Memoires 1974

[p. 197]

Moskou

10 september 1974

Hotel Leningradske

Arme, arme mam. Een graf is ons aller voorland. Juli moet voor haar een afschuwelijke maand zijn geweest, toen ik ook in Moskou zat, zoals uit een brief aan Theo en Nel bleek. Maar we waren er geen van allen op bedacht dat er een ziekte op til was. Victor Krylov, dr. Gvishiani's assistent, haalde ons keurig van het vliegveld af. Ik nam hem ter zijde, maar hij begon meteen met er op te wijzen dat we vooral dienden te begrijpen dat de Sovjet-Unie een gigantische bureaucratie was en dat zaken tijd vergden. Hij was gegeneerd dat we opnieuw Leningradske toegewezen hadden gekregen. Ik heb toch het onmiskenbare gevoel dat het uitstekend is dat ik met mijn neus op deze affaires blijf zitten. Meneer Agostino di Blasio uit Montreal lijkt me ook al niet een van de keurigste zakenlieden ter wereld. Hij is een elektronica-expert. Hij zei dat Francisco in drie weken had gedaan wat doorgaans zes maanden kostte.

De douane wilde gisteren voor het eerst mijn hele hebben en houden doorzoeken en te elfder ure gaf ik aan dat ik 23 roebel van de vorige reis bij me had. Zij werden geconfisqueerd. Ik kreeg er een reçu voor.²³⁷ Krylov begon een palaver met de douane maar dat scheen verder geen indruk te maken. Ik vroeg hem tevens of dr. Gvishiani en andere sovjets nu naar de Club van Rome-vergadering in West-Berlijn zouden komen. Hij zei dat de Club de zaak enigszins voor het lapje had gehouden en dat het allerminst zeker was. Gvishiani had trouwens een belangrijke afspraak op 8 oktober in Amerika. Hij was ook niet meer zeker van een ontmoeting tussen daf en Gvishiani. daf heeft de zaak zonder meer verpest. Of misschien mochten ze wel niet van hogerhand in Den Haag. Wie weet hoe dit werkt in Nederland.

237 Zie bijlage 26.

State Committee for Science and Technology, 10.00 uur

Een vier man sterke delegatie, plus een tolk, een madame Adelina, en Victor Krylov zijn in het veld gebracht om Paesa, di Agostino en mij te ontvangen.

[p. 198]

Francisco begon met te zeggen dat er momenteel 300 miljoen horloges in de wereld per jaar worden gefabriceerd. Primo: hoe kan de productie het beste worden georganiseerd?

Sovjetzijde: ‘Eerst moesten de technische details worden gespecificeerden geregeld. Dan zou het ministerie dat inkopen regelt worden ingeschakeld en vervolgens het ministerie van Industrie.’

Di Blasio: ‘Maar er zijn helemaal geen technische problemen. We hebben alle gegevens, weten wat er nodig is, we kunnen onmiddellijk massaal produceren.’ Tegen ons in het Frans: ‘Het lijkt een ingewikkelde procedure hier in de Sovjet-Unie om een eenvoudige zaak van de grond te krijgen.’

Paesa: ‘Ik weet dat de Amerikanen hier op 24 september zullen zijn om over een soortgelijke productie te spreken.’

Di Blasio: ‘We spreken hier toch over een “joint-venture” en niet over de overdracht van technische kennis? U moet zich realiseren dat we nu op de markt moeten komen met ons product want over twee jaar zou het absoluut geen zin meer hebben.’ Krylov: ‘Het zou misleidend zijn om het voor te stellen alsof u direct zou kunnen overgaan tot het tekenen van een contract. Hiervoor is in Moskou op zijn minst zes maanden vereist.’

Sovjetzijde: ‘Wij noemen het in Moskou niet zozeer een “joint-venture” maar een “compensation deal”. Time is our principle enemy since time is needed for negotiations and they all need to be cleared by so many of our organisations.’

Francisco: ‘Uranus Led is het voornaamste horloge van de concurrentie, en hij legt een exemplaar op tafel. Hij vervolgde: ‘If we don't start selling 50.000 watches at once we will loose our position in the market.’ Hij zei dat bepaalde aantallen van deze horloges al zijn besteld. ‘We already manufacture the watch-cases for three new American companies. We are casing the watches and work also on this with the Hughes Aircraft Corporation.’²³⁸

De voorzitter van deze ontmoeting, Leonid Nedorub, zei namens dr. Gvishiani toe dat andere ontmoetingen zouden volgen.

Het was prachtig weer. Mams heengaan is zo totaal onherroepelijk. De afgelopen jaren - met uitzondering van Peter enigszins - was mam echt de enige levende ziel die altijd weer op mijn terugkomst wachtte, benieuwd was alles te horen, zich verheugde op onze etentjes buiten, en die werkelijk begaan was. Dat realiseer ik me nu meer dan ooit.

238 Zou later niet bekend worden dat Hughes Aircraft met de cia samenwerkte?

[p. 199]

Om 16.00 uur ontmoetten wij de minister voor Elektronica, Kaleshnikov. Francisco herhaalde zijn verhaal, maar vertelde dat Hughes het binnenkort zou afleggen tegen de concurrentie in elektronische horloges en dat Bommar in Arizona en Uranus in Port Chester samen 40.000 horloges produceerden.²³⁹ Hij zei thans de beschikking te hebben over de distributie van Uranusproducten buiten de vs.

De minister maakte duidelijk dat casing van elektronische horloges voorlopig nog het probleem in de ussr was omdat men nog niet over de modernste apparatuur beschikte. De bottleneck voor de sovjets is blijkbaar een soort oven, waarin de omhulsels van de horloges worden ‘gebakken’ om ze panklaar te maken voor het plaatsen van het elektronische binnenwerk. Het is duidelijk dat de Amerikanen die technologie niet geleverd willen hebben. Francisco maakte hier korte metten mee en zei dat hij dan in het buitenland the casing van de horloges zou verzorgen. De sovjetzijde berekende dat de ussr 2.000 horloges zou kunnen leveren in oktober, 3.000 in november en 5.000 in december. In 1975 zou men voorts 5.000 in de eerste twee kwartalen, 10.000 in het derde kwartaal en 50.000 in het vierde kwartaal kunnen opleveren. Vanaf 1976 zou de ussr 50.000 horloges per maand kunnen produceren. Francisco scherpte aan: ‘If you deliver 10.000 prior to the end of this year; I will produce the modules.’

De ontmoeting met de minister verliep op rolletjes. Victor Krylov zei nog nooit te hebben gezien dat zaken dermate snel verliepen in onderhandelingen in Moskou. De minister vroeg Francisco over veertien dagen terug te komen om de details van het contract verder te bespreken. De heer Kaleshnikov vroeg bij het scheiden van de markt aan Paesa: ‘Hoe oud bent u?’

Francisco verliet het ministerie met de woorden: ‘We really have a bomb here, we could easily sell up to 200 million dollars worth of watches a year.’ Hij zei dat het hem er veel aan gelegen was zijn positie op de sovjetmarkt nu te vestigen en vooral om in het brein van dr. Gvishiani gebeiteld te raken als de man die, wanneer er politieke en economische problemen zijn met de buitenwereld, deze in een mum van tijd te kunnen oplossen. Hij herinnerde er aan dat Gvishiani bij de eerste ontmoeting in Wenen eigenlijk met zoveel woorden had gezegd dat hij naar ‘a third party’ zocht die dit soort klussen zou kunnen oplossen.

Op de terugweg naar Hotel Leningradske heb ik mezelf ertoe

239 Ben niet zeker van de namen van deze bedrijven.

[p. 200]

gedwongen Paesa voor te stellen een gesprek met hem te hebben over wat mijn aandeel zou zijn in het openen van deze deuren voor hem. Nogal nonchalant zei hij: ‘Ik denk dat jouw share 50.000 tot 100.000 dollar zal zijn.’ Hij zei weer: ‘I will protect your interests in this matter.’ Ik geloof hem. Maar toch is het gemakkelijker gezegd dan gedaan. Ik deel steeds meer mams opvatting dat je geen hond kunt vertrouwen. Paesa: ‘You are not a public relations specialist, but a human relations specialist.’ Ik vroeg hem eveneens hoe hij dacht controle te houden over zijn makker Di Blasio en kon overzien dat die man niet op eigen houtje naar Moskou zou reizen nu wij ook voor hem het pad naar de minister zelf hadden geëffend. ‘I made very clear to Krylov, that I am solely responsible for everything we do here,’ antwoordde hij. Francisco wil zich voorlopig tot de horloge-affaire beperken.

Ik kan me nog steeds niet werkelijk voorstellen dat mam er niet meer is. Het is alsof ik hier met een soort schim van de werkelijkheid wordt geconfronteerd, als in een boze droom. Nooit heb ik zoveel waarde gehecht aan ‘verschijningen in dromen’ als in verband met haar heengaan. Het lijkt een wond die niet te genezen zal zijn. Mam was op haar ziekbed zo weerloos tegen de oorlog die er binnen haar lichaam werd gevoerd door krachten waar niemand meer een greep op had. Ik kon haar met niets meer echt helpen. Het zal nooit meer hetzelfde zijn als toen mam nog leefde. Zoals ik tegen Peter zei: ik denk niet dat ik me de dood van een ander mens ooit nog zo zal aantrekken, zoals ik me het heengaan van mijn vader en moeder heb aangetrokken en beleefd. Nu zijn het mijn twee broers, die het dichtst bij me staan.

11 september 1974

Erbarmelijk slecht geslapen vanwege wegreparaties dichtbij, plus voorbijrijdende treinen en tenslotte een veel te klein en oncomfortabel bed.

Volgens het Algemeen Dagblad zou Luns in zijn Open Brief aan Vredeling de man gemakkelijk hebben gevloerd. ‘Is dit belangrijk?’ vraagt de krant zich af. ‘Wis en waarachtig. De Nederlander van hoog aanzien, die secretaris-generaal is van de navo waarvan ons land lid is, schroomt niet om met een andere Nederlander - die minister van Defensie van een navo-lid is en deswege alleen al in hoog aanzien zou moeten staan - de vloer aan te vegen.’ Ik begrijp het ad niet. Ik vind helemaal niet dat Luns met zijn schriftuur aan Vredeling op punten zou hebben gewonnen. Integendeel. Het is maar hoe je leest en in-

[p. 201]

terpreteert wat er staat. Wat niet wegneemt dat de wijze waarop Vredeling de heer Luns in zijn hemd dacht te zetten in het gesprek met Bibeb eigenlijk ook ieder niveau miste. In de kern van de zaak is het een typische burgermansscène tussen Vredeling en Luns die het noemen verder niet waard is. Natuurlijk had Vredeling gelijk om Luns als een misselijk sujet te omschrijven, maar waarom legde hij Bibeb niet uit waarom? Waarmee verder niet is verklaard hoe een krant als het Algemeen Dagblad de heer Luns anno 1974 nog altijd omschrijft als ‘een man van hoog aanzien.’ Doen ze zoiets opzettelijk tegen beter weten in, of zijn het daar sukkels die niet beter weten?²⁴⁰

De Telegraaf heeft Max van der Stoel gekapitteld omdat hij zich zou hebben uitgesproken tegen de benoeming van generaal Alexander Haig als nieuwe navo-commandant.²⁴¹ Natuurlijk heeft Van der Stoel hier nu eens volkomen gelijk om een door en door met Watergate besmette schuinsmarcheerder als Haig niet in Brussel te willen hebben. Als Van der Stoel consequent zou zijn, zou hij Luns ook gewipt moeten willen zien, die minstens even besmet is met leugens en bedrog tijdens diens rit als minister van Buitenlandse Zaken. Opmerkelijk dat De Telegraaf aanvoert dat Haig juist een ‘briljante carrière’ achter de rug heeft als voornaamste assistent van Henry Kissinger. Luns werd immers in Brussel benoemd, omdat ook hij ‘een briljante’ minister van Buitenlandse Zaken zou zijn geweest. Wanneer de twee grootste niet rooms-katholieke ochtendbladen in het vaderland de kluit dermate doelbewust misinformeren - terwijl de Volkskrant ten aanzien van geloofsgenoten er vanzelfsprekend de kantjes afloopt - waar blijf je dan? Je vraagt je af of de hoofdartikelschrijvers in Nederland een boek over Henry Kissinger, als geschreven door de gebroeders Kalb, eigenlijk ooit wel lezen. Ik ben er nog steeds mee bezig. Kissinger is een ordinaire schurk. Waarom staat dat niet in het ad?

Het is toch vreemd dat Francisco eerst toezegde de verdiensten 50-50 te zullen delen en hij nu komt met onduidelijke cijfers als 50 en 100.000 dollar. Eerst wilde hij een aantal projecten entameren, nu alleen horloges. Krylov vroeg hem trouwens al of hij belangstelling had om sovjetturbines te verkopen. Ik moet er voor zorgen deze keer concrete toezeggingen te krijgen, zoals bijvoorbeeld 500.000 dollar voor het binnenbrengen in de Sovjet Unie als begin-honorarium. Ik zal mezelf forceren er opnieuw met hem over te spreken. Hij zei gisteren trouwens dat ik zoveel succes had bij het leggen van contacten, omdat ik

240 Het Algemeen Dagblad, 6 september 1974.

241 De Telegraaf van 6 september 1974.

[p. 202]

zo naïef leek. Ik had bijvoorbeeld zo aardig over Khatchaturian gesproken, ‘that I liked the man already before I ever met him...’

10.00 uur

We zijn in het Ministry of Electronic Communications behorend tot het Ministry of Communications. Di Blasio - met wie ik overigens geen enkele zakelijke overeenkomst hebt - zegt nu Unitron sa te vertegenwoordigen, ‘an electronics company’ en hij wil tot samenwerking en coproductie van verschillende producten komen. Zo stelde hij aan de sovjetzijde bijvoorbeeld voor een soort nieuwe zender te produceren die in een attachékoffer zou passen en via welk apparaat men vanuit New York met Genève zou kuninen spreken, terwijl een ballonnetje als antenne zou dienen. Het is weer de westerse James Bond-mentaliteit waarin men hier niet is geïnteresseerd, zeker niet in een eerste gesprek met een zakenman uit Canada die vooralsnog onbekend is. Er werd dan ook op gewezen dat dit ministerie ‘massive commercial business for an open market’ beoogt.

Ik begin medewerker Di Blasio steeds meer verdacht te vinden. Hij doet geen zakelijk omklede, concrete voorstellen, zoals Paesa zelf steeds doet. Ik begin me af te vragen waarom die man eigenlijk is meegekomen. Ik word gewoon weer gebruikt om deuren voor iemand hier te openen van wie ik in de verste verte niet weet wie hij is. Er is bij Unitron sa een ‘full micro-wave transmitter’ besteld bestemd voor een derdewereldland en Di Blasio wil weten of de ussr die kan leveren. ‘Are you ready to receive requests from us,’ aldus Di Blasio. Het antwoord is bevestigend. ‘Can you deliver to us magnetic video tapes?’

‘We are specialized in this field,’ is het antwoord. ‘The Ministry for Chemical Industries is producing them.’

‘We are interested to buy video and computer tapes, aldus Di Blasio. Soyuzhim Export verzorgt deze bestellingen.

Di Blasio spreekt voorts over draadloze draagbare ‘transmitters for pictures’ die ook kleurentelevisiebeelden kunnen overdragen. Kunnen de sovjets goedkoop digitale cassettes produceren? Hij zegt Data Communications in de vs te vertegenwoordigen. ‘What can we prepare for the future with your department’ vraag Francisco Paesa. Het ministerie heeft grote hoeveelheden zwart-witte televisiebuizen nodig. Ze worden via de Foreign Trade Agencies in Moskou aangekocht, aldus de general manager Michael Kosichkin. Paesa: ‘Are you ready to produce television sets of our design?’

[p. 203]

‘Da,’ is het antwoord. Maar ‘Lenin established a monopoly for foreign trade and therefore these matters will be dealt with by the Ministry of Foreign Trade,’ aldus Kosichkin.

Het Comité van dr. Gvishiani, met als gastvrouw Adelina Panjuchkina, bood ons een voortreffelijke lunch aan in een Georgisch restaurant. Francisco wisselde veel ideeën uit met medewerkers Victor Krylov en Nikita Samokich van dr. Gvishiani. Intussen maakte Di Blasio zich en passant alle contacten eigen die hij nodig had - en waar ik jarenlang aan heb gewerkt - en ik ergerde me daar groen en geel aan. Ik bracht dit bij Francisco naar voren die zei dat ik mij er geen zorgen over moest maken: ‘il est très fidèle a moi’. Help het je geloven. Fidelity in the business world? ‘No man ever quite believes in any other man,’ waarschuwde H.L. Mencken. In Francisco geloof ik nog enigszins, in Di Blasio nul komma nul. Krylov voegde me intussen toe: ‘We are really very happy with you introducing us to Mr. Paesa.’ Ik geloof het graag. Francisco vond me stil vandaag. Inderdaad. Ik krijg steeds meer het gevoel op een gigantische manier te worden gebruikt. Ik wil garanties.

Di Blasio blijkt nu een uitgebreide lijst bij zich te hebben van producten, die hij in coproductie met de sovjets zou willen fabriceren. De topambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Handel streept punt voor punt aan wat ze zouden kunnen leveren. We zijn inmiddels voor besprekingen in de Electronics Section van het ministerie voor Buitenlandse Handel beland. Het is duidelijk, Paesa laat alles nu verder aan Di Blasio over. We zitten er voor spek en bonen bij. Ik had het kunnen en moeten weten, toen hij deze zogenaamde Canadees mee wilde nemen.

‘Onze condities zijn 45 dagen voor aflevering van bestelde goederen,’ zegt de sovjetonderhandelaar.

‘Do you need test equipment?’ vraagt Di Blasio.

‘Yes, we are interested in buying measuring equipment.’

‘The reason I ask,’ aldus Di Blasio, ‘is that we use different standards than your requirements.’

Daarop overhandigt Di Blasio tot mijn verbazing een andere lijst met een opstelling van zwart-wit televisiebuizen, die hij in de ussr wil bestellen. De sovjets verkopen drie standaardtypen. Di Blasio vraagt naar prijzen. Hij wil 150.000 buizen bestellen op een vast jaarcontract. ‘Where are you going to sell them?’ vraagt de sovjetzijde.:

‘In three countries...’ aldus Di Blasio.

Het volgende agendapunt is een crazy apparaatje dat Di Blasio gisteren al ter sprake bracht en toonde waarmee door een druk op

[p. 204]

de knop alle lichten in een kamer plus de televisie aangaan. De productie van deze gadget is voorlopig nog veel te duur in het Westen. Hij vraagt of de sovjets dit niet veel goedkoper op massale wijze kunnen produceren, want dan zou er een schitterende afzet mee zijn te behalen in de rijke landen. Intussen zat Francisco net iets te ostentatief en een beetje poenig de dure Davidoff havannasigaren te paffen en waar mogelijk verder uit te delen.

Nikita Samokich vertelde intussen dat er gewerkt werd aan een antwoord op de vragen van Ruud Lubbers over het aanbod van Aleksei Kosygin aan minister Van der Stoel. Ook had de Luns-Vredeling-rel de sovjetpers bereikt. Hij zei dat het essentieel was ook contacten te ontwikkelen met het kantoor van de Handelsvertegenwoordiging van Moskou in Amsterdam. Hij vertelde verder dat er subtiele wijzigingen in het sovjetmediasysteem werden aangebracht. Kritiek op eigen decision-makers en het westerse gebruik om druk uit oefenen via de media moesten mogelijk zijn, zoals in het geval van het Kosygin-voorstel aan Van der Stoel. Dergelijke mediadruk moest nu dan ook in de Sovjet-Unie worden ingevoerd.

Vanavond zijn we naar de uitvoering van het Zwanenmeer in het Kremlin Paleis gegaan. In een van de pauzes stond onverwacht ambassadeur Hugo Scheltema voor me met een andere kloot van Buitenlandse Zaken. ‘U herkent mij?’ riep hij uit.

‘Uit duizenden!’ zei ik. Ik vertelde hem over het Kosygin-Van der Stoel disaster maar als ‘rasechte diplomaat’ ging hij er natuurlijk niet op in. Omdat hij nu in New York bij de vn zit was hij in Moskou om de komende vergadering van de General Assemblee te bespreken.

12 september 1974

Zeer lang gesprek met Francisco Paesa over mijn aandeel in de horloge-affaire. Hij sprak nu alleen nog maar over 50.000 dollar. Het getal 100.000 was gedropt. Ik zei dat hij in Bolivia toch ook 500.000 dollar had betaald als entry fee voor contacten op het hoogste niveau. Ik zei dat ik in dezelfde zin dacht voor het openen van zijn mogelijkheden hier. Dat is een prima bedrag om later met pensioen te kunnen gaan, en bovendien kan ik dan Peter ook geld nalaten. Hij deed geen enkele toezegging en ging nergens op in. Hij herhaalde: ‘People like me have all our money tied up: we have a chronic shortage of cash.’ Wanneer hij zijn bezit op dit moment te gelde zou maken zou hij over 15 miljoen dollar beschikken. Een van zijn ondernemingen, die huizen bouwt op Mallorca heeft 60 miljoen Zwitserse francs in dit project vastgelegd.

[p. 205]

10.00 uur

Ontmoeting met het State Committee for Science and Technology, dr. Gvishiani's gezelschap.

Francisco begon met te zeggen dat we ontmoetingen met specialisten en technici hadden gehad en dat we nu spijkers met koppen moesten slaan en een contract dienden aan te gaan. De reactie: ‘Wij kennen elkaar nog niet. U zou zich eerst vooral moeten concentreren op het kennen van onze organisaties, die zich met koop en verkoop bezighouden.’

‘Wat we zouden willen weten,’ aldus Paesa, ‘is wat wij uw land zullen kunnen laten fabriceren, zodat we maatregelen kunnen treffen om elders datgene te laten maken wat ontbreekt. Welke ondernemingen en voor welke onderdelen kunnen we nu in de ussr opzetten?’

‘Tot dusverre hebben we met elkaar,’ aldus de sovjetzijde, ‘over kleine transacties gesproken. Dat is een uitstekend begin, maar terwijl we ons op deze kleinere zaken concentreren zouden we het op prijs stellen indien u dr. Gvishiani de nodige documentatie zou doen toekomen waarin alle mogelijkheden die u ons hebt te bieden zijn samengevat. Dus niet alleen wat u via banken voor ons zou kunnen totstandbrengen, maar ook uw ideeën over het opzetten van ondernemingen en fabrieken. Dan weten we waar we aan toe zijn en kan dit Comité al uw ontmoetingen en besprekingen organiseren. U dient zich te realiseren dat al onze stappen plaatsvinden op basis van planification. We zijn nu met 1976 bezig, terwijl we ook nog aan details voor 1975 bezig zijn. ‘The most important aspect is, that we get to know you well here in Moskou,’ aldus deze vertegenwoordiger van dr. Gvishiani, Konstantin Ananichev, director of the Department of International Organizations van het State Committee for Science and Technology of the ussr Council of Ministers.

We gebruikten de lunch op het terrein van de permanente tentoonstelling van de sovjeteconomie en bezochten het Kosmospaviljoen over de sovjetruimtevaart.

13 september 1974

Droomde van mam. Weet niet meer precies wat. Lag voortdurend wakker en overlegde met mezelf wat me te doen stond om tijdens de terugvlucht naar Zürich mijn belangen zeker te stellen. Gisteren zei Francisco tegen de medewerkers van dr. Gvishiani dat hij er 40 miljoen Zwitserse francs tegenaan wilde gooien, dat was alweer 20 miljoen minder dan hij mij eerder op de dag had opgegeven. Ik sneed dit hete hangijzer andermaal aan.

[p. 206]

Ik zei tegen Francisco dat ik the goods nu ruimschoots had delivered en dat het tijd werd mij in een bedrag ineens te compenseren voor mijn rechtstreekse introductie op het niveau van dr. Jermen Gvishiani en bij de betrokken ministers. Ik zei van hem te verwachtten dat hij mij met 500.000 dollar zou renumereren als commissie voor de geleverde diensten, zeker nu het duidelijk was dat hij belangrijke zaken ging doen en ook zijn partner Di Blasio er ongevraagd garen bij had gesponnen. Hij gaf een ontwijkend antwoord. Hij had alleen gesproken in termen van een fifty-fifty deal, als bijvoorbeeld ambassadeur Romanov 100 daf-trucks zou hebben besteld. De deal inzake elektronische horloges was van een totaal andere orde en diende daarom anders bekeken en gehonoreerd te worden.

Tijdens de vlucht naar Zürich bracht ik naar voren dat we mogelijk onze zakelijke contacten naar Tokio en Singapore zouden kunnen uitbreiden. Maar Paesa was van mening dat onze volgende stap een lunch met dr. Aurelio Peccei in Rome zou moeten zijn. Hij is kennelijk ook geïnteresseerd om de Club van Rome-vergadering in West-Berlijn te gaan bijwonen.

Zürich-Amsterdam

President Gerald Ford heeft Richard Nixon van al zijn misdaden vrijverklaard en een generaalpardon gegeven. Dit is doorgestoken kaart. Dat hebben die bastards van te voren afgesproken. Er is een storm in de media over dit besluit opgestoken. Geen wonder dat niemand meer enig geloof hecht aan wat uit de koker van de president of het Witte Huis komt. Wat ook het boek van de Kalbs uitstekend belicht is Henry Kissingers voortdurende vermaningen aan het adres van het establishment

[p. 207]

dat de geloofwaardigheid van het presidentschap en het gezag van het Witte Huis - tegenover Amerika en de wereld - onder geen beding aangetast mochten worden. Maar van schoonschip maken hebben ze blijkbaar nog nooit gehoord. Ford is ingehuurd om de smerige streken van zijn voorganger(s) te helpen verdoezelen. Van kwaad tot erger.

Het is de eerste keer dat ik thuis kom en geen telefoongesprek naar Bilthoven zal voeren.