Memoires 1972-1973
(2004)–Willem Oltmans–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 269]
| |
Agadir23 december 1972Hotel AtlasLunchte aan het zwembad. Peter genoot totaal. Hij schreef zijn moeder: ‘Het is hier in één woord zalig.’ En tegen mij: ‘Wie van je vriendjes zou hier zo van hebben genoten?’ Het was een lange vlucht met Royal Maroc. Een stop in Tanger. Pas tegen middernacht in onze kamer. Hij sliep weer slecht en had last van hoesten. The Herald Tribune publiceert een Times-hoofdartikel: terror from the skies. Zo is het precies. Het is terreur, niets anders. En een woordvoerder van het Pentagon durft nog steeds zonder blikken of blozen te verklaren: ‘We do not strike civilian targets.’ Maar ze gebruiken b-52 bommenwerpers. Er werden om Kerstmis te vieren door Nixon en Kissinger 20.000 ton explosieven in twee dagen afgeworpen, gelijk aan de bom van Hirosjima. De Times: ‘Administration spokesmen have reported that this brutal assault is intended to convey to North Vietnamese leaders President Nixon's displeasure over Hanoi's intransigence at the Paris peace talks.’ En dan volgt een belangrijke passage: ‘Only last week, however, a responsible American official in Paris indicated that the impasse (in the peace talks) centered on President Thieu's insistence, backed by Pre-sident Nixon, that any agreement specifically recognize Saigon's authority over all of South-Vietnam. This amounts to a demand that the Communists acknowledge a defeat they have not suffered on the battlefield.’ Wat wordt er door Nixon en Kissinger een ontzettend smerig spel gespeeld! Het lijkt wel of niemand er aandacht aan wil besteden.Ga naar voetnoot375 Anthony Lewis verwoordde dit vandaag perfect. Hij schreef: ‘One of the terrible aspects of the massive new America bombing campaign against North-Vietnam has been the inertness of the response in many quarters; worst of all has been the failure of a single person in the United States Government to break with a policy that many must know history will judge a crime against humanity. To send b-52s against populous areas such as | |
[pagina 270]
| |
Haiphong or Hanoi can have only one purpose: terror. It was the response of a man (Nixon) so overwhelmed by his sense of inadequacy and frustration that he had to strike out, punish and destroy.’Ga naar voetnoot376 | |
Kerstmis 1972Ik ben vanmorgen de eerste idioot in een handdoek gedraperd aan de pool. Helaas hangen er sluierwolken voor de zon. Het hotel is inmiddels hartstikke vol en daardoor eigenlijk niet te harden. We zullen het ermee moeten doen. James Reston beweert dat je Nixon niet met Hitler kon vergelijken. Ik schreef hem een briefje dat Nixon inderdaad geen snorretje droeg, maar dat het uiteindelijke resultaat van de kerstbombardementen op volmaakt onschuldige mensen in Azië gelijk stond met het bombardement op Rotterdam, dat ik me trouwens maar al te goed herinner. De as van de vuurzee in Rotterdam daalde boven De Horst in Bosch en Duin neer. Je bent in Agadir trouwens van alle actualiteiten verstoken. Ik denk aan de aarde in Noord-Vietnam, die moet beven onder Amerikaanse bombardementen. Peter trekt al minstens een kwartier baantjes in een nog leeg zwembad, want ‘men’ slaapt immers uit omdat het Kerstmis is? Ik lees, lees, lees. ‘The structure and physiology of the brain furnish no explanation of the psychic process. The psyche has a peculiar nature which cannot be reduced to anything else (...). Without consciousness there would, practically speaking, be no world (...). Consciousness is a precondition of being (...). The carrier of this consciousness is the individual.’ En verderop: ‘Man is a microcosm, a reflection of the great cosmos in miniature (...).’Ga naar voetnoot377 Peter was al een uur weg; hij is op het strand. Ik zat bij een haardvuur te lezen. Ben hem gaan zoeken en ging op het Agadirse stille strand wachten. Toen zag ik hem in de verte uit een duin komen aanhollen. Er waren wel enige Marokkaanse reflectantjes geweest die wat wilden, maar ze zijn niet direct zijn kleur. We liepen samen langs het strand terug. Hij ging slapen. Kurt Waldheim had een oproep gedaan tot vrede in Vietnam. Nixon lachte hem natuurlijk uit. Nixon is, precies zoals ook | |
[pagina 271]
| |
Barbara Applegate het uitdrukte, bezig wraak te nemen omdat hij barst van minderwaardigheidsgevoelens. Opnieuw vraagt de Times: which america? ‘In the same week that American astronauts fired their spacecraft home from the moon, American pilots fired bombs that broke through the heavens over a peasant nation in Asia (...). Are we now the enemy - the new barbarians?’Ga naar voetnoot378 Dat is precies zoals ik het ook zie. Ook James Baldwin luchtte zijn hart in een brief aan de Tribune. Mijn oude vriend Joseph Kraft veroordeelt ‘the senseless terror, which stains the good name of America’.Ga naar voetnoot379 | |
26 december 1972Vandaag was het weer slecht. We namen de bus naar een nabijgelegen stad en bekeken de markt. Ik haat het om op een groepstour te gaan, daarom splitsten we ons meteen af. Armoede heerste alom. Gisterenmiddag zijn we gaan fietsen. We constateerden dat dit soort bezoeken aan verre landen eigenlijk neerkomt op een vorm van pottenkijkerij naar misère. We dronken ergens op een terras koffie alwaar twee oudere Britse nichten ons adviseerden een sauna in Agadir te bezoeken. Dit advies hebben we opgevolgd. We zijn tegen 19.00 uur naar dit etablissement naast de Salam cinema gegaan. Entree twee diram. Een masseur 10 diram. We werden bij twee van deze heren binnengeleid: de één buitengewoon gezet en dik, met één oog en het andere out of focus; de andere masseur was al even unheimisch. Er waren drie catacomben vol naakte lichamen. Het deed aan een Fellini-film denken. Eigenlijk masseerde iedereen iedereen, een soort massaal ‘seksueel knijpen’ zoals Erwin Aschmoneit dit placht te omschrijven. Peter werd van de situatie ter plaatse misselijk. We maakten dan ook rechtsomkeert en gingen terug naar het hotel, gedeprimeerd geraakt door wat we hadden gezien. Peter had op het strand een student ontmoet die hem had gezegd dat Marokko dringend een revolutie nodig had. Een ober die ons bediende zei ongeveer hetzelfde. Schreef André Spoor dat ik de artikelen van Eddy Lachman uit Washington in de nrc maar slap gelul vond, in vergelijking met waar Nixon & Co in de wereld mee bezig waren. Schreef een tweede brief naar Raymond Price op het Witte HuisGa naar voetnoot380 met scherpe kritiek op het Amerikaanse gedrag in Azië. | |
[pagina 272]
| |
27 december 1972Peter is naar het strand. Hij wordt lekker bruin. Hij zei tegen me: ‘Willem, wat zijn we bevoorrecht.’ Dit zou ik zijn moeder willen schrijven. Vercors schrijft in Le Monde precies wat ik - indien ze me het zouden hebben toegestaan - in De Typhoon had willen zeggen. ‘Où est la différence? Entre l'écrabouillage de Guernica par les avions de Hitler et l'écrabouillage de Hanoi par ceux de Nixon, où est la différence?’Ga naar voetnoot381 Vercors noemt eveneens Warschau en Rotterdam. Vercors kan zich in een vooraanstaand Frans blad veroorloven Nixon met Hitler te vergelijken; in Holland krijg je een proces aan je broek, zoals in de dagen dat ‘Johnson moordenaar’ werd geroepen. Waar blijven de Den Uyls, Wiegels, Van Mierlo's? Zelfs Bernard Haitink heeft een protesttelegram naar de Amerikaanse ambassadeur Middendorf in Den Haag gezonden. Het schijnt overigens dat Nixon zelf voor de kerstdagen nu een pauze in bombardementsvluchten heeft gelast. | |
28 december 1972De London TimesGa naar voetnoot382 meldt dat Nixon zijn moordende aanvallen voor 36 uur had gestaakt om de viering van het kindeke Jezus in de kribbe te Bethlehem te eren. Nu zijn ze weer hervat. Reeds 400.000 van de een miljoen inwoners van Hanoi hebben de stad verlaten. De New York Times komt opnieuw op de oorlog terug in een hoofdartikel: what to do? Ook de Times lijkt met stomheid geslagen over ‘the muted popular outcry’ tegen Nixons wangedrag. ‘The apathetic withdrawl of concerned citizens and their representatives in Congress’ lijkt in een gevoel van hopeloosheid en berusting te zijn overgegaan. ‘It need not and must not be,’ aldus de Times. De krant neemt aan dat, nu na Nixon in november ‘a formidable mandate at the polls’ had gekregen, hij van mening is dat hij zijn gang kan gaan. Maar Nixon behaalde die overwinning door ‘a false promise of peace at hand’. Robert Escarpit vraagt zich in Le Monde af wat het verschil is tussen een stad die door een aardbeving wordt verwoest of een stad die wordt platgegooid als Hanoi. ‘Le bombardement fait partie d'un rite qui s'appelle la guerre, et que depuis que le monde est monde les hommes se sont attendus à mourir dans les guerres. Mais je pense aux autres, à ceux qui ne meurent | |
[pagina 273]
| |
pas.’Ga naar voetnoot383 Hij roept op tot solidariteit met wat in Noord-Vietnam gebeurt. Hij heef natuurlijk gelijk. De wereld doet of haar neus bloedt. James Reston spreekt in zijn commentaar over ‘Nixon's power without pity’. Ook deze commentator zegt dat Nixon de indruk wekt te zijn gaan bombarderen ‘not as a necessary instrument of war, but as a brutal weapon of negotiation, and that he feels free to turn the bombing on or off as he pleases (...). The interesting thing is how the President reacted to all this, using power without pity and without consultation and without any personal explanation.’ Ze spreken allemaal wel veel over Nixon, maar het is duidelijk dat Kissinger even schuldig is aan deze oorlogsmisdaden. Michael AllenGa naar voetnoot384, een van de vier Amerikanen die in december Hanoi bezocht, doet verslag van zijn bevindingen in de Herald Tribune. Hij beschrijft ten hemel schreiende toestanden. Je zou vergeten dat we verondersteld worden van de vakantie in Marokko te genieten. Vanmorgen aan het zwembad heb ik Peters moeder een briefje geschreven dat ik wenste dat zij kon zien hoe Peter hier genoot. Het weer trekt op. Het lijkt toch een mooie dag te worden. Ik heb aan Willem Piël van Silver Tours gevraagd wat minder naar Peter te gapen. ‘Hij is ook zo mooi: het hele zwembad, leeftijden van 10 tot 60 jaar, smult ervan.’ We waren op het strand. Peter gaat dan rennen en springen (duikelen) en verdwijnt aan de horizon voor een tijdje. Ik lag op een duintop en een Marokkaanse jongen in kale jeans met een rode wollen muts kwam bij me liggen. Hij was eigenlijk vies. Zijn kauwgom gaf hij door in de mond van een passerend ventje. Hij wreef maar over mijn benen en vroeg tenslotte twee diram, which was okay. Later ging ik Peter zoeken. De ene na de andere jongen meldde zich aan. Ik begrijp niet hoe toeristen hun hart aan hen kunnen ophalen. Om te beginnen willen ze bijna allemaal, als puntje bij paaltje komt, naaien. Dat valt af. Wat blijft erover? Eigenlijk vind ik dit grof misbruik maken van human beings. Het zijn natuurlijk de toeristen die deze jongens zo hebben getraind. Een militair op een brommer vroeg of ik met hem mee ging. Een ander klein baasje vroeg om geld voor zijn moeder. Verder was het op het strand absoluut zalig. De lucht was blauw. De golven leken niet vervuild. Ik trimde in looppas en voel me of ik weer bergen kon verzetten. Je ademt hier een brok pure | |
[pagina 274]
| |
natuur in. Ik werk aan het voorwoord van mijn Club van Rome-boek. Peter leest Aimez-vous Brahms van Françoise Sagan. Gisteren zagen we op de markt een man met een geitje om zijn nek. Hij hield de poten op zijn borst samen. Het dier stootte hartverscheurende kreten uit. Weet zo'n beest dat op weg is naar de slachterij? Eigenlijk zijn we allemaal primitieve Nixons en doen dingen wanneer de omstandigheden er gunstig voor zijn, maar die natuurlijk helemaal niet door de beugel kunnen. We worden geconditioneerd om geitjes te consumeren en wat doen we eraan wanneer ons verstand is gerijpt en ons de ogen opent voor dierenleed? Niets. | |
|