Logo DBNL
Memoires 1978 (2008)

Memoires 1978

(2008)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Rome

12 juli 1978

Piazza Navona

Zalig, droog, zonnig weer. Ik kwam hier vanmorgen aan en logeer in hotel Giulio Cesare.

Panorama had een omslagverhaal over jfk met Marilyn Monroe: ‘Wat deed Kennedy als Jackie niet thuis was?’ Walgelijk. Schandaaljournalistiek is langzamerhand een epidemie.181

Somerset Maughams neef, Robert Maugham, de viscount van Hartfield, heeft een boek over zijn beroemde oom geschreven, Conversations with Willie.182 Maugham werd miljonair en woonde aan Cap Ferrat aan de Rivièra in Villa Maresque - met elf bedienden. Robin vroeg de schrijver eens, toen hij al 88 jaar was, wat het gelukkigste moment van zijn leven was geweest. ‘I can't think of a single moment,’ was het antwoord.183 Het is een verdedigbare stelling. Totale gelukzaligheid, zoals ik eerder constateerde, is een contradictio in terminis. Het bestaat niet. Er kleven teveel mankementen aan iedereen. Tot dusverre waren de ups met Peter waarschijnlijk de gelukkigste momenten. Typisch Aurelio tegenover zijn vrienden. Op mijn conferentiemap had hij een persoonlijke boodschap geschreven.184 Alleen Pannenborg van Philips en ik schijnen hier - volgens de deelnemerslijst - uit Nederland te zijn. Frits Böttcher schittert weer door afwezigheid.

Rome heeft altijd weer iets speciaals. Ik kan me niet voorstellen dat ik hier 22 jaar geleden zelf woonde. Er lopen lekkere ventjes rond. Ik probeerde ergens een Engels boek te vinden: Gibt es nicht, not even in French. Brandde een kaars in een kapel. Maar het was te veel geroezemoes. Ben weer weggegaan.

Ik schreef mejuffrouw Büringh Boekhoudt dat ik haar had willen bezoeken, ook om met haar over Casper Bake te spreken. Ik zou haar hebben willen zeggen: you are the last person in the world - nu mijn ouders er niet meer zijn - I really trust. Er is met haar ook wel een en ander voorgevallen, zoals het incident

over het bekendmaken van haar bestaan in het interview met Bibeb in 1973, maar dat zijn nu eenmaal de onvermijdelijke strubbelingen die bij het leven horen, want geen mens heeft de ‘chip’ in zijn brein werkelijk onder controle. We weten niet eens wat er in ons hoofd gebeurt, of hoe het werkt. Zo ver staan we nu ook weer niet af van de Papoea's.

Edward Albee heeft tegen Mel Gussow van The New York Times gezegd: ‘I am an aging child. I will be very surprised when I am 70. I think we get through all birthdays. But I am not amused by the idea that theoretically I have only 25 years left. I feel a terrible panic to write.’185 Het is een soort paniek die ik mijn hele leven heb gekend.

De zwaluwen vliegen hoog in de lucht om de torens van de basiliek, alsof ze spelletjes doen. Als ik naar de mensen hier kijk, moet ik wel aan het sovjetvolk denken dat ten behoeve van ‘de purificatie van het socialistische ideaal’ wordt onderdrukt. Waarom? Als je ziet wat hier allemaal mogelijk is, op ieder gebied denkbaar, ja, dan denk ik inderdaad dat, wanneer ze er de kans toe zouden krijgen, de mensen in de ussr ook als Italianen zouden willen kunnen leven. Bovendien, deze levensstijl wil niet persé zeggen dat zij tot verdoemenis moet lijden.

Er zit een neger op een paal bij de fontein. Hij heeft zalige ogen. Ik flirt tevergeefs, maar ik zou op hem af willen stappen en zeggen: may be I am the wrong package for you to get a hard one, but I know I am right for you otherwise. Ik wil trouwens nu helemaal geen seks. Zou het zalig vinden om met iemand te kroelen en samen te slapen. Alhoewel: de ervaring leert dat ook dit maar al te gauw verveelt. Milan Potuznik, die verveelt nog niet.

Langs de Tiber is een pasar malam. Ik wandelde naar de flat van mijn oude vriend Alain Vidal-Naquet, maar hij was uit. Zijn Philippino-vriendje was thuis, bezig met planten verpotten.

13 juli 1978

Academia dei Lincei

Ik kwam eerst terecht op een tentoonstelling, georganiseerd door de Nederlandse ambassade, over M.C. Escher.

De hele Peccei familie, met kleinkinderen, is aanwezig. Premier Giulio Andreotti, en talloze voorname Italiaanse politici en diplomaten, iedereen is opgetrommeld. Aurelio houdt een sensible openingsrede. Hij heeft natuurlijk gelijk dat de vooruitzichten voor de 4,4 miljard mensen allerbelabberdst zijn. Hij

onderstreept dat de rijke landen honderd procent van 's werelds researchcapaciteit uitmaken, negentig procent van de industriële productie en tachtig procent van de handel. Aurelio heeft volkomen gelijk dat de vooruitzichten werkelijk beangstigend zijn. What to do about it?

De zaal in het paleis waar we bijeenkomen is prachtig. Geschilderde plafonds, magnifieke boekenkasten met gouden letters waarop de eeuw van de betreffende bibliotheek is vermeld, alleen de luchters doen aan een goedkoop hotel denken.

De essentie van Aurelio's boodschap is dat we ten hoogste tien jaar hebben om het tij fundamenteel te keren. Of tenminste zullen we in de komende periode ingrijpende veranderingen in het wereldbestel moeten effectueren, om de wereld te redden. Doen we dat namelijk niet, dan zullen we teveel opties hebben laten schieten en zijn we reddeloos verloren.

Jonathan Power moet een tekst van Peccei 's speech vooraf hebben gekregen, want hij geeft deze vanmorgen in de International Herald Tribune weer.186 Power ridiculiseert de alarmerende boodschap door te schrijven dat bij de tiende verjaardag van de Club van Rome opnieuw wordt geroepen dat de rivier de Tiber in brand staat en we bezig zijn onze bruggen te verspelen. Hij vermijdt Aurelio's waarschuwing zoals ‘we hebben nog tien jaar om het tij fundamenteel te keren’ in zijn artikel een prominente plaats te geven.

Later kwam Robert Maxwell op me af. Hij zei vorige maand een afspraak met Jermen Gvishiani te hebben gehad die was afgezegd, maar in oktober zou hij hem zeker ontmoeten en hij zou er in slagen de Rus (Georgiër eigenlijk) te overtuigen het boek verder met mij af te maken en bij Pergamon Press uit te geven. Ik vertelde tegelijkertijd een aantal afspraken te hebben gemaakt om wetenschappers en vooraanstaande sovjetpersoonlijkheden te interviewen. Hij reageerde meteen positief met de woorden een dergelijk boek eveneens te willen uitgeven.187 Met Letter to Amy wilde hij nog even wachten. ‘Wait, because Carter will have to do something and then it will be timely.’ ‘Yes, what,’ vroeg ik, ‘start a war?’ Iemand anders sprak hem aan en zonder verdere plichtplegingen keerde Maxwell zich af, wat ik hoogst onbeschoft vond.

Carters ambassadeur bij de vn, Andrew Young, heeft in gesprek met het Parijse blad Le Matin gezegd dat de wereld steeds maar over dissidenten in de ussr zeurt, maar dat er in Amerika zelf ‘honderden, misschien zelfs duizenden mensen in gevan-

genissen vastzitten, die ik eveneens als politieke gevangenen zou willen omschrijven’.188

Carter, de in Christus herboren politicus die eens met bijbels langs de deuren leurde als boetedoening voor zijn ‘zonden’, is de leider die ‘mensenrechten’ en de zogenaamde verdediging ervan tot een kardinaal punt in zijn campagne voor het presidentschap had verheven. Maar, zoals Young laat zien, over wat vooral onder blacks in de vs zelf leeft en wordt gedacht, namelijk dat er nog zeer veel op dit gebied is te doen in eigen land, zwijgt Carter in alle toonaarden. Toen hij aan het bewind kwam, nu anderhalf jaar geleden, meende 64 procent van de Amerikanen dat hij prima bezig was. Nu is dit cijfer nog maar 38 procent. In 1977 meende 42 procent van de Amerikanen dat Carter de buitenlandse politiek in juiste banen leidde, nu nog maar 29 procent. In 1977 verwachtte 67 procent van de mensen dat hij er in zou slagen het vertrouwen bij het publiek in Washington te herstellen. Nu denkt nog slechts 35 procent dit.189

De zakenwereld in de vs is wanhopig over Carters maatregelen, als het afzeggen van een belangrijke bestelling van computers in de ussr, terwijl verkopen van installaties om olie te winnen slechts mogen worden geleverd na goedkeuring door het Witte Huis en Carter zelf. Hierdoor wordt de handel tussen beiden landen nodeloos bemoeilijkt. Het is duidelijk dat andere industriële landen, zoals West-Duitsland, leveren waar Moskou om vraagt. Amerikaanse zakenlieden zijn in zak en as over Carters bezwaren, zogenaamd gebaseerd op overwegingen aangaande mensenrechten. Tussen 1973 en 1976 verdrievoudigde de Amerikaanse uitvoer naar de Sovjet Unie van ‘manufactured goods and services’ tot 800 miljoen dollar, terwijl de sovjets voor 1,6 miljard dollar graan kochten in de vs. Carter blijft met zijn dissidentengeklets verdere ontwikkelingen in handelsbetrekkingen verstieren.190

Ik was langzamerhand vergeten hoe mooi een Romeinse zomeravond kan zijn. De zwaluwen zijn al naar bed, of zie ik ze niet meer door de intredende duisternis? Zou de neger er nog zijn? De dagjesmensen en kuddes toeristen verpesten alles met hun luidruchtige gedoe, wat hier kennelijk niet hoort. Ik mis Peter. Een vader en moeder met een dribbelend klein meisje pauzeren bij de fontein. Het meisje kijkt met verwondering naar de lichtjes. De ouders letten er niet op en sleuren haar

mee. Ze ontsnapt en wil terug naar de lichtjes en het opspuitende water. Maar de vader grist haar terug. Ik weet niet of ik zelf het geduld zou hebben opgebracht, maar daarom heb ik ook geen kinderen.

Italiaanse jongens verkopen halssnoeren die licht uitstralen. Een jongetje van dertien begrijpt niet hoe het kan en betast ze. Hij vraagt hoe het werkt, maar de ongeïnteresseerde verkoper luistert niet. Het zijn al die kleine teleurstellingen samen die heel langzaam en ongemerkt het subtiele inner fabric of children's souls naar de knoppen helpen.

De Spaanse ambassadeur bood vanavond een ontvangst aan voor de Club van Rome-participanten. Ik geniet zoveel meer van deze avond op een terrasje aan de straat waar ik rustig kan zitten lezen.



illustratie

De drang naar seks kan van je afvallen, zoals een vrucht aan een boom loslaat en neervalt. Ik zag een jongen vanavond die het helemaal had. Maar hij ‘zag’ me niet. Ze voelen het als je niet echt hoeft. Ook de neger kwam uiteindelijk op zijn vaste plek als fonteinnicht, zoals ik soms een Vondelpark-bosnicht ben. Het aardigste vanavond was een jonge herdershond die pal naast me water uit de fontein kwam drinken. Dieren voelen ook alles, tenminste wanneer de wereld ze niet neurotisch heeft gemaakt. Vervolgens gaf een vader een klein jongetje nog woedend een schop onder zijn reet. ‘Basta, basta,’ riep de bezorgde moeder. Het kind rende blèrend weg met een hand aan

zijn achterste. Zo was het voor vandaag wel weer genoeg. Heb op Piazza Navona regelmatig aan het publiek in de ussr moeten denken, dat er heel wat voor over zou hebben een avondje in Moskou te kunnen slenteren, zoals de Italianen dit in Rome doen. Alexander in Leningrad en Nikolai in Kiev hunkeren er in ieder geval naar.

Eigenlijk heb ik nooit echt geweten wat te doen met mijn ‘prooi’. Zelfs de paar nummers die ik ooit met Peter maakte resulteerden in het lege gevoel niet te weten wat er mee te beginnen. Het moet voortkomen uit een soort fundamentele passiviteit, die er steeds is geweest en er op neerkwam eigenlijk met niemand iets te willen doen. Hoe dat zit, of heeft gezeten, mag God weten. Bijna alle tippelpartijen eindigden al bijna dertig jaar lang in een blow job door de tegenpartij, of het werd een fiasco. Iets anders zat er nooit in.

14 juli 1978

Ik droomde over het ouderlijk huis De Horst. Er kwamen twee automobielen in het donker in het bos aanrijden met Arabieren met getrokken pistolen. Zij hadden het huis van mijn ouders gekocht en dachten dat ik een dief of inbreker was.

Ik ben er twee dagen geleden langsgereden, nadat ik Keke in de kennel had gebracht. Hoe werkt dit toch, Freuds Id, waaruit de persoonlijkheid is opgebouwd dat leidt tot het Ego, het deel van het Zelf dat de werkelijkheid verwerkt dat dan constant onder druk staat van het geweten (Superego). Is dan misschien een gedeelte van dit ego, het droomego zoals Jung het noemde, verantwoordelijk voor de kakofonie der flitsende signalen in het brein in slaaptoestand? Ik moet er met Peter over spreken.

De rede van Aurelio is prima. De Club van Rome is toch wel op alle fronten voortdurend bezig. Toch geloof ik het verder wel. Ik ga een wandeling maken en vertrek naar Nice. De Rivièra brengt altijd zo veel herinneringen van de reis naar Cap Martin met onze ouders in 1936. Ergens aan een palmenlaan zaten een man en vrouw met een harp. Zij speelde het thema uit de film Alleen op de wereld, welke muziek mij als kind diep heeft aangegrepen.

Ik brandde in een kapel twee kaarsen. Het was een loos gebaar want het was weer niet echt stil genoeg om naar het gekakel in je eigen brein te kunnen luisteren. Wat misschien wel een der grootste rampen van de moderne wereld is, is dat je nergens ooit nog een plekje van stilte, echte stilte, kunt vinden. En stilte is zo essentieel.

Ik kwam langs een boekwinkel, waar ik een titel in de etalage me opviel: Pourquoi encore des enfants? Daar begint het al. Zou het instinct van ‘gaat henen en vermenigvuldigt u’, waar vooral de konijntjes in afgeoefend zijn, voor mensen eindelijk worden doorbroken?

Fiumicino Airport

De hele wereld is natuurlijk over Andrew Young gevallen, die gewoon het naakte en ware feit constateerde, dat apartheid in de vs in volle bloei staat.

Hedrick Smith wijst er in The New York Times op dat president Carter er nog steeds niet in is geslaagd een effectief beleid jegens de ussr te ontwikkelen. De presidenten Nixon en Ford lieten Henry Kissinger er op los rotzooien. Deze minister speelde de levering van sommige technologische materialen en het opvoeren van handelsovereenkomsten tegen het Kremlin uit, om van de sovjets gedaan te krijgen wat hij wilde, bijvoorbeeld op het gebied van wapenonderhandelingen en problemen elders in de wereld. Carter bazelt maar steeds over mensenrechten, wat het laatste is waar je in het Kremlin iets mee bereikt, zoals in de geschiedenissen met eerst Solzhenitsyn en nu Shcharansky wel is komen vast te staan. Carter is een knoeipot op het gebied van internationale betrekkingen. Wat verwacht je van een peanut farmer uit Georgia?

De Chinezen hebben een plantaardig middel (ching hao su) tegen malaria ontwikkeld.

Ik vlieg met Alitalia naar Nice.

19.55 uur, Monte Carlo, Café de Paris

De shuttlebus de luchthaven bracht me in 45 minuten naar het Old Beach Hotel. Dirk en Inge Keijer logeren hier met de kinderen. Er spelen zich zoveel scènes tussen hen af dat ik er in ieder geval hartstikke gek van zou worden om dit dag in dag uit te moeten meemaken.

Keijer denkt dat als Christina Onassis inderdaad nu vrijt met een kerel uit Rusland, dit zonder meer gearrangeerd moet zijn door de kgb. Hij vertelde dat de ambassade van Romanov in Den Haag had ontdekt dat zij met geluidstoeters werden afgeluisterd. Dat heb ik altijd wel geweten, en ik heb er als vanzelfsprekend altijd rekening mee gehouden.

Peter vertelde dat de musical in Madrid misschien toch door gaat. Hem was in ieder geval het dubbele honorarium aangeboden. Maar hij heeft een andere aanbieding uit Schotland.

15 juli 1978

Roquebrune, Old Beach Hotel

Gisteravond ben ik met Dirk in witte smoking, en Inge Keijer in een vuurrode avondjurk, naar het nieuwe casino gegaan om te dineren. Champagne werd aangerukt. Er was een vervelend echtpaar uit Holland (ik geloof uit de houthandel) dat de avond eigenlijk verpestte. Na een bezoek aan een discotheek zette Dirk zich aan de goktafel met 200 gulden en de fiches, 32, 33, en 23. In tien minuten had hij 4.000 franc gewonnen. Hij nam het geld meteen op en scheen opgetogen. Hij zou er morgen een nieuwe blazer en andere zaken van aanschaffen.

Volgens Keijer is Carter vanaf het begin van zijn presidentschap al van plan geweest de betrekkingen met de ussr op scherp te zetten. Hij was bezig minister van Landbouw Van der Stee naar Moskou uit te nodigen om de tentoonstelling die daar komt te bezoeken, waar Dirk met een aantal partners een serie stands zal openen. De Britse regering oefende druk op de eeg uit om geen ministers naar Moskou te laten reizen, zolang er in de Sovjet Unie processen tegen dissidenten plaatshebben. Ik vroeg hem hoe het mogelijk was dat er voor de rechtbank in Arnhem een proces kon plaatshebben over olieleveranties naar de Sovjet Unie. Hij vertelde dat door een onderling conflict in Moskou tussen de ministeries van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel de ruzie dermate hoog had kunnen oplopen. Hij had besloten, na overleg met ambassadeur Romanov, dat de ambassade en hij zich er niet mee gaan bemoeien. Ambassadeur Romanov had Keijer met zes tegen nul verslagen op de tennisbaan van de ambassade. ‘Hij plaatst werkelijk scherpe ballen,’ aldus Dirk.

Ik stelde voor dat hij in zijn Hilversumse huis eens een avond arrangeerde waarbij Gerard Croiset over zijn werk zou vertellen. Vandaag zei hij heel beslist: ‘Ik ben niet in Croiset geïnteresseerd.’ Als bij George de Mohrenschildt en vooral ook Dico, generaal Donald Donaldson, zou ik best eens de mening van de paragnost over Keijer hebben willen horen. Maar Dirk had de truc waarschijnlijk in de smiezen. Misschien beschouwde hij het alleen maar een inbreuk op zijn privacy.

Hij vertelde over zijn werk vroeger voor Lindetevis in Liberia. Dat was dus lang voordat hij in de Sovjet Unie terechtkwam. Hij wil iets in Japan beginnen. Ik bood aan hem bij het lid van de Club van Rome in Tokio, Saburo Okita binnen te brengen. Hij dacht ook dat satellieten in de toekomst voor propagandadoeleinden zouden worden gebruikt. Het zou dan mogelijk zijn van de Sovjet Unie voor dit doel gewoon een raket te hu-

ren. Opeens zei hij: ‘Willem, let op mijn woorden, we gaan de komende tien tot vijftien jaren veranderingen tegemoet waar we niet van hadden kunnen dromen.’191 Hij gaat dinsdag al weer naar Moskou. Ambassadeur Romanov zal daar dan ook zijn. Hij maakte trouwens duidelijk dat ik zelf mijn hotelkamer diende te betalen. Wat mij betreft prima.

Ik vind vooral Inge Keijer erg aardig. Ze heeft funny eyes. Het ene is anders dan het andere. Ik heb wel een goed contact met haar. We hebben soms binnenpretjes ten aanzien van Keijer, wanneer hij weer eens een stoere cadens weggeeft.

Ik neem een vliegtuig naar Parijs. Ik loop de hele trip al op de sneekers van George de Mohrenschildt.

Kocht Une mort très douce van Simone de Beauvoir over het heengaan van haar moeder. Een paar weken voor haar 77-jarige moeder overleed, had Simone nog met haar geluncht. Precies als mam die eigenlijk ziek werd in 1974 na mijn lange reis door de Sovjet Unie en een aansluitend project in Italië om Aurelio Peccei met de ncrv te filmen, waardoor ik heel lang niet in Bilthoven was en ze gewoon te lang alleen was gebleven en nog meer vereenzaamd was. Later verweet Simone's moeder haar twee maanden geen brief of levensteken te hebben gegeven. Ik ken dat soort verwijten. Maar ik heb mam voortdurend geschreven en opgebeld vanuit Moskou en Rome. Mam beklaagde zich er inderdaad over niet meer te kunnen spreken, omdat zij zolang alleen was geweest.

De moeder van De Beauvoir moet een horreur animale voor de dood hebben gehad. Ik zou dit nooit zo hebben geschreven. Ik weet niet hoe mam er over dacht. Toen zij zich gezond voelde zei ze wel eens het natuurlijke verloop van het leven volkomen te accepteren. Omdat zij overvallen werd door een longpneumonie, weet ik niet wat er in haar is omgegaan toen het doodsuur werkelijk geslagen had. Net als mam beklaagde de moeder van De Beauvoir zich over sommige verpleegsters. Een had haar doodgemoedereerd gevraagd over hoeveel tijd zij dacht naar het hiernamaals te vertrekken. Mam had liever met sommige van de broeders te maken, net als haar vriendin Meta de Vries, die zeer op een Surinaamse broeder in het rusthuis was gesteld. Het hele verhaal van De Beauvoir herinnert me aan wat ik met mam beleefde.192

Parijs, Hotel Vendôme

Admiraal Daniel Murphy van Pentagon Intelligence - daar zie je dus weer de controverse tussen de militaire inlichtingendienst en de cia - heeft een paar dagen geleden er op gewezen, dat toen president Jimmy Carter bekend maakte dat Cuba de Katangezen steunde die de provincie Shaba van Zaïre waren binnen gevallen, hij niet over sluitende bewijzen beschikte dat dit waar was. De admiraal vroeg zich af of andere redenen, als opzettelijk herrie maken met Havana, of de sovjets in Afrika dwars te willen zitten, Carters beweegredenen waren geweest. Wat dit weer eens allemaal aantoont, is dat je óf door de hond óf door de kat wordt gebeten. Nu is er dan eindelijk weer een democratische, in de Heer herboren president op het Witte Huis, maar ze liegen allemaal heel bewust, ‘(...) Nixon en Ford aangezwengeld door Henry Kissinger, Carter door mijnheer Brzezinski uit Polen nota bene. En het vaste excuus voor het gelieg van: we zijn in een Koude Oorlog wat dit alles rechtvaardigt.’193

Intussen is het gevolg wel dat senator Dewey F. Bartlett, Republikein uit Oklahoma, een resulotie door de Senaat joeg die met 53 tegen 29 stemmen ook nog werd aangenomen, waarbij de regering wordt gevraagd ‘alle’ betrekkingen met Cuba te verbreken. Dat land ligt al bijna twintig jaar aan de poort van de vs onder een misdadige Yankee blokkade en nu dat ook nog. Over mensenrechten gesproken. Gelukkig ging die resolutie zelfs Carter te ver. Hij zal het verzoek naast zich neer leggen. Ik haat Amerikanen wanneer zij zich zo gedragen.

Tad Szulc waarschuwt in de The New York Times dat waar in Cuba na jarenlang wanbeheer en dictatuur van Fulgencio Batista, tenslotte Fidel Castro op de proppen kwam, een soortgelijk gedonder in Nicaragua staat te gebeuren, nu president Anastasio Somoza de Amerikanen probeert duidelijk te maken dat hij alleen het communistische tij in het land kan keren. Dat de man de raison d'être voor de linkse revolutie is, schijnt Washington maar niet te willen inzien. De Nationale Garde van Somoza wordt natuurlijk door die stinkende cia overeind gehouden met wapens en geld, terwijl het Sandinista National Liberation Front hierdoor slechts aan populariteit onder de mensen wint. Journalist Szulc smeekt zijn regering welhaast in te zien dat ze op de verkeerde weg zijn en dat hierdoor een nieuw bloedbad in Midden-Amerika vrijwel zeker is. Dit zal een effect hebben op omliggende landen als Guatemala, El Salvador en Honduras, misschien zelfs Panama.

Szulc zegt dat Washington vergeefs hoopte dat Somoza geleidelijk zijn dictatoriale bewind zou democratiseren, ‘it was a foolish hope’ omdat niet alleen de Sandinisten maar ook de zakenwereld in het land zich tegen Somoza hadden gekeerd. Het familiebewind van de Somoza's dat al 41 jaar het land terroriseert, moet tot een omwenteling in de richting van Cuba leiden en wat dan? Carter schreef vorig jaar augustus een brief aan Somoza om hem te loven dat de Inter American Commission for Human Rights op bezoek zou mogen komen. De Sandinisten beantwoordden deze waanzin met een bestorming van het paleis in Managua waarbij 200 personen, waaronder 65 Somoza-cronies, werden gegijzeld. De dictator liet toen 700 mensen arresteren om Carter te bewijzen dat het land was bezaaid met Marxisten. Carter heeft een plaat voor zijn kop, maar wat wil je?194

16 juli 1978

Parijs, Café de la Paix

J.G. Heitink, de inlichtingendienstenjournalist bij De Telegraaf, probeert het ‘grijnslachje’ van Andrei Gromyko, zijn reactie op de vragen van journalisten in Genève over de processen tegen dissidenten in de Sovjet Unie, belachelijk te maken. Andrew Young bij de vn was natuurlijk ‘babbelziek’ volgens mijnheer Heitink, omdat hij aan de orde stelde wat er aan mensenrechten jegens zwarten in de vs nog zoal hapert. ‘Zal Carter nu de moed hebben deze persoonlijk vriend naar huis te sturen of een andere functie te geven?’ Allemaal oppervlakkig en oneerlijk eenzijdig Koude Oorlog-geklets. Ons meest gelezen ochtendblad! Dagelijkse breinvervuiling.

Een andere vaderlandse kletsmajoor, dr. H.N. Boon, blijkt zich in de Trilaterale Commissie van Rockefeller te hebben gewurmd als lid van het uitvoerend comité. Hij schrijft een achtkoloms-artikel over deze organisatie in nrc Handelsblad.195 Ik heb dit allemaal vorig jaar in De Nieuwe Linie geschreven, dat de Amerikanen een tegenhanger voor de Bilderberg van prins Bernhard opzetten, dus hoe in 1973 David Rockefeller deze taak aan Zbigniew Brzezinski opdroeg. Al in mei 1973 werd Jimmy Carter juist door Brzezinski in de Trilaterale Commissie benoemd, zoals allemaal al vorig jaar in Penthouse werd uiteengezet196 en dan komt de heer Boon met het grote nieuws in juli 1978 in nrc Handelsblad. Het is nauwelijks ‘grappig’.

The Observer blaast een partijtje mee in Westerse media om de Russische dissidentenaffaire groter te maken dan ze is. Het blad schrijft overigens wel dat de Amerikanen met subversieve bewegingen radicalere maatregelen schijnen te nemen dan de sovjets. ‘It was much easier to shoot Malcolm X. en Martin Luther King or drive Eldridge Cleaver to Cuba, because none of the American radicals had a sound ideological base....’ In de ussr kletsen de dissidenten eigenlijk ook alleen maar over vrijheid en democratie zonder een werkelijk alternatief te bieden, want wanneer het Kremlin zou toegeven aan wat van hen wordt gevraagd, wat zou er dan in de Sovjet Unie anders gebeuren dan ‘drifting into nothingness?’ Ik moet dit in De Nieuwe Linie verder analyseren.

Ik ga weg van dit terrasje waar ik altijd met Peter zit. De benzinestank is te doordringend geworden. Als ik aan hem denk, krijg ik tranen in mijn ogen. Ik mis hem altijd, maar in Parijs nog meer, omdat we hier altijd zoveel samen doen. Als ik meer geld had, zou ik hem hebben gevraagd hier even naar toe te vliegen.

De moeder van Simone de Beauvoir zei eens tegen haar kinderen: ‘Mes pauvres petites, je vous en ai donné des émotions...’ Zou ze vous hebben gezegd?

‘Mais le matin il y avait dans ses yeux toute la tristesse des bêtes sans défense....’ Vreselijke zin.

Ik heb het boekje uit. Madame de Beauvoir is dood. Ik ben er helemaal naar van.

Ik ben naar de Continental Bath geweest en ben grondig doorgeblazen. Wat een bedrijf. Eigenlijk ben ik mijn hele leven voornamelijk gepijpt. Er komt een dag dat the boys mij zien als een wandelend kadaver en weigeren om nog naar een oude, afgelebberde, uitgedroogde penis te grijpen. Dan zal het moment gekomen zijn dat ik zelf de pikken van jonge ventjes moet grijpen om leeg te zuigen om nog iets van lol uit dit bedrijf te halen. Ik geloof eerder dat ik het hele gedoe het raam uit zal smijten en me met andere zaken dan jonge hengsten zal gaan bezighouden. En wat dan wel? Schrijven, lezen en de piano.

In Den Haag mag de bvd dan geluidstoeters op de sovjetambassade zetten, in Moskou schijnt sinds geruime tijd met stralen op het Amerikaanse ambassade gebouw te zijn gespioneerd, wat gezondheidsklachten voor het ambassadepersoneel met zich heeft meegebracht. Brzezinski had al gezegd, om het vuurtje verder aan te stoken, dat het aantal kankergevallen op de ambassade het hoogste ter wereld was. Nu heeft de John Hopkins School of Public Health een onderzoek ingesteld en

schrijft Daniel Greenberg: ‘As many specialists insist, the radiation is lowlevel and apparently harmless, therefore it is worth considering how a few facts and a lot of hysterical ignorance have acquired an unjustified importance in an international relationship that suffers from all too many real problems.’197 Zo gaat het steeds weer met de frische fröhliche kalte Krieg.

17 juli 1978

Ik lunchte met Dewi Sukarno. De fotografe Kim Colombo uit Californië en Najat Kassir, werkend voor de pers in Beiroet, waren er bij. Dewi heeft toch een amusant leventje. Toen ik op Avenue Montaigne arriveerde vroeg ze even naar het hotel Plaza Athenée te gaan en aan de telefoniste te vragen of zij wilde melden dat haar telefoon een storing had. Vervolgens vroeg ze me onder vier ogen om de beide andere gasten duidelijk te maken dat zij haar in het bijzijn van haar Japanse landgenoten steeds met ‘Madame’ en niet met Dewi zouden aanspreken. Kartika was in de Haute Savoie op vakantie. De moeder was er per trein naar toe gegaan om haar een dagje te bezoeken, negen uur heen en negen uur terug. Dat doet ze dan toch maar.

Ze vroeg: ‘Do you remember when we were separated in 1970 in Bangkok?’ We waren toen samen op weg naar de doodzieke oud-president Sukarno. Zij vervolgde: ‘I was sitting in the plane to Jakarta with Japanese journalists who were writing the story that Bapak had died, while at that moment he was still alive.’ Haar boek, Tear of a Sparrow, is in Japan in hard cover verschenen bij Bungei Shunju ‘a very prestigious house, you know, in fact the best’. Newsweek had erover geschreven. Ik kreeg een exemplaar met een persoonlijke groet.198

‘You know, prince Sihanouk is very sick,’ vertelde zij. ‘Monique is still with him. His eldest son was killed. We do not know how it happened. His daughter is in Sydney and works in the reception of a supermarket. She is the only one who escaped it all. She once danced Shiva for us at the palace.’

‘Many great leaders fall, because of their wives,’ aldus Dewi. ‘It is said that history is made with might and power. Women always move behind the scene. Look at China. Mao was once a God. Look at Chiang Ching, his wife. She had it all arranged with four of her close allies, all four of them men. One was even rather young. All this, because she wanted to stay in power. And Yovanka, Tito's wife? She conspired to be able to take over when he would die. They brought Tito the proof.

What else could he do than arrest her? Imagine, they were revolutionaries together for some fifty years. Just because she wanted to stay in power. Tsar Nicholas ii is another example. His wife, Alexandra, conspired with Rasputin. But, may be, this is not an appropriate example, because Nicholas was born to be an emperor. Still, all these women had strong husbands. You know the Chinese proverb that goes: ‘If the hen crows - not the cock,’ zei ze giechelend - waar ik ook om moest lachen - ‘the nation falls.’ Ze was er zeker van dat de hele affaire rond maarschalk Lin Piao te maken had met een liefdesaffaire van Chiang Ching.

‘Like Hartini199 had affairs with dr. Subandrio and air marshall Omar Dhani,’ vervolgde Dewi, tot mijn afschuw vanwege de onzin die zij debiteerde. ‘Hartini was that kind of a woman. She conspired with the pki and Subandrio to stay in power,’ aldus Dewi. ‘Hartini is smooth and slippery,’ waarbij zij zachtjes over de huid van haar arm wreef. ‘I am too direct and too sincere for that.’

‘Guntur Sukarno is crazy,’ aldus de weduwe van Bung Karno. ‘He said in a letter that the family had decided, that he would hold all the money, and this included the money destined for Kartika. He cannot do that. He should act according to Indonesian law. All the children signed that decision, also the two boys of Hartini, but they are all completely under Guntur's controll.’ Ze kondigde aan het er niet mee eens te zijnen wanneer zij in Jakarta zou komen konden ze op een fikse oppositie van haar rekenen.

Dewi vertelde dat er een graftombe voor Bung Karno in Blitar in aanbouw was, waarvoor 160 graven van normal people opgeruimd dienden te worden. ‘I thought they would build for him a tomb at Merdeka Square. They are crazy to do that. At one side there will be a small mosque. And, since Bapak said that he wanted to be burried under a “waringin” tree near a river, they are now going to construct an artificial river! Can you imagine how vulgar? And the design and the marble they chose are awful. Bapak would have been the first to detest all this. Guntur wrote a letter in the name of the family, that we wanted him to be burried between Jakarta and Bogor on a hill overlooking a real river. Nor will anybody of the family witness the removal of Bapak's coffin. Look what happened to Charlie Chaplin. Who tells us what they will be really doing?’

Ik vroeg hoe het met Karina was. ‘She has a catastrophic will-

power. She throws a tantrum when I tell her to meet with Guruh Sukarno, when he is in Paris. She does not want to leave her room when he is here. Then I say: “it is your brother!” She replies: “I don't care.” In the past, she was happy to be with Indonesians, but the last year she changed much and is becoming very French. She is now even afraid of going to Indonesia. She thinks Indonesians are ugly monkeys.’200

‘Don't write that,’ she added.

Francisco Paesa woont nu aan de Franse kant van Genève. Hij zou dit weekeinde komen, maar ze hoorde niets meer. ‘I guess, I will never see my money back.’ Zij vroeg ook of ik nog exemplaren van Den Vaderland Getrouwe voor haar had. ‘I have to telephone former ambassador Hanafi. He needs a job. Can't you get him a function at the United Nations?’ vroeg ze ook nog.

Intussen schijnt Dewi serieus artikelen te schrijven, bijvoorbeeld voor het tijdschrift AvantGarde. ‘This is now a hobby,’ zei ze. ‘I like to do it, especially in AvantGarde because they give other people chances than always the same ones in Vogue.’ Dewi vervolgde: ‘I am attacking three Parisian bitches, the princess de Polignac, the duchess of Bedford and (...),’ die naam ben ik vergeten, ‘the former lover of the duc d'Abrantès. The duchess of Bedford never signs Nicole. She seems so unsure of herself, that she adds between brackets duchess of Bedford.’

Ik opperde voorzichtig dat het misschien riskant was deze Parijse dames te proberen in hun hemd te zetten, zelfs al was het waar. ‘Ze zullen woedend zijn,’ zei ik.

‘They are already. I don't care. If I do not attack them now, they will destroy me. At least, I do have the satisfaction being able to finally write about these bitches.’ Smalend noemt Dewi de dames reines en voegde er aan toe dat authentieke aristocratische dames zoals de princesse Napoléon en enkele anderen zich heel anders gedroegen. Haar volgende artikel zal over Regine handelen, de nachtclubeigenaresse en duurste madam van Parijs.

‘But that means open war!’ riep ik uit.

‘She knows many gangsters. She could easily pay five men to kill me. Well. They already warned me that the three bitches would try to get me thrown out of France.’

‘But they will take you to court,’ zei ik.

‘When I won a libel suit in Paris,’ vervolgde Dewi, ‘I received two thousand francs, and that was exceptionally high. So let them sue me. I will pay five thousand francs or the magazine will pay it and we will be, as a new magazine (AvantGarde) famous.’

Parijs - Amsterdam

Het Senate Intelligence Committee is na een onderzoek van een jaar tot de conclusie gekomen dat Henry Kissinger en William Colby van de cia het Congres weer eens hebben misleid, deze keer inzake de geheime deelneming van de Amerikanen aan de oorlog in Angola. Op 29 januari 1976 getuigde Kissinger dat ‘the cia is not involved in the recruitment of mercenaries for Angola’. Hij loog voor de zoveelste keer alsof het gedrukt stond, allemaal in het belang van de Koude Oorlog en daarom dus toelaatbaar. Seymour Hersh meldt in The New York Times dat Kissinger razend zou zijn dat zijn gelieg in de krant is gekomen - alsof dit de eerste keer is. Hij noemde het ‘cheap politics’.201 Dat Kissinger zelf een cheap basterd is, schijnt in de kersenpit van deze Nobelprijswinnaar nog niet te zijn opgekomen.

Dewi is toch een apart type. Zij gaat binnenkort naar Acapulco om in een jury plaats te nemen voor Miss Universe. ‘They all fly via Madrid and Mexico and have to change planes three times,’ zei ze. ‘I am the only one who flies twa via New York, changing only twice.’ Op de terugweg wil zij in New York een gesprek hebben met haar nieuwe advocaat daar, Roy Cohn,202 vanwege een smaadproces tegen de Daily News in New York. ‘We are asking two million for libel and two million for punitive charges.’

Zij schreef voor me op waar ze zou zijn de komende weken. Kartika is van 24 augustus tot 15 september in Jakarta.

Zij gaat met Roy Carver van 2 tot 10 augustus in Monte Carlo op een jacht mee spelevaren. ‘It is the only ship out there that has two helicopters on board.’ Ik kreeg zelfs de directe lijn van Gaston, de conciërge van Hotel de Paris in Monaco. Ze moest naar Tokio, omdat haar boek in het Engels zal worden vertaald. Ik begreep dat haar boek eigenlijk over haarzelf ging, maar was opgehangen aan Bung Karno. Ik hintte dat ze eigenlijk veel meer wist en meer kon vertellen dan ze waarschijnlijk in dit boek had gedaan, vooral over wat zich in Indonesië werkelijk had afgespeeld. Eerst zei ze: ‘You read it,’ maar onderbrak



illustratie

zichzelf. Ze had kennelijk willen zeggen: we will do another book together. Maar omdat ons experiment eerder faliekant is mislukt, slikte ze die suggestie duidelijk in. Zonder direct te stellen dat het natuurlijk aardig was een boek voor eigen roem te schrijven maar dat ze in werkelijkheid een boek aan Sukarno diende op te dragen, stelde ik voor: ‘You should still write a full scale report about your years in Indonesia together with an Indonesian journalist.’ Ik probeerde haar ook nog op het onderwerp Bernhard te zetten, maar daar stapte ze behendig over heen.

Dewi deelde mijn woede over de zogenaamde ‘rehabilitatie’ door Suharto van president Sukarno, die tot held van de republiek was uitgeroepen. Men had in Jakarta een lange film over Sukarno in omloop gebracht. Alle kinderen woonden de voorstelling bij. Zelfs die schijnheilige basterd Ali Murtopo schijnt aanwezig te zijn geweest. ‘It is really a scandal,’ zei ze. ‘In my book I do write very negatively about Suharto. The last days of

his life Bapak had only Mrs. Sugio (huishoudster) to watch television together with.’

Ik vroeg: ‘En de kinderen?’

‘They never came. But Hartini's children did visit Bapak. Even the children from Hartini's former marriage visited him.’ Zij vertelde een uur eerder nog via een duidelijke verbinding met de uitgever Masagung in Jakarta te hebben gesproken. Hij heeft huisarrest. Hij mag niet naar het buitenland omdat hij Dewi's boek heeft gepubliceerd. Nu ze zelf naar Indonesië gaat, verwachtte ze dat ook dit gesprek was afgeluisterd. Zij heeft ook een brief van Sukarno uit 1968 opgenomen, waarin hij zei er naar te verlangen Kartika op zijn schoot te kunnen zetten, maar verder behelsde de brief de condities waaronder zij naar Jakarta zou kunnen terugkeren en die hij met Hartini had besproken.

Dewi: ‘That letter made me very angry, that was the end.’

Zij liet me de brief lezen, die ik aandachtig in me opnam. Bung Karno trachtte haar geduldig de situatie uit te leggen en plaatste Dewi op exact dezelfde hoogte als Hartini. Maar ik schrok wel toen ik las dat hij zelfs zover ging om over recepties, die door Hartini of door Dewi gegeven zouden worden, te spreken. Hoe was dit mogelijk? Hij was gewoon de gevangene van de verraderskliek van Suharto onder een hoedje met de cia. Hij verdiepte zich intussen over het verloop van ontvangsten, door zijn beide echtgenotes te geven, in de hoop dat er geen bonje tussen de dames zou ontstaan.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums