Logo DBNL
Memoires 1978-1979 (2009)

Memoires 1978-1979

(2009)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Tokio

14 november 1978

Okura Hotel

De chauffeur van het busje naar de stad waarschuwt dat de trip twee uur kan duren en dat men beter eerst naar een toilet kan gaan. De bagagejongen, in beige overall, met zijn pet op zijn neus gaf een lieve glimlach weg. Zelfs een paar maal achter elkaar, wat echter niets betekent in Azië.

Egbert Kunst77 kwam om 12.30 uur naar het hotel. Grijs kostuum, ver uitstekend pochet. Hij adviseerde me om te beginnen mijn kop te laten knippen. Hij is nu twaalf jaar in Japan. Deze tijd telt dubbel voor pensioen. Hij zit dus gebakken. Hij vindt de toespraken van Aurelio Peccei inhoudloos, zoals professor Frits Böttcher dit ook altijd verkondigt. Ik ben het er niet mee eens. Egbert echoot Frits een beetje, die hij bij André Spoor schijnt te hebben ontmoet. Hij lijkt gelukkig te zijn met het regime Dries van Agt, ‘die aan de onzin van Joop den Uyl paal en perk stelde’. ‘Hoe is je reputatie nu in Nederland?’ vroeg hij ook nog tot overmaat van ramp. Ik had de neiging het gesprek te beëindigen. Hij wist niet dat er een Trilaterale Commissie bestond. Hij leek diep geschokt, toen ik Jimmy Carter a complete idiot noemde.

Ik probeer alle interviews in de kortst mogelijke tijd te effectueren, ook omdat mijn yens als sneeuw voor de zon verdwijnen. Okura is erg duur, maar het is nodig.

Het is duidelijk dat Japan steeds meer uitwaaiert naar Zuidoost-Azië, de Filippijnen, Indonesië, Singapore, Maleisië en Thailand. Het gebied betekent 300 miljoen consumenten, goedkope arbeidskrachten en een gigantische bron van grondstoffen voor de Japanse industrie. Saburo Okita is eveneens voorzitter van het Japan Economic Research Center dat in 1964 werd opgezet. Ik lees Okitas Azad Memorial lezing in New Delhi in 1977, waarin hij benadrukte dat economische groei in het geval van Japan niet noodzakelijkerwijs behoefde te betekenen ‘veramerikaniseren of verwesteren’. In 1968 werd het feodale systeem van Japan opengebroken en zette de modernisering

naar een nieuw Japan door. Het specifieke Japanse opvoedingsen onderwijssysteem lijkt intact gebleven. Ook in ander materiaal betreffende Okita vind je nooit een regel over de Japanse psyche, of de adat van het land. Japan heeft dus ook nauwelijks psychologen of psychotherapeuten, zoals ik bij vorige reizen ontdekte en om welke reden ik ook mijn vriendschap met professor Masaya Sato heb gecultiveerd. Japanners zitten echt, ook ondanks dit late uur in het epoque van wetenschappelijke en technische explosies van kennis en vaardigheid, nog steeds psychisch potdicht. Onbegrijpelijk.

15 november 1978

Ik sliep non-stop tot 11.15 uur. Ik lunchte met ambassadeur Blomstedt van Finland.78 Hij is ook in Zuid-Korea en Sri Lanka geaccrediteerd. Rod de la Rosa, een andere vriend uit Den Haag is nu ambassadeur van de Filippijnen in Colombo. Blomstedt was nieuwsgierig naar wat er met Wim Aantjes was gebeurd. Hij bleek enthousiast over Van Agt, die hij als minister van Justitie naar Finland had begeleid. ‘An honest man.’ Hij had ook ambassadeur Diallo Telli gekend, toen hij zelf ambassadeur in Addis Abeba was.79 Hij meende gelezen te hebben dat Telli in een gevangenis in Guinea om het leven was gekomen. Bezocht Keidanren, de Federation of Economic Organisations van Japan. De heer Masaya Miyoshi ontving me, ging zitten en

illustratie
Toshiwo Doko


stak zonder omhaal van wal. Snel, plezierig en to the point. De baas heet Toshiwo Doko, zoals Aurelio Peccei me had gezegd. Meer dan honderd organisaties en bijna 800 bedrijven zijn bij Keidanren aangesloten. De club richt zich op het veilig stellen van de Japanse economie, omdat de oliecrisis van 1973 heeft aangetoond, hoe gevoelig het land is voor dergelijke energieschommelingen op de wereldmarkt. Alhoewel Keidanren een particulier initiatief is houdt de Japanse regering

kennelijk rekening met de adviezen die worden uitgebracht, of wensen die ter kennis van de staat worden gebracht.

De heer Masaya Miyoshi liet me in een auto met chauffeur naar een afspraak met het vooraanstaande lid van de regerende Liberal Democratic Party, Yokei Kono, brengen. Zoiets wordt ter plekke snel en efficiënt geregeld. Ondanks dat Kono voortreffelijk Engels sprak, werd er een tolk gezocht. Uiteindelijk arriveerde een kleine man, een assistent van de president van het Foreign Press Center. De hemel mag weten waarom Kono in het Japans bleef doorspreken, terwijl de vertaler een levende ramp was. Ik besloot het experiment liever te stoppen en schreef vier vragen uit. Morgen kan ik de Engelse antwoorden krijgen.

Ik belde Peter in Madrid, die in het Sanvy Hotel in bed bleek te liggen. Hij had een keelaandoening. Hij klonk verschrikkelijk. Ik smeekte hem bijna een dokter te laten komen en ben erg bang dat hij in een depressie zit. De show trok volle zalen. Hij had mijn brieven ontvangen. ‘Pas goed op jezelf,’ waren zijn laatste woorden. Misschien was hij toch alleen maar ziek. Om 19.00 uur arriveerde professor Masaya Sato. Hij bracht zijn laatste boek mee in het Japans, Invitation te Behavioral Theory en wees de pagina aan waarop hij blijkbaar ook iets over mij heeft geschreven. Hij trok een computer, een lange platte koker die 10.000 yen kostte en Casio mq-2 genoemd werd, en vroeg wat mijn geboortedag was. Hij drukte op knopjes en zei vervolgens: ‘This means you have lived today 19.516 days.’

Door zijn slechte Engels werd het toch weer een vrij moeizaam gesprek. Hij herhaalde als een paar jaar geleden dat mijn dagboek belangrijk was: ‘There is so little occasion in our time to express oneself objectively, so a diary is very good therapy to know who you are, where you are, what your place in the world is.’

Later ben ik uitgegaan. Belandde in de Stag club om 22.55 uur, maar die ging dicht om 23.00 uur. Japan is een zeer petit bourgeois land. Liep tegen een jongen aan, maar toen ik zijn tanden zag wist ik: hem niet. Volgde een andere jongen in witte jeans, die een club in ging. Ik keek naar binnen. Enge nichtentroep. Eindelijk schreef iemand een adres voor me op van een Finse sauna. Prijs: 2.000 yen. Een klinische aanpak. Behoorlijke, gele badhanddoeken, waar Thermos in Amsterdam wat van kan leren. Daar wordt altijd met het goedkoopste van het goedkoopste textiel gewerkt. Er waren ligbedden, maar overal brandde volop licht. Er liep zelfs een oppasser rond. Er was massage door dames voorradig voor 3.000 yen. Ben maar vertrokken.

Heb nog in Tokio's Zeedijkkwartier rondgewandeld. Een volgende afknapper. Ik nam een taxi terug naar het hotel.

16 november 1978

Margaret Mead is overleden. Zij is 76 jaar geworden. President Jimmy Carter gaf een verklaring van rouw uit. Kanker heeft haar geveld. Ik zie haar nog in Bilthoven met mam en tante Jetty zitten keuvelen. Ik was erg op haar gesteld, ook al vond ze het idioot dat ik me met de moord in Dallas bemoeide. Zij schreef 23 boeken. Ik droomde vannacht van mam, hoe ik haar in een ziekenhuis bezocht. Gisteravond kwam ik trouwens een dame tegen met een Maltezer leeuwtje dat blafte als Keke; hetzelfde stemmetje. Ik stopte en sprak het dier aan, dat naar me keek, zoals Peter dat noemt ‘met zijn hele gezicht’. Margaret wilde nog zoveel doen. Weer een kaars gebrand. Associated Press zegt dat zij 77 jaar is geworden.

Het is het mooiste zonnige herfstweer van de wereld. Schreef Peter een brief van drie pagina's. Wat zou ik mam ook graag over dit heerlijke weer hebben geschreven, zoals ik haar vroeger altijd op reis brieven zond.

Bezoek aan Saburo Okita. We spraken maar twintig minuten, maar ruim voldoende voor een publicatie van een aantal waardevolle uitspraken. Hij was eveneens zo vriendelijk naar de heer Yaeji Watanabe te telefoneren van de Japan-China Trade Association. De naam Okita doet wonderen in dit land. Eerst was Watanabe te druk me te ontvangen maar na Okita's telefoontje ontmoet ik hem nog vanmiddag.

Al vijftien jaar geleden is men begonnen met het normaliseren van de betrekkingen tussen Japan en China. Duizend jaar geleden zond Japan studenten naar het vaste land van China. Nu bevinden zich honderd studenten uit ‘rood’ China in Japan, maar er zullen er vele duizenden volgen. Ik zei de heer Watanabe dat het me een ongelijk gevecht leek, 120 miljoen Japanners tegen 900 miljoen Chinezen.

‘Many of our leaders share the same fear. But once China has one billion people, the problems that society will have to manage will be colossal. My weight is now about 58 kilos. I can manage my life. But if my weight would rise to 580 kilos, management would be a different matter. Therefore, I see no reason for alarm. One hundred years ago we turned our attention away from China toward Europe and America. We underestimated the Chinese. Gradually we even developed a mentality wanting to conquer China.’

Watanabe kende Chou En-lai uitstekend. ‘I met him dozens of times,’ zei hij.

‘But Chou always said Japan was a military puppet of Washington,’ wierp ik tegen.

Chou zou inderdaad eerst tegen die militaire alliantie met Washington zijn geweest maar later accepteerde hij dat Amerika Japans belangrijkste bondgenoot zou blijven. ‘Chou aimed at a Chinese-American pact with Japan as subcontractor.’

Watanabe herinnerde er aan dat historicus Arnold Toynbee had gezegd dat het vijftig tot honderd jaar zou duren voor het sovjetcommunisme zou zijn uitgewoekerd, waarna nieuwe leiders in Moskou betrekkingen met Peking zouden normaliseren. Hij vreesde niet dat het Chinese communisme naar Japan zou overslaan. ‘Our social infrastructure does not offer a breeding ground for communism.’ Ik herinnerde hem eraan hoe Hitler het product was geworden van de rampzalige Weimar Republiek en hoe Duitsland onder zijn leiding uit zijn voegen barstte.

‘Those are the dangers of life we have to accept,’ aldus Watanabe, ‘Mankind has to live with those risks.’ Hij zag China als een gigantische toekomstige markt voor Japan.80

Ook voerde ik een gesprek met de voorzitter van de Trilaterale Commissie in Japan, Takeshi Watanabe, voormalig president van de Asian Development Bank. Een al even leerzaam gesprek. Wat me altijd weer duidelijk wordt in Japan is hoe diepgaand omgangsvormen en ‘decision making’ verschillen met onze mores en gewoonten. Deze mijnheer Watanabe wees erop hoe weinig handelspartners van zijn land de moeite namen de Japanse taal te leren. Omgekeerd is het tegenovergestelde het geval. Dan is er natuurlijk ook het aloude vraagstuk van een ja of nee verwachten, zoals we dit in het Westen doen. In Indonesië zegt men berangkali: misschien. De belanda's hadden daar altijd moeite mee, net als blijkbaar in Japan. Dat is ook, lijkt mij, een van de redenen dat Japanners met het nog boersere gedrag van de sovjets geen raad weten en het beter kunnen vinden met de Chinezen.

‘I discovered,’ aldus de heer Takeshi Watanabe, ‘that Asia is basically heterogeneous. Yet we Japanese understand perfectly those areas where the teaching of Confucius is the basis of the morale. Much of our culture came from China, they taught us many things - like writing. Psychologically we are closer to China.’81 Altijd weer als ik naar Azië reis, denk ik aan Multatu-

li's fameuze uitspraak dat Nederlanders meer van de regent van Lebak hadden te leren dan omgekeerd. Op het puur menselijke vlak geldt dit honderd jaar later onveranderd.

Playboy publiceert een artikel van Peter Ross Range over seks in Amerika: Miami, mij wel bekend. Blue Boy magazine, waar Peter model voor stond, wordt eveneens genoemd, zoals mijn vaste uitje in Coral Gables, Club Miami. Dat is het heerlijkste plekje voor gays in Amerika. De club heeft 9.000 leden. Niet alleen komen ze per vliegtuig uit alle windrichtingen er naar toe, ook vanuit Florida zelf staat de parkeerplaats er 's avonds vol. Lidmaatschap vijf dollar en daarnaast acht dollar per acht uur. Dus een overnachting - je hebt een eigen cabine - kost zestien dollar voor leden. De eigenaar Jack Campbell heeft veertig van dergelijke clubs in de vs, een keten gespecialiseerd in neukende gays.

Playboy meldt dat Miami in recordtempo een van de meest homoseksueel georiënteerde steden in de wereld is geworden waar een blow job via open prostitutie op de stranden twintig dollar kost. De chickens (jonge jongens) die op bepaalde hoeken van de boulevards zaken doen, schijnen zelfs de hookers uit hun vaste gebieden te hebben verdreven. Het artikel wordt als altijd verlucht met reclame, bijvoorbeeld door een pagina Frye boots met een levensgrote foto van onze vriend Joop Sandé.

Eind goed al goed. Ik belde mijn vriend Yasuyuki Maruyama. Hij werkt voor Mitsubishi. ‘I have changed much,’ zei hij. Hij handelt in ijzererts met Australië. ‘I hate it,’ zei hij. Hij komt morgen nog naar het Okura. Van iedereen verlangde ik het meest hem terug te zien, de guy in de jeansreclame met de gebroken appel.

Vanavond bracht ik bij Egbert en Yvonne Kunst door. Haar moeder logeerde er ook. Zij vertelden dat toen prinses Beatrix in Tokio was, zij in een volle kamer met mensen haar secretaris had afgesnauwd met: ‘Ik spreek tegen u!’ Iedereen was geshockeerd geweest. Ik weet dit al heel lang. Mejuffrouw Büringh Boekhoudt zegt dan: ‘Jullie zijn hetzelfde: jullie flappen er alles spontaan uit zonder na te denken.’ Ik wil toch eens een boekje schrijven over ‘onze papieren Oranjes’.

Egbert en Yvonne woonden onlangs een feestje bij voor een oliebedrijf in het Okura. ‘Torens van kaviaar,’ zei Egbert. Er waren 2.500 gasten geweest, die 300 gulden per persoon hadden betaald. Waanzin. Onlangs dineerden zij samen in het Hilton, rekening: 270 gulden. ‘Vierhonderd miljoen mensen hebben helemaal niet te eten,’ zei ik.

17 november 1978

Mijn vriend Yasuyuki Maruyama kwam voor de lunch. Hij bracht een vriendin mee, een sociologe, die ergens assistent-redacteur is. Jammer, maar niets aan te doen. Hij is nu 26, een virgo. De jongen is dezelfde schat, totaal niet verpest, zoals ik hem leerde kennen als student in jeans. Nu draagt hij het standaard Mitsubishi-‘uniform’, pak met streepjes en vest, zwarte schoenen. Afschuwelijk. Waarom eigenlijk? Zaten ze teveel bij elkaar in de broek als ze jeans naar kantoor droegen? ‘He likes to be alone,’ zij de vriendin. Hij speelt voetbal, dat wil zeggen, American football. Ik vroeg waarom. ‘They need me. I have very good hands, I catch the ball easily and once I was a champion.’ Ik refereerde aan het Time-artikel en zei: ‘But all the touching and beating?’

‘I like to be touched and beaten. Life is not worth it without touching.’ Heerlijke uitspraak.

Hij verafschuwt zijn werk, omdat hij geen deel uit maakt van het ‘decision making process’. Toen hij ging zitten, nam hij zijn bril af en geleidelijk aan ‘herkende’ ik hem weer. Hij liet zich bijvoorbeeld ontvallen: ‘Never tell my mother that you are sixty, she would have a collapse.’ Het was allemaal veel te kort. Had ik maar vele uren met hem alleen kunnen zijn.

Op weg naar Narita Airport. De herfstkleuren zijn nog erg mooi.

18 november 1978

Honolulu, Hawai

Ik was uitgeput. Nam een eenvoudig hotel aan Waikiki Beach en belde om een masseur. Het meisje zei precies de juiste man te hebben, Michael, 28-30 jaar, lang, rossig haar, diamantjes in zijn oren en vel over been. Hij stond me tegen toen ik hem in de deur zag staan. Hij wilde eerst 35 dollar hebben. Gaf hem 25. Na twee minuten prutsen zei hij: ‘It is sex you want.’ ‘May be.’ Wanneer ik hem wilde neuken kostte dit 50 dollar meer en geneukt worden dito. ‘Ik geef je twintig dollar meer voor een blow job,’ zei ik.

‘Dat kost 25 dollar extra,’ was het antwoord. Toen hij vertrok vroeg hij ook nog om een tip en hield zijn portemonnee open om er meer geld in te vangen. Hij zei dit werk nu tien jaar te doen en 100 tot 200 dollar per dag te verdienen. Ik legde mijn hand op zijn voorhoofd en dacht aan zijn moesje. ‘Don't look so sad,’ zei hij, ‘I did not want to offend you.’ Ik dacht: nee jongen, dat heb je ook niet gedaan, maar moet je nu zo verder leven? Triest.

Heerlijke wandeling langs de oceaan.

De aantekeningen van Saburo Okita en de politicus Yokei Kono zijn boeiend. Okita vindt dat het Westen niet agressief genoeg is bij het zakendoen in het Verre Oosten en Japan. Dat is overigens precies wat Jermen Gvishiani me steeds in Moskou heeft voorgehouden, met uitzondering van de West-Duitsers. Saburo Okita wijst op de toename van 35 procent handel met asean landen, Taiwan, Korea en China zelf. Premier Lee Kuan Yew van Singapore zei me al jaren geleden dat de eeg zat te slapen wat Zuidoost-Azië betreft. Okita heeft Jan Tinbergen over deze ontwikkelingen geschreven om er diens aandacht op te vestigen.

De heer Kono van de New Liberal Club, volgens Egbert Kunst ook een upcoming man in de Japanse politiek, meent dat de Sovjet Unie het voornaamste probleem voor de Japanse diplomatie is, vooral nu de betrekkingen met Peking genormaliseerd zijn. De vier eilandjes bij Hokkaido, door Moskou geannexeerd, vormen nog altijd een struikelblok voor de normalisering van de contacten tussen Tokio en Moskou. Er is zelfs geen vredesverdrag tussen beide landen (sinds 1945). Door de 200 mijl zone die het Kremlin heeft afgekondigd, zijn visserijproblemen gerezen. Net kleine kinderen. Onvoorstelbaar.

Richard Gere blijft een favoriet van mij. Frank Rich rangschikt Gere in het rijtje van Brando, De Niro en Travolta, alle in bezit van ‘a powerful sexual presence’. Hoe kom je er eigenlijk aan? Is het puur en alleen de uitkomst van die Russische roulette der hormonen?82 Zou Price best weer eens terug willen zien.

Rosalynn Carter is honorary chairman van de Presidents Commission on Mental Health. Zij schrijft in The New York Times83 dat zij in haar jeugd in Plains, Georgia nooit van ‘mental illness’ of ‘mental breakdown’ had gehoord. De dame is zich kennelijk nog altijd niet bewust met ‘a mental case’ te zijn getrouwd, die een zware ‘mental breakdown’ achter de rug heeft. Of misschien om die reden is zij in die commissie gaan zitten. ‘As a nation, we are still running away from persons,’ aldus Rosalynn, ‘who have had or still have mental and emotional disorders. And the stigma attached to their plight is an undeserved disgrace.’ Mevrouw Carter neemt het wel erg ruim, wanneer zij schrijft dat tussen de twintig en 32 miljoen Amerikanen extra geestelijke bijstand nodig hebben.

Time en Newsweek besteden aandacht aan Indira. Zij won 55 procent van de uitgebrachte stemmen in Chikmagalur. Haar

tegenstanders, de Janata-partij, hebben 330 zetels in het 542 leden tellende lagerhuis.

James Reston besteedde aandacht aan de Committee on the Present Danger, een rechtse club in Washington, waar ik Jan van Wieringen mee naar toe nam, omdat ik denk dat we er niet meer omheen kunnen. Paul Nitze en professor Eugene Rostow van Yale, lijken de driving powers te zijn, maar ook Admiraal Zumwalt maakt er langzamerhand deel van uit, dus een friend of sorts. Deze heren beschouwen niet alleen de Sovjet Unie als een bedreiging, maar ook een toenemende twijfel aan de waarde van de dollar, groeiende inflatie en de Amerikaanse economie in het algemeen.84

The New York Times85 publiceerde een aandoenlijk hoofdartikel over Margaret Mead, Grandmother to the world. ‘Death was the only force that could still her. Even well in her seventies, she was lecturing, writing, researching, teaching and gadding about at a pace that left her younger collegues breathless. Draped in her grandmotherly shawl, brandishing her staff, she would command our attention - and admonish an errant world to mend its ways.’ Ben dankbaar bevriend met haar te zijn geweest. Zij verdiepte zich zelfs in mogelijkheden voor Peters toekomst.

Hoe zal het met de sjah aflopen? Time heeft een omslagverhaal gemaakt.86 De vorst heeft een militair kabinet benoemd en hervormingen beloofd, maar is it all too late? vraagt het blad. Time ziet de ‘peacock throne’ ten onder gaan als tsaar Nicholaas ii in 1917, of Lodewijk xvi in 1792. Griezelige zaak, want wat krijg je ervoor in de plaats?

Prins Charles is 30 jaar geworden. ‘I still have not found the right girl,’ meldt Newsweek.87

19 november 1978

The only human being I truly long for is Peter. In ons geval is seks irrelevant. Hoe dit te verklaren?

B.F. Skinner heeft in zoverre gelijk dat duiven een geheugen hebben. Er kwamen gisteren twee witte duiven op het balkon van mijn kamer. Ik voerde cashewnoten. Prompt waren het er vijftien. Ze kwamen zelfs de kamer in om naar kruimels te zoeken. Er zit vanmorgen alweer in alle vroegte een duif te wachten op meer.

Eigenlijk heb ik mijn hele leven naar boys gekeken en vooral hun bodies nauwkeurig in me opgenomen, vormen van schouders ten opzichte van middel, torso's, alles. Hier op Waikiki Beach ben ik me dit weer eens bewust, want wat hier allemaal aan moois rondloopt is onvoorstelbaar. Ik wist als klein jongetje al dat ik smalle schouders had en geen echte mooie borst. Mijn broer Hendrik Alexander was er nog beroerder aan toe. Was het daarom dat de homoseksualiteit met Bertie Hilverdink begon? Martin Portier (niet-homo) had ook zo'n mooi lijf, om niet te spreken van Peter. Ik doe dit nog altijd, dwars door shirts en broeken heen naar lichaamsvormen te zoeken. Zou me dit op den duur in de armen van jongens hebben gedreven? Ik zie een T-shirt van een black guy die met een oudere lover zit te lunchen (blond) en die hevig met mij flirt. De tekst op het shirt: ‘Some do, Some don't, Some will, Some won't, I will.’ John Travolta zette met een ‘soundtrack album’ 100 miljoen dollar om. De manier waarop in Amerika miljoenen worden verdiend is krankzinnig. Judson Klinger interviewde de star voor Playboy. Hem wordt gevraagd of hij beseft populair te zijn bij homo's. Het kan hem niets schelen. Seksuele voorkeuren van mensen interesseren hem niet.

‘You are aware of your sexual presence?’

Travolta: ‘I know when I feel sexual and I know what I perceive as sexual. I see something, I identify with it, and by identifying with it, I also become it.’

Hij was zich volkomen bewust van de seksuele aantrekkingskracht, die hij uitstraalde in zijn solo dans in Saturday Night Fever. Best een aardig joch, maar veertien pagina's interview.... Het zeebriesje is verfrissend. Een laatste streepje zon aan de horizon. Ik zou er nog meer van genieten als Peter - geen ander - bij me was.

20 november 1978

Waikiki Beach

Jimmy Carter schept op met Brezhnev te zullen gaan spreken over salt ii. Ik denk dat de sovjets hier niet voor zijn te porren voor er tastbare resultaten in voorbesprekingen zijn geboekt. In Georgetown, Guyana schijnt zich een bloedbad te hebben voltrokken onder leden van een religieuze sekte. Ook een lid van het Amerikaanse Congres, Leo Ryan en enkele andere Amerikanen zijn vermoord. Advocaat Mark Lane schijnt er ook bij te zijn geweest. Wat deed hij daar nu weer? De sekte, People's Temple, werd geleid door een ‘dominee’, Jim Jones. Hoe krijg je het voor elkaar dat honderden mannen, vrouwen

en kinderen je in een soort massaritueel volgen?88 Walgelijke massahysterie.

Belde Wicher de Marees van Swinderen in Scottsdale, Arizona, die ‘fantastisch’ riep toen ik mijn komst aankondigde. ‘Ach al die zussen die in Waikiki rondlopen,’ was een andere observatie.

Mevrouw Indira Gandhi is terug in het Indiase parlement dat vandaag de zogenaamde winterbijeenkomst van vijf weken is begonnen. Zij legde de eed af.

Honolulu - San Francisco,

Vlak voor vertrek zag ik een blonde jongen van rond de twintig jaar, witte jeans, lang lichtblond haar, de eerste jongen in Hawaï waar ik werkelijk compleet hoteldebotel van was. Ik raakte dermate opgewonden dat het me herinnerde aan het moment dat ik Peter voor het eerst zag in Amsterdam in 1967. Zijn ogen waren koel, maar in een positieve zin, alsof hij op de meest onopvallende manier wilde zeggen: ‘I am up for grabs.’ Eigenlijk had ik mijn trip moeten afzeggen en blijven en eerst met die jongen mee moeten gaan. Dan had ik hem wellicht een reisbiljet gegeven en mee naar Amsterdam genomen. En Peter dan? Je zou een heel romantisch verhaal kunnen schrijven over wat gebeurd had kunnen zijn als ik in Honolulu was gebleven.

21 november 1978

San Francisco

Belandde na middernacht in de Club Bath, waar ik overnachtte. Na een grabbelpartij met drie kerels stroomde het sperma in het niets. Jammer want le moment suprême was in twintig minuten al voorbij. Bleef de hele nacht in de weer en heb misschien een uurtje, ergens tussen 05.00 en 06.00, geslapen.

Hyatt Union Square

Ontbijt hier voor sentimental reasons. Heb me in het Greyhound busstation geschoren.

De San Francisco Chronicle wijdt de voorpagina en vijf volledige aanvullende pagina's aan de tragedie in Guyana. Er zijn honderden doden. De vs hebben soldaten en twaalf helikopters gezonden voor reddingswerkzaamheden. De regering in George-town maakte bekend dat zij de sekte had toegestaan zich in de jungle te vestigen na brieven van aanbeveling van mevrouw

Rosalynn Carter, vice-president Walter Mondale en andere notabelen. Hoe werkt zoiets?

Sjah Mohammed Riza Pahlavi heeft tegen Time gezegd dat hij er van overtuigd is dat de cia al vijftien jaar geleden een ‘dirty tricks operation’ tegen zijn bewind is begonnen door contacten te leggen met de oppositie in het buitenland. Volmaakt onbegrijpelijk.

Ontmoette professor Alan Dundes aan Berkeley University, die een studie maakte over seksualiteit bij het beruchte rollebollen van Amerikaanse football players met hun helmen en schouderstukken. Geen sport is zo met de Amerikaanse psyche verbonden als de Amerikaanse versie van rugby. ‘Football’ ziet professor Dundes als ‘a male preserve, that manifests both the physical and cultural values of masculinity’. De uitrusting onderstreept ‘the male physique through the enlarged head and shoulders coupled with a narrowed waist. With the lower torso poured into skintight pants accented only by a metal codpiece’. Hierdoor wordt de mannelijkheid extra geaccentueerd.89 Het vak van Dundes is Volkskunde. Zo was hij op het verschijnsel ‘football’ gestoten. Hij analyseerde volkenkundige structuren. Ik vroeg dus onmiddellijk hoe het zat met de oorsprong van sprookjes en dacht: ik zal maar niet meteen al het verschijnsel Bijbel erbij betrekken. Het was naïef, meende hij, om te denken dat je sprookjes zou kunnen ontleden. Dat zou men niet aanvaarden. Iets anders was dat sprookjes ‘verbeterd’ zouden kunnen worden. Volkenkundigen hielden zich bezig met de werkelijkheid en niet met droomvoorstellingen. Zij verzamelen materiaal zoals sprookjes of spelletjes. Zelf maakte hij een studie van het Amerikaanse football. Zij proberen aan te tonen hoe hele kuddes sinds mensenheugenis werden gehersenspoeld. Maar veranderingen erin aanbrengen is vrijwel onmogelijk. ‘Anwar Sadat heeft eens gezegd dat er geen grapjes meer zouden worden toegestaan over de legendarische zwakte van het Egyptische leger. Maar zoiets werkt niet. Mensen hebben dit soort uitlaatkleppen nodig,’ aldus Dundes. Er wordt dus uitgegaan van hoe mensen nu eenmaal zijn en vervolgens bestudeert men de fantasieën. ‘We do live in a sexist and racist society loaded with violence, but folklore is not the culprit. Folklore is the reflection of society. It is like blaming the mirror. We own what we face.’ Ik dacht hier anders over, vooral ook naar aanleiding van mijn gesprekken in Madrid met de neurofysioloog José Delgado: onzin verwart kinderbreinen

vanaf de wieg juist door het opdienen van nonsens vertelsels en folkloristic attitudes.

‘Verbal doling’ noemt professor Dundes wanneer mannen vechten met woorden. Het is een poging elkaar te kleineren en vernederen. ‘They put down the other person in the meaning of the female perceptive capacity. A loser in American slang is someone who has been ‘screwed’. Or it is somebody who has been given ‘the shaft’. We have this famous gesture called the ‘didgidus impudicus’ which, of course, is the gesture with the finger up. It really means, that the opponent is a victim of a passive homosexual attack. He has to take or to receive this aggressive phallus. My argument is that football is a ritual equivalent of verbal doling, in which you have males competing and fighting. They start out even, but by the end of the game one is on top. In the language, in the idioms, in the metaphors of American football, there is an explicit sexuality. We have this idea of scoring, this also means scoring sexually, to go all the way. It means to go all the way in sexual intercourse. To make a pass also means the runner must make a hole for him. All this language, included in the game of American football is to penetrate. The reporters of games use language as, ‘the deepest penetration today was’ or ‘the object is to penetrate in the other teams end-zone’. The aim of the game is to get in the opponents end zone more times then he gets into yours. So, what we have here is a game with sexual imagery and it is only played by men. We also know from verbal doling that this is a common way for men to prove their masculinity. Like in bull fighting, where you have the matador trying to penetrate the bull. If he is successful, he further feminizes the bull by cutting of his extremities. If the bull is successful he penetrates the matador. In other words: who penetrates whom? Who gets into who's end zone is in fact a common way that males prove their masculinity by.90

‘But that does not necessarily prove that we are dealing with homosexuals,’ zei ik.

‘Well, it is homosexual in the sense that in football we are dealing with the same sex contacts. In American society men are normally not allowed to express physical affection for each other in public like women do. Men do not pat each other on the behind as they do in football. American football is a socially sanctioned ritual and outlet for the expression of male affection. Now if you want to call it male bonding, or male camer-

aderie, that to me is a cop-out. Football is males playing with each other. The piling on to bundles of bodies. There is also this business of spiking. I don't know if you have seen it. They take the ball and you hurl it into the end zone to prove that you have penetrated this end zone. Not only is the other team humiliated by this, but also to all the fans in the arena their own masculinity is at stake. In Europe the same: when in soccer national cups are being played, not only national identity, but their own masculinity is at stake. I have read reports of English soccer fans going crazy, having riots and yelling obscene words. They hurl effeminate insults particularly at goalies. From my point of view, this makes perfect sense, because the goalie has to take it, who is the one who is scored upon. Of all the players he is the one who is put into the position having to take it, who is the one who is scored upon. He is put into the position of having to take this phallic trust. But in soccer, you are not allowed to touch the ball with your hands. You are not allowed to play with your hands. That are the varieties in folkloristic traditions that play largely in the unconscious.’

‘Freud zat er dus niet zo ver naast,’ concludeerde ik.

‘It all occurs in the unconscious. For instance, the word “jock” means athlete. But jock also means phallus, as in jock strap. A jock is a phallus. No man is a football widow. It means, the man is dead as far as heterosexual relations are concerned. Whatever a football is, it is a substitute for normal heterosexual relations. You have even situations, that the football coaches do not let players endulge in sexual activities the night prior to the game. They are intuitively also admitting that whatever “football” is, it is in some ways a substitute for normal heterosexual relations. You have to save it all for fighting with males. That is what I am saying. The game of football is at an unconscious level a playing out, a body contact sport, where the object is to penetrate the end zone of the enemy.’

‘What is wrong with western civilisation? I recall, that in Indonesia I experienced physical contacts with males in no way as necessarily homosexual,’ vroeg ik Dundes.

‘Absolutely. If there is anything abnormal, it is not the game of football or soccer itself, it is the society that produces it in the sense that it represents a double standard. There is no reason why men should not be allowed to touch.’

‘It seems to be the fallout of this Judeo-Christian culture we have been stuck with for centuries by now,’ merkte ik op.

‘I do not know the origin, but I do know it is very deep-seated. In America we have this crazy complex we call “The Sissy

Boy Syndrome”. Sissy derived from sister, do not be a female! It forces men to be macho, to hyper masculinity. It is an epidemic fear of being in anyway feminine. It is interesting that women are trying now more to be like men too. Even women are now turning their backs to femininity. It goes all the way back to the Bible: men denying, that he comes from a woman and saying that woman comes from a male. We have this symbolism where men, even though they deny women, seem to envy women, and they deny this envy. And, yet, they have male Easter bunnies, bringing the eggs, or male storks bringing the babies. Males really seem to want to be females, but they can't admit to it. It's probably normal for the sexes to envy each other. But men have not been willing to admit this. Even the early Freudians, they all acclaim that women envy men, they call it penis envy. But, in fact, it was clear that men have pregnancy envy and even breast envy.’

‘It is my experience that macho homo's, who dress in butch leather, wearing chains and earrings become women in bed wanting to be screwed,’ gaf ik als voorbeeld.

‘As far as I am concerned, the word masculine contains the word “culo”, mas-culo, or end. It is the same business of proving your masculinity, pretending you do not need women and using other men to serve as women and feminizing them.’

‘Also throught the sports?’

‘It is not just violence in sport we are talking about. There is violence in sport too. But we are also concerned about this underlying homosexuality. I am not saying that football players are homosexuals. I am not saying that. That's what the media have been picking up from what I have written. I am talking about the underlying psychology of the game of football, no matter who plays it. I say, it is unconscious and I am trying to make the unconsciousness conscious, trying to make a rationale for the irrational, trying to make sense out of nonsense.’

‘But in The New York Times, Anita Bryant gets one page of public debate to declare homosexuality a crime. Where does this fanatisism come from? She has four sons herself, one of them will join the league.’

‘I don't know where it comes from. With more and more broken homes where boys are raised by women, sometimes without a father figure, it is more of a danger. The first identification for the children is with the mother. For girls it's allright to identificate wtih the mother, they are supposed to be female. But it's harder for the boy in all these cultures as a matter of fact, when they are raised by the mother. That is why you have

all those initiation rites all over the world, because it is basically a process for all boys to leave the world of females to become males.

Circumcisions are described by Bruno Bettelheim as symbolic wounds. He states that these wounds are likened to female, that is they make the young boy bleed, boys are reborn as males, but they copy, they imitate female means. So this is actually a widespread problem in terms of male identity all over the world. It is not something unique in America. Males want to proof their masculinity and they do so by using female means. They are realy envious of the female means. The men act out by making their own organs into female organs, by making them bleed, or in these more symbolic terms, where again they say they are going to keep women out, they say they don't need them, but then in fact they ask other boys to serve as females. The lovers, the sissies.’

‘Why did no one discover this before? It is such a strong sign?’ ‘O yes, I have forgotten a lot of criticisms from men. Women ar more likely to accept the arguments, this is almost sacred. Football is like a religion in a way. You just don't attack something as American, as patriotic as football. Some people thought I should be fired from my job at Berkely, others just say that I am a lunatic, or that I myself am a homosexual, and I don't know what my family thinks of this.’

‘But you're not a homosexual?’

‘No, as far as I know, I am not. Only to the extend that all people have tendencies in both directions, but again, they deny this. But I think it is clear from the evidence, in football it is bottom-patting. You can't do this in real life. You can do it going down the street but you'll be arrested. In football it is being done all the time.’

‘Do you have any support in your theory?’

‘Yes, from some psychologists and from some football players who are gay. But there are very few, actually, the majority of the football players is not gay.’

‘Didn't one of them admit in a book that he was gay?’

‘He himself said in his book that the whole game is an outlet. If they where homosexual, they wouldn't need this type of an outlet. So, that football is not a homosexual game.

What is interesting in Europe as opposed to the usa, is that there is no disgrace in being an active homosexual. That is, the man who proves his masculinity at somebody else is okay, it's only the man who is the female who is disgraced. In America it doesn't matter whether you are active or passive, it's just all

bad. Anybody who is homosexual is suspect and is fair game to Anita Bryant.’

‘How come that the us are so parochial?’

‘My own feeling is that it is a mask of basic insecurity. Part of the story is that Americans have always felt inferior towards Europe. We always had to prove we were equal, that we were as good as the English, who always looked down on us. Even within our own bounderies the west wants to prove it is as good as the east coast. This is the origin why Americans boast. We have constantly to prove that we are bigger and better. Desspite of the fact that we are a superpower in terms of the psychology, Americans still feel that others consider them naive, inexperienced, not sophisticated, do-good hearts, not very smart in international affairs, and therefor we constantly want to prove we are as good as the next one.’

‘Your research is just as unwelcome as Lloyd de Mause and his Institute for Psychohistory in New York.’

‘Our psychoanalytical approach is of course anathema in scientific circles. Psychohistory is not considered serious scientific research like my work in folklore is not being taken seriously. They don't like the implications of becoming aware of unconscious motivations. It makes them nervous. We have this rationalist elitist tradition which goes back to Aristotle. It maintains, that mind is ruling matter and that the body is inferior. Therefore they do not want to reduce the so-called intellect to bodily situations. Here we find a tremendous fear, which is the reason these things occur at unconscious levels to begin with. Scholars also possess unconsciousnesses and they do not want them to be explored. They become nervous, because they realize that they do not have control over their own thoughts.’

‘Strange this irrational nervousness.’

‘Of course, this is incredible in this day and age. My point is that football players don't know what they actually are doing. People dream when they are asleep. When you realize the next day what you were dreaming you do not understand it at all. We do so many things we do not understand, that is why we have so many rituals. No questions are asked. People practice rituals and that takes care of it.’

Professor Dundes gaf me een artikel dat hij over dit onderwerp voor Western Folklore schreef.

Na een diner met Bill en Marjorie Kellogg in de Hyatt ging ik naar Club Bath.

22 november 1978

San Francisco

jfk zou nu 60 jaar zijn geweest, wat nauwelijks is voor te stellen omdat je je hem herinnert zoals hij vijftien jaar geleden in Dallas werd vermoord.

The New York Times publiceert de meest hartverscheurende foto's van het bloedbad in Guyana.

In Wenen vond de herdenking van de 150ste sterfdag van Franz Schubert plaats. Kardinaal Franz König voerde het woord.

Schreef Peter. Een reden om in Californië te gaan wonen zijn de beauties die hier rond wandelen. In Club Bath was een aantrekkelijke blonde jongen met lang golvend haar. Een hoerig type helaas. Zag hem overal met jongens bezig. Ik moet dan soms aan de ouders denken. Het zal je kind maar zijn. Denk trouwens ook aan mijn eigen ouders, die nooit hadden kunnen dromen dat een zoon op een dergelijke manier aan zijn trekken zou komen. Bovendien doen alle guys aan bodybuilding met het verbluffende resultaat dat een eindeloze rij zalige lijven rond tippelt. Dundes zou het waarschijnlijk ‘de drang naar machogedrag’ noemen.

23 november 1978

Hollywood

Tegen de avond bereikte ik het heerlijke huis van William Bast en Paul Huson. Ik belde op goed geluk naar mijn oude vriend Oliver Stone. Hij was thuis, sprong meteen in een auto en arriveerde tegen 19.00 uur. Hij is more sturdy, more solid nu. Hij droeg zwarte boots, een zwarte broek, een open hemd, wat een blik gunde op zijn behaarde borst, en een beige jack. ‘I like it when you come to live here,’ zei hij. Hij beschreef levendig de gevechten, die hij in filmland moest leveren en alle namen die hij noemden waren Bill en Paul natuurlijk bekend. Een van de topeigenaren van Columbia Pictures had gezegd dat hij Midnight Express niet wilde maken, als de held uit de film als homoseksueel zou worden neergezet. Later vertrok hij weer omdat hij ging dineren met Mick Jagger en Gore Vidal. Bill vreesde dat Oliver Stone zich behoorlijk met drugs en naalden bezighoudt en waarschijnlijk ook teveel drinkt. ‘If he goes on that way, he will destroy himself,’ aldus Bill en Paul.

Het huis naast 6691 Whitley Terrace is te koop en ik heb er foto's van. Het kost 175.000 dollar. Er moet wel het een en ander aan gebeuren. Ik vraag mezelf steeds af, zal ik er ooit wonen? En met Peter? Er staan veel oude bomen in de tuin. Het zou wel een soort laatste rustpunt worden. Bill zal met alles

helpen en zal nu eerst iemand sturen om de werkelijke waarde te bepalen.

Los Angeles - Phoenix, Arizona

Wicher en zijn vriendin waren aan de Gate. Hij ontfermde zich onmiddellijk over mijn zware koffer en zei: ‘You made our Thanksgiving Day.’ Hij had een kamer gereserveerd in het Sands Motor Hotel. We zaten in de flat van de vriendin te praten tot 23.00 uur met een sandwich en drie koppen koffie.

24 november 1978

Phoenix, 06.00 uur

Belde Peter in Madrid en werd woedend. Ik vertelde hem van het huis in Hollywood en het enige antwoord was: ‘Wel, wel...’ Geen enthousiasme.91 Hij gaf aan door een feestje slaperig te zijn. Daarop vroeg hij of ik hem een plezier wilde doen. Ik dacht dat ik hair conditioner of vitaminepillen voor hem mee moest brengen, maar tot mijn nog grotere ergernis bleek dat de amro nooit, zoals ik had gevraagd, het geld naar het Sanvy Hotel in Madrid had over gemaakt. ‘I hope you can write them a letter,’ zei Peter, ‘and I hope this does not spoil your call to me.’ Heb ogenblikkelijk de heer Coté van de amro gebeld en gaf hem opdracht het geld telefonisch over te maken. Bevestigde Peter in een tweede gesprek dat alles in orde zou komen. Ook vroeg ik hem welk contract hij met Blueboy magazine had getekend, omdat ze voor de kalender voor 1979 opnieuw zijn foto's hebben gebruikt. Het kon Peter kennelijk niets schelen, maar hij heeft recht op geld. Ik zal Pat Russell in Dallas vragen er achter aan te gaan voor hem.

Lunchte met Wicher van Swinderen in de Glass Door. Gezellig. Hij houdt zich bezig met investeringen zoeken voor rijke Arabieren. Ik adviseerde hem maar eens met de beroemde heer Rabbani in Den Haag te gaan praten. Hij zit dermate aan zijn zaken geketend dat hij nooit meer dan een paar dagen weg kan. Hij acht de vs, net als ik, totaal verziekt en verrot, vertelt verhalen over corrupte rechters en hoe de ziekte van processen en overal advocaten bijslepen de samenleving heeft geruïneerd. Hij gaf voorbeelden van advocaten, die processen begonnen met als enig doel er ‘regelingen’ uit te slepen waar iedereen beter van werd. De sfeer tussen ons is altijd totaal anders zonder zijn vriendin.

Ik vroeg hem waarom hij nooit trouwde. Hij vertelde dat zijn

broer Quirijn met een meisje De Blocq van Scheltinga was getrouwd. Haar vader had gehoopt dat Wicher met haar zusje huwde. Hij had Wicher zijn bank in Den Haag getoond. ‘Een gevangenis,’ zei Wicher. Maar hij veranderde van onderwerp, wat hij trouwens ook doet wanneer je over de oorlog spreekt. ‘Let us not remember those things; I do not want to; it was horrible.’ Natuurlijk was de oorlog een ramp, zeker voor hem. Hij verloor zijn vader in krijgsgevangenschap.

Vanavond dineerden we met zijn vriendin in het North Bank restaurant. Later spraken we bij haar thuis, waar zich een discussie ontspon over negers. Wicher vroeg zich af waar de spreekwoordelijke luiheid van blacks vandaan kwam. Ze hadden geen eergevoel, zijn alleen maar naar het noorden getrokken om er beter van te worden, hebben geen trots en brachten van Afrika evenmin iets terecht. Ik dacht aan Julius Nyerere, die met man en macht een socialistische samenleving probeerde op te zetten. Volgens Wicher hadden zwarten ook na het wegwerken van de apartheid in de vs niets bereikt.

Luisterend naar mijn jeugdvriendje uit Bilthoven vroeg ik me af wat ik er nog deed. Ik realiseerde me dat we eigenlijk erg van elkaar waren vervreemd. Zijn partis pris staan op zijn kop. Wanneer je vaststelt waar de Amerikaanse neger vandaan is gekomen, hoe hij arriveerde en waar hij vandaag aan toe is, dan is te begrijpen waarom velen van hen zich nog in de modderpoel aan de basis van de samenleving bevinden. Ik benadrukte dat het opheffen van het zwarte bevolkingsdeel in Amerika een totale herstructurering van de staat nodig maakte, een stopzetten van de wapenwedloop en herformulering van prioriteiten. Bovendien zal men een nieuwe start moeten maken met het heropvoeden van zowel zwarten als blanken in de vs. Wicher vond dat ik bezig was de neger te verdedigen. ‘Do you like them?’ vroeg hij.

Ik probeerde duidelijk te maken dat het me niet ging om zwart of blank, maar dat het zaak was de kwestie onbevooroordeeld te analyseren. Ik denk trouwens altijd bij zulke gesprekken dat het zaak is er vanuit te gaan dat er ook een neger aan het gesprek deelneemt, dus dat men incalculeert wat hij op al deze uitlatingen gezegd zou hebben. Hoe breng je het gesprek anders in balans? Ik stond op en zei dat ik ons gesprek onintelligent, onvruchtbaar en tot niets leidend vond. Misschien denk ik er morgen anders over, maar ik zou dit onderwerp niet nog eens met hen willen aanroeren. Ik denk niet dat ik in lange tijd hier terug kom. Het was afschuwelijk. En ik had juist zo'n fijne dag met Wicher gehad. Hij had me naar een luxueuze villa op

een heuveltop gereden, die hij er met zijn partner had neergezet voor 390.000 dollar, een zwembad, zes badkamers, drie airconditioning units, een gigantisch huis, maar nog geen koper. Holland ziet er vanuit Arizona ‘small and irrelevant’ uit volgens Wicher. Ik ken dat.

In 1993 moet ik bij bovenstaande notitie meteen aantekenen dat ik, na van 1986 tot 1992 lange perioden in Zuid-Afrika te hebben verbleven, mijn invalshoek op zwarten in het algemeen dichtbij die indertijd door Wicher de Marees van Swinderen uitgesproken kritiek is komen te liggen. Hij had in Arizona natuurlijk jarenlang met veel meer achtergebleven negers te maken gehad dan ik in New York, waar ik blacks tot mijn uitstekende vrienden heb kunnen rekenen.

25 november 1978

Wicher heeft toch een tik aan de oorlog overgehouden. Hij zag gisteren bijvoorbeeld dat het gordijn van mijn hotelkamer op een kier stond. Hij wees op mijn openstaande koffer op bed en zei: ‘Je moet ze nooit in de verleiding brengen.’ Zoiets vind ik onbegrijpelijk. Hij adviseerde ook met klem met niemand te spreken over plannen om in het Nabije Oosten silo's te bouwen, ‘want onmiddellijk stijgen er aasgieren op die beginnen te cirkelen boven hun prooi’. Het kan waar zijn. Ik moet deze keer voorzichtig zijn.

Vanavond bezochten we Cor van Rijswijk de partner van Wicher. Na afloop zei hij: ‘You passed with an A one tonight.’ Lees Person/Planet van Theodore Roszak.92 Hij vraagt zich af: ‘Is Black Power simply the black version of male chauvinism (...). We have all emotional dynamite, all the essential madness of race hatred. By it's presence, blacks and whites alike are forced to confront the psychotic overtones that make color prejudice far more a matter of deliberate class oppression. Racism is that; but it is class oppression laced through with twisted sexual fantasies, with fears as dark as the grave and as dreadful as the demons of hell.’ Wicher zou geen idee hebben waar Roszak over schrijft.

‘The mind uses the brain, just as the composer uses the piano.’ (page 56)

Soms dwalen mijn gedachten af naar mijn hondje Keke. Ik zie hem dan snuffelen in de struiken rond Amerbos. Of zoals hij met zijn hoofd om mijn arm lag als ik in de auto reed. Ik hoor

dan zijn stemmetje als hij blafte en zie ook nog altijd zijn bruine ogen voor me. Krijg nog altijd een beklemmend gevoel over het besluit hem te laten inslapen.

Toen Oliver Stone met me meeliep naar het hek bij Bill Bast in Hollywood legde hij een klauw om mijn schouder wat me een zalig gevoel gaf van spontaniteit met an animal quality. Hij heeft nog wel telefonisch contact met Najwa Sarkis, van wie hij nu gescheiden is.

Dineerde bij de Pink Pony met Wicher en Beverly. Bij het binnengaan zag ik een jonge blonde knul met een groot, windhondachtig beest. Hij had een glas whisky in de hand. Het dier was voor 700 dollar te koop. Ik vroeg hoe lang ze samen waren geweest; drie en een half jaar. Het was getraind om op herten te jagen. Geschikt voor Wicher dus, die nog altijd de bergen intrekt om op dieren te paffen. Waarom het dier verkopen? Omdat het elf puppies had gebaard.

27 november 1978

Wicher bracht me naar het vliegveld. Hij vertelde dat er 500 particuliere toestellen geparkeerd stonden; in Scottsdale 200 en bij een andere voorstad nog eens 300.

Ik belde Peter in Madrid en kondigde aan zondag bij hem te zullen zijn. ‘Wonderful,’ zei hij. Hij meldde verder dat van de ‘compagnia idiotica’ - zijn musicalcollega's - bijna iedereen ziek was.

28 november 1978

New York

Harvey Milk, een vooraanstaand lid van de gemeenteraad in San Francisco, is vermoord. Hij slaagde erin de wetgeving jegens homoseksuelen in de stad versoepeld te krijgen en was zeer populair in de gay community. Dat is Amerika. Treurig. Ook burgemeester George Moscone werd neergeknald.

Intussen is het aantal slachtoffers van de Jim Jones-sekte in Guyana gestegen tot 909. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat zoveel mensen massaal zelfmoord plegen door de waanzin van één man?

Volgens de The New York Times93 heeft Jimmy Carter per handgeschreven memorandum zich beklaagd bij de cia dat de inlichtingendiensten niet behoorlijk functioneren bijvoorbeeld door niet tijdig te waarschuwen dat de situatie in Iran uit de hand liep. De baas van de cia is zijn oude kameraad uit Anna-

polis, admiraal Stansfield Turner, wat de situatie nog pijnlijker maakt. William Safire wijdt er een kritisch commentaar aan. De onrust in Iran duurt nu zes maanden en begint ingrijpende gevolgen te hebben voor de economie. Het land verdient 22 miljard dollar met olie-exporten en nog staat het land op instorten.

In Washington is een filmpje vertoond dat Robert Gordon op 22 november 1963 in Dallas heeft op genomen, en waarop gedurende zeven seconden is te zien dat er zich twee figuren bewogen voor het raam van de Book Depository vanwaar Oswald geschoten zou hebben. Men is er achter gekomen dat de film bestond toen vorig jaar 90.000 documenten werden vrijgegeven, die op de jfk-moord betrekking hadden.94

Jeanne de Mohrenschildt is naar Gallery toe gestapt met stapels brieven en materiaal betreffende George. Zij wilde proberen deze te verzilveren. Ze vertelde Eric Protter en de anderen dat zij zeer op mij gesteld was. Dat heb ik ook wel eens anders gehoord en gelezen.

Eric bracht me in telefonisch contact met een columnist in San Diego, Californië, William Hoffman, die een biografie aan het schrijven is over de koningin: Queen Juliana: The story of the richest woman in the world.95 Ik wilde proberen tegen te houden dat er onzin zou worden gepubliceerd, temeer daar Harcourt Brace een prestigieuze uitgeverij is. Ik vertelde Hoffman dat het niet waar was en dat hij een recent omslagverhaal van de Haagse Post moest opvragen, waarin vele details werden vermeld. We spraken samen anderhalf uur per telefoon. Ik vrees dat zijn verhaal bezaaid is met onjuistheden. Het manuscript moet komende vrijdag al bij de uitgever zijn. Hij schijnt eerder een bestseller over David Rockefeller te hebben geschreven.

Ik sprak met voormalig Witte Huismedewerker Michael Forrestal. Hij vertrekt morgen met een groep van ‘several hundred businesspeople’ naar Moskou. Hij is de vriend van Jermen Gvishiani. Alles wijst er op dat ze er in slagen de zakelijke contacten met de ussr geleidelijk aan te intensiveren, zoals Brezhnev en Kosygin nastreven. Tot de cia een spaak in het wiel steekt. Besprak met Jeremiah Kaplan bij uitgeverij Macmillan de mogelijke uitgave van een boek met Georgii Arbatov.

Ontmoette mijn oude vriend Lad Johnson van de Indonesische Kamer van Koophandel in Wall Street. Hij verwacht nog

steeds een explosie in Indonesië, maar dat zegt hij nu al jaren en Suharto moddert verder. Hij vertelde dat Adam Maliks advocaat Widjatmoko, de man die mij in 1967 een proces aan wilde doen in de zaak van de tankers, via Verolme voor de corrupte generaal Ibnu Sutowo, was beloond met een ambassadeurschap in Singapore. De recente devaluatie van de roepia had volgens Lad een aantal Indonesiërs schatrijk gemaakt omdat zij van te voren waren ingelicht. Hij had ook wat geld in Indonesië geïnvesteerd. Dat was hij nu kwijt. Generaal Ashari was een slechte ambassadeur. Hij was in januari in Washington benoemd en pas in juni beschikbaar geweest voor een ontmoeting met de Kamer van Koophandel in New York. Het bezoek van Walter Mondale aan Jakarta is ook een flop geworden. Als vice-president van de regering Carter, welke zich laat voorstaan op bescherming van mensenrechten, behoor je ook niet met Suharto in Jakarta te worden gezien.

29 november 1978

Schreef koningin Juliana dat er een boek over haar zou verschijnen, want je kunt er donder op zeggen dat de ambassade in Washington als altijd zit te slapen.96

Ontmoeting met Don Walker, een lectuuragent. Wie weet.

Eindelijk ontmoette ik Richard Price, met leren jack, pet, ringetje in het linkeroor. ‘I am not gay,’ verzekerde hij, ‘nor is Richard Gere gay, who is a friend of mine.’ Zijn boek The Wanderers wordt verfilmd. Hij heeft gangs op straat gevonden en geselecteerd om zijn verhaal uit te beelden. Via de New York Athletic Club kregen ze de nodige worstelaars. Hij noemde een Van Lidth de Jeude, die alleen maar oesters at en die 450 pond scheen te wegen. Hij had nog nooit zo iemand gezien. Het was prettig Richard terug te zien. Hij adviseerde opnieuw om Brandt (Carl) als literair agent te nemen.

Er kwam een lieve brief van Peter uit Madrid bij Mora Henskens. Zijn werk en leven in Spanje ‘makes me reflect a lot on my life, my destiny, my task or my call in life or whatever it is. I am in a transition period. I am fed up showing my body in different shows. There is so much more in me. I feel I am too good to do these flesh shows any longer. A strong urge, since a long while, to express more of myself is taking over. I will have to find different channels to work with, which will be difficult in the beginning, but I have to go where I have to go. The more I think about life and reality, the more I feel unfit for it. I

want to compromise less and less, although life is one long lesson in compromise.’

Ik herinner me een zinnetje van Wicher van Swinderen: ‘If Edward Kennedy runs for president I hope they shoot the guy.’ Hier zie je wat dertig jaar in de vs wonen voor schade aan een brein toebrengt.

30 november 1978

Belde Peter in Madrid. Hij voelt zich prima. Hij vroeg om liver tablets en wheat germ mee te brengen. Heerlijk het vooruitzicht naar hem toe te gaan.

Telefoneren naar Moskou vanuit New York is een hel. De operators hier gooien het op Moskou, waar ook imbecielen internationale gesprekken behandelen. Het heeft er echter alle schijn van dat de sabotage van Oost-West contacten vrolijk door gaat.

Sprak anderhalf uur met mijn oude vriend, Imre Holai. Hij is zeven jaar Hongaars ambassadeur in Athene geweest, werd daarna tot onderminister van Buitenlandse Zaken benoemd en is nu hier, als permanent vertegenwoordiger van Hongarije bij de vn. Trouwens, toen ik aan 10 East 75 street uit de taxi stapte en in het gebouw van de Hongaarse missie al mijn jas had uitgetrokken, merkte ik dat ik mijn portemonnee kwijt was. Bedacht me geen moment. Tot verbazing van het personeel rende ik naar buiten en zag de taxi bij het stoplicht van Fifth Avenue staan. Ik zette een spurt in, maar het stoplicht sprong op groen, ik bleef rennen en haalde hem bij het licht van 74th street in en zag de chauffeur met mijn beurs in zijn hand; 75 dollar en mijn creditcards.

Richard Nixon is aan zijn comeback bezig. Wel een beetje snel. Een Labour parlementariër heeft zelfs gevraagd om de man toegang tot Engeland te weigeren. Maar Nixon is in debat gegaan met studenten aan Oxford University. Hij zegt dat zijn ‘political life over is’ maar hij zal zijn mening blijven verkondigen ‘as long as I have a breath in my body’. Sommige studenten, waaronder Amerikanen, hebben tegen de man gedemonstreerd. Er werden tien arrestaties verricht. Hij is eerder naar Parijs gereisd en 90 procent van de vragen die hem aldaar werden gesteld waren vriendschappelijk en moedigden hem aan.

In een dierenwinkel zat een Maltheser in de etalage; zelfs het gezichtje leek op Keke.

1 december 1978

Eigenlijk zou ik Holland voor altijd de rug willen toekeren en liefst met een bang vertrekken, vooral gericht op het weghalen van atoomwapens uit Nederland, dus opnieuw bewijzen dat we een puppet van Washington zijn.

Eindelijk Tage Domela Nieuwenhuis terug gezien. That guy is very special, but I have the feeling, no-one, including his girl friend Theresa, realizes what they have on their hands here. Zijn grootmoeder, zijn moeders moeder, is in Zwitserland overleden. Theresa gaat vijf maanden naar Ghana. Hij heeft genoeg van studeren en denkt er over college te gaan geven. Hij droeg niet de Frye boots die we laatst samen kochten. Toen ik er wat van zei antwoordde hij: ‘I knew you would notice.’ Tage is precious maar nog steeds wat screwed up.

Was met Mora Henskens bij de vriend van Max Westerman, Joop van de Pol. Deze schijnt zich met onroerend goed bezig te houden. Omdat hij zei ‘betrouwbare partners’ te zoeken, stelde ik voor dat hij Wicher van Swinderen in Phoenix zou bellen. Ik telefoneerde meteen en het eerste contact was gelegd. Joop adviseerde trouwens om Amerbos voor 2.000 gulden per maand te verhuren en mijn lening bij de bank zodoende te financieren.

Playboy heeft een gesprek met Marlon Brando. Hij is een jaar ouder dan ik. Hij betreurt de meeste interviews. ‘I am not going to lay myself at the feet of the American public and invite them into my soul (...). It is dogfood conversation.’97

Hij houdt zich met indianenzaken bezig en zelfs met unicef. ‘There are people who believe that Nixon is innocent, that he is a man of refinement, nobility, firmness of purpose, and he should be reinstated as president, he did no wrong (...). People believe what they want to believe.’

Vervolgens zei Brando: ‘Shaw said that thinking is the greatest of all human endeavors, but I would say feeling was.’ Vreemd dat de interviewer niet onmiddellijk op zo'n uitspraak inhaakt.98

Vriendelijk gesprek met Carl Brandt, maar ik denk niet dat hij mijn George de Mohrenschildt-verhaal, de Engelse vertaling van mijn Bruna jfk-boekje, op de markt zal brengen.

Heerlijk nummer in Club Bath met een Aziatische jongen gemaakt. Na afloop zei hij: ‘I liked you, because you have a big cock.’ Op zulke woorden knap ik direct af.

2 december 1978

Can't wait to embrace Peter.

Mora Henskens was opgebeld door een secretaresse van de Nederlandse permanente missie bij de vn met de mededeling dat zij nooit meer zou worden uitgenodigd, omdat zij mij laatst mee had genomen naar een receptie van Hugo Scheltema. ‘Remember Mora, that man is being watched by the bvd,’ had de juffrouw haar toegevoegd. Mora gaat ambassadeur Scheltema er een brief over schrijven.

Ontmoette mijn oude vriend Bertie Hilverdink, de visagist. Hij toonde een bord met het keizerlijke wapen van Iran dat hij uit handen van keizerin Farah Diba had ontvangen voor diensten aan haar en het hof bewezen. Hij is langzamerhand een der prominentste make-up artists in de wereld.

Kocht voor Peter The lives of a cell van Lewis Thomas. David Owen schreef een boekje Human Rights, op zichzelf wel een belangwekkend onderwerp, maar niet zoals is beschreven door een bullshitter als Owen.

New York - Madrid, twa 904

Roy Buckingham, in 1954-1955 mijn baas bij de United Press te Amsterdam, is medepassagier. Ik stelde hem voor, nu hij redacteur is van het Sunday Magazine van The New York Times, een interview door mij te laten maken met Indira Gandhi, nu haar terugkomst in het machtscentrum van India vrijwel zeker is. ‘I would not count Richard Nixon out,’ zei hij Later kwam hij naar mijn zitplaats en stelde voor: ‘Let's share a taxi into Madrid.’ Bruce Munn, mijn oude upi-vriend op het vn-hoofdkwartier werkt nu ook voor hem bij de Times. ‘That is why I asked to get in touch with you on the George de Mohrenschildt affair.’

Lying: Moral choice in public and private life van Sissela Bok begint met een hoofdstuk, Is the whole truth attainable?99 Nietzsche stelde: ‘There is only one world, and that world is false, cruel, contradictory, misleading, senseless (...) we need lies to vanquish this reality, this “truth”, we need lies in order to live (...). That lying is a necessity of life, is itself a part of the terrifying and problematic character of existence.’ Nog een citaat van Nietzsche: ‘A great man - what is he? He rather lies than tells the truth: it requires more spirit and will. There is a solitude within him that is inaccessible to praise or blame, his own justice that is beyond appeal.’

3 december 1978

Madrid

In het Sanvy Hotel wachtte een briefje met een welkomstwoord van Peter.

Hij kwam om 12.50 uur. Hij was blij met alle meegebracht spullen en wil 1 januari opzeggen en teruggaan naar Londen. Denk dat Edwin aan hem zit te trekken. Hij gaf nog meer interviews aan kranten en tijdschriften. Een journalist had hem gevraagd wie de mooiste vrouw was, die hij in Madrid had gezien: ‘een non op straat,’ was zijn antwoord geweest. Hij is al ingesteld op verhuizen naar Californië en lijkt er zin in te hebben. Hij wil dan wel zijn rijbewijs halen. Twee schilders zijn portretten van hem aan het schilderen. Ik wil het huis in Californië De Roekel noemen naar het voormalige jachthuis van mijn grootvader Hap van der Woude op de Veluwe. De schilderijen zullen daar prachtig hangen.

Sliep in de middag. Vanavond aten we samen een visje in Hotel Gran Via. Hij krijgt absoluut krankzinnige fanmail van mensen, die hem hebben gezien. Een arts uit Caracas zond een telegram ‘Contact me, you won't regret it.’

‘Dit is de laatste keer dat je mij in een naaktshow ziet,’ zei Peter voor ik naar de show ging kijken in Teatro Principe. Hij begint een liedje (solo) met de woorden, ‘Papa, Mama...’ wat mij dan weer tot tranen brengt. Later zijn we nog voor een snack naar club Otelo gegaan, waar ik dus niet van houd. Peter rookte een stickie.

4 december 1978

Na een diepe nachtrust voel ik me een ander mens.

Premier Zulfikar Ali Bhutto van Pakistan heeft gezegd: ‘More than my life is at stake. Make no mistake about it. The future of Pakistan is at stake.’ Ik denk dat hij gelijk heeft. Volgelingen van Bhutto hebben zichzelf al in brand gestoken. De regering van generaal Zia ul-Haq is een smerige cia-kliek, zoals bij Suharto in Indonesië. Washington neemt wraak op Bhutto. Ze hebben met Bung Karno hetzelfde gedaan. Bhutto en Sukarno waren vrienden. Zij dansten niet naar de pijpen van Amerika. Daar staat de doodstraf op.100

Nicolae Ceausescu rebelleert in Boekarest tegen Moskou. Roemenië gaat niet blindelings akkoord met wat er via het Warschau Pact wordt gedecreteerd, zoals het verhogen der militaire uitgaven. Andrei Gromyko is al naar Boekarest gereisd

om de onafhankelijk opererende communist tot de orde te roepen.101

Het dagboek van Cosima Wagner (1869-1877) Volume i, is verschenen.102 De vrouw was om te beginnen het onwettige kind van Franz Liszt en een gehuwde Franse gravin. Cosima was met een bewonderaar van Wagner, Hans von Bülow, gehuwd. Cosima kreeg twee kinderen van Wagner, die Von Bülow in zijn gezin opnam. Pas in 1868, toen Cosima voor een derde maal zwanger was van Wagner, verliet zij haar man en ging in Zwitserland bij Wagner wonen. Een der mooiste momenten uit Siegfried, de Arpeggios: het bij haar ontwaken, was geïnspireerd op ‘watching one night the movement of your fingers in a dream, when your hand glides through the air,’ vertelde Wagner haar. Peter zegt nu over wonen in Hollywood: ‘Once you are there, you will say to yourself: “why did I not do this five years ago”.’ Ik moest na de dood van mam dit punt langzaam bereiken. Over samenwonen daar: ‘It all depends on you, I would not want my life to be arranged from hogerhand.’ Hij spreekt gelukkig wel over weer gaan studeren in Californië.

5 december 1978

Richard Nixon blijft de grootste onzin verkopen. Hij vergeleek nota bene zijn beslissing om Cambodja bij de oorlog met Vietnam te betrekken met de invasie door Eisenhower in 1944 op de stranden van Normandië. Die man is niet goed.

Stralend zonnig weer. Desondanks ben ik voor een keer in een vreselijk humeur. Ik vind het eigenlijk ontzettend vervelend om iedere dag tot 15.00 of 16.00 uur te wachten tot Peter wakker wordt. Met mijn verstand weet ik dat het niet anders kan. Hij is een theatermens en werkt laat en slaapt laat - hij slaapt trouwens zijn hele leven al slecht - maar emotioneel windt het me vreselijk op.

Ik belde mijn broer Theo in Zwitserland, die zei informatie te hebben ingewonnen over de heren Keijer en Baehr en het advies was voorzichtigheid te betrachten. Hij reageerde weer melig over mijn plannen in Californië. Hij zei tegen Nellie gezegd te hebben: ‘Ik denk dat mevrouw Hornkamp uit Purmerend vast mee gaat.’

Vanmiddag zag ik in een etalage een zilveren lijstje voor de kleurenfoto van Keke. Peter zei direct: ‘Het is Sinterklaas, ik koop het voor je.’

6 december 1978

Gezellig in Mariscos y Champan een visje gaan eten gisteravond. Althans dat dachten we; toen de frites werden geserveerd nadat de vis koud geworden was, zijn we weggegaan.

Het regent. Ik werk de in Japan opgenomen interviews maar uit.

Newsweek103 wijdt een artikel aan Colonies in space en houdt het voor mogelijk dat voor het einde van deze eeuw 10.000 mensen in de ruimte in laboratoria werken. Vooral Gerald O'Neill, een fysicus van Princeton, houdt zich met dit onderwerp bezig. Harvard bioloog George Wald zegt: ‘We are cultivating a race of fractional human beings living in fractional environments. The whole concept of space colonization carries the impulse to the ultimate limit.’ Marshall McLuhan waarschuwt ‘that the space exodus would complete a dehumanizing process that is already well along. From the time Sputnik went up, we have all been crew members on Spaceship Earth; nature doesn't exist anymore. To move off the planet to a non-environment would be close to becoming non-people.’ Een andere voormalige gesprekspartner, William Irwin Thompson, zegt: ‘These are the people that have a Kleenex attitude toward Earth - use it and throw it away.’

Fred Charles Iklé104 wijdt een aantal pagina's in Fortune aan het opwekken van de angst in het Westen dat de ussr bezig is superieur te worden in haar bewapening ten opzichte van de vs. Het oude liedje: het in de kaart spelen van het militair industriële complex.



illustratie

De Amerikaanse psycholoog Donald Hebb schrijft over ‘intellectual change’ tijdens het ouder worden.105 In de jaren dertig

ontdekte hij dat ‘removing large areas of the cortex did not always lower the iq and sometimes even raised it when the area removed had been disrupting the rest of the brain’. Hij verdiepte zich in die puzzel en kwam tot de conclusie ‘that intelligence isn't the goodness of the brain, at least not in the anatomical or physiological sense’. Hij schrijft dat intelligentie vanaf het twintigste jaar geleidelijk af zou nemen, althans volgens de meeste psychologen. Hebb constateerde daarentegen dat ‘peak performances’ bij wetenschappers en schrijvers dikwijls juist in de dertiger, veertiger en vijftiger jaren voorkwamen. Kants Kritiek der zuivere Rede bijvoorbeeld werd op zijn 57ste jaar gepubliceerd. Hebb vindt dat na zijn zestigste jaar drie belangrijke verschijnselen optraden: ‘A diminishing effective vocabulary; a persistent and insistent repetition of thought patterns, particularly verbal; and a gross change of motivation.’

Hebb ziet zijn leven op zijn 74ste jaar slechts als dat van een toeschouwer. ‘I have done what I can do about understanding behavior, and no doubt the field will get on quite well without me.’ Hij zit op een kleine boerderij en concludeert dat zijn belangstelling in het algemeen af neemt, omdat hij minder goed in staat is efficiënt problemen te bevatten en doorgronden. ‘I no longer have the arrogant confidence that I can master new ideas and developments in the field. I am also aware that old men outlive their abilities without realizing it, and can easily make fools of themselves, or at least do their past reputations no good. However, I am not quite senile, not yet. I can still keep up appearances, and there are points on which I can still outtalk younger colleagues. But - between you and me privately - the picture is one of slow, inevitable loss of cognitive capacity. For one of my theoretical persuasion, it is fascinating to watch.’

Perfecte lunch met Peter in Casa Julian. Adviseerde hem te rusten deze middag.

‘Wat ga jij dan doen?’

‘Ook slapen.’ Ik viel als een blok in slaap en werd precies om 18.00 uur vanzelf wakker, omdat ik beloofd had Peter dan te zullen wekken.

7 december 1978

Droomde dat mam, met een vreemde hoed op, ergens op een kamer woonde en er erg slecht uit zag. En de andere droom: ik had een paard dat ik kwijtraakte, omdat ik er even niet aan dacht voor het dier te zorgen. Maar ik vond het toch weer terug. Begrijp niets van die ongecontroleerde vertelsels van mijn brein aan mij.

Peters vriendin in de show, Merry Webber, kwam me ten afscheid een cadeautje brengen. En dat van haar schaarse centjes. Het is een wezentje dat je zou willen beschermen. ‘Remember,’ zei Peter, ‘zij is pas 21 jaar.’

Peter Hattink van de gpd heeft mijn informatie over het komende boek inzake Juliana voor zijn kranten gebruikt. Heel autoritair zei hij dat de koningin onder de indruk was van Karel Hugo's ideeën over een socialistische monarchie. Irene schijnt er fascistische neigingen op na te hebben gehouden in de tijd dat zij tot een generaal Franco supporter werd gerekend. Dat schijnt ook de mening van William Hoffman te zijn. Wat weet die man er eigenlijk van?

In Human Behavior wordt vermeld dat de lezers van het blad Good Housekeeping die idiote Anita Bryant met haar antihomo kruistocht ‘as number one most admired woman’ van Amerika hebben uitgeroepen. Hoe werkt zoiets? ‘America's greatest American,’ zeiden de lezers. Terwijl Ladies Home Journal een soortgelijk onderzoek instelde. Daar kwam men tot de conclusie dat Adolf Hitler en Anita Bryant ‘have done the most damage to the world’. Een andere opzienbarende uitkomst is die van de radiocommentator Stan Mayor in Miami, die luisteraars vroeg op wie zij zouden stemmen als in 1980 Nixon tegen Edward Kennedy zou uitkomen. Zeventig procent stemde voor Nixon: 20 procent voor Kennedy. Hoe is het godsterwereld mogelijk?106

Mijn oude vriend Emile van Konijnenburg zei altijd dat het onvermijdelijk was in het ‘vak’ van politiek leider dat ‘grote presidenten’ in vergetelheid aan hun einde kwamen, zoals Bung Karno en Charles de Gaulle. Iets dergelijks is nu toch aan de gang in China met de Grote Roerganger, Mao Tse-tung. Op muurkranten staat te lezen dat Mao's ‘thinking was metaphysical in the last years of his life and for all kinds of other reasons, supported the Gang of Four in raising their hands to strike down comrade Deng Xiaoping’. Er staat nu ook te lezen dat Mao Deng liet wegpromoveren op advies van diens nu gehate echtgenote, Chiang Ch'ing en de voormalige minister van Defensie Lin Piao. Zullen we ooit weten hoe deze zaken in elkaar hebben gezeten?107

Met bloedend hart maakte ik Peter al tegen het middaguur wakker, omdat ik naar het vliegveld moest. Hij zei pas tegen 07.00 uur te zijn ingeslapen. ‘Dat slapen wordt een probleem, Willem,’ zei hij. ‘Ik lag te vloeken.’ Hij heeft al slaapproble-

men zolang ik hem ken. Hij vroeg ook een aantal zaken mee naar Amerbos te nemen, zoals een ‘pink crystal ball’ die belangrijk voor hem is.

Ik werd helemaal naar van dit afscheid en kreeg het vreselijk aan mijn maag. Hij benadrukte: ‘Don't worry about me,’ maar dat doe ik toch altijd. ‘Thank you for everything,’ zei hij, maar hij zal nooit weten hoe dankbaar ik hem ben voor zijn blijvende en zich verdiepende affectie, die als een paal boven water staat.

Madrid - Amsterdam, klm

De eerste Nederlandse kranten brengen weer de nodige jobstijdingen. De acf (kinine) aandelen zijn gezakt tot 134 punten. Verder werd gestaakt bij het openbaar vervoer in Amsterdam en bij de posterijen. Ook het Maagdenhuis schijnt weer eens bezet te zijn. Ook veel commotie over de vrijlating van Pieter Menten.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums