Memoires 1973-1974

[p. 1]

Tokio

26 oktober 1973

Imperial Hotel

Richard Nixon is levensgevaarlijk over zijn toeren. Hij heeft nu de bemanningen van zijn atoombommenwerpers in staat van alarm gebracht. Hij denkt op die manier de aandacht van Watergate te kunnen afwenden. De Poolse Professor Adam Schaff zei me dat de elementen in de vs die tegen detente waren, deze druk op Nixon uitoefenden. Ik denk dat hij gelijk heeft. Hij zei ook: ‘Georgiërs zien sowieso neer op Russen; geen wonder dat je vriend Jermen Gvishiani moet oppassen in Moskou.’¹

Ik mag Schaff wel. Hij doet me in sommige opzichten aan mijn vader denken. Hij vond dat de Club van Rome in gevaarlijk vaarwater terecht was gekomen. ‘They cannot forever bring out models and tell the world what it should do. People will react with “so what”! The problem is now how to move from words to deeds. But the people who help finance the Club will be reluctant to see it move into action. Up to now, the Club of Rome stayed above politics, but it cannot continue to do so. They should not loose contact with reality. The problem of power in all its aspect should be tackled.’ Schaff probeert meer socialistische landen binnen de Club van Rome te brengen. In overleg, natuurlijk, met voorzitter Aurelio Peccei.

Frits Böttcher liet me zijn speech lezen. Hij verontschuldigde zich mijn Japanse uitgave van interviews niet vermeld te hebben, maar sprak natuurlijk uitvoerig over zijn eigen brochure. Die man is en blijft een Haagse creep.

Er zijn nog steeds problemen met de laatste vijf dagen van mijn hotelrekening. Maar Aurelio sprong bij. Ik vind eigenlijk, gezien wat ik doe, dat dit vanzelfsprekend moest gebeuren. Vertrek nu eerder uit geldgebrek. Niets aan te doen.

Een soort coup vindt plaats binnen de Club van Rome. Een vertegenwoordiger van Guatemala noemt het gezelschap veel te westers georiënteerd alsof er geen overgrote meerderheid van derdewereldlanden zou bestaan. Het zijn niet de ontwikke-

1 Ik was op de vijfde Club van Rome-vergadering die ditmaal in Japan gehouden werd.

[p. 2]

lingslanden die op de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor de vervuiling en verkwisting in de wereld.

John Platt van het Center for Advanced Study in Behavioral Sciences aan Stanford in Californië verscheen aan een lunch met ‘smorgasbörd’ in een grijs sweatshirt met op de rug de tekst Do your homework.

's Middags ontmoette ik de politieke wetenschapper Shinkichi Eto. Hij droeg een witte jas als van een laborant. Hij scheen mijn vragen wel boeiend te vinden. We konden uitstekend met elkaar overweg. Waar het om ging verliep prima.² Hij vond dat ik zijn vriend de socialist Masashi Ishibashi ook in de serie zou moeten opnemen. Deze is secretaris-generaal van de Socialistische Partij. We gingen naar een telefoon om hem te bellen. De heer Masashi was in een vergadering. Ik zei tegen professor Eto vanavond te zullen opbellen om te informeren of het maken van een rendez-vous was gelukt. Dit scheen Eto een ongepaste suggestie te vinden. Ik begreep die reactie niet en vroeg verder of de heer Masashi mij dan misschien in het Imperial Hotel een interview zou kunnen geven, ook met het oog op de Club van Rome-bijeenkomst en het feit dat ik op het punt stond te vertrekken.

‘I will be frank with you,’ antwoordde professor Eto. ‘Die suggestie zou zeer onbeleefd zijn.’

‘Waarom zijn verscheiden andere personen dan wel naar het hotel gekomen?’

‘Dat moeten zij in hun hart onaangenaam hebben gevonden,’ antwoordde de professor.

‘Misschien, maar ik ben hier maar een paar dagen. Het is niet eenvoudig om iedereen te vinden.’

‘I don't like your attitude. I came down from the fourth floor to make a telephone call for you. I was friendly in trying to arrange this interview for you, without even asking you money, but I don't understand your behaviour.’

Op dat moment belde de heer Masashi Ishibashi terug en na een langdurig palaver werd voorgesteld dat ik morgenochtend in de vip-kamer van het vliegveld mijn interview zou kunnen houden. Terwijl professor Eto sprak schreef ik op een papier: ‘Fourth floor, telephone call, I ask no money (...) in their heart they resented.’ Eto had meegelezen en vroeg wat ik had opgeschreven. Ik antwoordde: ‘Dat zijn losse notities over wat u hebt gezegd om in mijn dagboek uit te werken.’

‘But what you wrote is not true,’ zei de professor.

‘Sorry, but these are the exact words you used’.

2 Zie Interview On Growth II, Putnam & Sons, New York 1975.

[p. 3]

‘I cancel the interview, I did this for you,’ reageerde hij.

‘Well I am not conducting these interviews for me either, I do this to bring Japanese views and thinking to the world. I couldn't care less about you or your socialist friend at all. Cancel whatever you want,’ en ik marcheerde het gebouw uit.

Ik dacht aan professor Jiro Kawakita en diens waarschuwing dat de Japanners nog ‘barbaren’ waren. Nu begrijp ik eigenlijk ook beter hoe het mogelijk was dat Dewi Sukarno met haar Dior-laars door de ruit van mijn voordeur ging.³ Het is een vorm van ‘mataglap’⁴ op zijn Japans. Professor Eto werd zo een treurige ervaring.

Vanavond was er een dermate overdadig en belachelijk luxueus buffet voor de Club van Rome ingericht dat mij iedere lust een hap te eten verging. Zag Frits Böttcher met een kolossaal stuk kreeft aan de haal gaan. Egbert en Yvonne Kunst moedigden me aan aan de graaipartij mee te doen. Maar hier is een organisatie bezig die voorgeeft zich te bemoeien met de grenzen van rijkdom en verkwisting, maar zelf gedragen zij zich als nouveaux riches. Walgelijk. Voelde me opeens doodmoe en ben weggegaan.

3 Zie Memoires 1970-1971.

4 Door het dolle heen zijn.

27 oktober 1973

Om 08.00 uur zag ik de persconferentie van Richard Nixon samen met de Poolse econoom Joseph Pajetska. Naar zijn mening hadden Amerikaanse belangen in Texas en omstreken jfk laten vermoorden. Nu was het de beurt aan financieel-economische belangen langs de oostkust om wraak te nemen en Nixon uit het Witte Huis te verjagen. In Polen zijn 5.000 exemplaren van Grenzen aan de groei in omloop.

Ging de straat op om een krant te kopen. In een metrostation vond ik een automaat. Ik deed er een muntstuk in, drukte op een knop en een alarm ging af. Een wacht kwam aanhollen, maar begreep dat ik me had vergist.

Vandaag komt premier Kakuei Tanaka naar het Imperial Hotel met een zware delegatie Japanse autoriteiten, zoals Zentaro Kosaka, minister voor Economische Planning, Katsuo Maeda, minister voor Wetenschap en Techniek, Shinsaku Hogen, onderminister van Buitenlandse Zaken. Ook Makoto Ichikawa, de president van Sohyo, de General Council of Trade Unions, kwam mee en nog veel andere autoriteiten. Saburo Okita opende de bijeenkomst met een pleidooi dat meer met de Noord-Zuid-verhouding en de belangen van derdewereldlan-

[p. 4]

den rekening zou moeten worden gehouden. Sociale waarden konden nauwelijks in computers worden becijferd. We dienden ervoor te waken het gebruik van computers slechts als een hulpmiddel van de hersens te beschouwen en niet als een vervanging van het intellect.

Aurelio Peccei was de volgende spreker. Hij benadrukte dat de Club van Rome een poging in het werk stelde om de morele en intellectuele capaciteiten van de wereld te mobiliseren. Tokio was in dit opzicht een belangrijk zenuwcentrum. Men zou zich kunnen toeleggen op expansie in de richting van Australië en Indonesië. Ik dacht: Aurelio, please, de Japanners zijn volop bezig Indonesië van haar grondstoffen te beroven en de tropische regenwouden te plunderen in samenwerking met de verradersgeneraals. Hij noemde de twee door mij geschreven boeken, maar niet mijn naam noch de Japanse uitgever. Dit viel ook Egbert Kunst op.

Een tweede lieve brief van mam arriveerde.

Intussen had professor Shinkichi Eto naar professor Shumpei Kumon getelefoneerd om zijn beklag te doen. Ik probeerde uit te leggen hoe die situatie zich had ontwikkeld. Eto scheen tegen Kumon geëxplodeerd te zijn met klachten. ‘Toen we de trap afwandelden om zijn socialistische vriend te bellen was het interview dermate prima verlopen dat ik hem uitnodigde om naar Amsterdam te komen,’ zei ik tegen Kumon. Intussen scheen professor Eto zich gestoord te hebben aan mijn bewondering voor Sukarno. Hij vond dat ‘smaller nations (Indonesia)’ te dikwijls ‘bigger nations’ chanteerden. Ik verbaasde me hierover, waarop hij als voorbeeld gaf dat Indonesië chantage had gepleegd om er voor te zorgen dat de Karel Doorman niet via Japan naar Nieuw-Guinea kon varen. Ik begreep hieruit dat deze politieke wetenschapper echt niets begreep van die kwestie. Ik antwoordde: ‘Well, you gave in to Sukarno so who was “weak” after all?’ Die repliek griefde hem en verbaasde hem. Jammer, maar niet mijn probleem.

Professor Kumon vervolgde dat ik een ernstige fout had gemaakt naar Japan te komen en eisen te stellen. Hij had van verschillende zijden klachten over mijn gedrag ontvangen. ‘When you would have told us, I will pay for my hotel myself, but can you help, they would have paid my hotel bill in full.’ Ik geloofde hem absoluut niet. Nadat hij nog enige enormiteiten had gedebiteerd, zei ik: ‘Sorry, but I cannot follow your reasoning.’ Intussen bleef Kakuei Tanaka helemaal weg ondanks de royale aankondiging dat hij aanwezig zou zijn, welk gedrag in Japan als normaal wordt beschouwd.

[p. 5]

Nam nog een aantal gesprekken op, waaronder het door Egbert Kunst geregelde interview met de bejaarde architect Kenzo Tange. Egbert zei dat Tange betrekkingen onderhield met het Koninklijk Huis. Hij vergezelde Beatrix en Claus op hun bezoek aan Japan. Tange vroeg me liever niet in een van de gangen te spreken: ‘This would make me feel ashamed.’ Dus gingen we naar mijn kamer.⁵ Hij gaf me veel materiaal en een boek dat ik aan Egbert heb gegeven. Kan niet alles mee naar Amsterdam terugslepen.

Sprak een uur met Frits Böttcher om materiaal te verzamelen voor een reportage over de bijeenkomst voor de ncr. Frits gaf me een artikel van zijn hand dat hij in het blad Simulation in de vs had gepubliceerd, waarin hij berichtte dat een Nederlands televisieteam ‘by sheer coincidence’ op de Club van Rome was gestoten, terwijl het werkzaam was in Amerika. Dat was niet waar. Schaamteloos gaf hij me zijn verminkte versie, waarbij zorgvuldig werd vermeden mij te vermelden. Later schreef ik een reportage voor de nrc, die ik in San Francisco zal verzenden.⁶

5 Waarom ik dit gesprek niet in On Growth II opnam weet ik niet.

6 Mijn reportage zou een volle maand later op 28 november 1973 in het nrc verschijnen na veel druk en geklets tegen Spoor en natuurlijk zonder mijn naam en onder vermelding van ‘van een medewerker’.

28 oktober 1973

Hopeloos veel regen precies als op de dag van aankomst.

De vliegveld-lounge is veel te klein, warm, overvol, te weinig stoelen, ongeriefelijk. Kenzo Tange zou een nieuwe luchthaven moeten ontwerpen. Er zijn ook geen handdoeken in de toiletten.

Lees Man, State and Society in Contemporary Southeast Asia.⁷ Er staan inzichten van Justus van der Kroef in over de coup in Indonesië in 1965 die nergens op slaan. Hij schreef ‘Gestapu in Indonesia’, hoofdstuk 22, pagina 303-326. Zijn visie is volmaakt identiek aan die van Washington, maar hij woont dan ook niet voor niets al die jaren in de vs. Van der Kroef stelt het voor alsof Bung Karno een Jan Klaasen aan een touwtje was, die de wensen van de Chinese minister Ch'en Yi uitvoerd, bijvoorbeeld bij het ontbinden van de bps en Murba-partijen in 1964. Peking zou ook Sukarno hebben overgehaald zijn land uit de vn terug te trekken. Van der Kroef doet alsof het verspreiden van geruchten dat er een geheime raad van generaals was ‘die een coup wilde plegen,’ door de pki zou zijn gedaan. Ik kreeg

7 Man, State and Society in Contemporary South-East Asia, ed. R.O. Tilman, Praeger Publishers, New York 1969, 637 pagina's

[p. 6]

verdomme zelf Nasutions afgezant, Ujeng Suwargana, op bezoek in de vs met dit verhaal, zoals ik uitvoerig op datum en uur eerder in deze Memoires heb vermeld. Er staat zoveel kletskoek in de analyse van scholar Van der Kroef dat het geen zin heeft alles hier te gaan herhalen of aantonen. Hij kletst van a tot z, à la Anthonie Dake. Ze tappen hun informatie uit hetzelfde vaatje: de cia.

panam 846, Tokio-San Francisco

Egbert en Yvonne vroegen tot overmaat van ramp ook nog of het tweede boek van Cindy Adams over Bung Karno niet veel beter was dan zijn geautoriseerde biografie. Hoe leg je deze lieve mensen ooit uit hoe de vork met die juffrouw in de steel heeft gezeten? Volgens Egbert besteedde Suharto meer aandacht aan de economie. Daarom ging alles nu veel beter in het land. Nee, Suharto besteedt meer aandacht aan zijn eigen portemonnee dan Bung Karno en vandaar dat alles wat Suharto heet bezig is multimiljonair te worden. Alles wat Sukarno heet moet met bescheiden middelen rondkomen. Nederlandse overheidsdienaren zitten als vanzelfsprekend op de Suharto-lijn en denken blijkbaar zelf niet na. De meesten schijnen er geen eigen mening op na te houden. Of het zijn gewoon van huis uit idioten, dat kan ook.

Tijdens de vlucht bedenk ik me dat wanneer ik nu ziek zou worden of zou moeten sterven, ik tegen Peter zou zeggen dat het me speet dat ik nu niets meer voor hem zou kunnen doen. Ik moet een regeling treffen dat het beetje geld dat ik met mijn boeken misschien verdien naar Peter zou gaan indien mij wat overkomt. De enige keer dat ik op werkelijke affectie stootte is met Peter geweest. (Hier staat de ouder-kind-relatie buiten.) Nu komt volgende week mijn nieuwe boek uit. Ik schrijf over Bung Karno, Emile van Konijnenburg, Werner Verrips, waarbij ik me steeds heb afgevraagd of zij akkoord zouden zijn gegaan met wat ik over hen vertelde. Ook op momenten dat ik hen bekritiseerde. Ik heb me dikwijls afgevraagd waarom Jezus door volgelingen zou zijn verraden en Bung Karno niet. Verradersstreken zitten de mens ingebakken.

De Duitse professor Bernhard Dahm heeft een hoofdstuk in het boek van Robert Tilman geschreven. Hij schrijft hierin dat op 23 december 1964 de Padjadjaran University in Bandung een eredoctoraat in de Science of History aan Bung Karno verleende. Dr. Ruslan Abdulgani hield daar toen een redevoering en zei onder meer dat ‘for Sukarno, history was not the mere knowledge of facts and dates but a source of inspiration and a guide

[p. 7]

to action, and that history had given him a telescope to look into the future.’⁸ Ruslan sprak in 1972 op Monash University heel anders over Sukarno. Jammer.

Bill⁹ en Marjorie Kellogg waren zo lief me weer van het vliegveld af te komen halen. Het was schitterend weer. We reden naar hun heerlijke huis in Los Altos Hills. Het gaat niet best met Lockheed. Het bedrijf heeft een schuld van één miljard en moet 100 miljoen per jaar rente betalen. Hij probeert bij het Instituut voor Systeemanalyse in Wenen te komen. Viel meteen op het gras in de zon in slaap.

Om 16.00 uur vertrokken we naar de Japanse antropologe Chie Nakane, die samen met haar moeder in een buitenhuis woont. Het gesprek verliep vloeiend en toch, wanneer ik ook voor haar te moeilijke vragen stelde, bleef zij stil.¹⁰ Het was belangwekkend wat dieper in te gaan op de Japanse manier van denken en handelen. ‘Japanese are sensitive but not philosophical,’ zei ze. ‘As a matter of fact, most of the well-known countries in history have produced their famous philosophers, but Japan never produced a single philosopher. The Japanese character does not function that way. On the other hand, the Japanese are most keen to develop esthetic sides of their soul. The most outstanding contributions by Japanese are found in the field of art, particularly in paintings. To the Japanese, beauty is more important than logic or thinking in a philosopic way about man's life. The stress always seems to lie more on how to make life beautiful...’ Het leek me een nogal exclusieve mening, waarvan je in het dagelijkse leven in Tokio, in de rat race om meer geld en status weinig van merkt.

De Kelloggs zetten me bij de Air Terminal af. Ik spoedde me naar mijn vaste uitje in San Francisco, de sauna aan Turk Street. Om 22.00 uur had ik al twee zalige nummers achter mijn kiezen, waar ik na alle frustraties van de diverse massages in India en Japan hard aan toe was. In dit opzicht is Amerika een eldorado waar de boys van wanten weten en er geen gras over laten groeien.

Nam een nachtvlucht via Chicago naar New York.

8 Man, State and Society in Contemporary South-East Asia, ed. R.O. Tilman, Praeger Publishers, New York 1969, 637 pagina's

9 Bill Kellogg was hoofd van de wetenschappelijke afdeling van Lockheed.

10 Zie On Growth II, Putnam & Sons, New York 1975.

29 oktober 1973

New York

Zal blij zijn als ik Peter weer zie.

[p. 8]

Stewart Alsop publiceerde een analyse onder de kop: The Lion, the Fox and the Ass. Nixon is de ass. Alsop voorspelt diens val.

Ging naar de VanderBilt ymca aan 47e Straat. Brandde eerst twee kaarsen in St. Patricks.

30 oktober 1973

Twaalf uur geslapen. Lees altijd van alles in tijdschriften als Atlantic.¹¹ De komende weken is het lezen en nog eens lezen geblazen, ook om me voor te bereiden op de komende gesprekken in de ussr. Andrei Gromyko's zoon, Anatoly, heeft in de vs een boek gepubliceerd, maar het is nergens te krijgen. Ik zou hem in mijn serie interviews willen hebben.¹²

Eindelijk sprak ik mijn oude collega Bernard Person weer. Ik bracht een boeket margrieten mee voor Ro Person, maar Bernard zei ter verwelkoming: ‘Je hebt je geheugen verloren. Ik heb je gezegd: bonbons is altijd goed. Bloemen zijn te veel werk.’ Mevrouw Person huilde zachtjes. Door haar zwakke gezondheid na haar ernstige ongeluk - zij was op straat in een diepe put gevallen - is het leven kennelijk een hel voor hen geworden. Ook is hij nu als professionele journalist compleet geïsoleerd en vrijwel zonder werk. Niemand in Holland bekommert zich meer om de nu bejaarde freelance-schrijver. Ik ben niet in een positie hem te helpen. Heb van alles geprobeerd. Dit moet ook mijn laatste bezoek aan hen worden, want het is niet meer om te doen.¹³

Zag de film The Way We Were met Robert Redford en Barbara Streisand. Gedeelten van het verhaal deden mij denken aan de romance tussen Richard Thieuliette en Margie Bresler. Er waren kwamen trieste momenten van herinnering bij me op, wat me niet vaak meer overkomt bij films.

Heb grondig moeten zoeken naar Frye boots met ringen, voor Peter. Later ontmoette ik vriendin Mora Henskens en Alex van Maarseveen.¹⁴ Voelde me voor het eerst in lange tijd weer close met hem.

11 Aanvankelijk heb ik deze artikelen in dozen bewaard met het oogmerk ze hier ook op te nemen, maar in 1990 met de verhuizing naar Zuid Afrika heb ik alles weg moeten doen. Het zou onbegonnen werk zijn geweest.

12 In 1985 zou ik Anatoly Gromyko naar Nederland halen.

13 Mevrouw Person zou spoedig overlijden: Bernard Person overleed jaren later in een tehuis voor ouden van dagen in New Mexico.

14 Indische jongen die ik in 1961 leerde kennen. Hij zou eind jaren tachtig aan aids overlijden in nyc.

[p. 9]

31 oktober 1973

ymca

Kon niet slapen en wandelde al om 04.00 uur naar het Central Station. Droomde dat Peter telefoneerde en ‘met mij’ zei. In werkelijkheid zal hij ‘schat’ zeggen. Het zou me niet verwonderen wanneer ik zou gaan huilen als ik zijn stem weer hoor. Hoe kan ik toch met de notaris regelen dat Peter krijgt wat ik heb wanneer mij wat overkomt? Verlang ook naar Casper Bake. En Erik.

‘Fate: the parts of life we cannot change.’ - Rollo May

‘We jump in bed with someone, because it's easier than intimacy. Physical nakedness is easier than psychological or spiritual nakedness.’ - Rollo May

‘Men have the fear of being absorbed.’ - Rollo May¹⁵

Heb na veel gedonder in Jamaica voor mijn tr-6 nieuwe New York-nummerplaten kunnen halen. Dat betekent geen parkeerbonnen meer in Amsterdam.

Bij de ingang van de vn verwelkomde Mora me. Zij had een gesprek georganiseerd met Chakravarthi Narasimhan, the undersecretary-general for Inter Agency Affairs op het vn-hoofdkwartier van wie ik wist dat hij tot op de tennisbaan - zonder succes - op Mora had getippeld. Hij had nauw samengewerkt met U Thant. Ik vroeg of hij zijn vorige, nu gepensioneerde, baas miste. ‘Very much so. I talked to him this morning.’ Liep ook binnen bij mijn oude vriend Kenneth Dadzie van Ghana die zijn carrière in vn-verband voortzet en binnenkort naar Genève wordt overgeplaatst. Hij vertelde dat een andere vriend, oud-ambassadeur Thomas Kanza, Patrice Lumumba's eerste vertegenwoordiger in New York, nu aan de Harvard University was verbonden.¹⁶

Bezocht Ned Chase bij Putnam & Sons. De eerste hardcovereditie van mijn Club van Rome-interviews in de vs staat eraan te komen. Putnam & Sons wil ook een paperbackeditie drukken voor universiteiten en colleges. Ik zei het niet eens te zijn met de betiteling van editor van de gesprekken, want ik beschouw mezelf er de schepper en schrijver van.

Zag de film Too Hot to Handle in de Park Miller-cinema. Het bleek outrageous nep te zijn. Een lange reeks seks- en zuigpartijen van jongens met pokdalige gezichten die Wim Hoogenkamp zou omschrijven als ‘engsters’. Decadent en treurig. Er zaten niet eens aantrekkelijke jongens tussen. En zo'n zaal, die

15 Aldus sprak Rollo May met Howard Martin in Human Behavior magazine, oktober 1973.

16 Zie ook eerdere Memoires waarin Dadzie en Kanza voorkomen.

[p. 10]

ademloos zit te gapen. Beangstigend. If you see one you have seen them all, ‘hijgend klaarkomen’.

1 november 1973

Gisteravond bezocht ik mijn Indonesische vriend Hashram Zainoeddhin, de architect en vriend van Harisanto, mijn voormalige roommate. Hij dacht dat het mogelijk was dat Bung Karno oneerlijk was geweest en Dewi de onlangs gepubliceerde brieven achteraf had geschreven om zijn onschuld aan de coup aannemelijker te maken. Hij werd in deze absurde stelling natuurlijk ernstig bijgevallen door Mora Henskens, beiden mensen die Sukarno altijd hebben geminacht en die feitelijk helemaal niets van of over hem weten, buiten wat ze in de dagbladen hebben gelezen. Zo zie je maar hoe je er voor moet zorgen dat je eigen verhaal vastligt, want na je dood komt er geen hond meer voor jou op, laat staan met de waarheid.

Twee kaarsen in St. Patricks. Er werd op een orgel gespeeld. Opeens zag ik mams begrafenis voor me. Heel luguber. Maar wie weet staat mijn moeder nog aan mijn graf.

Lees in sneltreinvaart In Search of Nixon: A Psychohistorical Inquiry.¹⁷ Vooral omdat ik naar Mazlish in Den Vaderland Getrouwe verwijs aan de hand van artikelen. Vanmorgen stond in de Times een foto van Nixon, met de Amerikaanse vlag op zijn revers, die met Kissinger een diplomaat uitzwaaide. Ik dacht opnieuw: de wereld is met die man in doodsgevaar.

Christopher Lehmann-Haupt zegt in de New York Times dat geloof in de psychohistorie zoiets is als ‘faith in a personal God’. Hoe krijgt hij die onzin op papier? Bruce Mazlish is professor geschiedenis aan het Massachusetts Institute of Technology. Mazlish beschrijft zijn vak als een fusie tussen geschiedenis en psychoanalyse. Dat zijn misschien te grote woorden voor wat hij er zelf van bakt.

Mazlish ziet Richard Nixon als volgt: ‘He is a man torn between his Mother's dislike of warfare and his Father's sharp competitiveness: thus, he is extremely ambivalent about his aggressive impulses and tends to deal with them by projection onto others. He is a man haunted by his father's “failure” and driven to avoid that failure for himself and to redeem it for his parent. He compensates for lack of native abilities, where this is the case, by enormous hard work and persistence. He is racked by indecision and by the question of his own courage, especially in crisis. He has had a serious problem with death wishes and

17 Bruce Mazlish, In Search of Nixon: A Psychohistorical Inquiry, Basic Books (1972)

[p. 11]

anxiety in relation to his brothers, (President) Eisenhower and himself. He is an “actor” in the theatrical sense and releases himself verbally in debates. He is a fundamentalist in religion, with a passive acceptance of authority. He projects unacceptable impulses onto others. He identifies his personal interest with the national interest. He exalts strength and fears passivity.’ And so on and so on.

Ik vind Bruce Mazlish maar zo zo. Ik had er meer van verwacht zeker met wat de titel suggereert.

Straks op Schiphol is het full circle: vertrokken richting New Delhi, teruggekeerd uit New York.