Logo DBNL
Memoires 1977-1978 (2008)

Memoires 1977-1978

(2008)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

24 december 1977

Amerbos

Stapels post. Aurelio Peccei van de Club van Rome vermoedde dat er in Orlando weinig tijd zou zijn om deelnemers aan de conferentie te interviewen: ‘My opinion is that if you have arranged an interview with Gvishiani others arranged too, cordially Aurelio Peccei.’189

Fred Sanders van de gpd oordeelde ‘het verhaal’ over minister Puja van Hongarije ‘oninteressant en weinig trefzeker geschreven’. Ze zouden mij en mijn reputatie als journalist geen dienst bewijzen door het te publiceren. Het is een feit dat de in Boedapest goedgekeurde tekst me weinig gelegenheid bood te schrijven wat juist met felheid naar buiten had moeten komen: het geklier van Van der Stoel in Hongarije. Het is minder storend dan waar Volodja Molchanov mee kampt, maar het zijn dezelfde obstakels. Willem van Bennekom, die Philip Agee vertegenwoordigt, riep Van der Stoel als getuige voor de rechter. Van der Stoel weigerde te komen. Max is geen minister meer en beweert geen toegang meer tot de dossiers te hebben en niets te kunnen bijdragen. Het slaat nergens op, want Agee werd tijdens het bewind van Van der Stoel als staatsgevaarlijk uitgewezen. Allemaal oneerlijke mensen.

Peter Handke liep achttien maanden met een notitieboekje rond en publiceerde nu bij Residenz Verlag in Salzburg een dagboek van 320 pagina's. Daar is hij knap laat mee. Wat dat betreft ben ik door niemand meer in te halen, ooit.

Marius van Eibergen Santhagens is overleden.

Kerstmis 1977

Hans Waleveld schreef dat mijn artikel over prins Bernhard nu acceptabel was. ‘We zien het zitten.’ Ik heb in één ruk een laatste versie getypt en ben nu tevreden.

Keke raakt opgewonden van stukjes kerstkrans. Hij is levendig en eet uitstekend.

Alissa heeft me haar artikel over ons gegeven en het is subliem. Te veel accent op seks, maar het is okay.

Voor mij is Kerstmis nog slechts herkenbaar aan gesloten winkels, mensen in zondagskleren, whatever that means, volgepakte auto's, oud brood, Christmas carrolls op televisie en volgens het christelijke volksgebruik, een paar dagen extra vrij. Absurde gewoonte, uitstekend voor de commercie van de kerk en het bedrijfsleven.

Het Concertgebouw voert de Eerste Symfonie van Mahler uit, ook via Eurovisie en zelfs in de ussr wordt het uitgezonden. Het is prachtig. Ik krijg er rillingen van. Ik ben tot tranen toe geroerd.

Ik heb de roebel gevonden die Nikolai me in Kiev als talisman had gegeven.190

Keke slaapt vertederend, helemaal op zijn rug gedraaid, in mijn stoel.

26 december 1977

Bezocht Dirk Keijer om mee te delen dat de opening voor Hoogovens naar dr. Jermen Gvishiani was gemaakt, en zijn kaartje op diens bureau lag. Nu had hij opeens geen haast, maar er zou 4 januari een lunch met de heer Hooglandt plaatshebben. Ook ambassadeur Romanov zou erbij aanwezig zijn. ‘Het hangt ervan af of Rom ze weet in te pakken,’ zei hij. Hij wist verder te melden dat André Spoor eindelijk met Romanov had geluncht. Spoor heeft zich door Henk Abing van het ad de kaas van het brood laten eten, want door zijn laksheid heeft het ad als eerste de ambassadeur over een volle pagina aan het woord gelaten.

27 december 1977

Luns heeft natuurlijk weer in De Telegraaf zijn jaarlijkse koude-oorlogspraatje herhaald, ditmaal tegen over André Herter, de correspondent van het blad te Brussel. Het grootste probleem in de wereld was momenteel, volgens deze paljas, ‘het eurocommunisme’. De rest van het geklets ging over het rode gevaar, daar wordt de man dan ook voor betaald.191

Wat me opvalt is dat dr. Philip Handler zich altijd weer in de Oost-Westcontroverses mengt. Nu heeft hij een telegram aan Leonid Brezhnev gezonden om te vragen of een Amerikaanse jurist de rechtszaak tegen Anatoly Shcharansky mag bijwonen. Wat deze man precies op zijn kerfstok heeft is onduidelijk, maar hem werd toestemming om het land te verlaten en naar Israël te gaan, geweigerd.

Was bij Frits van Eeden in Den Haag. Er heerst in zijn ateliers altijd een bijzondere sfeer. Overal tekeningen, beeldjes en schilderijen. Ik vond hem te dik in zijn gezicht geworden. Hij is pas 32 jaar maar heeft herhaaldelijk last van zijn hart. We lagen op de grond te kletsen en albums te kijken.

Ik luisterde naar de kerstrede van de koningin: ‘Wij spartelen en wringen ons in bochten om lager dan die standaard te kunnen denken en handelen! Christus' leven is ons gegeven. In stilte geboren is Hij, en door de meerderheid van de mensen verworpen. Ook ons eigen leven is ons gegeven. Aan elk van ons. Ook dat is niet weg te denken! Je hebt het gekregen, je kunt er niet af. Ook al zoek je dat in droom en vergetelheid. Zou de dood je eraf kunnen helpen? Bovendien, wie zal durven ontkennen dat er niet althans een kans is dat het na onze dood doorgaat?’ en meer van die absolute bullshit. Hoeveel mensen denken dit, zeggen dit ook tegen zichzelf, maar zullen het niet over hun lippen kunnen krijgen?

28 december 1977

Ontmoette gisteren in Den Haag J.W. Bertens, tijdelijk woordvoerder van Buitenlandse Zaken. ‘Jaap de Hoop Scheffer stond zich te scheren toen hij hoorde dat niet hij maar Van der Klauw minister van Buitenlandse Zaken zou worden,’ vertelde hij. ‘Eerst werd De Ranitz in Parijs gepolst, maar die werd als een te gemakkelijk doelwit voor de oppositie gezien, omdat hij een “establishment figure” is. Daarom heeft De Ranitz deze Van der Klauw bij Hans Wiegel aanbevolen.’ Bertens is diplomaat in Havana geweest. Hij was het met me eens dat dr. Carlos Rafael Rodriguez de ‘Talleyrand’ van Cuba was.

Vervolgens bezocht ik ambassadeur Romanov, die nu plotseling vroeg om de Hoogoven-affaire bij dr. Gvishiani verder te laten rusten. Er was geen haast. Moskou had net 50.000 ton staal contant in het buitenland aangekocht. De concurrentie voor Hoogovens met Japan en Frankrijk was heftig. Valentin Berezhkov, de redacteur van het sovjetblad U.S.A. Magazine, zou in Den Haag zijn op 23 januari. Of ik wilde nagaan of hij een gesprek op televisie zou kunnen hebben. Ik voelde me behoorlijk in de boot genomen nu Keijer en Romanov de Hoogovens mogelijkheid verder af leken te houden nadat ik de opening bij Gvishiani had gemaakt.

The New York Times staat bol over de onthullingen dat soms zeer vooraanstaande Amerikaanse journalisten in dienst zijn geweest - en werden betaald - door de cia. Dat is dan het internationale voorbeeld van ‘a free country and a free press’. In

werkelijkheid vieren onbetrouwbaarheid en maffiapraktijken hoogtij. Terence Smith voerde drie categorieën op: 1) cia-agenten, die zich uitgeven voor legitieme journalisten; 2) correspondenten in het buitenland, die legitieme bladen en media vertegenwoordigen maar daarnaast werden ingehuurd door de cia om te spioneren, en 3) verslaggevers, commentatoren en correspondenten, die als ‘bruikbaar’ voor de cia werden beschouwd en om die reden van ‘speciale inlichtingen’ werden voorzien bestemd voor propagandadoeleinden. Het schijnt de gewoonste zaak van de wereld te zijn geweest dat de cia opzettelijk valse berichten via gehuurde journalisten in het buitenland bij de twee voornaamste persbureaus, United Press International en Associated Press plantte om over de hele wereld te worden verspreid.

Het staat open en bloot in de Times: C.L. Sulzberger, buitenlandcommentator van deze krant en een familielid van de eigenaars, schreef op 13 september 1967 een artikel over de kgb. Dit artikel had deze prominente journalist woordelijk overgenomen uit hem toegespeelde ‘informatie’ door de cia. Het is werkelijk bij de wilde beesten af. Een ander voorbeeld. Reeds in 1954 greep de cia bij monde van de toenmalige directeur Allen Dulles in bij The New York Times, om de hoofdredactie er op te wijzen dat Sydney Gruson, in die tijd correspondent voor de krant in Mexico, ‘progressieve neigingen’ had en ongeschikt was om over Latijns-Amerika te berichten. De cia was vooral bevreesd dat Gruson achter de manipulaties van de spionagedienst in Guatemala zou komen. Uitgever Arthur Hays Sulzberger voldeed aan het verzoek van de cia en verbood Gruson over Guatemalteekse aangelegenheden te berichten. Ook vooraanstaande uitgeverijen lieten zich door de cia gebruiken om antisovjetpropaganda op de markt te brengen. Van Praeger Publishers wist ik dit al heel lang, maar zelfs Doubleday was voor de cia-propaganda te porren.192 Je kunt dit natuurlijk ook omdraaien, en stellen dat media en uitgeverijen in de vs al jarenlang rekening hebben gehouden met de wensen van de cia-maffia. Heel wat informatie zal het publiek nimmer via ‘de vrije pers’ hebben bereikt, omdat de staat en haar organen dit onwelgevallig was. Ik durf er nauwelijks aan te denken wat zich op dit gebied in Den Haag afspeelt, zoals bij de notoire rel veroorzaakt door de stunt van Henk Hofland om een Telegraaf-fotograaf mijn huis binnen te smokkelen, waar ik een feestje organiseerde en waar ook sovjetdiplomaten aanwezig waren.

In een ander artikel meldt de Times dat minstens dertig Amerikaanse journalisten sinds 1945 voor de cia werkten. Je kunt rustig aannemen dat ze het topje van de ijsberg hebben vrijgegeven en dat het publiek ook vandaag aan de dag van a tot z wordt belazerd over wat de zogenaamde vrije pers in werkelijkheid voorstelt. William Sheehan van abc-televisie heeft alvast in dit artikel meegedeeld dat er niemand aan zijn staf was verbonden, die een dergelijke dubbelrol vervulde. Een medewerker van Time magazine in Rome verklaarde dat hij onder enorme psychische druk twee rollen had vervuld, een voor Time en een voor de cia. Keyes Beech van Chicago Daily News in het Verre Oosten kreeg een aanbod van 12.000 dollar van de cia. Austin Goodrich van cbs in Stockholm werkte eveneens voor de cia. Robert Campbell werd door de cia in Louisville, Kentucky bij de The Courier-Journal geplaatst, om ervaring op te doen, zodat hij door de spionagedienst als journalist de wereld ingezonden kon worden. In Bonn schreef een losse medewerker over muzikale onderwerpen voor The New York Times tot aan het licht kwam dat hij tegelijkertijd hoofd van het plaatselijke cia-bureau was. James Linen, die elf jaar aan het hoofd van de journalisten voor Time stond, gaf nu toe altijd wel gedacht te hebben dat sommigen van hen voor de cia werkten. Hij had nooit de moeite genomen er achter te komen. George Harrison van The Christian Science Monitor zei zelfs ‘happy’ te zijn dat hij met de cia had kunnen samenwerken. Er waren ook journalisten, die slechts reisgeld van de cia ontvingen, zoals Hal Hendrix van de Miami News, terwijl Kennett Love van The New York Times in het Nabije Oosten boodschappen deed voor de cia en met de spionagedienst samenwerkte zonder er geld voor te krijgen.193

29 december 1977

Toen ik tante Meta de Vries in het verzorgingshuis opzocht, was zij eerst totaal van streek. Zij had gehoord dat zij weg moest en om die reden had zij een auto besteld. Zij vroeg of ik een plek voor haar wist om te verblijven.

30 december 1977

Sprak met de heer Coté van de amro om na te gaan wat ik nog bezit. Met de schuld op het huis en de gigantische daling van de kinine (acf) aandelen heb ik nog ongeveer 100.000 gulden. Ik leef idioot, alsof er niets aan de hand is, maar mijn liquide

middelen blijven slinken. Het moet mogelijk zijn deze fondsen te spekken door wat consultancy-werk erbij te doen.194

Ontving een eerste contract van abc-televisie. Het is maar 500 dollar, maar het helpt.

Oudjaar

Mijn brief in reactie op Bob Groens verhaal dat hij in Brest Litovsk aan de grens zijn meegenomen lectuur bij de douane moest achterlaten, is vandaag geplaatst.195 Ik vertel dat ik zelf net van de zestiende reis uit de ussr terugkeerde en het dagboek van Gide, een boekje van de daar verboden Sigmund Freud en een nieuw boek over Jimmy Carter bij me had. De beambte bladerde erin en wenste me goede reis. Ik meldde dat ik tussen 1971 en 1977 tweeëndertig maal de grens van de Sovjet-Unie was overgestoken zonder eenmaal hinder te hebben ondervonden, laat staan dat me iets was afgenomen.

Wanneer 350 studenten in Bandung demonstreren tegen de voorgestelde herverkiezing van Suharto, dreigt het hoofd van de nationale veiligheidsdienst admiraal Sudomo meteen met keihard optreden. De oppositie kan geen kant op onder de militaire dictatuur. Duizenden gevangenen van Suharto zitten op Suharto's ‘duivelseiland’ Buru als zogenaamde communisten. In werkelijkheid zijn het nationalisten en Sukarnisten, die de militaire dictatuur blijven afwijzen. Schrijver Pramudja Ananta Tur, die daar ook al twaalf jaar vastzit zegt in Newsweek: ‘The place should be burned down.’ Carmel Budiardjo blijft vanuit Londen in de media tegen Suharto ageren. Het helpt helaas niets. Jimmy Carter en cia-directeur admiraal Stansfield Turner proberen met man en macht de Clandestine Operations Branch van de cia ‘schoon’ te vegen. Niet minder dan 212 senior members van deze maffiatroep werden al ontslagen. Nu zijn ook twee onderdirecteuren van die afdeling, William Wells en Theodore Shackley, na ruzie met Stansfield de laan uitgestuurd. Dat is wat Theodore Sorensen al onder jfk wilde doen, maar hij kreeg de kans niet.

Nederland verzond voor 110 miljoen gulden aan kerstkaarten en kocht voor 78 miljoen vuurwerk. Het is ziekelijk. Hoe die klok terug te draaien in de nacht dat het nieuwe jaar zich aanmeldt? Heb Nocturnes van Chopin ‘gelezen’ en lang aan de vleugel gezeten. De hoorn van de telefoon ligt eraf zodat ik deze oudjaarsavond zalig van de wereld ben afgesloten.

1 januari 1978

Peter arriveerde uit Londen. Hij zag er prima uit ondanks een week van slapeloze nachten over het feit dat hij naar Madrid zal vertrekken en Edwin in Londen zal achterblijven. Bovendien denkt hij ook nog vaak aan Frederick Ress in Minneapolis.

Peter ging eerst op de fiets de polders in.

Toen ik Keke ging uitlaten, zag ik in de verte één lichtje aankomen. Het was Peter in het pikkedonker. Het roerde me te zien hoe hij dichterbij kwam. Hij reed met minder pep dan toen hij vertrok. Mijn wollen muts had hij al afgezet. Toen hij dichterbij kwam zag ik dat hij er jong en fris uit zag. Hij zei na al die tijd in Londen te zijn geweest, werkelijk te snakken naar frisse lucht.

In bed wilde hij weten met wie hij in 1971 contacten had gehad. Een waarzegster in Londen had hem gezegd dat hij met iemand die hij in 1971 ontmoette productief zou gaan samenwerken. Ik haalde alle dagboeken van 1971 uit de kast en zette ze op bed. We bladerden er doorheen. Ik vond passages waarin ik beschreef me zorgen te maken over mams leeftijd. We haalden allerlei details op, bijvoorbeeld dat hij met Philip Nasta en een andere jongen naar Griekenland was geweest. Maar niets wees in de richting van de waarzegster.

We gingen eten in Belle Epoque. Hij praatte honderduit. Nu weet ik pas dat hij, toen hij uit Amerika kwam, in een bbc-show heeft opgetreden. ‘Edwin kwam naar de repetities en keek meteen overal rond om te kijken of er kapers op de kust waren.’ Peter had zijn vriend er van weerhouden naar de uitvoering te komen. ‘Ik was doodnerveus want er was veel te weinig tijd om te repeteren.’ Als Edwin mee zou gaan naar Madrid, zou hij later problemen krijgen met zijn visum voor Groot-Brittannië. Peter wil hem overtuigen in Londen te blijven terwijl hij de show in Madrid doet. Ik kreeg de indruk dat de situatie met Edwin hem beklemt. Bovendien is Frederick Ress nog altijd in zijn gedachten. Hij had hem nog opgebeld. ‘Ik trilde toen ik met hem sprak,’ zei Peter.

Richard Sprague schreef te hopen dat mijn ‘vriend’ Dico, Dimitri Dimitrov alias Donald Donaldson, ‘is still alive and that you can find him. His best bet, following Jim Garrison's first law, is to appear on us network-tv at prime time, telling absolutely everything he knows. Then they won't kill him.196 As you no doubt heard, the Power Control Group murdered William Sullivan a few weeks ago, just before he was to testify before the Assassinations Committee. He knew too much. He

probably knew who killed J. Edgar Hoover and how they did it. In Sullivan's case, they made it look like a hunting accident, using a young boy, who was the son of a state policeman. They both will probably be very well off from now on.’197

2 januari 1978

Kocht Das Gewicht der Welt. Ein Journal (November 1975 - März 1977) van Peter Handke.198

Vreemd. Heel vreemd. Hij begint met te zeggen de notities niet te hebben gemaakt om ze uit te geven. ‘Eine Flucht: eine Frau vervolgt einen Mann. Die verfolgde Frau reißt sich im Laufen die Perücke herab und entpuppt sich als Mann: der Flüchtende Mann verliert den Hut und entpuppt sich als Frau, und beide fallen einander in die Arme...’

3 januari 1978

Ik ging met Peter naar onze huisarts C.C. Delprat. Peter had weer geen oog dichtgedaan en was midden in de nacht naar de logeerkamer verhuisd. Hij piekert maar door over zijn aanstaande vertrek naar Spanje. Terwijl ik van de daken schreeuw dat ik geconcentreerd ben op hem, verdiep ik me nauwelijks voldoende in zijn problemen. Over de ontdekking van een mogelijk kankergezwel bij zijn lievelingszus Trees, de non, heeft hij zich heimelijk ernstig zorgen gemaakt, begrijp ik nu. Hoe zou ik hebben gereageerd als zoiets mijn broer Theo zou zijn overkomen?199 All of us remain miserable failures.

Peter voelde zich na het gesprek met Delprat erg opgelucht. Dr. Delprat had bloed afgenomen, wat wij naar het laboratorium brachten. Ik heb de arts nog geschreven om hem te bedanken voor de goede zorgen voor Peter.

Ik schreef het gespek met minister Puja van Hongarije uit voor een artikel voor De Nieuwe Revu.200

4 januari 1978

Ik heb alle bezittingen van De Mohrenschildt die nog in de kluis bij de amro lagen aan de vuilnisman meegegeven. Alleen zijn pijp, het boek van Poesjkin dat hij toen las en de riem die hij in de psychiatrische kliniek maakte, heb ik als aandenken bewaard.

Mijn oude vriend Michael Korda, van Simon & Schuster Publishers in New York, schreef belangstelling te hebben voor een boek met Dr. Jermen Gvishiani. Hij wil graag een outline zien. Ik belde zijn assistent Serdiouk in Moskou om dit te vertellen. Gvishiani heeft zijn reis naar Orlando, Florida geannuleerd. Ik zou hem eind februari in New York nog kunnen ontmoeten. Pak Hanafi heeft me uit Parijs een nieuwjaarswens met een aanvullend petit mot gestuurd.201 Aandoenlijk. Het feit dat het van hem komt, een man met zijn hart op de juiste plaats, zegt me veel.

Hij schrijft dat Bung Karno mij teder ‘wartawan pantjang’ had genoemd. In werkelijkheid had Bapak mij in 1957, in redevoeringen voor duizenden mensen op verschillende plaatsen, als ‘wartawan balk’ bestempeld, een woord dat in de Javaanse context een unieke betekenis van eerlijk en integer heeft. Dat was in die tijd de mooiste pluim die hij me kon geven, toen ik als eenling knokte tegen die idioten in Den Haag. Pak Hanafi maakt verder een vergelijking met Multatuli, waar dus wel een kern van waarheid in zit.

Broer Theo belde uit Lugano. Hij wilde een meer persoonlijke nieuwjaarswens uiten dan met een standaard kaartje. Hij vroeg naar Keke. Theo had last gehad van een stijve rug, waardoor hij niet kon skiën. Ze waren daarom maar thuis gebleven.

Peter vertrok naar zijn moeder in Tilburg. Na zijn aankomst belde hij me op om te zeggen dat een man van een jaar of veertig hem in de trein met de mededeling: ‘Dat ziet er lekker uit,’ in zijn kruis gegrepen had. ‘Ik heb mijn pikanterietje voor vandaag dus weer gehad,’ besloot Peter zijn verhaal.

Klaas Jan Hindriks interviewde op televisie de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Chris van der Klauw. Weer een superlul op dat ministerie. Waar halen ze dit soort zakken iedere keer weer vandaan?

Joop van Tijn heeft voor Vrij Nederland een interview gehouden met Henk Hofland, die wel een paar aardige dingen zegt, Jan Blokker en Harry Mulisch.

5 januari 1978

Dit was altijd een grote dag in de familie: de verjaardag van grootmoeder Poslavsky. De hele familie kwam dan altijd bij elkaar.

Corinne Marie antwoordde warempel. Zij is een van de door Nikolai in Kiev van de straat geviste buitenlandse meisjes waar-

over hij vertelde en aan wie ik dus zijn groeten had overgebracht. De dames bestaan dus echt.

Van mevrouw Suharto wordt opnieuw beweerd dat zij al in 1976 betrokken is geweest bij een miljoenen fraude- en smokkelaffaire. Zelfs de Neue Zürcher Zeitung speculeert dat Suharto niet meer het onbeperkte vertrouwen van een meerderheid van het volk en het leger zou bezitten. Ik denk niet dat die man ooit ‘onbeperkt’ door een meerderheid werd vertrouwd.202

Enkele vooraanstaande journalisten hebben in Washington getuigd voor een subcommissie in het Congres die zich bezig houdt met inlichtingendiensten. Democraat Les Aspin203 is voorzitter van deze commissie. De getuigen keerden zich fel tegen pogingen van de cia om journalisten voor hun karretje te spannen. Tad Szulc van The New York Times zei dat wanneer hij een cia-functionaris wilde spreken, hij dit deed onder de voorwaarde dat hij zijn eigen lunch betaalde.204 De Times wijdde een hoofdartikel aan dit onderwerp. Het blad wijst er op dat het om ‘dertig tot honderd journalisten’ zou gaan. Dat is nogal een verschil. De Times vergoelijkt dit gedrag, wat misplaatst is. Contacten tussen sommige journalisten en de cia waren voortgevloeid uit de Koude Oorlog, een tijdperk waarin journalisten zich de ‘natuurlijke bondgenoten’ voelden van de spionagediensten.205 Dat is klinkklare onzin. Henk Hofland schreef - en vond dat blijkbaar de gewoonste zaak van de wereld - voor de Amerikaanse ambassade een memorandum over mij. Misschien was de cia voor hem ook een bondgenoot. Geen haar op mijn hoofd die eraan denkt zoiets ooit te doen. Ik beschouw alle inlichtingendiensten, hier en elders, als natuurlijke vijanden. Zeker in mijn geval, als journalist. Dat is al gebleken in de kwestie Nieuw-Guinea. Ik rapporteerde de feiten. De inlichtingendiensten werden door Luns misbruikt om zijn leugens te verdoezelen. ‘The cia has now promised,’ meldt The New York Times alsof een belofte van een inlichtingendienst enigerlei waarde zou hebben, ‘it will not normally (sic) enter into any clandestine relationship with a full-time or part-time journalist of any nationality...’ We zijn nog net zo ver als toen Carl Bernstein wereldkundig maakte dat deze situatie bestond.

Ik bracht enkele uren door met generaal-majoor b.d. Cor Knulst. Hij vertelde me over wat een Israelische inlichtingen-

officier hem had geschreven. Ook had hij verhalen van Irakese officieren die hem, toen hij in Bagdad was gestationeerd, hadden verteld over hun ervaringen op de Militaire Akademie in Moskou. Naar zijn mening zijn alle Indonesische hoge officieren nog steeds dieven. En daar zou geen verandering in komen, ook niet als Suharto zou verdwijnen. Ik moedigde hem opnieuw aan zijn memoires te schrijven. ‘Dat heeft oud-ambassadeur H.N. Boon me eveneens geadviseerd,’ zei hij.206

Vervolgens ontmoette ik professor C.F. Hollander die zich met gerontologie in ons vaderland bezighoudt. Dit gesprek leverde mij geen nieuwe invalshoeken op.

In Gouda ontmoette ik de ouders van student Aart van der Want. Zijn vader zei: ‘U hebt grote invloed op mijn zoon.’ Dat was eigenlijk niet mijn bedoeling. Hij gaat in Leiden Sociale Geschiedenis studeren, want de lerarenopleiding alleen is natuurlijk wat mager.

Ik besloot de dag met het bijwonen van een recital van mijn oude vriend, de pianist George van Renesse. Hij speelde Schubert, Schumann, Tchaikovsky, Rachmaninoff en Chopin. Hij heeft zijn optredens gedegradeerd tot een soort schoolconcerten en houdt er inleidende praatjes bij. Ik denk niet dat dit een opbouwende verandering is, ook al hoort hij zichzelf nog zo graag praten. Ik heb het meest genoten van Der Vogel als Prophet van Schumann. Toch was de pit van vroeger verdwenen. Waar waren Debussy, Ravel, Prokofiev? Zijn muzikale talent staat vast en toch... Misschien was het slechts mijn stemming. Ik ben natuurlijk nooit vergeten dat hij zich door mevrouw Röell heeft laten opstoken, terwijl hij me voldoende kende.207

Ik moet denken aan Peters waarschuwing dat ik altijd te snel eet: ‘Je speeksel heeft geen tijd zich met het voedsel te vermengen.’ Als ik in de auto een rare stunt uithaal, waar hij wel enigszins aan gewend is, grijpt hij toch altijd weer naar het dashboard en roept: ‘Amasjah!’ Als ik dan vraag wat dat betekent, zegt hij: ‘Uit een ander leven Willem.’

Peter belde nog laat uit Tilburg. Hij klonk zalig uitgelaten en was enthousiast ‘thuis’ te zijn. ‘Mijn klep staat de hele dag niet stil. Precies als die van jou.’

6 januari 1978

De Cubaanse ambassadeur dr. Rafael Matorell schrijft dat dr. Carlos Rafael Rodriguez, de vice-premier, bereid is in februari

of maart een interview te geven.208 Dat is uitstekend nieuws. Ik kan niet leven zonder pen en papier.

Prins Bernhard is met de Fokker Friendship van de regering naar de Galápagoseilanden vertrokken en zal voor het Wereld Natuurfonds de zuidpool bezoeken.

7 januari 1978

Gerard Croiset belde. Hij was er van overtuigd dat Dico mij geen kwaad zou doen.209

Peter kwam al vroeg uit Tilburg. Hij ging op de fiets de polders in en kwam terug met verhalen over boerderijen die hij had gezien en een boer met melkbussen. Hij had een heerlijke kleur op zijn smoel. Ik voelde zijn wang: ijskoud. We gingen intiem dineren in Le Musicien en hebben de film Smile gezien. We keken thuis nog naar een heel leven van de kro over een 87-jarige vrouw en hebben daarna de televisie uitgezet en gezellig zitten praten.

Peter neemt toch weer een slaappil om te kunnen rusten. Ik ging wat eerder naar bed en liet een briefje voor hem achter om te zeggen dat er nog kip en andere lekkere dingen in de koelkast stonden.

9 januari 1978

Vanmorgen lag er een antwoord.210 Ik was geroerd.

Hans Waleveld van Nieuwe Revu belde over mijn artikel over prins Bernhard. Hij vond het nu veel beter. ‘Ik zou willen dat ze allemaal zo werkten en bereid waren om iets over te doen en te verbeteren. Ik zal jou als voorbeeld stellen.’

‘Hans, ik zit te blozen achter mijn bureau.’

Keke ligt weer vertederend in mijn stoel, volmaakt thuis, met zijn pootjes gestrekt.

Ik lees On Watch, de memoires van admiraal Elmo Zumwalt.211 Ongelofelijk zoals hij een ontmoeting met Henry Kissinger beschrijft. Hij had Zumwalt voor een gesprek uitgenodigd. De admiraal was tenslotte Chief Naval Operations. Zumwalt kwam binnen, de heren gaven elkaar een hand, gingen zitten en hadden ongeveer twee minuten gesproken toen Kissinger de telefoon opnam voor een binnenkomend gesprek. Een met de veiligheidsadviseur van Richard Nixon bevriende journalist wilde wat informatie hebben. Dat gesprek duurde ongeveer een

kwartier. Na dat telefoontje zei Kissinger dat hij Zumwalt graag het bureau van Nixon, the Oral Office, had willen binnenbrengen maar dat de president helaas met andere zaken bezig was. Kissinger stond op en Zumwalt kon weer vertrekken. Het verwondert me niets maar het blijft schokkend dat dit soort proleten de dienst uitmaken in de wereld.

10 januari 1978

Ik had gisteren een zalige dag met Peter. Ik kon echter niets schrijven.

Ik vind het zo zielig dat Keke nu weer zo lang in het cachot moet.

Mejuffrouw Büringh Boekhoudt belde. Peter nam een boodschap aan want ik was weg. Ze wenste me een goede reis. Ze wist dat ik lang weg zou blijven. Zij denkt aan zulke dingen. Hans Waleveld ging ermee accoord dat ik het koninklijk bezoek aan Suriname versla voor Nieuwe Revu. Dan vang ik mooi twee vliegen in een klap, want ik wil ook Casper van den Wall Bake gaan opzoeken op zijn project in het zuiden.

Dirk Keijer bevestigde dat de heer J.D. Hooglandt van Hoogovens, mede op introductie van ambassadeur Romanov, naar Moskou zou gaan en door het Staatscomité voor Wetenschap en Techniek van de Raad van Ministers, het kantoor van Gvishiani dus, zou worden ontvangen. Daar worden buitenlandse contracten uiteindelijk behandeld en goedgekeurd. Ook die deur heb ik dus eigenlijk geopend. Keijer zei:‘Jij zit goed,’ doelend op een eventuele consultancy fee212. ‘Dat loopt volgens plan.’ Wiens plan? Van Keijer? Hooglandt? Romanov?

Peter vertelde dat hij bij onze ontmoeting in 1967 zo krampachtig was, omdat hij als kind zo vaak gekwetst is geweest. ‘Het ene brein is anders dan het andere, als blauwe en bruine ogen. Zo is de ene gevoeliger dan de andere,’ zei ik.

‘Maar hoe verklaar je dan de nichten die helemaal niet gevoelig maar juist lomp zijn?’ vroeg hij me.

Er is nog zo veel te schrijven. Ik ben erg onrustig vanwege de komende, lange reis. Ik kijk ook steeds om me heen waar Keke is, maar die is alweer bij dr. Offereins. Peter bleef me maar aanmoedigen: ‘Dit wordt een succesvolle trip voor je.’ Hij zei aan me te zullen denken als het proces tegen Time in Dalles zou beginnen. ‘Willem, houd je vooral kalm, zoals laatst op televisie. Dan kom je veel sterker over.’

11 januari 1978

Londen - New York

Met iedere duizend kilometer laat ik Peter verder achter me. Toch is hij door dit laatste bezoek weer dieper in mijn ziel doorgedrongen.

Ik verdiep me in de diverse bladen.

Dierenbeulen hebben op De Efteling op een barbaarse wijze negen damherten afgemaakt. Mensen!

Rob G., die in het bezit werd bevonden van 170 opnamen van bvd-agenten, is door het Haagse gerechtshof vrijgesproken. Die jongen is zelf uiterst geschikt voor het bvd-vak.

Eric Hoffer vertelde People's Magazine: ‘I am not very good at doing my duty. That is why I never married.’ Een originele uitleg. Ik zal die oude baas nooit vergeten.

Robin Knight van us News & World Report meldt dat Moskou nog allesbehalve een eldorado voor shoppers is in een artikel over ‘Life in Russia as the West moves in.’ Viktor Sukhodrev, Brezhnevs persoonlijke tolk, verzekerde Knight: ‘Ik leef net als jij. Gedurende de week woon ik in mijn flat in Moskou, in het weekend stap ik in mijn auto en rijd naar mijn dacha.’ En het leven in de Sovjet-Unie verbetert niet alleen voor de communistische elite, zegt de Amerikaanse verslaggever, maar ‘life continues to improve for even the less privileged masses. Signs of their rising standards of living are all around, but these changes must be judged by Russian, not Western standards.’213 Ik denk dat de man volkomen gelijk heeft. De opofferingen van voorgaande generaties om voor het hele land een meer evenwichtige en eerlijke inkomensverdeling te bereiken, beginnen vruchten af te werpen.

De Amerikaanse ambassadeur in Moskou, Malcolm Toon, onderstreepte in een aanvullend gesprek dat ondanks tekenen van verbetering, hij het eens is met een cia-rapport waarin ernstige, economische moeilijkheden voor de ussr worden voorspeld. De interviewer wil weten of die problemen in het voordeel van het Westen zullen werken. ‘If the economy is faltering,’ aldus Toon ‘the Soviets will have to import more industrial equipment and technology from the West. In turn, this means they will need further Western credits and they won't find them on acceptable terms, unless the political atmosphere is good. So there is an incentive for them to do what they can to keep the atmosphere reasonable quiet.’ Dat mag zo zijn, maar niet alle handelspartners van de Sovjet-Unie trekken

hierin dezelfde lijn. Londen heeft bijvoorbeeld onverwachts alle import van sovjetstaal stopgezet. Daar staat tegenover dat de West-Duitse giganten Mannesmann en Thyssen orders hebben ontvangen uit de ussr voor 30.000 ton pijpen met een brede diameter, bestemd voor gaspijpleidingen. Daarnaast bestaat een contract met dezelfde bedrijven voor nog eens 200.000 ton pijpleidingen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums