Logo DBNL
Memoires 1977-1978 (2008)

Memoires 1977-1978

(2008)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Dallas

12 januari 1978

Ik ben hier totaal geradbraakt aangekomen. American Airlines had geen directe aansluiting wegens het slechte weer. Ik moest met Delta Airlines vliegen met een extra overstap in Houston. Ik had op jfk-airport tijd om met Eric Potter, hoofdredacteur van Gallery Magazine, te telefoneren. Hij zei zeer bezorgd over me te zijn, want kolonel Fletcher Prouty had informatie dat Dico zou zijn vermoord. ‘He has been killed with 17 bullits.’ Ik viel zowat van mijn stoel. Ik belde vervolgens mijn lezingenmanager Bob Keedick: ‘Don't get assassinated in Dallas! Ha, ha, ha, ha.’

Vanmorgen meldde zich een jonge advocaat met een papierachtig koffertje, er zat zelfs een gat in, en een goedkoop kostuum om me uit te leggen wat er vandaag zou gaan gebeuren. Hij heette Lennox Bower, een junior medewerker van Pat Russell. Het stelde me teleur dat hij niet zelf was gekomen om wat meer gewicht in de schaal te leggen.

We kwamen om 9:30 uur bijeen in het kantoor van de Time-advocaten Carrington, Coleman, Sloman, Johnson & Blumenthal. Ik zou namens Time worden ondervraagd door Fletcher Yarbrough, die uit New York was gekomen, en William Dawson van het lokale kantoor. Als getuige trad op Damon Smith, notaris, verbonden aan het kantoor van Carrington. Het hele verhoor zal later aan het Federal Court in Dallas, waar mijn zaak dient, worden overgedragen. Het is al meteen duidelijk dat Time de aanval inzet, zoals Russell en Bower hadden verwacht, om te bewijzen dat ik een ‘bekende, publieke persoonlijkheid’ zou zijn. Als Time dàt voor de rechtbank aannemelijk kan maken, heeft het weekblad de zaak gewonnen. De Amerikaanse wet laat nog altijd mededelingen, ook al zijn ze onwaar, in de media toe wanneer het ‘slachtoffer’ als bekende, publieke persoonlijkheid kan worden omschreven. Al vroeg in het verhoor stelde advocaat Yarbrough van Time dat ik in 1973 in mijn boek Den Vaderland Getrouwe mijn leven als journalist en dus als publieke figuur heb beschreven. Ik probeerde onmiddellijk te bestrijden dat ik aldus kon worden gebrandmerkt. Zeker niet in de Verenigde Staten. Zelfs in Ne-

derland kun je me nauwelijks een dergelijk predicaat opplakken. Het zogenaamde verhoor duurde tot na 17:00 uur, met een onderbreking van 35 minuten voor de lunch. Daar zat ik dan; een hele dag met drie advocaten en een rechtbankstenograaf, die ik eigenlijk de enige aardige man in de hele kamer vond.

13 januari 1978

Na een zitting als die van gisteren, zou je echt compleet anti-Amerikaans worden. De bijeenkomst stond volledig in het teken van de pogingen van de advocaat van Time de rechter in Dallas ertoe te bewegen mijn aanklacht niet ontvankelijk te verklaren omdat ik - in de Verenigde Staten - als publieke figuur zou kunnen worden beschouwd. Dat is dus volkomen onzin, maar het geldt voor de Amerikaanse wet, ook al is het niet waar. Terwijl ik voortdurend bezig was mijn integriteit te verdedigen tegen de insinuaties en de nonsens door Yarbrough naar voren gebracht, probeerde Lennox Bower me uit alle macht hiervan te weerhouden. Hij herhaalde iedere keer opnieuw, en hamerde erop als we even pauzeerden en onder vier ogen spraken, de tegenpartij toch vooral geen nieuwe ammunitie te verschaffen door naar waarheid over mijn journalistieke activiteiten te spreken, wetende dat Time dat zou misbruiken om mij als public figure te kunnen bestempelen. ‘Willem, all they are interested in now is the law as it stands in this country,’ zei hij. ‘If they succeed in proving that you are a public figure, your claim against Time will never even go to court.’ Ik wist dat hij gelijk had. Ik heb ook geprobeerd me aan zijn advies te houden maar af en toe verloor ik gewoon mijn zelfbeheersing; zoals toen ze met ‘bewijsstukken’ kwamen over wat er in Holland over me geschreven was, terwijl de fotokopieën daarvan dermate slecht waren, de inkt was zelfs uitgelopen, dat je niet kon lezen wat er had gestaan. Lennox eiste dan ook dat ze met behoorlijk leesbaar materiaal op de proppen zouden komen. Ook Frederick A.O. Schwartz, een raadsman van Time uit New York, en Calvin House van het locale kantoor stelden mij vragen. Zij hadden zelf blijkbaar 85 stukken verzameld. Ze brachten ook mijn dagboeken ter sprake en lieten doorschemeren dat het wellicht nodig zou zijn dat ik dagboeknotities ter beschikking zou stellen van het federale gerechtshof in Dallas. Ik lachte ze ter plekke in hun gezicht uit en zei dat ze onder geen enkel beding ooit één regel uit mijn dagboeken te zien zouden krijgen omdat er sprake was van copyright in verband met in de toekomst te schrijven memoires. Ik zoog dit natuur-

lijk ter plekke uit mijn duim. Jurist House vroeg daarop: ‘Could we send for instance a Dutch speaking person to Amsterdam to inspect, let us say, the period in your diaries from July 1, 1976 untill July 1, 1977?’ Ik antwoordde: ‘For the record once and for all, gentlemen, I will not allow anyone in the world.’

Lennox Bower had tijdens deze woordenwisseling rondgewandeld en intervenieerde. Hij vroeg zich af hoe Time zoiets kon voorstellen, laat staan eisen, aangezien ik een burger van Nederland ben. Hij deed of hij erg gehaast was om gasten van het vliegveld af te halen, maar bleef tenslotte tot het bittere eind. Hij zou me om 21:00 uur bellen om verder te overleggen maar ik had de telefoniste van het Holliday Inn gevraagd me na 20:00 te laten slapen. Ik had nog behoorlijk last van de vermoeiende reis en de Time-lag.

Ik zag Jimmy Carter op televisie een scherpe aanval op Moskou lanceren vanwege wapenleveranties aan Somalië en Ethiopië. Het schijnt dat Raoul Castro de Cubaanse eenheden in het land van Haile Selassie aanvoert. Ik moest denken aan de analyse van Lloyd de Mause dat ‘Carter will do his damndest to show himself the strong boy of his mama’.

Ik belde Peter in Londen om hem verslag uit te brengen. Hij was upset toen ik hem vertelde dat Dico vermoord was. Hij heeft hem tenslotte ook ontmoet. Zijn onmiddellijke reactie was: ‘Ben jij dan wel veilig daar?’ Zijn nieuws was dat er een telegram uit Madrid was gekomen met de melding dat de musical niet door ging. Edwin en hij hadden dus besloten de bakens te verzetten en zich weer helemaal op Londen te richten. Ik lichtte Carel Enkelaar in over Dico en vroeg hem het voorval alleen met Gerard Croiset te bespreken.

Ik heb With Nixon214 van mijn oude vriend Ray Price215 bemachtigd. Ik herinner me dat Bung Karno Nixon mocht. Price brengt naar voren dat Anthony Lewis van The New York Times Nixon omschreef ‘as a man without shame’ terwijl Mao hem na zijn aftreden een telegram zond ‘calling Nixon the greatest president in American history’. Ray schrijft ook nu nog: ‘I liked and admired him. I still do... I was a friend as well as an aide.’ Ik had ook niet anders van hem verwacht. Ik ben benieuwd zijn verhaal te lezen.

Een Federal Appeals Court in Manhattan heeft bepaald dat ‘Journalists cannot be compelled to disclose the thoughts and opinions that they held when they were preparing a news story,

even if the story is attacked in a libel suit.’ Dit betekent dat nu voor de eertse maal het First Amendment bescherming biedt tegen graven in de gedachtenwereld van een journalist die wordt aangeklaagd voor laster. Het ging om een zaak waarin cbs ervan werd beschuldigd Amerikaanse legerofficieren te hebben belasterd, door te stellen dat zij wreedheden die door Amerikaanse militairen in Vietnam waren begaan, probeerden achter te houden.216 Okay, maar dan geldt dat omgekeerd ook. Ik klaag Time aan omdat zij het hebben voorgesteld alsof ik betrokken zou zijn bij een communistische samenzwering tegen een ‘links’ Oranjehuis. Nu dreigen Time-advocaten via pure intimidatie mijn dagboeken te zullen opeisen om te weten te komen wat er in mijn brein dienaangaande zou zijn omgegaan. Die vlieger gaat niet op.

Heb kolonel Fletcher Prouty opgebeld. Hij komt me van Dulles Airport afhalen, wat ik zeer op prijs stel. Wat zal hij over Dico te vertellen hebben?

Vandaag verliep het verhoor in de Time-zaak in een andere atmosfeer. Schwartz, de grootste basterd was naar New York teruggekeerd en Calvin House had het gesprek overgenomen. Hij was aanzienlijk milder en kon soms een glimlach niet onderdrukken. Ik was zelf, na een behoorlijke nachtrust, in een uitstekende stemming. Ik maakte grapjes zoals dat de kgb mij nu naar Suriname had gezonden om het koninklijk bezoek te verslaan, wat moest onderstrepen hoe anti-koningshuis ik was. Lennox Bower kwam tussenbeide en waarschuwde me dat ik er later op aangesproken zou kunnen worden, indien mijn opmerking niet duidelijk als sarcastisch bedoeld in de stukken zou worden opgenomen. Ik bood de aanwezigen verder de befaamde Engelse sigaretten uit het pakje ‘By appointment of H.R.H. Prince Bernhard of the Netherlands’ aan, waarbij de aanwezigen zich er een voor een van overtuigden dat het hier inderdaad om een ‘koninklijke’ sigaret ging.

Ik zoog verder uit mijn duim dat ik verschillende overseas calls had gemaakt naar journalisten die door Time te berde waren gebracht, dat men mij soms als een vreemde vogel karakteriseerde, maar mij niet zag als een met de communisten of kgb gelieerde journalist en dat zij dit graag wilden komen bevestigen.217

De advocaten vroegen me zelfs op de man af of ik weigerde om namen die ik in mijn rode klapper bij me had aan hen te overhandigen. Ik zei: ‘Yes, I refuse,’ en grapte er overheen dat

mijn map rood was omdat ik voor de kgb werkte en dat de omslag van Time donker was als een zwartboek. Ik daagde de heren uit het te proberen maar dat ik nooit één regel uit mijn dagboeken zou vrijgeven en dat ik hun gezeur kwalijker vond dan de cia-methodes om zulke vragen te stellen. Men bleef terugkomen op de eis, en ik bleef categorisch weigeren.

Na een tête-à-tête buiten de verhoorkamer, kwam jurist Yarbrough terug en zei het gevoel te hebben dat hij een rechter in Texas zou kunnen overtuigen mij te dwingen dagboekaantekeningen vrij te geven. Na nog een urgent gesprek met Schwarz in New York verklaarde Yarbrough: ‘I want to make the following observations: we do not seek to delve in your personal affairs, not even public matters, we seek material relevant for this suit only. We would feel very comfortable if we were to be receiving copies of diary entries, which are relevant, others you can blot out. We also feel confident we can draft an order by a federal judge, when we are to guarantee that we will not show the material to anyone and keep it confidential so you will not lose your copyright under those circumstances. We would need the entries pertaining the following matters: 1) What you commented concerning the Time article which you claimed to be libelous.’

Ik onderbrak: ‘Under no circumstances I will show you those, not to my lawyer Lennox Bower, not even to the Lord himself. Not one word I wrote from the year that I was eight or ten till now.’

Hij vervolgde: ‘2) You show us your notes concerning the trip to Hamburg and Paris when you were working with Der Stern on publicizing the data concerning prince Bernhard's daughter.’

‘Nooit! Don't you understand, that if it becomes known that if I was even considering to hand my notes to Time, this would destroy me as a journalist forever, because no one would ever talk to me again, let alone confidentially, if I opened up in any way my personal diary to Time?’

‘3) Will you let us inspect and copy whatever you wrote in your diary about the Lockheed scandal and what is related to it?’

Ik zei dus weer nee. ‘But please continue your questions. I might say yes in another connection.’

‘4) Will you let us have your notes concerning your travels in the ussr and conversations with Soviet officials there or anywhere in the world? That means your handwritten notes between 1970 and 1976?’

‘Hey,’ antwoordde ik ‘how interesting. Now you stop at 1976

while most of the day you talked about 1977 and beyond.’ Ik zag Lennox Bower lachen. ‘I wished that Time had conducted some serious research prior to writing nonsense about me. You would not have gotten into all this trouble at all.’

‘Well, you made some serious allegations against us,’ antwoordde Yarbrough.

‘Well, Patrick Russell did. If I had written this masterpiece it would have sounded a lot more serious.’

‘5) Can we inspect and copy the period between January 1, 1975 and April 1977 whenever you mention the royal family?’ ‘No.’ En ik dacht zelfs dat het beter zou zijn als de gesprekken met mejuffrouw Büringh Boekhoudt, voor zover ik daar überhaupt aantekeningen van maakte, niet naar buiten zouden komen. Of de gesprekken met Dewi Sukarno.

‘6) Can we inspect your entries about the bvd?’

‘No, because they began in 1957. What do you want me to do?’

‘Then give us what you wrote about the bvd since 1975.’

‘No.’

‘7) Can you give us what you wrote about your radio interview with vpro on February 20, 1976?’

‘Yes I will gladly do so, because what I wrote about that could not be more than a few lines.’

Op dat moment kwam Lennox tussenbeiden en de anderen verlieten de conferentiekamer.

Een man heeft een geladen pistool op Indira Gandhi gericht in New Dehli, maar werd op tijd gegrepen.

Vijftienhonderd journalisten verslaan de Super Bowl in New Orleans. Waanzin; intussen lijdt de helft van de wereld honger. Omdat Pat Russell niet meer van zich liet horen ben ik naar de Club Bath gegaan en raakte uiteindelijk in de ‘clinch’ met een lange, nogal rauwe, agressieve kerel en het is weer allemaal gebeurd.

Ik had veel meer aantekeningen moeten maken. Jurist House toonde bijvoorbeeld een artikel van de Jan G. Heitink van De Telegraaf waarin stond dat de sovjets blij waren dat prins Bernhard in de Lockheed-affaire was verwikkeld en dat de kgb zich beijverde om het nog erger voor hem te maken. Ik antwoordde zelf ook wel eens met Heitink te hebben gesproken, maar dat het algemeen bekend was dat hij behoorde tot de groep journalisten die zich toelegden op anti-communistische heksenjacht.218 Ik vertelde dat Heitink me zelf eens informeerde

over een foto van Bernhard, in Parijs met een jonge dame, die koningin Wilhelmina had gekocht om verspreiding te voorkomen. Bovendien weet ik uit de eerste hand dat ambassadeur Romanov een vrij hartelijke verhouding met de prins heeft, met de hele koninklijke familie trouwens, en in het bijzonder met Beatrix en Claus.219 Het is gewoon puur geklets dat de kgb zich met Bernhard zou bezig houden, laat staan om hem dwars te zitten. Misschien zijn ze er in de vs langzamerhand achter hoeveel journalisten in het geheim voor de inlichtingendiensten werken. In Nederland is Heitink er in ieder geval een van. Carel Enkelaar belde me terug na uitvoerig contact gehad te hebben met Gerard Croiset, over de dood van Dimitri Dimitrov. Gerard had een aantal dingen gezegd die niet per telefoon overgebracht konden worden. We zouden er in Paramaribo verder over spreken. Hij vroeg nota bene: ‘Wat ga jij in Suriname doen?’ Hij zou daar van 5 tot 20 februari verblijven. ‘Wat doe jij daar dan zo lang? Ga je guirlandes voor Juliana helpen opruimen?’

14 januari 1978

Waarom heb ik gedroomd dat ik op een motorfiets zat, deze ergens op de Dam liet staan waarop het ding prompt gestolen werd? Heeft het te maken met mijn vliegticket dat ik verloren ben?

Lennox Bower herhaalde dat hij voor geen geld ter wereld de zittingen in het Time-proces had willen missen. Ik vertelde hem dat bijvoorbeeld Carel Enkelaar mij eens had toevertrouwd in de Lockheed-zaak van mening te zijn dat prins Bernhard moest opkrassen. Stel je voor dat dit nu naar buiten zou komen? Of hoe mejuffrouw Büringh Boekhoudt me vertelde dat Beatrix zonder rechercheur en alleen in de auto naar Amaliagaarde reed, om daar bij haar oude gouvernante uit te huilen over het Lockheed-schandaal dat de familie had getroffen?

Ik vertelde de advocaten van Time dat ambassadeur Romanov na het artikel in Time had gezegd: ‘We know better than anyone else that you are not a kgb agent.’ Op een gegeven moment waarschuwde Lennox me: ‘In a way, Willem, you are here in court, so take care, you could be held in contempt of court.’ ‘Well, we will see about that,’ antwoordde ik. Ik zei ook nog: ‘Gentlemen, if I were to open my entire file from 1925 till now, I would only prove my case, that never at any time, I was connected with any intelligence service in the world.’

Ray Price begint om duidelijke redenen zijn memoires met Nixons ‘coup’ in Peking. De president had kennelijk het hoogste respect voor Chou En-lai. ‘My talks with him,’ had Nixon gezegd ‘in terms of scope, and of give and take, were an experience that perhaps will not be exceeded in my lifetime.’ Price stelt terecht: ‘No presidency in the nation's history ever spanned such a range between its heights and its depths (...). Nixon's triumphs and his downfall must be viewed together.’ Hij lunchte met psychiater David Abrahamsen toen deze zijn boek over Nixon schreef. Ray doet hem wel wat te makkelijk als niet relevant af. Arnold Hutchnecker, de psychiater die door de jaren heen wèl veel contact met Nixon had, heeft later niet voor niets gepleit voor een psychische test voor heren die naar het Witte Huis werden gedelegeerd.

Wanneer hij een bezoek van Nixon aan Indonesië beschrijft, meldt Price dat zij logeerden in de woning van de Amerikaanse ambassadeur Marshall Green. ‘Green was exceptionally insightful not only about Indonesia, but also about the area in general.’ Haal je de duivel. Green was in 1965 nauw betrokken bij de cia-coup tegen Sukarno. In 1966 ben ik hier immers zelf met Green en president Sukarno over bezig geweest.220 Wat een boek als dat van Ray Price dan toch enigermate onbetrouwbaar maakt, is niet alleen dat Price aan Nixon trouw gebleven is, maar ook doordat hij als voormalig overheidsdienaar niet in de positie is om open en bloot uit de doeken te doen hoe smerig Washington al sedert 1957 in Indonesië is bezig geweest, culminerend in een full scale coup in 1965.

15 januari 1978

Er is veel fuss over de begrafenis van Hubert Humphrey.

Tennessee Williams en zijn voormalige lover Donald Windham vechten hun bonje uit via brieven aan The New York Times, waarmee ze zichzelf eigenlijk te koop zetten als mediocrities. Such vulgarism will never take place between Peter and me, that's for sure.

Washington, Hilton hotel

Fletcher Prouty stond op Dulles Airport inderdaad bij de gate. Hij vertelde me een reeks opzienbarende zaken. De enige keer dat de dood van Dimitri Dimitrov op de radio was vermeld, was om 01:00 uur. De zeventien kogelgaten in zijn lichaam bewezen dat hij door een team was vermoord ‘because this way

everyone and each of them can say: my gun did not go off.’ Ik begreep dit niet helemaal maar Fletcher verzekerde me dat hij via drie bronnen het bericht bevestigd had gekregen. Na dit ene bericht was er met geen woord meer over gerept. ‘A total black out followed,’ zei hij. ‘It is like with Jimmy Hoffa221, he disappeared and you will never hear from him again.’ De kolonel was het met me eens dat het hele verhaal verzonnen kon zijn om onder een andere naam zijn inlichtingenwerk voort te zetten. Wat moet je nog geloven? Een team killing wees op cia betrokkenheid. Prouty was in ieder geval met Eric Potter, en later met de uitgever van Gallery magazine, overeengekomen dat de moord op Dico in het volgende nummer zou worden vermeld.

Tijdens de rit naar de stad wilde Fletcher voornamelijk weten wat George de Mohrenschildt vlak voor zijn dood precies had gezegd over zijn betrokkenheid bij de gebeurtenissen in Dallas. ‘Well, he really never gave details. He was about to give them to us,’ zei ik ‘and then he disappeared from the face of the earth.’

Fletcher was van mening dat Jim Garrison op zijn vingers had kunnen natellen dat hij vast zou lopen want een District Attorney in New Orleans heeft geen jurisdictie in Dallas. Marguerite Oswald zou een proces in Dallas moeten beginnen om voor eens en voor altijd vast te stellen wat er 23 november 1963 is gebeurd. Patrick Russell zou het kunnen uitvoeren. ‘What do you know about him?’ Ik antwoordde: ‘Weinig of niets. George de Mohrenschildt always said: “Pat is devious enough to tackle Time”.’

Hij gaf me een kopie van een radiocommentaar over Donald Donaldson door Art Cherry, waarin over mij gezegd wordt dat ik niet geaarzeld zou hebben om een interviewer van abc-televisie bij zijn lurven te pakken.222 Na de ambush van William Sullivan werd volgens Cherry de vraag gesteld: ‘Who would be next, Donaldson or Oltmans?’ Het is wel een feit dat na Werner Verrips in 1964, George de Mohrenschildt in 1977 nu dus ook Donald Donaldson naar de andere wereld is geholpen. Fletcher herinnerde zich met een zekere Lou Stapels een aantal radioprogramma's te hebben verzorgd. ‘Later he was found dead, so-called suicide. While he was left-handed, he shot himself through his right temple.’

Ik belde met het Select Committee for Assassinations waar men niet beter wist dan dat Dico op 7 december 1977 was ver-

moord. Ze hadden van Richard Sprague gehoord dat Mae Brussell het had omgeroepen. Nu geloof ik het helemaal niet meer. Alhoewel, Fletcher Prouty beweerde het bericht bevestigd te hebben gekregen.

16 januari 1978

Ik heb een special delivery aan Marguerita Oswald gezonden met vermelding van de conclusie van Fletcher en mij dat zij eigenlijk een proces in Dallas zou moeten beginnen. We kunnen haar Patrick Russell als raadsman proberen toe te schuiven.

Op televisie werden Carter, Nixon en Ford in de Oval Office getoond. Carter nam een voormalige moordenares in dienst als babu voor zijn dochter Amy. Dan kan hij Nixon ook wel vergeven. Hij beloofde in 1968 vrede in Vietnam te brengen, terwijl de oorlog vrolijk verder woedde en nog eens enkele tienduizenden Amerikaanse soldaten over de kling joeg. Walter Mondale spreekt over meneer Humphrey als de paus van de Amerikaanse politiek. Nu gaat hij toch wel een beetje ver, het is nuts.

Carter verhaalde hoe hij met Humphrey het onderwerp ‘zonde’ besprak. Zonde was het gevolg van ‘we fail the glory of God,’ aldus de president.

Gennadi Vassiliev, de correspondent van Pravda, was een half uur te laat, maar hij kwam naar het Hilton. Ik was zelf al zowat klaar met de lunch. We tafelden nog anderhalf uur. Hij was natuurlijk geïnteresseerd in het verhaal over Donald Donaldson. Ik wilde hem een foto van Dico geven maar die gaf hij gewoon weer terug. Bang om zijn vingers te branden? Ik lichtte hem in over wat er in Dallas tegen Time had plaatsgevonden omdat ik er geen zin in had voor kgb-agent uitgemaakt te worden. Hij kende het boek van Lloyd de Mause over Carter niet maar zou het bestellen. ‘But it will be impossible to write about it,’ voegde hij er meteen aan toe.

Ik bracht een bezoek aan mijn oude vriend Joseph Borkin.223 Ik vroeg hem voor de zoveelste maal wanneer hij over Bung Karno en Indonesië zou gaan schrijven. ‘I will write about it,’ zei hij. ‘Remember, Indonesia will forever remain a banana republic with some outside power now, having the real power in Djakarta.’

Dacht hij dat Suharto van het toneel zou verdwijnen?

‘If he does, some other generals will take over. Did you ever meet an honoust general?’ Hij was complimenteus over Mor-

ton Halperin. ‘When he discovered he had been wiretapped by Henry Kissinger, he resigned, took the government to court and won. Halperin is a man, who has done much for this country.’ Hij adviseerde mij, me in mijn zaak tegen Time te beroepen op het First Amendment. Joe is de advocaat van Jack Anderson in een zaak tegen de regering, of liever, tegen Nixon & Co. De rechter gaf Anderson het bevel bronnen te overhandigen of de zaak te laten schieten. ‘We are going to court in two days with our reply,’ aldus Joe Borkin. Ik vroeg of hij Jimmy Carter een ramp vond. ‘No, I don't think so. He is a fast learner and he is clever. I wished he did not fake this born again in Jesus balony.’

‘But isn't it real with Carter?’ vroeg ik.

‘That makes it even worse. But he has a chance. There is no war, there is no depression. He should quickly get rid of Zbigniew Brzezinski. That man is terrible. He should bring Henry Kissinger back. Henry is an intellectual tailor, he cuts whatever clothes are needed. He seems more sympathetic with Carter's policies. And he has humor, and that's what Carter needs.’

‘How about Nixon?’ vroeg ik.

‘When you saw him on television these days, you felt sorry for him. Nixon is nothing anymore. He is a ghost in flesh, a nonentity. For a comeback you need to be lovable. Nixon is not. He is really finished.’

Daarop vroeg ik jurist Borkin om advies inzake een proces in Dallas via Marguerite Oswald. ‘Impossible,’ was het antwoord. ‘Oswald was arrested and shot. There is absolutely nothing you can legally do now. Maybe Mrs. Oswald could ask for a formal Congressional inquiry. If Larry Flint of Hustler wants to do something serious he should give 100.000 or 250.000 dollars for a real investigation into Dallas. Perhaps there should be an official private commission, with a chairman everyone would respect like Arthur Goldberg. But he could not serve, he is too much identified with the Kennedy's. Maybe Archibald Cox or Elliott Richardson.’

De clou is dus, dat omdat Oswald zelf al dood is, zijn moeder weinig meer kan doen. In het geval van Earl Ray, de vermoedelijke moordenaar van Martin Luther King, zou het wel kunnen want Ray leeft nog. Joe bestempelde Allen Dulles van de cia als ‘an absolute crook’, wat Dico dus ook altijd heeft gezegd. ‘I think some nut who was sufficiently stirred up by the Bay of Pigs invasion, killed jfk.’ Het leek hem niet onwaarschijnlijk dat George de Mohrenschildt inderdaad Oswald kon hebben aangezet wraak te nemen op jfk. ‘However, there are

sufficient troubling questions,’ aldus Joe ‘to investigate Dallas seriously. But a man like Richard Sprague spoils the image of the Select Committee on Assassinations. He was on camera all the time. What Marguerite Oswald could do, is suing the Dallas Sheriff's Office for damages in not protecting her son while in custody.’

Joe kwam met nog een startling revelation. Hij dacht net als ik dat Watergate-inbreker James McCord gewoon was verraden om Nixon in verlegenheid te brengen. ‘Do you know Willem that it was Bud Fensterwald224 who really opened up Watergate and brought Nixon down? It was Fensterwald who designed the letter that McCord send to Judge John Sirica? You know, Mark Lane, Bud Fensterwald, Larry Flint, they are all a collection of lunatics, but they may get this thing off the ground after all. Actually, Dallas should be tackled by a first class guy. It was Harold Weisberg who came to me first. We went through his manuscript and he sold 100.000 copies. Next came Edward Jay Epstein. Really, Watergate became a horror. If you were to put it all into one plot, nobody would believe it with the mafia connections, the cia, all the murders, unbelievable.’ Wanneer Flint maar genoeg geld op tafel legde, was Borkin eventueel bereid zijn talenten beschikbaar te stellen. ‘After all, I wrote The Corrupt Judge long ago.’ Joe blijft een goede vriend.

Ik belde de heer Keuch op het Justice Department. Hij antwoordde volkomen laconiek dat Donald Donaldson zich niet in de Verenigde Staten bevond. ‘I have no jurisdiction to bring a us citizen back here without a grand jury investigation or a criminal trial in progress - not even in the case of a civil suit I could do it. Since in the case of Donaldson there were no criminal violations involved....’ Ik vertelde hem dat volgens recente informatie, Donaldson reeds geruime tijd in Amerika was. Hij reageerde zeer verbaasd. Hij had de kwestie met het Select Committee for Assassinations besproken en daar wist men ook niet hoe het verder moest met Dico. Uiteindelijk vertelde ik hem dat Donaldson volgens een radio-uitzending in Californië op 9 december met zeventien kogels zou zijn vermoord. Hij zei: ‘We don't know that. How long ago you said?’

‘One month perhaps.’

Hij reageerde volkomen verbaasd. Wie moet of kan je nog geloven in dit land?

Soms denk ik dat de dood helemaal niet iets is om tegenop te

zien. Maar wie zou ik kunnen vragen een oogje in het zeil te houden op Peter?

Een Federaal Gerechtshof heeft eveneens besloten dat media er niet toe kunnen worden gedwongen openbaar te maken hoe hoofdredacties opinies vormen. Ook dit is weer een stap in de richting van meer bescherming van journalisten aan de hand van het First Amendment.225

Ray Price geeft toe: ‘There would not have been a Chuck Colson if there had not been a dark side of Richard Nixon.’ Hij voerde Nixons verzoek snel en efficiënt uit, brak in op Watergate en legde de eerste steen voor het Watergateschandaal. Maar terwijl Price de man als een onnozele hansworst afdoet die loyaal aan Nixons wensen voldeed, kan je je ook afvragen of Watergate niet een vooropgezet plan was om Nixon van het toneel te laten verdwijnen op het moment dat hij een streep leek te zullen zetten onder de oorlog in Vietnam. Zoals jfk werd opgeruimd toen hij in 1963 hetzelfde wilde doen. Was Colson een dubbelagent?

Wanneer Price dan schrijft dat ‘the move into Cambodia,’ zoals Nixon en Kissinger dat bepaalden met alle gevolgen van dien226 ‘was a bold stroke,’ dan heb ik de neiging geen letter meer verder te lezen. De demonstraties die volgden op de Amerikaanse invasie van het koninkrijk Cambodja, veroorzaakten ‘a wave of hysteria’ volgens Price. Natuurlijk bestonden er, vooral onder jongeren, heftige reacties. Zij zouden immers de kastanjes uit het vuur moeten halen. Bij demonstraties werden toen zelfs vier studenten van Kent University vermoord door de Nationale Garde. Ray komt vooral in opstand tegen het initiatief van president Kingman Brewster van Yale University, die met duizenden studenten naar Washington trok om zich bij het Congres en in regeringskringen te beklagen over het Amerikaanse gedrag in Zuidoost-Azië. Hij schrijft: ‘This was an action which particularly outraged me as a member of the Yale community.’ Zulke woorden maken mij, die zelf enige tijd deel uitmaakte van de Yale crowd, woedend. Ik ga volkomen mee met Kingman Brewster en zijn studenten. Het toont slechts aan hoe ver de heren in het Witte Huis verwijderd zijn van de realiteiten in het land zelf. En dan te bedenken dat Ray Price tot de meest waardevolle mensen van de staf van Nixon behoorde. Ray komt in zijn boek niet als bijzonder slim over. Een tegenvaller.

17 januari 1978

Ik belde met Ken Klein, een oude vriend, lid van het Select Committee for Assassinations. Hij bleek niets van de moord op Donaldson af te weten. Hij wilde wel de verschillende telefoonnummers van hem in Londen en Ierland hebben.

Ik had een uitstekende lunch met Fletcher Prouty. Om te beginnen legde ik contact tussen hem en Joe Borkin, die ik thuis belde. Hij wilde Fletcher ook spreken. Hij had onlangs samen met Jack Anderson een lezing gegeven aan de Harvard Law School. Fletcher noemde mijn proces tegen Time ‘a comic opera, because it is one journalist suing another one for sources.’

‘Do you think that's funny?’

‘Leave it to Oltmans...’ was Fletchers reactie.

Hij zei een brief te hebben ontvangen waardoor hij nog zekerder was van de moord op Donald Donaldson. ‘The man is dead,’ verzekerde hij. ‘They killed him. That's what happens with middlemen.’

Ik vroeg Joe Borkin of hij het ook een comic opera vond. ‘I don't think so. I know you.’

‘As long as the Dallas assassination will not be solved, there will not be a good American president in the White House,’ zei Fletcher. ‘Every single president since Dwight Eisenhower was controlled. It had never been done before, to have the president and the vice-president travel in de same motorcade. Lyndon Johnson said before he died: “I knew all along that Lee Harvey Oswald did not do it.” When lbj announced March 31, 1968 his decision not to run, he took off his glasses, laid down his speech, looked straight into the cameras and what he actually meant was: I have had enough of this constantly being controlled.’

Volgens hem veranderde de samenzwering tegen jfk de Verenigde Staten permanent. ‘lbj resigns. Bobby runs, beats everybody and he is shot too. Nixon was likewise controlled. They had to kill Bobby Kennedy to be able to control the Nixon presidency. Now, Nixon was there puppet. Hubert Humphrey ran against Nixon, but he must have been scared to win. After Nixon started to play his own games, Watergate ended that presidency and Ford came in. Gerald Ford stayed within the line laid down for him. But they even shot at him twice.’

‘I'm scared for Jimmy Carter,’ vervolgde hij. ‘Did you see on television how miserable he looks lately? I don't think Carter will live, so we will get Walter Mondale. He will be the next puppet. Or they will name John Conally, he already walks

around with one bullet. That is a warning. He would be under control. The only guy who could perhaps upset the entire game, is Jerry Brown from California. That would scare the hell out of them. It all began with jfk. Don't think the Kennedy's are all as neat as they sound. They have been killing people.’

Hij zag mijn verbazing.

‘Well, some of these top businessmen have been bumped off. Penn Jones, the journalist, is making a list of them. He feels it were all killings from one side. He doesn't realize that the Kennedy's are killing back. It was in this context excellent, that you brought forward in you interview with abc-television, that they also killed Aristotle Onassis' son Alexander. You should also write about that. Go to Christina Onassis and say: “Give me a person that speeks freely.” Gore Vidal is into this too. Perhaps you could speak with him. The constant naming of Oswald as sole assassin continues to mislead the public. Look how far this has gone.’

Ik vroeg hem wat het verband was tussen de cia en de maffia. ‘Well, the mafia is usefull to them. They can hire mafia gunslingers to kill for the cia. So let's say, there is somewhere in the world a coup d'état. The new general that takes over cancels the franchises of the guys who worked with the former regimes. So, this coup leader asks the cia to appoint new people. They get rich within a year that way. That's how the cia works everywhere. The machine operates like that. How do you think Philips of Eindhoven works in Thailand? Adlai Stevenson was at one point dividing the diamonds in Africa. They all work through the franchise system. And they work through bankers and banks. Why could the United States never really get Vietnam? Because the French banks stayed in. jfk wanted to replace the ruling crooks and bankers with his cronies and robbers. So those who were there said: let's get rid of this son of a bitch. Now, this is the big fight and this is what is really going on.’ Zowel Fletcher Prouty als Joe Borkin wezen naar Allen Dulles als een van de supercrooks waar alle ellende van de cia mee is begonnen.

‘They killed your friend Dico,’ zei hij ‘like they do not hesitate to kill middlemen. They killed Jack Ruby. It could very well be that James Angleton, the ousted cia chief, in charge of counterespionage, encouraged Dimitri Dimitrov to approach you. He could have been a friend of Dimitrov. People always look upon the cia as a monolith but the basterds do a lot of infighting. It is like the mafia families, who shoot each other all

the time. To sum it all up: it begins with the banks. American banks are the second strongest in the world. European banks still come first. When I was working at the Pentagon, a banker came to see me. Textron was a company set up by the banks. It made billions and billions on the war in Vietnam. They went into everything, even helicopters.’ Ik concludeerde dus dat, net als het verhaal Oswald, Watergate een verzinsel was. ‘If we are to be partners,’ aldus Fletcher ‘we should fully understand each other.’ Zo lagen de kaarten dus.

Ik nam vanwege het slechte weer voor de veiligheid maar een Greyhound bus naar Richmond. Daar houdt ik morgen een lezing voor de Tuckahoe Women's Club. Ik sprak daar eerder in 1961, 1963 en in 1967. Morgen wordt dus de vierde maal.

Newsweek heeft een schitterende reportage van vijf pagina's, lord of the piano227, over Vladimir Horowitz, nu 74, geboren in Kiev. Toen Rachmaninoff arriveerde voor een recital in de stad, arrangeerde de moeder van Horowitz een auditie. De jongen was toen vier jaar. Toen zij op het afgesproken tijdstip arriveerden, was de meester al vertrokken. Later zouden zij elkaar in New York toch ontmoeten en ontstond een vriesschap. In 1933 trouwde Horowitz met Wanda Toscanini: ‘I fell in love with his pedaling on the piano, not the bicycle,’ vertelde zij aan interviewer Hubert Saal. Gemiddeld ontvangt hij 35.000 dollar per optreden. Een leven van muziek en de piano, eens mijn droom.

Ann Sloan Jones, mijn oude vriendin, haalde me in een slee van het busstation. ‘To make my ex-husband jaelous,’ zei ze. Ze was wat ouder geworden, maar zag er verder uit zoals ik me herinnerde. Terwijl ik op haar wachtte, sprak ik met een blonde jongen, open gezicht, aardige ogen, mooie tanden, die al acht maanden meisjes oppikte bij busstations, alleen om met hen naar bed te gaan. Hij droeg een lekkere overall met een rode trui en een col eronder. Zijn haar zat prima. Ik had de drang om hem te pakken. Hij had zijn vader nooit gekend, zijn moeder was overleden, ‘most of my brothers are in jail’. Hij had zelf in een opvoedingsgesticht gezeten en wist absoluut niet wat met zichzelf te doen. Als ik in Richmond had gewoond, zou ik hem gevraagd hebben bij me te komen wonen. Ik denk dat hij het gedaan zou hebben. Ik zei: ‘Actually I am glad I do not really know you, because I would start to worry about you.’

We dineerden in The Tabacco Company, een oud pakhuis,

omgbouwd tot een restaurant. We hadden een tafeltje op de derde verdieping. Het was plezierig Ann terug te zien. Ze heeft een nieuw huis gekocht met bijna 3 hectare tuin voor 195.000 dollar. Zij denkt er later 400.000 dollar voor te kunnen krijgen. Haar zoon Hal Jones woont nog steeds bij haar. Ann heeft inmiddels drie echtgenoten gehad.

18 januari 1978

Richmond, Virginia

Het huis kijkt uit op de James rivier. In de zomer moet het hier prachtig zijn. Ann was de afgelopen zomermaanden naar Europa gegaan om antiek te kopen. Ze kocht schilderijen die je overal in huis aanstaren: gezichten van onbekende mensen maar een paar honderd jaar oud. Zij onderstreepte intussen de rottigheid om haar heen, hoe vrienden zich ontpopten als vijanden, hoe mensen altijd van haar profiteerden omdat zij gefortuneerd was en hoe hopeloos zij het allemaal vond.

Om 11:00 uur gaf ik de lezing, gevolgd door een lunch met zes dames in het Richmond Museum.

Een vragenstelster kwam met de opmerking: ‘How do we know that you are not paid by Mr. Nixon to say those things?’ Dit was een reactie op mijn mededeling dat Nixon, net als anderen, het slachtoffer was geweest van een samenzwering om hem weg te krijgen. ‘He was betrayed because he wanted to end the war in Vietnam.’ Waarop een ander lid van de club zei: ‘We never heard that before.’ Enthousiast applaus volgde. Ann geeft 28 januari een feest waarbij Liz Taylor en haar man aanwezig zullen zijn. Ik moet er niet aan denken. Ze was overigens verguld dat ik haar in mijn lezing had genoemd. ‘I never had such an excellent press agent before.’

Ik vloog terug naar La Guardia en nam een kamer in het Van der Bilt ymca aan 47th street.

19 januari 1978

New York City

Ik schreef mevrouw Offereins een bede om vooral lief te zijn voor Keke. Theo blijft voor mij harteloos, al is hij mijn broer. Ik zou hem willen schrijven maar ik voel niets. Ik kan maar niet vergeten dat zij niet een keertje voor de hond van mam hebben willen zorgen. Ik probeer hem te bezoeken en contact te houden maar mijn ‘hart’ is er niet echt voor in.

Joop Sandé is nog altijd fashion model. Hij staat weer in The New York Times. Wat doet hij toch met zijn leven, zo'n aardige, intelligente jongen?

Soms hoop ik dat de carrière van Peters broer Jan, Peter zal inspireren toch weer zijn studie op te nemen en niet in de theaterwereld te blijven hangen.228 Ik ging naar St. Christopher Chapel en brandde twee kaarsen: een voor mam en een voor Peter.

The New York Review publiceert een brief van Francis Galbraith, voormalig vs-ambassadeur in Jakarta, die keurig het cia-standpunt verdedigt dat de coup van 1965 door de pki werd bewerkstelligd, en niet ‘an inter-army affair’ was zoals Bung Karno en zij die bereid zijn Amerikaanse schurkenstreken onder ogen te zien en voor mogelijk te houden, dachten. Galbraight noemt het ‘an educated guess’ dat niet een miljoen mensen door Suharto & Co. werden vermoord maar stelt dat het er minder dan 500.000 waren. Martin Ennals van Amnesty International herinnert eraan dat admiraal Sudomo al sprak van 500.000 vermoorde mensen terwijl er sedert 1965, eveneens volgens Sudomo, 750.000 mensen werden gearresteerd. Ook bestrijdt Ennals terecht dat het hier persé om communisten zou gaan. We weten allemaal dat die mensen, inbegrepen de meeste pki-ers, Sukarnisten waren. Intussen wordt de geschiedenis, op zogenaamd gezaghebbend niveau, verder vervalst. Wat valt er tegen te doen? Niets.229

Als je ziet hoe Tennessee Williams en Donald Windham elkaar publiekelijk in de haren vliegen, vraag ik me af hoe het met ‘onze’ brieven zal gaan. Peter moet er een paar duizend hebben aan het einde van de rit. Windham liet via een dijk advocaten Williams tot twee maal toe weten dat hij de brieven, en de uittreksels daaruit, mocht publiceren. Williams komt nu met een slap verhaal dat hij twee brillen heeft: ‘social glasses’ en ‘reading glasses’. Hij tekende met social glasses en wist niet precies wat het was. Hij tekende altijd al documenten zonder ze nauwkeurig te lezen en zijn voormalige lover had hem ‘ruthlessly exploited’ door hem op een feestje te vragen de stukken te tekenen. Maar in een tweede brief licht Windham toe dat Williams zes weken later een tweede stuk tekende dat hem toestemming gaf de brieven te publiceren. Waar blijf je dan? Tennessee Williams moet geschrokken zijn van zijn eigen geschrijf, en spoot venijn. Dat is alles.230

Indian Harbor Yacht Club, Greenwich, Connecticut

Six ladies chatter over luncheon, an absolute horror. Er is geen ontkomen meer aan. Om 14:00 uur spreek ik de Women's Club hier toe. De spreker na mij is de echtgenote van admiraal Zumwalt. Honorarium (schoon): 325 dollar.231 De dames waren zeer anti-Nixon.

Ik kreeg twee brieven van Peter.

Eric Estrada, die als motoragent in Highway Patrol in Californië speelt, vind ik een absolute beauty om met huid en haar te verorberen.

Larry Flint van Hustler blijft hele pagina's in kranten kopen en adverteert een miljoen dollar te zullen betalen aan diegene die de informatie aandraagt waardoor de moord op jfk naar waarheid kan worden achterhaald. Er meldt zich geen hond want het waren de cia en de maffia zelf.

20 januari 1978

New York City

Een vreselijke sneeuwstorm. Ik haat dit. ‘A man needs fifteen years to emerge from adolescence, find his place in adult society and commit himself to a more stable life (...). It's growing up with a dream,’ aldus Daniel Livingston, psycholoog aan Yale University. Dit artikel moet gauw naar Peter. Eigenlijk ook naar Richard Thieuliette. Ik heb nooit een toekomstdroom gehad want ik ben altijd in de weer geweest met onmiddellijke zorgen om geld, schulden, angsten en what-will-happen-next-vragen. Dat is precies waartegen ik Peter zou willen beschermen. Mijn enige droom op dit moment is te slagen met abc-televisie of om in Amerika een boek over George de Mohrendchildt te publiceren. Zou Peters geheime droom zijn een ster te worden? Misschien heb ik wel meer dromen gehad dan waar ik me nu van bewust ben, bijvoorbeeld om eens een eigen lover, een speciale vriend te hebben.

Ik zie nooit alleen de ogen van de mensen, maar daarin hele werelden van vraagtekens, hunkeren en pijn.

Eric Potter van Gallery magazine heeft me een eigen pagina in zijn blad aangeboden, in de geest van mijn interviewpagina in Nieuwe Revu. Ik zou dan als Foreign Policy Editor worden toegevoegd aan het colofon van het blad. De deal werd met een handdruk bezegeld.

Ik kwam Bertie Hilverdink op straat tegen met een aardige, Duitse jongen, Peter.232 Hij vertelde de omslag van het blad

Viva te hebben verzorgd. Hij maakte er ook tekeningen bij, gesigneerd met zijn nieuwe naam Rex.



illustratie

Mijn vriendin Mora Henskens had gelogeerd op Paradise Island in de Bermuda's. Daar was ook prins Bernhard verschenen in een splinternieuw Lockheed toestel. Hij had op een plantage gelogeerd.233 De prins gaat ondanks Lockheed gewoon zijn gangetje. Waarom ook niet eigenlijk?

Ik ben later nog naar Club Bath gegaan. Het was een van die dagen dat ik niet veel succes had, althans niet bij de jongens die ik wilde. Zij die belangstelling hadden, interesseerden me niet.

21 januari 1978

Ik heb geslapen als een roos. De zon schijnt maar het is nog wel koud.

Fletcher Prouty publiceert een opmerkelijk artikel in Gallery234 the betrayal of jfk kept fidel castro in power. Fletchers thema is het volgende: het succes van de invasie aan de Varkensbaai hing af van de vernietiging van drie t-33 jets van Castro. Kenndy verkeerde in de veronderstelling dat die toestellen vernietigd zouden worden maar iemand heeft opzettelijk de opdracht om die toestellen uit te schakelen teruggedraaid, waardoor de invasie van Cuba op een debacle uitliep. ‘The guilt rests with a group of faceless men, who had to prove to jfk that the real power was theirs,’ schrijft Fletcher. Vier

b-26 bommenwerpers van de cia hadden de invasie vanuit bases in Nicaragua moeten ondersteunen. De toestellen waren volgens Prouty van hetzelfde type als die in 1958 werden gebruikt bij een couppoging tegen president Sukarno van Indonesië. Ze stonden gereed om de invasie te ondersteunen. De uiteindelijke order om op te stijgen en de invasietroepen te helpen, is nooit gekomen. Ze bleven waar ze waren. Mijn vriend is ervan overtuigd, en schrijft dit ook, dat jfk opzettelijk een internationaal politiek en militair echec werd bezorgd, opdat hij voor eens en voor altijd zou weten wie in Washington de dienst uitmaken. Kennedy aanvaardde de verantwoordelijkheid en ontsloeg cia-directeur Allen Dulles maar dat veranderde weinig aan de nederlaag die de president had geïncasseerd. De cia vernietigde haar eigen operatie aan de Varkensbaai om Kennedy het politieke signaal te geven dat de cia de dienst uitmaakt. Zoals dit ook was gebeurd onder zijn voorganger Dwight Eisenhower met het opzettelijk veroorzaakte u2 incident boven de Sovjet-Unie, wat als gevolg had dat de topontmoeting tussen Eisenhower en Khrushchev niet doorging. Het is een adembenemende reportage waarvan ik vrees dat er veel waarheid in schuilt. Vandaaar dat alleen Gallery zo'n analyse kan publiceren. De gevestigde pers brandt liever haar handen aan koud water, net als bij ons.

Lincoln Center

De grote zaal beneden is nogal onhandig. Er is geen middenpad dus ik moest via oneindig veel mensen om bij plaats aa48 te komen. Onbegrijpelijk. Ik zie vrijwel niets. Dat kost dan ook nog dertig gulden. Ik denk aan mijn vrienden in de Bolshoi, wat me nog altijd geen kgb-agent maakt meneer Schwartz! De kuddes in het theater hier zijn een wereld van verschil met Moskou. Om te beginnen was de herenplee barstensvol met nichten die een glimp trachtten op te vangen van de pikken van de diverse heren. Dat heeft me nimmer ene moer geïnteresseerd. De invulling van de breinen hier ligt een halve eeuw voor op die van het publiek in de Bolshoi.

Na Ballo della Regina van Verdi op choreografie van George Balanchine, kwam gelukkig Sonatine van Ravel, eveneens met choreografie van Balanchine, waarvan ik zeer heb genoten. Het had weinig van doen met Ravel maar Bart Cook danste subliem.

Handke schrijft: ‘Ein Schrifsteller oder überhaupt jemand, der mit dem Alleinsein fertig geworden wäre, würde mich nicht mehr interessieren.’ Waarom? Dan begint het juist pas. Daar

zou ik wel eens antwoord op willen hebben van hem. Ik denk dat juist door de aanvaarding van de uiteeindelijke eenzaamheid, het alleen zijn, mijn relatie met Peter zoveel heeft gewonnen. Je zou kunnen zeggen, door het aanvaarden van de realiteit zoals deze is.

‘Warum muß es denn jeden Tag Nachrichten geben?’ Ja, waarom?

22 januari 1978

De Ierse serveerster in het Waldorf vraagt naar Peter. Dat doet me goed.

De problemen met de studenten nemen toe voor Suharto. Een aantal kranten is al gesloten, twee universiteiten zijn door troepen omringd.

Ik belde Bertie en zei dat ik het fijn vond dat zijn vriendje een lekkere bek had. ‘Maar ik wil van die lekkere bek af,’ zei hij. ‘Hij is veel te verliefd.’

Mrs. Charles Preston Marks, een voormalige High School teacher en lid van de Club in Richmond, schreef me hoe teleurgesteld ze was van mijn lezing. Ze had me tweemaal eerder gehoord en made a special effort me opnieuw te beluisteren en had zelfs haar schoondochter als haar gast meegebracht. ‘You once were a responsible speaker. What has happened? When did you develop this sarcastic way of making fun of people and their religious beliefs attitude? I was saddened that the audience was taken in by your talk.’235 Ja, hemeltje, ik ben niet meer de lecturer van vijftien of zeventien jaar geleden. Sinds 1961 of 1963, toen ik in Richmond sprak, is John F. Kenndy vermoord, hebben we een oorlog in Vietnam gehad, een Watergate en zitten nu met een in Jezus herboren kwebbelaar in het Witte Huis, waardoor je toch warempel je ideeën over Washington - of de mensheid - enigermate bijslijpt.

Ik ben met Mora naar Saturday Night Fever met John Travolta geweest. De musical is naar het scenario van Norman Wexler en gaat over een discotheek in South Philidelphia. Wat kan die Travolta dansen! Ongelofelijk!

23 januari 1978

Weer meer onrust onder de Indonesische studenten. Er zouden al veertig studentenleiders zijn gearresteerd. De jongeren willen niet dat Suharto voor een termijn van vijf jaar wordt herkozen. Ze zeggen dat hij er niet in is geslaagd de corruptie te be-

strijden en de dringende sociale en economische problemen op te lossen. Zou een omverwerping van het regime van deze kwalijke mijnheer überhaupt denkbaar zijn?

Ik ontmoette Bill Sheehan van abc-televisie. Er zal 3.400 dollar op mijn rekening bij Chase Manhattan worden overgemaakt. Ook hij lijdt aan de Amerikaanse celebrity-ziekte, die trouwens ook in Nederland steeds meer opgeld doet. Wie in de gratie is bij Henk van der Meijden heeft het gemaakt. ‘Jermen Gvishiani is an important man in Moscow,’ aldus Sheehan ‘but not quite a celebrity in the United States.’ Ik bleef niet lang. Wat moet je met zo'n benadering? Ik overtuigde hem ervan dat Donald Donaldson de pijp uit was en dat we dit in april in een speciaal nummer van Gallery wilden brengen. ‘How are you going to keep it a secret till then?’ vroeg hij. Dat weet ik ook niet.

Ik belde met dr. Arnold Hutschnecker, die me ontmoedigde hem op te zoeken want hij was met een nieuw boek bezig.

Newsweek is van mening dat de Nieuwe Narcissus stervende is omdat hij als mythologisch prototype niet in staat is enige affectie terug te geven.236 ‘His fatal flaw, however, is not really self-love but a grandiose expectation of himself that cannot be sustained and makes him vulnerable to chronic bouts of boredom and inner emptiness.’ Er is aan de University of Michigan zelfs een symposium geweest over ‘Narcissism in Modern Society’. Ik denk dus ook dat zelfrespect wat via de geest wordt bereikt, even belangrijk is als sexualiteit wat via het lichaam wordt meegegeven. Christopher Lasch noemt narcisme ‘the key to understand why self-preservation and psychic survival pervade the moral climate of contemporary society.’

Psychoanalyticus Otto Kernberg typeert de narcist als volgt: ‘Frequently charming and charismatic, he tends to enjoy only fleeting emotional contacts, rather than genuine, long-term intimacy.’ Maar dan later: ‘Once they begin to age however, narcissists suffer intensely from the loss of youth, beauty and power because they have been unable to identify with the happiness of others or with any on-going human enterprise.’ Dus zoiets als Bob Slocum in de roman van Joseph Heller Something Happened waarbij de narcist verstrikt raakt in een persoonlijke hel ‘where everyone reminds me of me’.

Psychoanalyticus Heinz Kohut postuleert dat omdat het familieleven in de moderne samenleving totaal is verstoord, ook nieuwe ziektebeelden opdoemen. ‘The modern child is lone-

some, there is no gleam in the mother's eye for him and he is depressed because he is emotionally underestimated. So he turns to himself for stimulation. If this pattern goes unchecked, the child develops a narcissistic personality disorder. He eventually experiences great swings in self-esteem end is depressed by the slightest rejections. He may also become addicted to drugs or engage in perverse sexual activities - not for the joy of it but because he is driven by immense need for intense narcissistic experiences.’

24 januari 1978

Lach niet, Breznhev en Luns kruisten de degens! Het is eigenlijk te gek om los te lopen dat er niemand is die een idioot als Luns kan stoppen. Het is zelfs Bernhard niet gelukt. Dus wat ik Peter hierover schreef, blijkt weer juist te zijn. Breznhev zond aan de staatshoofden van de navo-alliantie brieven om te waarschuwen tegen het ontwikkelen van een neutronenbom. Luns sloeg meteen terug. Hij verklaarde: ‘By any objective judgement the Soviet Union has intentionally developed a military capability far beyond that required for the defense of the homeland.’ De ussr besteedt dertien procent van het nationaal inkomen aan bewapening, de navo-landen vijf procent.237 Ik overlegde met Eric Potter en public relations directeur Tony Staffieri dat ik naar Amsterdam zou moeten gaan om voor het speciale nummer in april het nodige materiaal op te halen uit Amerbos. Ze keurden dit na overleg met de uitgever goed, dus wip ik even over naar Londen en Amsterdam. Onvoorstelbaar dat ik morgenavond Peter in mijn armen zal kunnen sluiten. Ik kan ook Keke even uit de kennel bevrijden. Zo onverwacht allemaal.

Ik lees Heresies van Thomas Szasz.238 Aardig boekje met observaties.

Ik had een korte ontmoeting met Michael Korda, die me zonder verdere verklaring een kwartier liet wachten. Hij ontving me in een scharlakenrood coltruitje, jeans en een goedkope, koperen armband maar hij zag er jong uit. We bespraken de mogelijke publicatie van het boek van dr. Jermen Gvishiani.

John Behrendt is van Esquire overgestapt naar New York Magazine. Hij vroeg me meteen te komen dineren maar ik vlieg morgen naar Londen en wilde slapen.

25 januari 1978

Ik neem de dagvlucht vanaf jfk naar Londen met panam, dezelfde vlucht die ik destijds met De Mohrenschildt nam. Peter komt me van het vliegveld halen.

Gisterenavond kwam Jerry Policoff naar de flat van Mora Henskens. Volgens hem was Fletcher Prouty een frontman van de inlichtingendienst van het Pentagon. Edward Jay Epstein was een cia-journalist die mij in zijn komende boek als kgb-mannetje zou identificeren.239 ‘I hope he will do that,’ zei ik tegen Jerry. ‘I will take him to court at once.’ Hij vond dat een journalist verplicht was te verifiëren wat De Mohrenschildt vertelde, zeker als hij dit ging publiceren. Ik antwoordde hem dat ik lang genoeg meedraai in dit circus om te weten dat je nooit de feiten of de waarheid kan achterhalen, wat je ook doet, en dat ik daarom nooit iemand a priori geloof. Bovendien, hoe is De Mohrenschildt te verifiëren als Lee Harvey Oswald dood is? Tenslotte was dat de sleutel tot zijn belang, de relatie van bloodbrother met de vermeende moordenaar van John F. Kennedy. Dus door te publiceren wat De Mohrenschildt had verteld, volgde ik het dictum van Arthur Schlesinger in De duizend dagen. Dit is wat ik heb gezien en gehoord. Laat het een bijdrage zijn tot oordeelsvorming over een periode in haar geheel.

Ik lees Clearing the Air van cbs-journalist Daniel Schorr.240 Hij begint meteen al zijn ervaringen in Nederland te vertellen. Hij kwam er in 1948 bijvoorbeeld achter dat de Verenigde Naties probeerden druk uit te oefenen op Nederland om Indonesië de onafhankelijkheid te geven. Hij meldde dit vanuit Nederlands-Indië aan Time en The Christian Science Monitor. Den Haag greep dit bericht aan om de onderhandelingen met de republiek van Sukarno af te breken ‘and resume its futile war against the nationalists’. Dan vervolgt hij: ‘In 1952, The Netherlands' government and prince Bernhard personally made streneous efforts to get The New York Times to order me to halt an investigation of Queen Juliana's relationship with a faith healer.241 It was a relationship that led the unhappy Queen to believe in religious mysticism and, of more immediate concern to her government, in a neutralism that contradicted Holland's support of the North Atlantic alliance. Times executives refused to intervene.’ Uiteindelijk trok Schorr zijn reportage toch maar

in, mede na klemmende beroepen op hem, ook van Nederlandse vrienden, terwijl het verhaal eigenlijk al aan Life magazine was verkocht. Ik bewaar een uitstekende herinnering aan mijn eigen gesprek met hem. Een respectabele journalist voor de verandering.

Londen, Drury Lane Hotel

Peter stond op het vliegveld ineens voor me. Hij zag er meer dan mieters uit. Een grijze peau de suède broek, boots, een grijsblauwe sweater, die ik eerder voor hem had meegebracht en een jack uit Hollywood. Ik was erg trots op hem. Ik schreef hier zelfs een briefje over aan zijn moeder. Hij was erg lief en behulpzaam. We namen de subway naar Charingcross Road, waar hij en Edwin wonen.

Ik was voortdurend verbaasd. Edwin had hem aangemoedigd zanglessen te nemen, wat hij ook deed. Ook zei hij: ‘Willem, ik ga een advertentie plaatsen, beschaafd, zodat er vooral niet wordt gedacht dat het een soort massagetruc kan zijn, waarin ik me aanbied om dames te helpen met yoga en ze uit te leggen hoe ze health food moeten gebruiken. Waarom heb ik anders al deze jaren mijn ogen de kost gegeven? Ik kan 20 pond per uur vragen. Ik kan er handel van maken, ik weet het zeker.’

Hij had gelezen dat Paul Newman het verhaal van een football coach had aangekocht die een affaire met een van de spelers had gehad. Robert Redford was er voor gevraagd maar die wilde niet in een gay scene spelen met het oog op zijn reputatie. Peter had Bill Bast in Hollywood geschreven en gevraagd of hij wist wie de casting director was. ‘Ik ben ervoor geknipt om de rol van lover te spelen,’ zei hij. Ik bood meteen aan Bill Bast te bellen. ‘No, no, no, that looks too eager. Let me do it my way.’ Prima. Hij houdt ook weer zijn dagboek bij. Het werd al met al een goddelijke avond. Zomaar uit de lucht komen vallen.

26 januari 1978

Ik belde dr. Offereins in Bosch en Duin. ‘Het gaat uitstekend met Keke. Hij loopt goed. Gezellig voor hem dat u komt.’

Peter kwam al vroeg naar het hotel. Hij had tot 03:00 uur met Edwin zitten praten. Edwin wilde alles horen. Ik ben delighted met Peters situatie. Hij leest weer. ‘It must come naturally,’ zei hij. ‘Do you know that boekweit is excellent to combat radiation and fall-out in food?’ Moet je net mij hebben.

Ben eerst Keke gaan halen, die in de kennel lag te wachten in zijn mandje. Hij was meteen blij en vrolijk. Hij blafte zelfs. Hoe zal ik het stemmetje van dat beestje ooit kunnen vergeten?

Ik ontmoette op de terugweg Dirk Keijer in de Lage Vuursche. Hij was aardig. Tijdens de lunch bij ambassadeur Romanov had de mede-directeur van de heer Hooglandt geklaagd over zijn slechte ervaringen in Moskou. ‘Rom antwoordde,’ aldus Keijer ‘“Okay you have complained about us, let me tell you a few things about Holland” en hij trok prompt van leer over zijn ervaringen in Den Haag.’ Dirk zal me het jaarverslag van Hoogovens meegeven om aan Gvishiani te overhandigen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums