumgold spendeert zes pagina's aan het nieuwe leven van de schurk in diens huis aan 142 East 65th Street in Manhattan.61 Hij laat haar een Boeddhabeeldje zien dat hij had gekregen van de koning van Afghanistan. Op tafel liggen de gedichten van

Mao Tse-Tung. Een assistent leest 30 tot 40 kranten en tijdschriften voor Nixon, die een eigen kantoor met 15 vertrekken heeft aan 26 Federal Plaza. Daar werken nog eens zes mensen voor hem, waarvoor hij een budget van 239.800 dollar per jaar heeft uitgetrokken. Ray Price werkt ook nog altijd voor Nixon.

14 juni 1980

Waldorf

Ben bij Scribner's naar nieuwe boeken gaan zoeken. Ik koop geen boeken over de jfk-moord meer. Anthony Summers heeft een verhaal geschreven waarin George de Mohrenschildt voorkomt. Kan niet alles bijhouden. Ik kocht een concert voor twee piano's van Max Bruch, waarvan ik niet wist dat bestond. Ben The Shining, een film met Jack Nicholson, gaan zien. Je vraagt je af met welke bedoeling een dergelijk product op de markt wordt gebracht. Trouwens, wanneer je links en rechts, waar dan ook, flarden van gesprekken opvangt, besef je dat dit land ziek is en bovendien bezig is een wereldwijde epidemie te veroorzaken.

Ik dineerde met Hashram Zainuddhin, de architect, en zijn familie. Hij werkt voor Boyer, een beroemde bouwmeester. Hij vertelde in detail hoe vier partners alles in het werk stellen the old man de das om te doen. Hashram noemt Bung Karno ‘a lunatic’. Ik vraag me soms af wat ik er nog doe. Hij lijkt steeds meer in de war te raken.

Later in Club Bath raakte ik tegen 02:00 uur op hol over Allan, een bontontwerper. Ik lag boven op hem en kwam klaar. Later zag ik hem wat beter bij meer verlichting en merkte pas op dat hij nogal een pokdalig gezicht had en aanzienlijk minder aantrekkelijk was dan in het schemer van de neukhokjes. Hij dacht achteraf waarschijnlijk hetzelfde over mij, toen hij ontdekte dat ik 55 ben.

Ik heb Svi Cohen al enkele malen telefonisch proberen te bereiken. Hij is er nooit, wat jammer is because the guy is a jewel.

Drie journalisten hebben The Bronze Star Medal ontvangen voor heldengedrag in Vietnam tijdens het Tet-offensief in 1968. Zij hebben in Hué geprobeerd een marinier te redden die een schot door zijn keel had gekregen. Hij overleed op weg naar het ziekenhuis.

Ik las The Uses of Enchantment, The Meaning and the Importance of Fairy Tales van Bruno Bettelheim.62 Ik geloof dat sprookjes juist een absolute ramp zijn en kinderen vanaf hun prille jeugd op

het verkeerde been zetten met kletsverhalen als de prins en prinses eeuwig gelukkig verder leefden.

‘To enrich the child's life (by a story) it must stimulate the child's imagination: help to develop the child's intellect and clarify emotions; be attuned to anxieties and aspirations; give full recognition to his difficulties, while at the same time suggesting solutions to the problems that perturb the child. In short, it must at one and the same time relate to all aspects of the child's personality.’

Ok, en wat doet roodkapje en de wolf, de nachtmerrie van ieder kind - althans dit was het voor mij - dan, wel voor het stimuleren van de verbeelding, het ontwikkelen van intellect en het verduidelijken van emotie's?

Vorig jaar reisde de voormalige minister van Justitie, Ramsey Clark, op verzoek van Carter naar Teheran. Inmiddels is het voor Amerikanen verboden naar Iran te reizen en is Clark een tweede maal gegaan, wat door The Wall Street Journal nota bene wordt omschreven als een farce.63 Carter zegt nu te overwegen Clark te zullen laten vervolgen, maar dat moet hij wel verkondigen omdat dit een verkiezingsjaar is. Het blad valt tegelijkertijd Cyrus Vance aan, die een rede op Harvard hield en bevrijd van banden met de regering heeft verkondigd dat salt ii van het grootste belang is en dat Moskou en Washington dit verdrag moeten ratificeren. ‘Waarom zijn we er bang voor te onderhandelen en waarom zoeken we altijd militaire oplossingen voor niet militaire problemen?’ aldus Vance. Nu Vance is afgetreden doet hij eindelijk zijn mond open en wordt hij in een belangrijk zakenblad als dit meteen ‘afgemaakt’. De waanzin van democratie en vrijheid van pers. Beleidvormers mogen in functie de waarheid niet verkondigen, ook omdat de kudde er niet rijp voor is. Beslissingen zijn dikwijls gericht op de populariteitscijfers. Eenmaal ‘vrij burger’ proberen ze hun mond open te doen en worden onmiddellijk als idioten versleten, zoals Clark en diens ‘offensively nutty opinions’ zoals The Wall Street Journal het beschijft.

Er zijn volgens de The New York Times 64 kandidaten voor het Witte Huis, waaronder Peter Titti uit South Beloit, Wisconsin. Hij is als 23-jarige student weliswaar niet kiesbaar, toch organiseerde hij een dollar-a-plate fund raising dinner waarvoor alleen hij en zijn kamergenoot verschenen.

Richard Nixon schreef weer een boek The Real War.64 Ronald

Steel is van mening dat Nixon het zo uitstekend met Brezhnev en Mao kon vinden omdat hij dezelfde taal van ‘ruthless and unprincipled power politics’ sprak. Maar hierdoor was hij in staat een modus vivendi met het Kremlin op te bouwen, waar Carter niet toe in staat is geweest. Maar zijn stokpaardje, de communistische wereldwijde samenzwering, wordt blijkbaar weer uitvoerig van stal gehaald en de mensheid is eigenlijk al in de Derde Wereldoorlog terecht gekomen met de vitale keuze tussen ‘surrender and suicide - red or dead’. Er zijn recentelijk weer 100 miljoen communisten bijgekomen in Angola, Ethiopië, Afghanistan, Zuid-Jemen, Mozambique, Laos, Cambodja en Vietnam. Dit is het soort denkwerk dat achter de cia-coup in 1965 in Indonesië heeft gezeten. Rechts is in Djakarta aan de macht gekomen maar voor hoe lang? Links is in de landen die Nixon aanroert in zijn boek aan de macht gekomen maar voor hoe lang? Het gaat om de slingerbeweging van de geschiedenis en die zal uiteindelijk ten voordele van links moeten uitslaan.

Op scholen van Michigan tot Colorado is een nieuwe populaire sport ontstaan, genaamd ‘assassination’. Er worden pijlen met zuignappen afgeschoten op de tegenstander. Als het onding pakt, valt die ‘tegenstander’ af tot de overwinnaar overblijft. Het spel wordt gezien als een vervolg op verstoppertje. Alleen vroeger was het voldoende als je de jongen vond en bij de lurven pakte. Nu wordt de dodelijke kogel nagebootst. De New York Post65 schrijft in een hoofdartikel wat de volgende spelletjes zullen zijn: Rape, Mugging, Mayhem? Psychologen stellen, dat pornografie helpt om het misdaadcijfer laag te houden. Vroeger had men voldoende aan voetbal, hockey, basketbal, waterpolo en noem maar op. Er bestond ook eens een spelletje cowboys en indianen. Wat volgt?

16 juni 1980

Time is verschenen met een speciaal nummer over de ussr van vijftig pagina's. Dat kan alleen hier. a fortress state in transition. De sovjets zijn nummer een in de productie van staal, ijzer en cement. Nummer twee bij aluminium, goud en andere vitale mineralen voor de moderne industrie. De ussr voorziet in eigen energiebehoeften en is na Saoedi-Arabië het land met de grootste petroleumreserves. Bijna een op de zes soldaten in de wereld is een sovjetsoldaat. En toch werkt het systeem niet want het Kremlin ziet geen kans om in de ele-

mentaire behoeften van burgers te voorzien. Het communisme loopt op haar laatste benen ‘running out of ideological élan with which to face the many challenges of the future. Six decades of totalitarianism have made most Soviet citizens submissive.’

Time had kunnen schrijven dat niet zestig jaar maar eeuwenlang de sovjet-mind zich als ‘onderworpene’ heeft ontwikkeld, want in dit opzicht verschilt het Kremlin van de tsaren niet al te veel van het Kremlin met proletariërs. In 1939 omschreef Churchill dit land als ‘Russia is a riddle wrapped in a mystery inside an enigma’.

Time citeert een sovjetdiplomaat: ‘You still assign to yourself a global role and to us a very limited, regional sphere of influence. Well, you'll have to get over that notion. It's outdated and unjust. We too are a global power, and we have the right to compete with you on a global scale. That is only fair if we are truly your equals.’ Alhoewel Georggi Arbatov niet bij naam wordt genoemd, citeert men iemand van zijn Instituut als volgt: ‘The problem with you Americans is that you can't bring yourself to live with us now that we have finally corrected the imbalance. All this talk about “the Soviet threat” in your country is nothing more than disguised nostalgia for what you regard as the good old days when you had a monopoly or at least superiority in power.’ Dit klinkt in ieder geval als Arbatov.

Time presenteert de Amerikaanse buitenlandse politiek natuurlijk als die van ‘de wereld’ hulp bieden, Peace Corps vrijwilligers, culturele tentoonstellingen en wat dies meer zij, terwijl de ussr alleen maar militaire adviseurs de wereld rond zou zenden. Ook zou Moskou weinig of niets hebben gedaan om de ontwikkelingslanden te hulp te komen. Ik moet denken aan een van mijn laatste gesprekken met president Sukarno in 1966. Hij zei dat hij Nikita Khrushchev tijdens zijn bezoek aan Indonesië te kennen had gegeven dringend 100 miljoen dollar nodig te hebben. Khrushchev keek naar minister Andrei Gromyko, die ‘ja’ knikte. De zaak was beklonken. ‘Moet ik die man dan haten omdat de vs dit zo gaarne willen?’ vroeg de president zich af. Typische Time-presentatie, maar toch staat er de nodige informatie in dit nummer. Het zou zelfs kunnen helpen bij het besluit van MacMillan Arbatov uit te geven.

Gallery prolongeert mijn interviewpagina niet, wat een verlies van 500 dollar per maand betekent. Ik stuurde Peter toch maar 500 dollar, alhoewel het een beetje een rib uit mijn lijf is.

Als ik de reportage in Time verder lees, vrees ik dat de teneur van de analyse de juiste is. Fundamenteel is de Sovjet-Unie een puinhoop, welke ook de uiterlijke schijn mag zijn.

The New York Times wijdde een groot artikel aan het feit dat dr. Philip Handler binnenkort als president van de National Academy of Sciences ‘a semi official Supreme Court of Science’, gaat aftreden. Frank Press, de wetenschapsadviseur van Jimmy Carter zegt dat Handler ‘has transformed the academy from a sleepy horrific body to one that performs a public service’.66 Toch is er rond Handler een zekere controverse ontstaan. Is de Academie wel objectief genoeg in haar rapporten geweest? Handler moet absoluut memoires schrijven.

Volgens Bettelheim schreef Schiller dat hij meer leerde van de diepere waarheid uit sprookjes die hem als kind werden verteld, dan van de waarheid die het leven hem bijbracht. Daar begrijp ik helemaal niets van. ‘Fairy tales,’ aldus Bettelheim, ‘carry important messages to the conscious, the preconscious and the unconscious mind.’ Zou ik dit dan falikant gemist hebben? ‘And they lived happily ever after,’ zegt hij ook nog tot overmaat van ramp, ‘does not for a moment fool the child that eternal life is possible.’

Sprookjes dateren van eeuwen her, lang voor Marx, Nietzsche en Freud, zelfs voor Bach, Mozart en Beethoven. Er zouden sprookjes moeten worden geschreven, als ze werkelijk zo onmisbaar zijn voor de ‘growth of the mind’, geënt op de eenentwintigste eeuw. Ik bedoel niet via Mickey Mouse of Batman, maar geschreven in laboratoria door deskundigen die eindelijk min of meer weten wat een brein is. Breinen van kinderen zouden bewust en wetenschappelijk moeten worden ingevuld, en niet met pure bullshit van de wolf die de grootmoeder verslindt, maar verstandig en gericht op de realiteiten van de huidige wereld.

Ik had een zeer emotionele bespreking met George Walsh en Miss Shore-Cooper bij MacMillan. ‘You are hustling me, you came in here with a chip on your shoulder,’ aldus Walsh, simply another crook. Ik benadrukte dat mij bij onze laatste ontmoeting was opgevallen hoe zijn gedrag veranderd was. ‘It is you who changed, I simply react,’ zei hij. Het werd een echte botsing. ‘You owe me another 5.000 dollars as agreed upon beforehand,’ zei ik, dus dokken maar. Ze willen een boek uit Moskou hebben en tegelijkertijd voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Altijd en eeuwig hetzelfde.

Hij veranderde van toon. ‘It certainly is a unique book.’ Hij vervolgde: ‘But I do not want anyone to say we are making Soviet propaganda by publishing Arbatov. Arbatov comes

down too hard on us in this manuscript. I had not expected so much undiplomatic language versus the United States. If one of our people would have written such a book, he certainly would have been more diplomatic.’ Nu weet ik dus waar de schoen hem wringt. Walsh heeft koude voeten gekregen. Shore-Cooper liep mee naar de lift en verduidelijkte dat er zojuist een probleem van 30.000 dollar met een ander boek was geweest wat de nervositeit van Walsh moest verklaren. Walsh wilde zelfs weten of Arbatov desnoods de scherpe kantjes van een aantal passages wilde afhalen. Voor mij staat vast dat ze het boek helemaal niet krijgen. Ik zond professor Arbatov een telegram en informeerde hem over de stand van zaken.

Ik belde Peter in Londen, die samen met Edwin een auditie had gedaan voor de musical Oklahoma. Hij zei: ‘Ik wist dat je vandaag zou bellen.’

Twee sociale psychologen, Richard Nisbett en Lee Ross schreven Human Inference: Strategies and Shortcomings of Social Judgement67, waarin zij constateren dat de meeste mensen beoordelingsfouten maken omdat zij veel te veel afgaan op intuïtie bij het oplossen van problemen. Het is een voortzetting van Peter Härtling dat wetenschap en techniek niet langer vooruit gaan, maar vooruit vliegen en dat fundamentele kennis van wat Aurelio Peccei la condition humaine noemt totaal achterblijft bij de werkelijkheid. Hierdoor wordt er steeds meer teruggevallen op intuïtie in plaats van op ‘sound information like statistics’. ‘Judgement isn't the same thing as decision making,’ schrijft Mort La Breque in Psychology Today68 ‘Decision implies choosing a particular course of action, while judgement, the raw material of decision making, is simply drawing an inference from data!’

Grootmoeder Poslavsky zei altijd over ons als kinderen ‘engelengezichtjes, duivelse zieltjes’. Daar moet ik aan denken wanneer Ross schrijft: ‘We vastly overestimate the role of people's dispositions as a cause of their behavior.’ Liefde op het eerste gezicht. Peter, 19 mei 1967 bij het American Hotel. En toch wist (judgement) ik in een flits: hij is het, hem moet ik hebben. Iets anders is het wanneer hij schrijft: ‘We persevere in our judgements even when the evidence is overwhelming that they are wrong.’ Dat is zonder meer waar. Ik weet dat Henk Hofland mij in 1972 met een fotograaf van De Telegraaf in mijn huis heeft verraden, maar hij was een vriend sinds 1946 op Nijenro-

de. Mam waarschuwde toen: ‘Hij geeft een verkeerde hand.’ Ik werd daar boos om jegens haar. Ik weet nu dat hij niet te vertrouwen is, niet als vriend en niet als collega, en toch heb ik de grootste moeite hem als vriend af te zweren. Het is niet eenvoudig de wortels van toen te verwijderen, ook al zou je beter moeten weten.

17 juni 1980

Ik bezocht lezingenmanager Robert Keedick om te onderstrepen dat MacMillan mijn boek met Georgii Arbatov ging publiceren en dat dit een prikkel zou kunnen geven aan het boeken van lezingen. Het werd een staande receptie want hij leek ongeïnteresseerd. Ik wees op de uitgave van Time met 50 pagina's over de ussr en zei: ‘De sovjetcommunisten gaan niet in lucht op of vertrekken naar de maan: zij blijven een onderwerp van enig belang in Amerika.’ Het lezingenbedrijf is, sedert ik er in 1958 in New York aan begon, compleet veranderd. Men boekt alleen nog ‘grote namen’ voor de meest wanstaltige bedragen. De Amerikaanse versie van het Henk van der Meijden syndroom van ‘vooraanstaande Nederlanders’. Het schijnt voor het publiek ook hier verder niets uit te maken of je dag in dag uit dezelfde smoelen tegenkomt, waarbij het niet zo zeer gaat om wàt ze zeggen, maar dàt ze wat zeggen.

Ik stuurde Peter Meditation van Allan Watts.

Christopher Street, het homomagazine van New York, publiceert deze maand een omslagverhaal gay life in moskou.69

In grote lijnen klopt het wel met mijn eigen ervaringen. Ik zou

illustratie

toch ook eens naar de sauna in het Centraal Badhuis aan de Karl Marx Prospekt moeten gaan. Alhoewel, in Boedapest stelden de activiteiten in een soortgelijke gelegenheid als Hotel Gellert ook niets voor. Achter het IJzeren Gordijn valt er op dit punt nog zeer veel te leren. Homo's in Moskou weten nog niet van wanten. Ik heb al genoeg ervaren in de vs om dat te weten. Why loose time?

Ik belde met de zakenrelatie van de mysterieuze generaal Donald Donaldson alias Dimiter Dimitrov, de heer Bernstein. Hij zei nog tien dagen geleden met Dico te hebben gesproken, dezelfde man waarvan kolonel Fletcher Prouty bij hoog en bij laag beweerde dat hij met achttien kogelgaten door de cia was vermoord.

In het Waldorf Astoria hotel liep ik tegen de voormalige fbi-agent G. Gordon Liddy aan, een der zogenaamde ‘loodgieters’ bij het Watergateschandaal. Ik gaf hem mijn kaartje. ‘My wife is part Dutch, you know,’ zei hij, ‘of the Schoenmaker family. I knew Chuck Colson, [de speciale adviseur van Nixon, ook bij Watergate tegen de lamp gelopen; wo] for many years. He has been accused of having been a double agent. But that was not true.’

Ik zei dat met het leiderschap van Carter de kwaliteit van het presidentschap verder achteruit was gegaan. ‘Yes of course,’ zei Liddy, die me met zijn kale hoofd aan Erich von Stroheim deed denken. ‘Nixon knew what he was doing, so did Kissinger. The Russians are no fools. They knew with whom they were dealing, but this guy, who runs the White House now, does not know what he is doing. I was talking to a former ss-officer, now with the cia, the other day. The Carter invasion in Iran was lunacy, of course.’

Ik had een ontmoeting met Eric Protter van Gallery. Hij vertelde te zijn opgebeld door Jarry Mack, een radioverslaggever uit Fort Worth, Texas. ‘You know him. He asked about you, since there had been a story in the local papers that you had fallen to your death from a hotel window in Miami.’ Ik ken Mack niet, maar dergelijk verhalen zijn wel angstaanjagend. Dat is Amerika.

18 juni 1980

Wat me steeds weer opvalt, is hoe het gehalte van aangeboden lectuur op de Newsstands steeds verder achteruit holt. Nu gaat Harper's magazine, dat voortreffelijke tijdschrift, verdwijnen na 130 jaar van bestaan en een jaarlijks verlies van anderhalf miljoen dollar. Het bericht staat op de voorpagina van The New

York Times maar aan het overgrote deel van Amerika gaat deze verdere verarming van informatie glad voorbij. Ze beseffen niet hoe het land geleidelijk aan, haast onmerkbaar, steeds verder achteruit kachelt. De rotzooi wint het van de kwaliteit, dat is het kenmerk van de vs anno 1980.

Ik logeer als altijd in het Van der Bilt ymca. Een oude man vertelde me in de lift dat iemand zijn toiletartikelen gejat had terwijl hij op de plee zat. Hij deed aangifte bij de receptie maar kreeg niet eens antwoord. Eenmaal vergrijsd en verkroepoekt word je niet meer serieus genomen. Afschuwelijk.

Behalve dat de seks in New York het volledigst en meest plezierig ter wereld is, is de input die van alle kanten op je af komt stormen - mits je er voor openstaat en zorgvuldig bronnen van informatie kiest - in Amerika uniek en overweldigend. Zo lees ik een artikel over the curse of hyperactivity.70 Het gaat weliswaar over hyperactieve kinderen maar het zal ook wel van toepassing zijn op workaholics. Professor Donald Cohen van Yale: ‘Underneath the hyperactive behavior you may find a very depressed child.’ Het draait bij kinderen dus voornamelijk om het niet in staat zijn zich te concentreren. Nader onderzoek schijnt te hebben uitgewezen dat hyperactiviteit samen zou gaan met ‘a deficiency of the neurotransmitter dopamine’. Dat kan een uitleg zijn. Het probleem lijkt te gecompliceerd om te begrijpen. Stimulerende medicijnen als amfetaminen en Ritalin schijnen op hyperactieve kinderen het paradoxale effect te hebben, dat ze hen rustiger maken.

Admiraal Sudomo van de Indonesische veiligheidsdienst heeft bekend gemaakt dat een complot is ontdekt om Suharto over de kling te jagen (dat zou de hoogste tijd worden). Men zou dat op 17 augustus 1980 willen doen, ter gelegenheid van de vijfendertigste verjaardag van de Republiek Indonesië. Tachtig figuren, waaronder Suharto en Sudomo zelf, zou men hebben willen elimineren.71

Generaal Sir John Hackett schreef The Third World War: August 198572 De voormalige navo-generaal verwacht over vijf jaar de uiteindelijke confrontatie met de Sovjet-Unie. Daar zijn de sovjets immers veel te slim voor om het ooit zover te laten komen? Premier James Callaghan heeft deze analyse zelfs aan Jimmy Carter overhandigd. Ik moet die man een keer ontmoeten.

Sint Maarten, Holland House, Room 304

Carine van den Wall Bake haalde me af, wat een teleurstelling was, want ik had Casper verwacht. We haalden hem om 18:00 uur op van zijn bureau. Hun relatie baarde me zorgen. Zondag is het een jaar geleden dat zij trouwden. Hij zag er bruin en voor mij nog altijd volmaakt aantrekkelijk uit. Carine wilde mee naar Caracas, wat me een minder prettige propositie lijkt. Casper wil met me mee. Ik vrees dat ze er gedonder over hebben.

Hij werkt hier als management consultant. ‘Wij doen alles tot aan een tuinfeest regelen voor de bazen van dit eiland. Wanneer iemand zou zeggen: ik wil een paarse Rolls Royce met acht wielen, dan leveren we die.’ Hij is betrokken bij de bouw van een bungalowpark aan een baai, tweekamerappartementen met badkamer, die als kadetjes weggaan voor 200.000 dollar per stuk. ‘Yes, the middle class may be wiped out in the United States, but the happy few continue to make money,’ aldus Casper. Hij had Wicher van Swinderen gevraagd een briefje te schrijven, dat hij in Phoenix, Arizona tijdens hun bezoek aan hem op zoek was geweest naar een baan zodat hij de hele reis aftrekbaar kon maken voor de belasting. Hij adviseerde van mijn aandelen acf veertigduizend gulden in gouden munten om te zetten. ‘Doe het als appeltje voor de dorst.’ Hij had zelf van geld dat hij erfde hetzelfde gedaan. ‘Van je kinine-aandelen kan je op den duur behangpapier maken. Willem, luister naar me, doe het. Bel die bankier van je moeder bij de amro morgen.’

19 juni 1980

Heerlijk, het ruisen van de zee.

Casper en Carine kwamen voor het ontbijt.

Ik vlieg via San Juan, Puerto Rico naar Venezuela.

20 juni 1980

Caracas, Hilton, kamer 527

Ik heb intens en vervelend gedroomd. Inbrekers op Amerbos, iets waar ik al jaren bevreesd voor ben, voornamelijk vanwege mijn dagboeken. Vandaar: rolluiken van de firma Spiegel.

Over ogen en wat die uitstralen zou een boek te schrijven zijn. Het lijkt wel of er evenveel verschillende ooguitdrukkingen zijn als vingerafdrukken. Je observeert natuurlijk ook nooit alleen ogen. Ze staan in een decor van beenderen, vlees en bloed. Behalve dat ze een fundamentele kleur hebben, drukken ze karakter, emotie en gevoelens uit. Ze zijn de basisbaro-

meter van het brein, dat de persoonlijkheid dirigeert en controleert. Ogen glimlachen. Ogen kunnen triest kijken. Ogen dromen. Ogen lijken soms weg te wandelen uit de wereld. Ogen drukken verwondering uit, of boosheid, of soms verbijstering en anders wel een vraagteken. Ogen kunnen ook de blik van een aasgier hebben, gereed om een ander lichaam te verscheuren.

Wat leren we eigenlijk van ogen? Leven betekent op de eerste plaats gokken, spelen met wat we zien, of althans denken te zien en waar te nemen aan blikken, die we van ‘de ander’ opvangen. We handelen op basis van voornamelijk zogenaamde intuïtie, dus aan de hand van oordelen, allerminst gebaseerd op objectieve waarnemingen. We analyseren en peilen op goed geluk eigenlijk wat we denken wie we voor ons hebben. Peter in 1967 op straat in Amsterdam. Daarbij wegen we als in een flits tevens af of ‘de ander’ de moeite waard zou kunnen zijn wat betreft betrouwbaarheid, affectie, energie, dus of de geest van de ander zich zou lenen om te paren, voor mentale symbiose. Steeds weer gaan we er als vanzelfsprekend vanuit, dat een concordaat, een grote mate van harmonie tussen eigen brein en dat van ‘de ander’ mogelijk is zonder in de verste verten enige zekerheid te hebben. Daarbij komt dat de meeste ‘andere’ breinen insgelijks in verwarring en al te dikwijls in complete chaos verkeren omdat ze zelf geen notie hebben hoe het hoofd in elkaar zit, hoe het brein functioneert, waarom we doen wat we doen, denken wat we denken, of hoe onze waardebepalingen überhaupt tot stand komen.

Zoals je op den duur beter leert pianospelen door Czerny's Übungen tot in den treure te herhalen, zo zal men op den duur enige behendigheid oplopen, of misschien aankweken bij het opsporen van gelijkgestemde zielen in de kuddes. Een nicht haal je er zo uit. Maar hoe een nicht te selecteren waar meer uit valt te halen dan to tango in bed. Waar ik wel eens aan denk, en dan lopen de rillingen over mijn rug, is hoeveel ‘ideale partners’ ik op al deze wereldreizen kan zijn misgelopen omdat ik even ‘blind’ was op een vitaal moment, dat ik mijn ogen juist uitstekend had moeten gebruiken om ‘die ene andere’ te ontdekken die gelijkgestemdheid, warmte en gelukzaligheid had kunnen brengen. Hoeveel juweeltjes zijn als door een zeef met veel te grote gaten door mijn ogen een levenlang doorgelaten zonder op mijn radar te zijn opgemerkt?

Ik had vanmorgen een ontspannen ontmoeting met José Dominguez Ortega, de voornaamste medewerker en rechterhand van minister Luis Alberto Machado. Het bleek dat president

Luis Herrera Campins in een boodschap aan het Venezolaanse parlement gewag had gemaakt van de belangstelling die Anatoly Alexandrov, voor het programma voor de ontwikkeling van intelligentie in Caracas had getoond. Ortega: ‘We invited Alexandrov three times but never even got a reply. It showed that the former ambassador in Moscow did not have very good contacts with the Academy and Alexandrov. But because of you, it was all revived again.’ Ik dacht: ja, maar ik heb mijnheer de ambassadeur van Venezuela dan ook letterlijk aan mijn handje bij Alexandrov moeten brengen, anders was er tot op heden nog niets gebeurd.

Hij gaf me een boekje van zijn baas: The Right to be Intelligent.73 Een allegaartje van wat dr. Machado gaandeweg links en rechts als minister voor Intelligentie moet hebben opgestoken. Flarden van professor Delgado en series onverbeterlijke open deuren. ‘We solemnly affirm that all men are substantially equal.’ Wat is dit voor onzin? We hebben allemaal twee benen en een neus, ja. En verder? ‘In the biological sciences it becomes more and more evident that there are no superior men.’ Hemeltje. Het is een opeenstapeling van enormiteiten. Onvoorstelbaar eigenlijk dat dit warhoofd (sorry) een fundamenteel belangrijke gedachte heeft geformuleerd en in staat is geweest die in politieke actie te vertalen. Want natuurlijk, we kunnen niet op dezelfde weg doorgaan in 1980 als in 1580, 1680, 1780 en 1880.

De heer Machado had zelfs een rede gehouden in het gebouw van de Organisatie voor Amerikaanse Staten in Washington dc evenals aan Princeton University. Nu wilde hij Kurt Waldheim, secretaris-generaal van de vn overhalen zijn project te steunen. Uiteindelijk zal ook de paus in Rome eraan moeten geloven. Ortega wilde me uitnodigen naar een diner op een haciënda ergens buiten Caracas, maar gelukkig kon ik me er op beroepen geen kleding voor dergelijke gelegenheden bij me te hebben.

Op muren in Caracas staat anti-Castro graffiti, zoals ‘Fidel assassin’.

21 juni 1980

Deze dag was altijd bijzonder in ons leven op De Horst, toen we nog bijeen waren en niet uitgevlogen over de wereld. Het was de verjaardag van mam. Vader kwam dan altijd de slaapka-

mer in met een boeket rozen. Straks zal ik in Bilthoven rozen op hun graf leggen.

Bruno Bettelheim redeneert dat de psychologische wijsheid van voorbijgegane eeuwen verankerd ligt in sprookjes. Ik geloof er absoluut niets van. Bovendien is wijsheid, zoals al het andere in de wereld, onderhevig aan nieuwe realiteiten. Net als Freud beweert Bettelheim dat het Oedipuscomplex cruciaal is als centraal probleem van ieder kind: hoe los te komen van de ouders en ‘to form attachments to others besides the parents’. Dan zegt hij: ‘The fairy tale offers fantasy materials which suggest to the child in symbolic form what the battle to achieve self-realization is all about, and it guarantees a happy ending.’ De prins en prinses houden eeuwig van elkaar. Maar dat is nu juist het kernpunt van wat ik op deze rommel tegen heb: het scheppen van de verwachting bij het kind dat een dergelijke romantiek tot onze tijd behoort is je reinste kletskoek. Miljoenen storten zich in liefdesrelaties, deels als gevolg van in de jeugd ingeprente romantische nepverhalen.

Ik ging naar een sauna en ontmoette een jongen die zei dat hij een torero was. Ik nam hem mee naar het hotel maar de ontmoeting ontaardde in katjesspel. Hij wilde geld hebben, twintig dollar, waar ik niet over pieker. Ik masturbeerde mezelf en heb hem snel de kamer uitgewerkt. Onbegrijpelijk dat het Hilton zulke ventjes binnenlaat. Hij nam een wijs besluit en koos het hazenpad.

Ik lees een rapport van Richard Herrnstein van Harvard dat hij voor minister Machado heeft opgesteld over de mogelijkheden het intelligentiepeil van mensen inderdaad op te krikken. Steeds opnieuw realiseer ik me hoe mesjogge we met zijn allen zijn. Ik heb erover aan Peter en ook aan Lex Poslavsky geschreven. Ik wil dat Poslavsky minister Machado, die een paar dagen in Den Haag zal zijn, ontmoet.

Casper en Carine zijn uiteindelijk toch samen vanuit Sint Maarten gearriveerd. Zij heeft het dus toch klaargespeeld mee te komen. Nu kan ik echt een samenzijn met Casper verder wel vergeten. Had me voorgenomen hem aan minister Machado voor te stellen, maar daar heb ik verder ook geen zin in. Ze zoeken het het verder maar uit.

22 juni 1980

José Dominguez Ortega liet me door een chauffeur ophalen. Wij reden de bergen in. Er leek geen einde aan de weg te komen. Eindelijk bereikten we een prachtig huis in Spaanse stijl. Eerst moest ik de papaya- en bananenplanten en sinaasappelbo-

men in de tuin zien. Op zijn pols zat een flinke jaap van een eend, die voor zijn leven geknokt had. Hij was op jacht geweest. Ze hadden er 23 gedood en 18 gevangen, wat dit ook mocht betekenen. Hij heeft zes kinderen en een zevende is op komst. Zijn vrouw droeg een lang geborduurd gewaad dat hij voor haar uit Equador had meegebracht. Tien jaar geleden kostte dit huis 70.000 dollar, nu zou het 600.000 dollar opbrengen. Zo hoor je nog eens wat. Zijn bankschuld bedroeg momenteel 450.000 dollar. Hij vangt ook voorbijvliegende vogels en verschillende van die arme dieren zaten in kooien, verspreid op de gazons.

Ik had verwacht deze reis een cheque van 10.000 dollar te kunnen krijgen als bijdrage voor het samenstellen (reiskosten) van een interviewboek over het intelligentieprogramma van Venezuela, maar zal vertrekken met een cheque van slechts 2.750 dollar en een nog vage toezegging van 2.000 dollar op een later tijdstip. Het vervelendste van alles is dat ik dan op veel bescheidener schaal Peter kan helpen, wat me uitermate irriteert. Al met al, ook al vraagt hij nooit een rooie cent, is hij een blok aan mijn been omdat ik me erg verantwoordelijk voel voor zijn wel en wee. Nu ben ik gedwongen hem te zeggen meer en beter voor zichzelf te zorgen. Het betekent allemaal vervelende extra druk. Ik zal proberen mijn hoofd toch koel te houden.

Om 16:15 uur kwam minister Machado naar het Hilton. We voerden een uitstekend gesprek in mijn kamer. Hij vertelde dat dr. Philip Handler met hem had ontbeten in de residentie van de Venezolaanse ambassadeur in Washington. Ook dat was dus geregeld. Handler had zich sceptisch opgesteld en bijvoorbeeld gevraagd: ‘Hoe definieert u intelligentie?’ Hij had in principe een uitnodiging aanvaard naar Caracas te komen.

Ook bevestigde hij een brief te hebben ontvangen van professor Anatoly Alexandrov die schreef dat hij bereid was minister Machado in Moskou te ontvangen. Ook dat is geregeld. Dit is puur Sukarno-denken: evenwicht bewaren tussen Moskou en Washington. De Venezolaanse ambassadeur in de ussr had Machado echter gewaarschuwd om voorzichtig te zijn: ‘What if the Soviet government is against such a visit?’ Ambassadeurs zijn toch dikwijls ongeneselijke idioten. De sovjetambassadeur in Caracas had tegen Machado gezegd dat hij zeer welkom zou zijn en dat zijn bezoek perfect geregeld zou worden. De minister is al een keer uit eigen beweging in Moskou geweest. Toen besteedde niemand aandacht aan wat hij had te zeggen. Nu wilde hij niet al te gretig lijken om opnieuw naar de ussr te gaan. Onintelligente spelletjes, maar misschien nodig.

Op de valreep heb ik Casper aan minister Machado voorgesteld. Mijn bedoeling was om hem aan Venezolaanse contacten, dichtbij Curaçao, te helpen als geheim wapen om zijn positie op zijn werk te versterken. Daarnaast zouden we een kans hebben gehad onze vriendschap, die enigszins geleden heeft onder zijn overhaaste huwelijk, een impuls te geven door een paar dagen alleen te zijn. Terwijl hij op Sint Maarten manhaftig verkondigde alleen te zullen komen, verscheen hij met de babysitter. Carine is best aardig maar de relatie klopt niet. Dat heb ik vanaf de eerste dag van die romance geweten, want ik ken Casper. Maar hij belazert de boel en voor de zoveelste keer: this is the end of the line. Zijn bedoelingen zijn prima maar hij loopt altijd weer in een hinderlaag.

Ik had een aardig interview met de filosoof professor Francisco Rivero aan de Universidad Metropolitana.

‘Is het niet verbazingwekkend,’ vroeg ik hem, ‘dat in een tijdperk dat de mensheid op weg is naar collectieve waanzin om met nucleaire middelen alles te vernietigen, er een bloei is te vluchten in religie en fundamentalisme, in een nieuwe onwerkelijkheid?’

‘Hoezo? In tegendeel!’ meende Rivero. ‘De grootste religieuze tradities zijn slechts een uitdrukking van een hevig en diep bewustzijn van de werkelijkheid.’

Ik had de neiging weg te lopen na deze reactie.

‘De grote geopenbaarde godsdiensten vertegenwoordigen juist de tegenstelling van illusies, omdat de mensheid in en door de godsdiensten een onovertroffen niveau van bewustzijn en verscheidenheid van de waarheid heeft bereikt, vooral in en door het Christendom’. Etcetera.

Ik ben dan eigenlijk al uitgeluld.74

23 juni 1980

Pan Am, Caracas - Miami

Minister Machado maakt er een potje van. ‘There is no truth in the thoughts of any person without passion,’ schrijft hij op pagina 58. Wat betekent dit?

‘Myths are useful in forming not the total personality, but only the super ego,’ schrijft Bettelheim. Hij maakt onderscheid tussen mythes en sprookjes. ‘Myths project an ideal personality acting on the basis of the super ego demands, while fairy tales depict an ego integration which allows for appropriate satisfaction of Id desires. This difference accounts for the contrast be-

tween the pervasive pessimism of myths and the essential optimism of fairy tales.’ Voor mij vallen mythen en sprookjes onder de abracadabra-vervuiling die even schadelijk is als de uitstoot van CO2.

Gelukkig had ik alleen handbagage, want de douane op het vliegveld van Miami is even chaotisch en vertragend als op jfk in New York. Treurig.

Nauwelijks heb ik Peter een brief geschreven, of ik wil al weer aan een nieuwe beginnen want ik voel me totaal met hem verbonden. Moet ik hem financieel loslaten? Maar hoe? Het is waarschijnlijk meer een probleem van mij dan van hem. Hij woont met Edwin in Londen, vraagt absoluut nooit iets en omdat ik die verbondenheid voel en met hem wil delen wat ik heb, is deze tweestrijd van eigen fabricaat. Hoe kom je er vanaf?

24 juni 1980

Club Bath, Miami

Ik reed regelrecht van het vliegveld naar hier en had al binnen het eerste uur een perfecte, typisch Amerikaanse blow-job; het flesje werd tot de laatste druppel omgekeerd.

Slechts vier maanden geleden was ik hier met Peter. Die gedachte maakt me triest. Ik mis hem enorm.

Hoe kan ik op deze dag ooit vergeten dat mijn vader jarig was? Sanjay, de politiek georiënteerde zoon van Indira Gandhi, is bij een vliegtuigongeluk omgekomen. Zonde. A life wasted. Nu is alleen Rajiv nog over. Hij is piloot bij Indian Airlines en vooral a-politiek. Dus wie neemt het over? Dit ongeluk zou wel eens moord kunnen zijn om de Nehru-dynastie te torpederen. De sovjetinvasie van Afghanistan komt het militair-industriële complex in de vs bijzonder goed uit. Het bewijst immers hoe ‘gevaarlijk’ het Kremlin is en hoe noodzakelijk het verder opvoeren van de bewapening is.

De marine gaat 1.377 f/a-18 gevechtsvliegtuigen aanschaffen voor 25,3 miljard dollar, bestemd voornamelijk voor vliegdekschepen. Het Pentagon wil 7.058 xm-1 tanks kopen ter waarde van 12,1 miljard dollar. Het nieuwe Patriot luchtverdedigingssysteem gaat 6,1 miljard dollar kosten. Er komen 14 Trident onderzeeboten bij, uitgerust met 24 Trident-1 raketten voor 28,7 miljard dollar. Verder bestelde de marine 18 Aegis kruisers met geleide wapensystemen voor 16,6 miljard. Dan komen er vijf op atoomkracht varende vliegdekschepen bij in de Nimitz-Class, die ieder 95 vliegtuigen en een bemanning van 6.280 manschappen en piloten hebben voor 5,4 miljard, wat weinig

lijkt maar het staat er. Verder zijn er 4.500 kruisraketten besteld voor 8,9 miljard. Het leger bestelde yah-64 helikopters en uh-60a Black Hawk-transporthelikopters voor 11,2 miljard. De luchtmacht bestelde verder voor 6 miljard dollar cx-vrachtvliegtuigen. Verder zullen intercontinentale raketten worden aangevuld met icbm's ter waarde van 33 miljard en Pershing II-raketten ter waarde van 1,7 miljard. Tenslotte krijgt de Rapid Deployment Force snelle boten ter beschikking voor 1,8 miljard dollar. Dat is het boodschappenlijstje van de militairen voor dit moment.75 Alfred Krupp, eat your heart out!

Intussen is het voor mij zo duidelijk hoe graag het Kremlin het anders zou willen, een einde aan de waanzin van de wapenwedloop zou willen maken om tijd, geld en beschikbare energie aan de sociaal-economische opbouw van het land besteden, vooral om aan de groeiende materiële behoeften van de sovjetmassa tegemoet te kunnen komen. De comecon-landen kwamen in Praag bijeen. Er werd afgesproken alles in het werk te stellen - ondanks het verstorende element van de oorlog in Afghanistan - om de economische contacten met Westerse landen uit te breiden.76

Miami - Washington dc

Human Intelligence International Newsletter no 2 May/June 1980 wordt door Glenda Greenwald in Birmingham, Michigan uitgegeven. Burton White publiceert daarin een beschouwing over nurturing the roots of intelligence. Hij komt, net als Delgado, tot de conclusie dat ouders ‘the first and perhaps the most important teachers of a young child’ zijn en dat de vicieuze cirkel, waarin we gevangen zitten, daar begint. Indien men beoogt - maar zover trekt White zijn conclusies niet door - het herhalingspatroon van gedrag te veranderen en aan te passen aan nieuwe realiteiten, zal men daar en nergens anders moeten beginnen. Maar dat gebeurt niet. Het ziet er niet naar uit dat het in de nabije toekomst zal veranderen. White blijft vaag en oppervlakkig.

Wat dit betreft gaat het Venezolaanse Family Project onder leiding van de psychologe Beatriz Manrique aanzienlijk veel verder. Ze begrijpen in Caracas, dankzij de wonderlijke Machado, waar de schoen hem wringt. Ze zijn een project begonnen met 200 moeders in de zevende maand van hun zwangerschap. Ze krijgen schriftelijke instructies en informatieve video's te zien. ‘The first set of instructions is on how to prepare themselves

for the birth of their child, and how to participate in that birth. As soon as the child is delivered, the mother is then instructed how to care for and stimulate her newborn in every respect.’ Deze begeleiding zal tot het zesde jaar van het kind doorgaan.

‘Some of the techniques to stimulate sensory and motor potential are taught as games which the mother plays with the child while bathing and feeding it. The objective is to incorporate the stimulation techniques into the existing family childrearing structure, rather then attempting to alter the structure itself. The constant message to the mothers, and subsequently to the child's entire family, is to stimulate and interact with the child. Intelligence develops socially through the interaction of the people: baby and adult - language and touch,’ aldus dr. Manrique. ‘Our greatest fault now with our children is that mothers and fathers don't talk to them - when they do, it is to only give orders, punish or release an emotional eruption.’ Zou Bruno Bettelheim over deze aspecten, naast zijn stokpaardje van sprookjes en mythen, hebben nagedacht?

Ik zie dat freule Anita Bryant, de kruisvaartster tegen homo's, nu zegt tijdens haar huwelijk, dat twintig jaar duurde, door een hel te zijn gegaan. De voormalige diskjockey Bob Green zou de sinaasappelsapkoningin van Florida alleen maar financieel hebben willen uitkleden. Zij is veertig geworden, kreeg vier kinderen en zegt nu terugblikkend: ‘Right now, God is about all I can count on. But that's enough.’77 Dan is zij aan een prima adres om van de wal in de sloot te geraken.

Raymond Aron schrijft nu ook dat ‘the us is no longer number one’.78 Om die reden schreef ik Amerika valt. Christopher Bertram, directeur van het Londense Institute of Strategic Studies zegt dat Washington niet langer de onbetwiste leider van het Westen is ‘and is no longer able to command the respect of the allies’. Aron zei in Le Figaro: ‘When Jimmy Carter says the us is the greatest military power, nobody believes him because it is not true.’ En Jean François Revel voegde er aan toe: ‘We, Europeans, along with the rest of the world, heard the bell of us military supremacy toll in Iran.’

Newsweek heeft materiaal verzameld over hoe rampzalig die operatie tegen Iran eigenlijk is geweest. Misschien wel de belangrijkste, niet door de cia voorziene tegenslag is geweest dat de acht rh-53d Sea Stallion helikopters die van het vliegdekschip uss Nimitz waren opgestegen in de Golf van Oman onverwachts in

een Haboob terecht kwamen, een ongewoon meteorologisch fenomeen bestaande uit wolken van stof. Dit veroorzaakte verwarring. Sommige toestellen raakten defect. Vanuit Egypte - sinds de dood van Nasser meer een bondgenoot van Washington dan van zijn broedervolkeren - zouden zes c-130 transporttoestellen opstijgen met aanvullende manschappen en uitrusting plus benzine voor de toestellen om Teheran te kunnen bereiken. Voorbij de Zagros bergen zou men elkaar treffen om dan door te vliegen naar ‘Figbar’ het landingsgebied nabij Teheran. Wanneer je dit verslag leest, is het onvoorstelbaar dat serieuze generaals en admiraals, om van het Carter Witte Huis niet te spreken, ook maar een moment hebben kunnen denken dat zo'n krankzinnig project zou kunnen worden uitgevoerd.

Washington dc

Eindelijk heb ik in het Watergategebouw een uiterst plezierige ontmoeting gehad met dr. William Davidson, president van het Institute for Psychiatry and Foreign Affairs. Ik loerde al enige tijd op hem. Er zijn 30.000 psychiaters in Amerika en volgens Alvin Sanoff komen ze er nog 10.000 tekort.79 Tweeëndertig miljoen Amerikanen hebben emotionele problemen die ernstig genoeg zijn om een psychiater te raadplegen. Rosalynn Carter heeft gezegd dat bijvoorbeeld in 1975 zo'n 6,7 miljoen Amerikanen een psychiater bezochten voor een behandeling Dat is eenentwintig procent van de mensen die psychische bijstand nodig hadden.80 Dit voorop gesteld.

Davidson en een aantal collega's staan op het standpunt dat beleidsvormers en psychiaters een zelfde doel nastreven: bemiddeling en het oplossen van conflicten. Ze hebben beiden te maken met percepties, factoren die percepties beïnvloeden, de aard van communicatie en het verloop van het besluitvormingsproces. Psychiatrie onderzoekt deze percepties en misvattingen welke aan menselijk gedrag ten grondslag liggen.

Bij de oprichting van de Verenigde Naties in 1932 werd Albert Einstein gevraagd hierover ‘bright minds’ te raadplegen. Uit dit verzoek is onder meer een correspondentie met Sigmund Freud voortgekomen, die ik zou willen lezen trouwens. ‘Why war?’ vroeg Einstein. ‘It would be of the greatest service to us all were you to present the problem of world peace in the light of your most recent discoveries, for such presentation might well blaze the trail and fruitful modes of action.’

Wat ik opmerkelijk vind, is dat 339 psychiaters uit 30 landen in 1935 het zogenaamde Netherlands Manifesto de wereld in zonden waarin vier jaar voor de Tweede Wereldoorlog onder meer werd gesteld: ‘We psychiatrists, whose duty it is to investigate the normal and the diseased mind, and to serve mankind with our knowledge, feel compelled to address a serious word to you in our capacity as physicians. It seems to us, that there is in the world a mentality which entails grave dangers for mankind. We psychiatrists declare that our science is sufficiently advanced for us to distinguish between real, pretended and unconscious motives, even in statesmen.’ Negentien landen zonden een formeel antwoord, waar overigens Duitsland, Italië en Japan niet bij hoorden.

Davidson refereerde ook aan het werk van dr. Bryant Wedge die psychiatry and international affairs81 schreef. Hij werd indertijd door het Witte Huis van jfk uitvoerig geraadpleegd over hoe met Nikita Khrushchev om te springen. Ik heb dr. Wedge al jaren geleden over dit onderwerp geïnterviewd. In 1969 schijnt ook senator J. William Fulbright in die richting te hebben gedacht toen hij als voorzitter van de Senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken een hoorzitting belegde over Psychological Aspects of Foreign Policy. Fulbright zei toen: ‘It is believed by many that wars begin in the minds of men.’ En zo is het exact. ‘I am inclined,’ aldus de senator, ‘to view it that mysteries of political behavior have their origin in the mysteries of the human mind, and yet an examination of the human mind in order to understand our own political behavior has heretofore not appealed to either the public or to political leaders. It may be that we are frightened by the possibilities what might be revealed by some self-examination.’

Ik had een uitstekend gesprek met Davidson. Toch kon ik niet echt hoogte van hem krijgen. Hij kende de vertegenwoordiger van het usa Instituut in Moskou, Anatoly Berezkov. Ik belde hem op. Hij was gisteren in New York bij George Walsh van MacMillan geweest. Davidson omhelsde me nogal emotioneel bij vertrek. ‘God damn it,’ zei hij, ‘I like you. I trust you, with your enthusiastic vibes. You have a great mission to fulfill.’

Shuttle naar New York

Ik was dermate moe dat ik in slaap viel.

25 juni 1980

New York, Waldorf

Ik ontmoette om 11:00 uur George Walsh bij MacMillan. Hij gedroeg zich deze keer plezierig. Hij zei bereid te zijn mij het Arbatov-manuscript terug te geven. ‘You must be anxious to place it somewhere else.’ Ik antwoordde: ‘Well, I am a funny guy and certainly not a businessman. I like to deal with friends and I consider you a friend.’ Hij zei bereid te zijn het manuscript persklaar te maken. ‘I am not a right winger, but I still feel this text obliges the Soviets too much, so we will shorten it and take some of the repetitious passages out, and we will add some questions.’ Dat beviel me allerminst maar ik zei niets. Een ander probleem was om een Amerikaan te vinden van formaat die een voorwoord zou willen schrijven. Ik bleef kalm en dacht: wie weet waar uitstel goed voor is geweest.82

Ik belde Peter die enthousiast klonk toen hij hoorde dat ik er aan kwam. Ik moest 200 dollar bijbetalen om een geconfirmeerde boeking bij Pan Am te krijgen. Kocht meteen een ticket voor Peter naar Amsterdam. Ik had het hart niet iets te zeggen over het feit dat ik hem geen geld meer kon toestoppen, want vanwege de acf-aandelen heb ik zoveel meer geld - van mam - dan hij. Hij heeft nu af en toe wat nodig, niet nadat ik de pijp uit ben.

Er was een fout gemaakt met mijn ticket: Altmans in plaats van Oltmans, dus mocht ik niet mee. Nadat ik had gezegd: ‘I did not fuck up my ticket, you guys did,’ wilde de man aan de balie helemaal niet meer praten vanwege mijn beledigend taalgebruik. Iedere Amerikaan gebruikt het woord fuck en in films struikel je over dit woord, maar deze idioot ging op zijn strepen staan. Omdat ik weigerde weg te gaan, werd een bewaker geroepen en een politieman, en kwam ook zijn baas. Ik zou de man onheus hebben behandeld. ‘You dare to press charges,’ riep ik. Een andere passagier getuigde dat ik niets had gedaan. Er werd opnieuw in de computer gekeken. Ik kon vertrekken.

New York - Londen

Ik lees een boek over de medische geschiedenis van Adolf Hitler. Albert Speer, die het voorwoord schreef, zegt dat Hitler na 1942 steeds geïrriteerder raakte als gevolg van flinke doses pijnstillende en andere middelen.

Ik vergelijk dikwijls het gedrag op straat en overal in Moskou

met dat van de mensen in New York. Er bestaat natuurlijk geen enkele vergelijking en dat heeft niet alleen met de totaal onoverbrugbare verschillen in samenleving te maken, maar ook met de verschillen in de aard van de beestjes daar en hier. Ik sprak er ook met dr. Davidson over. Ze zeggen dus dat materiële welvaart, ook op het persoonlijke vlak, geen tevredenheid of geluk zou brengen. Maar in New York zijn de mensen door de bank genomen duizendmaal meer smiling and cheerful dan in Moskou, waar de kudde in doorsnee dull, drab en buitengemeen ongeïnspireerd haar dagelijkse gang en met loden schreden naar het werk gaat. Ik herinner me in Caracas een douanebeambte die liep te fluiten, iets wat me in hoge mate ergert trouwens. Zelfs in Venezuela, waar toch bij een grote meerderheid van de bevolking nog vreselijke armoede heerst, vind je meer levensvreugde onder de kudde dan in het ussr arbeidersparadijs.

26 juni 1980

Londen

Volgens Paul Zach van de International Herald Tribune begint een ‘vulkaan van onrust’ in Indonesië op het kookpunt te geraken. De voormalige gouverneur van Djakarta en oud-generaal Ali Sadikin heeft met andere vooraanstaande persoonlijkheden een groep van vijftig gevormd om oppositie te voeren tegen Suharto. De president schijnt tijdens een rede voor een legerbrigade emotioneel te zijn uitgevallen over kritiek op zijn vrouw, die in de volksmond ‘madame tien procent’ wordt genoemd vanwege de corruptie die de familie aan de top van de nouveau riche van Indonesië heeft gebracht. De krant beschrijft Suharto als vrijwel onbekend in internationale kringen omdat hij zich nooit ergens vertoont in tegenstelling tot diens voorganger Sukarno. Haal je de duvel. De man heeft niet voor niets een kwaad geweten.

Bijzonder kwalijk is de rol van de hypocriete generaal Nasution, die oorspronkelijk een cia-samenzweerder tegen Sukarno is geweest, werd afgedankt en na aanvankelijk vrolijk met Suharto het spel van hoogverraad te hebben meegespeeld nu blijkbaar moord en brand roept dat Suharto de democratie verraadt.

Moedige studenten schijnen naar het parlement te zijn gemarcheerd onder aanvoering van Indra Budenani die daarvoor zes maanden werd opgesloten en nu zegt blootgesteld te zijn geweest aan psychologische martelingen.83

The New York Review of Books bevat een artikel van Jack Henry Abbott over het gevangenisleven in de vs Hij schrijft onder meer: ‘The knife, the symbol of power on all prison yards, is steel. The chains are steel. Walking through the gate into any unit is exactly like walking into a room lined with animal cages. It is not too different, really, from a monkey house at the zoo.’ ‘To live in “peace” in these circumstances can change you into one of those damned men who will do anything to exist biologically. If you love life too much, or fear violence too much, it is only a matter of time before you become a thing, no longer a man. You can end up, albeit after decades, scurrying about like a rodent lending - nay giving - yourself to every conceivable low, evil, degrading act anyone, pigs or prisoners, tell you to perform. You will allow anyone to order you around. You will let your man, wife, or kids die just to stay alive yourself. You will suck every cock in the cell house to “get along”. There is nothing you won't do.’

Het griezelverhaal gaat verder. Deze Jack Abbott denkt zelf dat de rechter hem naar de staatsgevangenis heeft gestuurd, om zijn ‘arrogantie’ te breken. ‘He felt I would be less arrogant once I had been turned into a dick-sucker.’

‘I was distrustful of everyone by the time I arrived at prison. When the older prisoners saw me, they would whistle at me from a distance. The first one who tried to fuck me I threw down on with a knife. I made him get on his knees and suck my dick in front of several other prisoners. To the authorities there is nothing wrong with anyone getting raped there. In prison, if I take a punk, he is like a slave, a chattel slave. It is “illegal” for another prisoner to speak to him. He cleans my cell, my clothes, and runs errands for me. Anything I tell him to do he must do. I can sell him or give him away at any time. There is only one way out of it for a punk and that is to murder his old man.’

Er volgen levendige beschrijvingen hoe hij zelf zowel door gevangenispersoneel ‘like a pack of dogs on me’ werd geboeid en verkracht. De buitenwereld heeft geen notie van wat zich onder veroordeelde mannen (en vrouwen, zal wel hetzelfde zijn) afspeelt.84

In de metro van Heathrow naar de stad lees ik in The Daily Telegraph, dat vier Cypriotische jongens een meisje van achttien jaar aanrandden, in elkaar sloegen en verkrachtten. De rechter beschreef de hetero's als beesten. En The Times meldt vanmor-

gen dat soldaat James Darkin (18) zelfmoord pleegde nadat de jongen door kameraden in de kazerne te Wootton, Northamptonshire geregeld werd getrakteerd op ‘regimental baths’. Dit hield onder meer in dat hij op de grond werd gesmeten opdat de jongens over hem heen konden urineren, zijn schaamhaar konden afscheren en hem uitschelden voor ‘virgin soldier’. In het proces werd gezegd dat dit allemaal onder ‘kidology’ viel en niet serieus was bedoeld, laat staan ernstig genoeg was om zelfmoord te veroorzaken.

Verder lees ik dat D.H. Lawrence nu omschreven wordt als ‘merely a neurotic adventurer wandering the face of the earth’. Hij is al een halve eeuw dood en kan niets meer terugzeggen.

Ik belde Peter om 11:00 uur. Hij klonk opgewekt. We lunchten - volgens de traditie - samen in het Hilton. Ik ging in hun studio in Phoenix House even liggen. Hij ging mediteren. Toen ik wakker werd, lag hij op zijn buik op een rij kussens. Hij had een waarzegster bezocht die onder meer had gezegd: ‘Your father weeps for you and would like to make up with you.’ Ik heb zelf al heel lang het gevoel niet toevallig in Peters leven te zijn gekomen in het jaar dat zijn vader overleed. Bestuurd of niet bestuurd ‘van boven’, de diepte en kwaliteit van gevoelens zijn hetzelfde. Het samenzijn met hem is beyond words en blijft onmogelijk om te beschrijven. Dit geldt voor de atmosfeer van onze ontmoetingen alsmede voor the exchange of vibes.

Londen - Amsterdam

Het was Theodor Morrell die met zijn eindeloze injecties en experimenten het einde van de Tweede Wereldoorlog bespoedigde omdat hij jarenlang Adolf Hitler met rotzooi inspoot zonder werkelijk moderne kennis van de neurofysiologie te hebben. Hoe kan je rustig nadenken als je wordt volgepompt met allerhande chemische substanties? Ik vraag me wel eens af of de dijk pillen en rotzooi die president Sukarno jarenlang heeft ingenomen een rol kan hebben gespeeld in de laatste jaren van zijn leven. Ik werd in ieder geval doodziek, met hoge koorts toen hij als grap mij er een van liet innemen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums