Memoires 1977-1978

[p. 11]

Amsterdam

18 juli 1977

Het nieuwe boek van David Wise, The American Police State met als ondertitel The government against the people¹, is onthutsend. Hij beschrijft hoe Joseph Kraft, de journalist en columnist, afluisterapparatuur in zijn huis in Georgetown geplaatst kreeg door John Ragan, de persoonlijke aftapper van telefoonlijnen van mensen die Richard Nixon vreesde. Ik heb Kraft al in 1958 bij de Verenigde Naties leren kennen toen we ons samen verdiepten in de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd. Joe is een uitstekend geïnformeerde, serieuze journalist. Dit afluisteren gebeurde in 1969 onder het bewind-Nixon-Kissinger ondanks het feit dat hij de minister van Buitenlandse Zaken aansprak met Henry en zelfs tutoyeerde. Wanneer Kraft naar Parijs ging, zag de Amerikaanse overheid zelfs kans hem aldaar te laten afluisteren, waarvoor dan, op verzoek van het Witte Huis, J. Edgar Hoover en de fbi werden ingeschakeld.

Nixon werd politiestaatmethoden voor de voeten geworpen. Op 16 april 1977 antwoordde hij hierop: ‘You talk about police state. Let me tell you what happens when you go to what is really a policestate. You can't talk in your bedroom. You can't talk in your sitting-room. You don't talk on the telephone. You don't talk in the bathroom. As a matter of fact - you can't even talk in front of a shrub.’ Een boek met 417 pagina's gedocumenteerde, onwettige schuinsmarcheerderij van het Witte Huis tot en met het Ministerie van Justitie en de inlichtingendiensten. Meer dan walgelijk. Wie leest het?

Het gaat hier exact hetzelfde. Gisteravond is de villa van Pieter Menten afgebrand. Waar blijven Kamerleden met hun vragen? Anders zijn ze er als de pinken bij.

Egon Bahr van de Duitse sdp heeft de voorgenomen productie van neutronenbommen - waarbij mensen omkomen maar huizen blijven staan - ‘een symbool van mentale perversie’ genoemd. ‘Het doel van de oorlogsindustrie is nu materiële zaken te beschermen. De mens zit tweede klas.’ Den Haag zwijgt.

1 David Wise, The American Police State: The Government Against the People, Random House, New York, 1976.

[p. 12]

Lees in bed David Wise. Henry Kissinger is een nog veel grotere schoft dan ik voor mogelijk had gehouden. Een vondst, eerst van Rockefeller en dan Nixon. Om kotsmisselijk van te worden. Amerika is een land van gangsters.

19 juli 1977

Jan van Lith van het Marriott hotel bevestigt dat Dimitri Dimitrov inderdaad met de noorderzon is vertrokken en een schuld van zevenduizend gulden achterliet waarvoor hij nu door de directie achter zijn vodden wordt gezeten. Wie is deze man toch? Uit welke hoek in Washington komt hij? Zou hij werkelijk banden met de militaire inlichtingendienst hebben? Ik heb de gegevens over de man bij notaris Meijer voor safekeeping afgegeven. Op de enveloppe staat: ‘Te openen na overlijden.’

Joop den Uyl en Dries van Agt hebben elkaar brieven geschreven om ‘misverstanden’ uit de weg te ruimen. Typisch Hollands geklier. Ze zijn hartstikke gek.

Wanneer je Ferry Hoogendijk en Cees van Drongelen op televisie over de vakbeweging hoort spreken, vraag je je af waar ze in godsnaam de mediocrities vandaan halen.

20 juli 1977

Andrew Lee (25) is tot levenslang veroordeeld omdat hij uiterst geheime cia-documenten aan de Sovjet-Unie doorverkocht. Dat gebeurde in Mexico via microfilms. Ik zou die jongen willen interviewen.

Mary Hemmingway was op Cuba de gast van Fidel Castro. Ze sprak positief over Castro en roemde de zeventien jaar dat ze op het eiland woonde voor en onder Fidel. ‘He is the type of man that appeals to me,’ zei ze in de Tribune. ‘He looks so much like Ernest, the beard, the way his head sits on his shoulders, the height (...).’

Bezocht Carel Enkelaar in Buurse op zijn ‘dacha’. Besprak met hem, wat ik noem: ‘De operatie Dimitri Dimitrov’. Hij begrijpt nog altijd niet het belang van deze mysterieuze generaal, ook al vertelde ik hem met Dimitrov bij Gerard Croiset te zijn geweest. Croiset zei hem serieus te nemen.

Carel verzekerde me dat hij zijn naaste medewerker Klaas Jan Hindriks niets over onze verdere plannen had verteld, waar ik geen woord van geloofde. Hilversum is het kletsgat par excellence.

[p. 13]

21 juli 1977

Bezoek aan ambassadeur Alexandr Romanov van de Sovjet-Unie. Hij begon met een jodenmop te vertellen, die ik inmiddels ben vergeten. Hij was zes weken in een vakantieoord voor diplomaten geweest waar niemand met een woord had gerept over het onderwerp neutronenbommen. ‘Wij weten in de ussr al vele jaren dat er dergelijke mogelijkheden zijn,’ aldus Romanov. Voor het eerst merkte ik op dat er een draad liep langs de poot van de tafel naast zijn stoel waar brandy, koffie en koekjes op stonden. Aan het uiteinde zag ik een microfoontje zitten.

Hij vertelde dat bij de benoeming van Leonid Brezhnev, de partijleider, tot staatshoofd van de ussr, drie landen verzuimd hadden gelukwensen te sturen: ‘Albanië, de Fuji eilanden en Nederland!’ De sovjetpers publiceerde alle telegrammen en Nederland had geschitterd door afwezigheid. Zelfs Peking, die niet bepaald hartelijke betrekkingen met Moskou onderhoudt, had een felicitatietelegram gestuurd. Misschien had het er mee te maken dat ambassadeur Huydecoper van Nigtevegt gaat vertrekken. Zijn ambtsperiode wordt in Moskou omschreven als uitermate onsuccesvol. Hij wordt opgevolgd door Kasper Reinink, nu ambassadeur in de ddr, die ik in Cuba ontmoette. Rom was naar Buitenlandse Zaken gegaan en had gevraagd of hij een kopie mocht hebben van het Nederlandse gelukstelegram. Er is er nooit een geweest. Heb er een artikeltje voor De Typhoon over geschreven en verwees naar ‘de briljante Max van der Stoel’, die weer eens voor een affront voor koningin Juliana had gezorgd.²

De ambassadeur was charmant als altijd. Hij noemde Dirk Keijer, de zakenman, volkomen serieus en eerlijk, maar te openhartig. ‘He has to work in complete silence. Ik heb hem hier vele malen voor gewaarschuwd, evenals jou trouwens. Wees voorzichtig wanneer je in Amerika bent. Ze hebben daar al negen van de 49 presidenten doodgeschoten. Dat is een land waar alleen geld telt, een mensenleven betekent er niets.’ Hij wilde een aantal journalisten voor een lunch uitnodigen. Ik schreef een aantal namen op: André Spoor, Klaas Jan Hindriks, Max Snijders en J.J.M. van der Pluym van de Volkskrant. Hij haalde zijn agenda erbij; 4 oktober werd als datum geprikt, dan ben ik terug uit Stockholm.

Brief van Casper Bake uit Apura, Zuid-Suriname, waar hij aan een spoorwegemplacement werkt. Gisteren zond ik hem nog

2 Nederlandse blunder in Moskou. De Typhoon, 22 juli 1977.

[p. 14]

een telegram. Hij heeft een aapje. We zullen elkaar op Aruba ontmoeten.

Ik kreeg ook een kaart van Jan Cremer en Babette.

22 juli 1977

Richard Sprague adviseert per brief geen vertrouwen te hebben in de regering-Jimmy Carter, die ingepakt is door dezelfde henchmen als tijdens de Nixon-periode, zoals Stansfield Turner, Lyman Kirkpatrick van de cia en Harold Brown als minister van Defensie. Hij vat ze samen als de pcg, de Power Control Group. Hij wil dat ik met de informatie van generaal Donald Donaldson (Dimitri Dimitrov) vooral niet naar het Witte Huis ga, maar naar het onderzoekscomité van het Huis van Afgevaardigden. Carter acht hij te veel ingepakt door medewerkers uit de Trilaterale Commissie van de Rockefellers- en Bilderbergleden van de Bernhard-groep. Gegevens hierover kan ik vinden in het nieuw verschenen boek The Yankee and Cowboy War van Carl Oglesbys.

Laat nog kwam het gebruikelijke telefoontje van Jim (Dimitrov) uit Engeland. Hij probeert zijn zogenaamde manuscript over de moord op de tsaar nog steeds voor 100.000 dollar te verkopen en vangt overal bot. Zijn vrouw wil hem nu verlaten omdat zijn leven een chaos is. Hij had meer dan ooit behoefte aan een vriend. Ik moet nu die zaak doorprikken.

23 juli 1977

Iedere dag is het rotweer met steeds meer regen. Ik reed naar Croiset, die in een stacaravan zit aan de plassen bij Maarssen. Hij sleutelde aan een portret over professor W.H.C. Tenhaeff, zijn wetenschappelijke mentor. Ik vroeg hem of er geen gevaar voor Peter was als ik samen met hem naar de vs zou gaan en me met de jfk-affaire zou bezighouden. ‘Niets aan de hand jongen,’ zei hij. ‘Carter zal misschien in september inderdaad naar je willen luisteren. Intussen moet je je onderzoek gewoon doorzetten en over drieënhalve week zul je zeggen: nu zit het goed, nu kom ik ermee....’

Ik vluchtte van het recreatiecentrum De Wilgenplas in Maarssen terug naar huis, al was het maar om geen mensen te hoeven zien. De wegen waren vol.

Ik schreef koningin Juliana, zonder Max van der Stoel te noemen, dat Nederland weer eens een blunder had begaan in Moskou en dat het mijn standpunt was dat zowel tegenover Washington als het Kremlin ‘met grote zorgvuldigheid diende te worden gehandeld, maar dat dit op Buitenlandse Zaken niet

[p. 15]

wordt begrepen’. Verder verweet ik Huydecoper dat hij als ambassadeur niet had ingegrepen en Den Haag op het verzuim had gewezen. ‘Aangezien dit soort blunders, felicitaties uit de hele wereld aan Brezhnev behalve uit Albanië, Fuji en Nederland, ook uw persoon raakt, had ik er behoefte aan u mijn artikeltje uit De Typhoon toe te zenden.’

Ik vervolgde: ‘Nu ik u toch schrijf, zou ik er iets aan toe willen voegen. Dezer dagen zag ik uw nieuwe statieportret samen met prins Bernhard in een winkel. Wat mij opviel was - en duidt u mij niet euvel dat ik u hierop attendeer - dat u beslist een foutieve keuze heeft gemaakt wat betreft your shoes. De prins in rok en u in formal gown. Dan is het absoluut in strijd met alle regels dat u daar juist deze fantasieachtige schoentjes bij uitkoos.’ Ik zei maar niet: die afschuwelijke Thaise pantoffeltjes, die u waarschijnlijk in het hotel in Bangkok aanschafte. ‘It should have absolutely been black shoes,’ vervolgde ik. ‘Dit detail verknoeit de foto totaal.’ Waarom zouden mensen in dit land toch eigenlijk niet gewoon tegen de koningin kunnen doen? Ik bewonder haar tenslotte en het lijkt me een menselijk mens, waarom niet? Mam zou hetzelfde hebben gezegd over die slofjes.

Max Appelboom schrijft dat ook hij het ‘ongebruikelijk’ vindt dat wanneer hij en ik met de nos het maken van zes programma's hebben afgesproken ‘en dit in principe rond is, er dan plotseling een kink in de kabel komt’. Hij heeft er bij Enkelaar en Hindriks op aangedrongen dat het veranderd zou worden, maar kreeg te horen dat de ‘centjes’ op waren.

Nam opnieuw de eerste ballade van Chopin onderhanden. Het begint een beetje te klinken zoals het moet. Ik studeer in dit huis van ‘karton’ pas een beetje behoorlijk als de buren met vakantie zijn.

Peter belde. Hij checkte als gewoonlijk eerst of ik al gefietst had. Zijn aandringen hierop zal me wellicht vele jaren langer doen leven. Hij had met Edwin van Wijk, zijn lover, een heerlijke vakantie in Griekenland gehad. Die arme jongen is compleet verliefd op Peter, maar is dit wederzijds en zal de relatie standhouden? Toen broer Theo hier laatst was merkte hij tussen de regels door op: ‘Peter heeft toch een goede invloed op je....’ Wat zou hij exact hebben bedoeld?

Het stormt alsof het herfst is.

[p. 16]

24 juli 1977

De heer J. van Dijk³ belde. Hij had het jfk-boekje, dat bij Bruna is verschenen, gelezen. Hij vond het ‘meesterlijk’ al was de zinsbouw hier en daar niet in orde en waren er enkele details die beter niet vermeld hadden kunnen worden.

De ussr lanceerde de 933ste Cosmosraket. Waar is dit toch voor? In Engeland is sedert 1970 voldoende plutonium ‘weggeraakt’ om vijftien atoombommen mee te maken. Het spul verdween gewoon uit atoomlaboratoria in Windscale, Dounreay, Harwell en Winfrith. En in Bonn is bekend gemaakt dat Messerschmidt-Bulkow-Blohm een nieuw, niet-nucleair superwapen heeft ontwikkeld dat vanuit tornado's ‘bomtapijten’ kan uitstrooien om een massale aanval van sovjettanks af te weren. Waar men zich al niet mee bezighoudt.

Heb Keke naar de kennel in Bosch en Duin gebracht. Het gaat me door merg en been dat het arme beestje weer wekenlang in die gevangenis moet zitten wanneer ik in het buitenland ben. Er is geen andere oplossing, maar ik vind het vreselijk. Mevrouw Offereins zei: ‘Hij is slim. Hij rekent er op dat u hem weer komt halen.’ Ik weet nooit of ik hem nog terugzie. Hij is al zo oud.

3 Bij wie ik in de oorlog in Baarn in huis was.

26 juli 1977

Schiphol

Vertrek naar Londen. The Washington Post⁴ citeert Valéry Giscard d'Estaing die op het standpunt staat, dat ontspanning betekent dat men zich houdt aan de afspraken zich niet te mengen in binnenlandse aangelegenheden van andere landen. De tot Jezus bekeerde, wederopgestane Jimmy Carter kan niet anders dan ‘mensenrechten’ tot de hoofdmoot van zijn beleid te maken, wat dit ook moge betekenen. Volgens de Post heeft Carter juist het volste recht ideologische druk op de Sovjet-Unie uit te oefenen. De ellende is dat Carter, omringd door antisovjet zeloten als Zbigniew Brzezinski, geen benul heeft van wat er in de ussr speelt of waar het communisme voor staat.

Peter en Edwin waren op tijd op Heathrow. Peter was erg bruin en zag er beautiful uit. Bij vertrek naar New York werd zijn bagage op drugs onderzocht, omdat ze een pakje vloeitjes vonden. Hield mijn hart vast. Dimitrov was ook op het vliegveld. Ik introduceerde hem bij Peter. Hij waarschuwde dat ik in Amerika gevolgd zou worden door ‘de vijand’ en zei ook niet alleen op straat te gaan of op donkere plaatsen te komen.

4 The Washington Post, 23 juli 1977.

[p. 17]

Zoals advocaat Bryan Smith dit eerder had gedaan, wees hij op de mogelijkheid van kidnapping om vervolgens geliquideerd te worden. Het was zaak in hotelkamers eerst te kijken of er niemand in de badkamer was, de deuren dubbel op slot te doen en altijd te vragen om een kamer tegenover de lift. Ook kasten dienden onderzocht te worden ‘want het is heel eenvoudig om het te doen lijken of je zelfmoord hebt gepleegd’. Hij zei geen rooie cent meer te hebben en in een opwelling zocht ik mijn Chase Manhattan chequeboek om hem 250 dollar te geven, maar ik bedacht me op tijd.

Tijdens de vlucht naar jfk ging Peter in het gangpad op zijn hoofd staan om het lange zitten te compenseren. Hij schreef een brief aan Edwin, die in Londen achterbleef.