Memoires 1970-1971

[p. 190]

New York

13 januari 1971

Logeerde bij fotograaf Leonard Freed en Brigitta. Zij beklaagde zich dat hij geen kerstboom had willen kopen omdat hij die te duur vond. Ze slaagde erin een tweedehandse boom van vrienden te bemachtigen, waarop hij had gezegd het ding niet te willen zien. Ze moest er een gordijn voorhangen. Intussen had hij door het hele gebouw voor mensen foto's van kerstbomen gemaakt. Toen zij de films voor hem wilde ontwikkelen was er per ongeluk iets misgegaan; nu had hij niets. Ik benijd de meeste huwelijken allerminst.

Zag Andy Warhols film Trash. De meest afschuwelijke dingen speelden zich af, misschien realistisch, maar desalniettemin walgelijk en afstotend. Tegenwoordig halen alleen de meest smerige, vulgaire en weerzinwekkende scènes de filmzalen. Het verhaal van Tristan en Isolde is ouwe koek

Ontmoette Mora Henskens. Ze leek levenloos en verveeld. Ze vindt de vn een absolute puinhoop.²²⁰ Ze had Russische les vanavond. Ze vertelde bij haar vrienden, de Zumpolles, een handtas te hebben gekocht. Fred Zumpolle had haar, omdat het kerstmis was, een korting ter waarde van negen gulden gegeven. Geen wonder dat dit de mentaliteit is om miljonair te worden en dat ik niets heb en nooit iets zal hebben. Het ergste wat je kunt overkomen is doodgaan: liever dat dan negen gulden korting.

Je raakt in New York nooit op mensen uitgekeken. Er werd bovendien overal getippeld.

220 Mora werkte sedert jaren (en in 1990 nog) in een topfunctie op het secretariaat van de vn.

14 januari 1971

Pennsylvania Station

Verliet om 06:00 uur het huis. Sneeuw. Wandelend vanuit de Village naar het station stelde ik in gedachten een eerste brief aan Peter samen. De negerserveerster hoest in haar hand en ontpelt vervolgens het door mij bestelde ei voor ontbijt.

[p. 191]

Metro liner New York naar Baltimore

Wat er in My Lai is gebeurd tart niet alleen iedere beschrijving, maar wat even schokkend is, is de wijze waarop er terugblikkend door de verschillende personages over wordt gesproken. In Fort Benning, Georgia, is een ‘onderzoek’ aan de gang naar wat er zou kunnen zijn gebeurd toen in 1968 in My Lai maar liefst 102 burgers, vrouwen en baby's door luitenant William Calley en diens heldhaftige kameraden werden afgeslacht.

Varnado Simpson, een negerstudent uit Mississippi, die deel had uitgemaakt van de Charlie Company in My Lai, had eerder in een documentaire verklaard dat hij tien tot achttien burgers had neergeschoten. Hij verklaarde tegenover The New York Times dat toen hij tegen Calley had gezegd: ‘I don't want to shoot no lady,’ deze had geantwoord, ‘I am giving you an order to shoot, and if you don't shoot her then you can be shot yourself.’ Ga er maar aan staan.²²¹

Gisteren verklaarde een andere lamstraal, soldaat Paul Meadlo, dat hij en Calley samen zeker 140 burgers hadden neergepaft. De Army prosecutor vroeg hem of hij soms bang was geweest door de baby's te worden aangevallen. ‘Yes, Sir, any baby might have been loaded with grenades that the mother could have throwed.’ Je wordt er toch helemaal ziek van als je zulke waanzin leest. Maar Amerikanen horen al meer dan tien jaar niets anders en zijn er immuun voor geworden. Ze merken het niet meer.

Sergeant Dennis Vasquez getuigde dat via kolonel Oran Henderson van bovenaf het absolute bevel was gekomen de Vietcong met veel meer agressiviteit tegemoet te treden. ‘Weer zo'n Amerikaanse hill-billy,’ zou George de Mohrenschildt zeggen. Zijn eigen directe commandant kapitein Ernest Medina had hem opdracht gegeven ‘to kill everything that moves’ Hij zag Medina naar een meisje lopen dat met haar gezicht in de modder lag. Hij draaide haar met zijn voet om. Ze bewoog, dus schoot hij haar zelf dood. Even later zagen ze een jongetje langs een pad wegrennen. Vasquez getuigde dat Medina had geroepen: ‘Get him, get him?’ Een paar dagen later waarschuwde Medina de sergeant dat er een onderzoek werd ingesteld en hij er goed aan zou doen zijn mond te houden. Het is gewoon kapitein Raymond Westerling in Indonesië in het kwadraat. Dit is dan de hedendaagse ochtendbladlectuur.

Lezing voor de Woman's Club van Roland Park in Baltimore. Vanwege de sneeuwstorm waren er maar dertig dames.

221 E.A. Bennet, The New York Times, Homer Bigart, 14 januari 1971.

[p. 192]

Het scheppen van 500.000 banen voor werkelozen in de vs zou nog geen drie miljard dollar kosten. De oorlog in Vietnam kost 40 miljard. Ik lees The Neurotic Trillionaire.²²² Het is gebaseerd op Richard Nixons fameuze uitspraak dat de vs de eerste trillion dollar economy in de wereld hebben gecreëerd. Het is niet mijn cup of tea als onderwerp, maar van tijd tot tijd is het nuttig de economische kant van de waanzin onder de loep te nemen. ‘There is nothing the matter with Americans,’ schreef G.K. Chesterton, ‘except their ideals. The real American is alright: it is the ideal American who is all wrong.’

Notes to Myself is opgedragen aan de psycholoog Carl Rogers. In een nawoord zegt de schrijver Hugh Prather dat het een plezier was het boek te schrijven. Mij lijkt het voer voor psychologen en dan in de orde van de familie Doorsnee. Prather heeft zijn overpeinzingen kennelijk op eigen kosten uitgegeven: ‘my struggle to become a person.’²²³ Klap het maar weer dicht.

222 Norman Macrae, The Neurotic Trillionaire, A Survey of Mr. Nixon's America, subeditor London Economist, Harcourt Brace Jovanovich Publishers, New York 1969.

223 Hugh Prather, Notes to Myself, Real People Press, Lafayette, California 1970.

15 januari 1971

Ontmoette - op introductie en de suggestie van dr. Philip Handler, de president van de National Academy of Sciences in Washington D.C. - dr. Joseph Slater, die president is van The Salk Institute in La Jolla, Californië, president van het Aspen Institute for Humanistic Studies in Aspen, Colorado en president van de Anderson Foundation in New York. Hij had ontbeten met senator Jacob Javits, die vandaag nog een bepaalde kwestie met senator J. William Fulbright zou bespreken. En tegen zijn secretaresse: ‘help me hieraan herinneren.’ Slater bleek een wandelende bron van informatie. Hij gaf me verschillende waardevolle introducties. Ik zou een juweel van een film over think tanks kunnen maken, inbegrepen die in Aspen. In de vn liep ik tegen ambassadeur Ruslan Abdulgani aan die ik vertelde van de réwél²²⁴ met Dewi in Parijs. Hij keurde het gebeurde ten zeerste af. Ik zal hem alles nog wel uitleggen. Ook zei ik het onaardig te vinden dat hij in Holland was geweest en geen contact had opgenomen. Hij had een bezoek gebracht om na te gaan hoe het zijn zoon bij Philips verging.

Schreef freule E.B.J. Röell, hofdame van de koningin, dat ik buitengewoon gelukkig was dat zij haar bezoek aan Indonesië had afgelast.

Zag Eric Segals Love Story. Ik kwam natuurlijk in tranen naar

224 Behasa Indonesia voor botsing, ruzie.

[p. 193]

buiten en was behoorlijk van slag. Wandelde via 46 Street naar First Avenue. Ik besloot in deze toestand naar Loet Kilian te gaan. Ryan O'Neal en Ali MacGraw speelden het verhaal van Segal subliem. Bijna echt, tenminste voor de duur dat je in de cinema zit en minstens het eerste uur erna. Vincent Canby schreef in de Times dat de film ‘beautiful and romantic’ is. De film behandelt een love affair ‘so perfect that even the death that terminates it becomes a symbol of its perfection.’²²⁵ Ik associeerde het hele drama natuurlijk met de liefdesgevoelens voor Peter, wat de emotionaliteit in de overdrive deed belanden.

225 The New York Times, 15 januari 1971.

16 januari 1971

Sunny, crisp, icy cold wheather.

TWA flight 803 naar San Francisco

Het toestel is nagenoeg leeg. Hoeveel vluchten zijn er op één dag van New York naar Californië en bij hoeveel elkaar beconcurrerende maatschappijen? We betalen op die manier natuurlijk veel te veel.

Mevrouw Lyndon Johnson bedankte voor mijn brief over haar televisieoptreden dat inderdaad prima was.²²⁶ Wim en Hetty Wertheim zonden een kaart uit Peking. Ze zullen Djawoto zeker hebben ontmoet. Wat zou ik die man graag spreken.

Mijn vriend Joseph Kraft beschouwt Henry Kissinger in Harper's.²²⁷ Hij kan dan wel in Parijs willen onderhandelen over Vietnam, maar intussen worden dagelijks in Zuidoost-Azië aan alle kanten mensen vermoord, een slachtpartij die nu al tien jaar voortduurt en waarvan ieder weldenkend mens weet dat deze nergens op slaat. Suharto vermoordde in één jaar meer mensen dan in tien jaar in Indo-China zouden omkomen, maar niemand spreekt hierover, want die meneer speelt het spel met Washington en Den Haag mee, dus dan mag dat gerust. Wanneer Kraft ergens tot de conclusie komt: ‘Kissinger has carefully camouflaged his true colors,’ dan ben ik dit met hem eens. Daarom mag ik de man eigenlijk niet. Ik vertrouw hem niet verder dan mijn neus lang is. Kraft: ‘He has betrayed the trust of innocent people, and induced a suspension of disbelief among normally vigilant persons. He has caused some of the very best men in government to leave the government.’ Precies. Dat is Kissinger ten voeten uit. Ik moet hem evenmin.

226 Zie bijlage 11.

227 Harper's magazine, januari 1971 (maandblad).

[p. 194]

17 januari 1971

San Francisco

Overnachtte in de sauna aan Turk Street. De activiteiten in die club grensden soms weer aan het ongelooflijke. Ik ontmoette twee kerels. Eén bleef uren bij me in mijn cabine liggen. We voltrokken twee volledige afruknummers. Shit. De jongen, die urenlang in mijn armen lag, kon ik door de duisternis eigenlijk niet werkelijk zien. Hij had een heerlijk gespierd lichaam. We zochten allebei eigenlijk alleen maar een andere body, zonder noemenswaard veel te spreken. Ons sperma vermengde zich tussen onze omstrengelde lichamen. We lieten elkaar niet los, eigenlijk, tot na de tweede uitbarsting een uur later of zo en gingen daarna douchen.

Kocht A Separate Peace, geschreven door mijn Yale-vriend, John Knowles.²²⁸

228 John Knowles, A Separate Peace, Random House, New York 1971. Kon er niet doorkomen, zelfs niet door het begin. Lees geen romans.

Los Altos Hills

Bill en Marjorie Kellogg hadden een party van dertig mensen voor me georganiseerd, goed bedoeld, maar niets voor mij. Bill, die zich nu een puntbaardje heeft aangemeten, noemde ‘de heer J.B. Rhine’ een oplichter. Rhine was de onderzoeker van extra-sensory perception (esp) waarmee Croiset proeven had gedaan. Volgens Bill was niets van wat de heren Rhine, Croiset en Tenhaeff uitspookten ook maar in de verste verte wetenschappelijk te bewijzen en moest onder het hoofdstuk ‘onzin’ worden samengevat. Ik bestreed dit. Hij is een inspirerende persoon om mee te debatteren. Overigens denk ik soms wel eens dat esp gewoon gissen blijft, soms raak, soms er faliekant naast.

18 januari 1971

Marjorie, die een lezing aan Foothill College voor me regelde, reed me er naartoe. Wat een schitterend aangelegde onderwijsinstelling. De modernste architectuur. Die kinderen beseffen niet hoe gezegend ze zijn. Zo had ik ook wel willen studeren op die leeftijd. De zon scheen stralend. Ik keek mijn ogen uit - of liever kwam ogen te kort - om de guys and girls in me op te nemen die er rondliepen in boots, jeans en de meest aantrekkelijke outfits, met losse, wuivende haren (lang) in de zachte bries rond de heuvels. Food for thought and food for bed all around. Er zijn op Foothill College vijfduizend dagstudenten en vijfduizend night-class students. Er werd bij vermeld dat er nu ook honderd negerstudenten waren toegelaten.

[p. 195]

's Avonds sprak ik opnieuw lang met Bill Kellogg. Hij mag dan hoofd van het wetenschappelijke departement van Lockheed zijn, maar soms bezorgt hij me de rillingen bij sommige van zijn uitlatingen. Hoe kon ik verklaren dat ik C.G. Jung als een van de belangrijkste minds van de 20ste eeuw beschouwde. Dacht ik dat soms ook van Sigmund Freud? Natuurlijk deed ik dat. Ik zei Freud zelfs belangrijker dan Jung te vinden. ‘You are a test-tube type scientist,’ snauwde ik hem toe. Volgens Bill geldt er absoluut niets voor waar wat niet waterdicht en wetenschappelijk bewezen kan worden. If not scientifically proven then shut up. Ik vroeg hem: ‘What are you doing with the poetry, the mystique in life? Or doesn't it simply exist for you?’ Hij hamerde door. Statistieken bewezen absoluut niets, zoals de zogenaamde statistieken dat je van sigaretten roken kanker zou kunnen oplopen. Alle kankeronderzoeken leken absoluut nergens op. Hij heeft een prima gevoel voor humor en ik amuseer me met onze debatten, maar ik kan zijn overall patterns of thinking niet waarderen. Marjorie zat intussen drie uur op een college creative writing op Foothill. Ze hebben langzamerhand een zogenaamd ‘zwijgend huwelijk’, hoewel Marjorie een ondernemende en aantrekkelijke vrouw is. Ze passen alleen niet bij elkaar. Indertijd adopteerden ze een tweeling.

Wim Outman, medestudent van Nijenrode uit de jaren 1946-1948, telefoneerde. Hij had in de krant gelezen dat ik op Foothill zou zijn. We logeerden indertijd (1947) samen bij ir. H.A.G. Hazeu van Philips toen we drie dagen het bedrijf bezochten als onderdeel van ons studieprogramma. Ontmoette hem met zijn vrouw. Hij was een dikke typische Yankee zakenman geworden, die voor J.C. Penney Company werkte. Hij bemoeide zich met de elektrische equipment in honderdzesendertig department stores in de San Francisco-regio.²²⁹ Ik dankte de hemel dat ik na Nijenrode iets anders met mijn leven had gedaan. Toch voelde ik een zwak voor Wim, die in Indië was geboren.

229 Niet zo lang na dat bezoek hoorde ik dat hij aan een hartaanval was overleden.

19 januari 1971

Los Altos Hills

Vanmorgen met Marjorie naar Foothill College vertrokken. Ik gaf er een lezing in een college-journalistiek.

Dankzij Marjorie's activiteiten waren er de avond voor mijn lezing ongeveer tweehonderd mensen opgetrommeld, behalve studenten ook buitenstaanders. Marjorie zei later dat verschil-

[p. 196]

lende voormalige vluchtelingen uit Indonesië woedend waren geweest over mijn ‘biased views’ ten aanzien van Sukarno en ten detrimente van Suharto. Ik was zelf niet zo tevreden, maar in ieder geval hadden de jonge mensen, die na de lezing om me heen dromden, er kennelijk wel iets aan gehad. Een political science-professor met een grijs ringbaardje (Turtle?) zei genoten te hebben. De Outmans zeiden helemaal niets, dan weet je het wel. We gingen met zijn allen naar de Village Pub in Woodside.

20 januari 1971

Vanmorgen begeleidde Marjorie me naar nog een college, ditmaal van een klas journalistiek samen met een klas politieke wetenschappen, voor een tweede informeel college. Had eerder een Panamese jongen, Mark Ostrander, ontmoet, die in een Alfa rondreed. ‘My grandfather is Supreme Justice in Panama.’ Hij kwam me vanmiddag weer halen. We lunchten samen. Tweeëntwintig jaar. Heb het onderwerp Fidel maar vermeden.²³⁰ Zijn keurige visitekaartje zit in mijn dagboek.

Om 18:45 uur vertrok ik met United Airlines flight 422 naar Boise, Idaho. Typisch Bill en Marjorie. Ze dropten me niet op het vliegveld van San Francisco maar gingen mee tot aan de slurf. The New York Times publiceert een zogenaamd Asia Survey. Alle landen in dit gebied worden genoemd, inbegrepen Maleisië. Geen woord over Indonesië. Suharto mag zich gelukkig prijzen dat de Amerikaanse pers bijna nooit over zijn land bericht. De meeste Amerikanen hebben nog nooit van Indonesië gehoord, laat staan dat ze zouden weten waar het ligt.

Werd in Boise afgehaald door de associate director of Non-Western Studies van Northwest Nazarene College in Nampa, Bartlet McKay. Hij vertelde dat nadat hij Japans had leren spreken hij dichter tot Japanners dan tot Amerikanen was komen te staan. Ik wist dus al meteen hoe laat het was. Werd ondergebracht in de belachelijk luxueuze Rodeway Inn te Boise.

230 Wat ik nu eigenlijk zou willen weten is hoe het verder met die jongen is gegaan. Hij moet nu 42 jaar zijn.

21 januari 1971

Boise, Idaho

Het zou een uiterst gedenkwaardige dag worden. Ik schreef Barbara Applegate een brief om haar te bedanken voor het boeken van deze lezing.

Allereerst heb ik David Ellis, een senior-student ontmoet. Weer een jongen die cello speelde net als Jonathan Raymond. Alleen deze kerel had zijn eigen cello gemaakt en erop meegespeeld in

[p. 197]

het Boise Symphony Orchestra. En wie was de dirigent? Thijs Abas, een jongen waarmee ik niet alleen op het Baarns Lyceum in de klas had gezeten, maar ook muziek mee had gemaakt. Later kwam Thijs naar het motel. Hij heeft vier zonen waaronder een tweeling. Hij herinnerde zich zelfs nog hoe broer Hendrik en ik wegens wangedrag in het treintje van Baarn naar Den Dolder en Bilthoven in Soestdijk eruit werden gezet. Toch vind ik hem, als mens te koud, net als Tony d'Almeida, de dirigent uit mijn studententijd in Yale.

Ik sprak in Culver Hall op Northwest Nazarene College. Mijn honorarium was 650 dollar. Er waren meer dan duizend studenten aanwezig. Er werd eerst gebeden. Ik ontvouwde maar eens het thema dat Amerika één van de landen was waar het meeste gebeden werd, terwijl datzelfde Amerika zich met een lange reeks onheilige activiteiten rond de wereld bezighield, van het blokkeren van Cuba en China, tot en met het vernietigen van Zuidoost-Azië. Dit leverde tijdens de lunch met vijf studenten en faculty nogal hevige discussies op, onder anderen met dr. McKay die mij een reprimande uitdeelde voor gebruik van het woord shit, een reprimande die ik zei niet te accepteren. Ze spraken me bovendien steeds aan met dr. Oltmans wat ik belachelijk vond. Ik maakte er dus een einde aan.

Een vrouwelijke verslaggever van het station kboi-tv kwam een gesprekje filmen. ‘When did the Dutch leave Cambodia?’, vroeg ze.

‘What!’

‘Sorry, I mean Indo-China.’

Ik vond eigenlijk Thelma Culver, de dame die de NonWestern Studies runde, een stuk progressiever dan meneer McKay, die zich met de wereld bezighoudt en zuiver zwart-wit denkt. Hij wilde me bovendien er per se van overtuigen dat hij op herten joeg voor gebruik van het vlees.

Ik had verschillende ontmoetingen met kleinere groepen studenten en al met al vond ik het een heerlijke dag. Maar Dave Ellis was het hoogtepunt. Een sexy knulletje met een baard, bruine ogen, geile jeans en een grote bruine vilten hoed, zoals ze die in Idaho dragen. Ik zette hem op, paste precies. Hij had zelf de leren band er omheen gemaakt. Ik vroeg hoeveel het ding kostte. Voor twaalf dollar kon ik hem krijgen. De koop werd gesloten. Nu word ik aangegaapt met die sombrero op mijn hoofd. Trok met Dave op, en kocht boots. We verzonden ze per boot naar Amerbos.

[p. 198]

22 januari 1971

08:00 uur United flight 409 van Boise naar San Francisco

Dave Ellis reed me gelukkig van Nampa terug naar het vliegveld van Boise, Idaho. Er ontwikkelde zich een heerlijk gevoel tussen ons.²³¹ Een jongen van eenentwintig en een man van zesenveertig. Waarom niet?

Belandde om 13:15 uur in Turk Street, keek naar Nixons State of the Union-toespraak en sliep. Wat verkoopt die man een empty shit aan dit volk dat alles voor zoete koek slikt. Er werd natuurlijk voor senator Richard Russell gebeden. Kan niet missen. Dat is de man die de zaak met de befaamde Warren Commissie inzake Dallas heeft helpen flessen. Hij zal nog niet jarig zijn wanneer hij jfk boven tegenkomt. En terwijl ik in de Club naar Nixons kletspraatjes luisterde kwam er in de tv room een lekkere vent naast me zitten die met zijn hand onder de handdoek graaide die ik om mijn middel had. Hij kon zich niet beheersen, rukte de handdoek weg en stak mijn penis in zijn mond op het moment dat de president helemaal tegen het einde van zijn rede over de oorlog in Vietnam begon. We zijn toch maar naar mijn kamer gegaan. Van het een komt het ander bij dergelijke onstuimigheid en deze keer wist de jongen de zaken zo te draaien dat ik hem heb geneukt. Dit betekent dat ik waarschijnlijk weer gonorroe heb opgelopen en in New York opnieuw naar Papa Stern zal moeten om een prik te halen.²³² Het is tegen al mijn principes, maar met die hevigheid was de zaak niet meer in de hand te houden. Hopeloos. En we stonden pas aan het begin van de avond in Turk Street. Later om 01:30 uur lag ik met een negerjongen te rommelen op het enorme ronde waterbed op de bovenste verdieping. We werden spoedig omringd door een grote groep jongens in alle kleuren van de regenboog. En de zaak ontaardde in een gigantische gangbang die ik voor geen goud had willen missen.

Om 06:30 uur had ik me uitgebreid gedoucht en geschoren en wilde me net gereedmaken om naar het vliegveld te vertrekken toen ik iets zachtjes aan de deur van mijn cabine hoorde en de deur zag openschuiven. Er stond een absolute schoonheid van een Japanse jongen voor mijn bed. Dit werd het derde wilde nummer in achttien uur, wat bewijst dat de organen nog altijd prima functioneren.

231 Dave Ellis is weer zo'n jongen waar ik veel voor over zou hebben om te weten hoe het hem is vergaan. Zou hij bijvoorbeeld nog cello spelen?

232 Dr. Frederick Stern was mijn arts in New York.

[p. 199]

12:00 uur United flight 515 San Francisco - Los Angeles

Jung: ‘“Physical” is not the only criterion of truth: there are also psychic truths which can neither be explained nor proved nor contested in any physical way.’²³³ Dat is nu precies wat ik Bill Kellogg in Los Altos Hills duidelijk probeerde te maken. Jung noemt ‘the psychic experience to a certain extent independent of physical data.’ Jung zegt: ‘Nature is the mistress, the soul is the disciple: what the one has taught, or the other has learned, has been delivered by God, who is, in truth, the Master even of the mistress herself.’ Vreemd toch dat zelfs C.G. Jung verstrikt zit in dit concept ‘God’ omdat het hem met de paplepel werd ingegeven. Zijn vader was theoloog. En ik herinner me hoe Jung zijn schooljaren beschreef als een monumentaal innerlijk gevecht over zijn concept van God.²³⁴ Hij lijkt er nooit meer echt afstand van te hebben kunnen nemen. Onbegrijpelijk.

Ik denk aan Peter, was hij nu maar hier.

Die Panamese jongen, Mark Ostrander, stelde ik de vraag of hij broers of zusters had. Tot mijn ontsteltenis vertelde hij: ‘I had an elder brother but I lost him when we were teenagers.’ Ze waren van een springplank aan het duiken. Zijn broer liet Mark voorgaan. De broer volgde, maar de plank liet op hetzelfde moment los, kwam naar beneden, raakte het hoofd van Marks enige broer, die op slag dood was. Jung zou geantwoord hebben: ‘God's mysterious ways, my son.’ Ik doe het er niet voor. Gerard Croiset zou antwoorden: ‘Die jongen had zijn taak op aarde volbracht’, alsof het dobbelspel van het ‘er zijn’ toch keurig in een opperste goddelijke computer zou worden afgedraaid. Mark vertelde Marjorie Kellogg dat zijn ouders dit jaar tijdens een Europese reis twee Mercedessen SL 300 hadden gekocht en één ervan naar Panama en de andere naar New York hadden verscheept. Hij droeg overigens een nogal shabby doublebreasted kostuum van goedkope makelij. Ook vertelde hij dat de politie in Panama door Washington werd betaald ‘and by cia murderers from Los Angeles.’ Ik geloof het graag.

Werd door mijn oude vrienden, Frederick en Wies Wallace, hij (neger) majoor van de luchtmacht en zij een Indisch meisje uit Holland,²³⁵ van het vliegveld gehaald. Logeerde bij hen in Canooga Park. Het was heerlijk in een vertrouwd milieu te zijn.

‘If the mind is kept in use, its used powers are inexhaustible,’ aldus schrijft een professor van Columbia University, Gilbert

233 C.G. Jung, Answer to Job, the problem of evil: its psychological and religious origins, Meridan Books, New York 1970, p. 14.

234 C.G. Jung, Memories, Dreams, Reflections, Vantage Book, New York 1963 School Years, blz. 24 tot 83.

235 Zie Memoires 1953-1957.

[p. 200]

Highet. Hij onderstreept dat ‘the men of the West liked wealth and enjoyment, the men of the East liked thinking.’ Ik vrees dat dit juist is. Highet: ‘All things pass into mystery (...). We are not intended only to diagnose and calculate, but also to wonder, to admire, to expect the unexpected (...). Not one of us knows what his own mind can do, or will produce.’ Heerlijk vind ik deze uitspraak: ‘We are all cave men. The cave we inhabit is our own mind (...). The self is hidden. We do not know ourselves, our brothers and sisters, husbands or wives or children. No friend knows his friend. Yet all this mystery holds greatness as well as darkness.’²³⁶ Zou deze passages aan Bill Kellogg van Lockheed moeten toezenden.

236 Gilbert Highet, Man's Unconquerable Mind, a Columbia University paperback, New York 1966.

25 januari 1971

Hollywood

Logeer bij Bill Bast en Paul Huson in hun nieuwe huis aan Whitley Terrace. Ik zit op het terras bij het zwembad en wenste dat Peter hier was. Ze zijn lief en vriendelijk voor me. Ik heb maar weinig vrienden als zij. Paul roasted pork. We dineerden met een heerlijke wijn erbij. In mijn kamer heb ik een kleurentelevisie met afstandbediening. Ga een lange, lange brief aan Peter schrijven.

26 januari 1971

nbc laat beelden van soldaten in Vietnam zien die openlijk verklaren dat officieren die in hard drugs handelen door hen aan het front worden neergepaft. Niemand lijkt erover na te denken dat het nu reeds zover is gekomen.

Schrok van de grove wijze waarop Bill Bast - zelf schrijver - zich uitliet over Mishima. ‘A total madman, a fascist, who wanted to put the Emperor back into full power (...). He did precisely what he should have done: no place for someone like that in the modern world (...). Now this cost money.’

Dave Ellis bleef in Boise bij me in het motel slapen. Ik herinner me nu dat hij in zijn slaap luid en duidelijk zei: ‘What does he mean?’ Hij zei dat hij over mijn lezing had gedroomd. Intussen legde Paul de kaart en er kwam uit naar voren dat Peter nooit Philip Nasta zou verlaten. Hij adviseerde dat het beter zou zijn de realiteit onder ogen te zien.²³⁷

We dineerden in Scandia met enkele cbs-producers en top executives en hun vriendinnen en vrouwen.

237 Dat was er dus glad naast.

[p. 201]

27 januari 1971

Hollywood

Jim Garrison heeft een persconferentie gegeven en deelde mee dat hij zijn onderzoek naar de moord op jfk in Dallas permanent staakte. The crooks always win. Dat is dus het einde van dat hoofdstuk.

American Airlines, flight 194 Los Angeles - Chicago

We dronken op het terras koffie en mijn vrienden Bill en Paul dropten me op het vliegveld. Op de koptelefoon is de tweede symfonie van Rachmaninov horen. Tranen. Schreef Dewi Sukarno.²³⁸

Stapte over op een vlucht naar Fort Wayne, Indiana, waar ik morgen moet spreken voor de Woman's Club.

Schreef mam.

238 En Dewi stuurde mijn brieven ongeopend terug naar Amerbos. Die brief moet dus in mijn dagboek zitten.

29 januari 1971

New York

Dat was dan het vierde optreden voor de dames in Fort Wayne. It makes no sense. Ik houd van het honorarium nog geen 100 dollar over.

Lieve brief van mam, maar niets van Peter. Voelde me belachelijk dat ik hem op reis voortdurend op de hoogte hield en schreef. Dave Ellis schrijft over enige reacties op mijn ontmoetingen met de studenten in Nampa, Idaho. ‘Reactions are still running high to your visit. At this moment a boy is entertaining an entire table of girls by imitating the speech you gave in the morning. You have been deemed everything from an atheist communist to a christian saviour. To say the least, however, I am surprised at the tremendous support for your ideas given by most people. Even the Koller twins - you remember the two guys with sharp-pointed cowboy boots and crew cuts - were defending your ideas with gallant accord. That in itself makes your dissertations extremely worthwhile - when proponents of the far right view of ignorance - open their eyes to understanding and truth based on reason. Greetings from all. Lots of stuff, David.’²³⁹

Professor Gilbert Highet: ‘It is certainly possible that the future of human thought is this: that it will be swamped under a flood of human silliness (...). Another possibility is, that the human mind may commit suicide (...). A third possibility is

239 Zie ook bijlage 12.

[p. 202]

that human thought will be deliberately forcibly controlled and limited.’ Een andere schitterende observatie: ‘Our mind wishes to take in everything, yet knows it cannot. There is the paradox. Knowledge must know its own limits.’

30 januari 1971

De shoe-shine man: ‘Don't you want to live as long as possible? I do.’

‘Sometimes.’

‘Man, you have a problem.’

‘Yes, I love a boy, but he does not love me.’

‘So, who's problem is it?

‘You are better than a psychiatrist.’

Lachend: ‘There are millions of boys all over. Look for someone else. It is the same with brods (...).’

31 januari 1971

Telefoneerde met Paris Flammonde. ‘We have written off Jim Garrison completely. He behaves irratically. I lined him up for a couple of shows when he was in town for his book promotion. He did literally not show up at studios, nor does he reply to telephone calls or letters.’

Ben in Garrisons A Heritage of Stone²⁴⁰ bezig. Het boek is verre van grillig of excentriek. Het is juist een uitstekend gedetailleerd verslag van wat Garrison heeft gedaan teneinde de feiten van Dallas boven tafel te krijgen. Hoe John Leonard in hemelsnaam, sprekend over de Warren Commissie, in The New York Times kon schrijven: ‘I prefer to believe that the Warren Commission did a poor job, rather than a dishonest one’,²⁴¹ gaat mijn verstand te boven. Warren, chief justice, en zijn kornuiten in het complot waren immers voor het opzettelijk afleveren van een rapport vol leugens ingehuurd! Dit gebeurde, zo heette het, in het nationaal belang. De moord op jfk - ik blijf ervan overtuigd - zou in ieder ander land ‘een staatsgreep’ hebben geheten.

240 Jim Garrison, A Heritage of Stone, G.P. Putnam & Sons, New York, 1970.

241 The New York Times, 1 december 1970.

TWA flight 259, Newark naar Pittsburgh

Nam een bus naar Sewickley, waar ik in het Holiday Inn overnachtte.

1 februari 1971

Er was een lunch gevolgd door mijn lezing. Het was een repeat performance en de dames van de Woman's Club schenen tevreden.

[p. 203]

2 februari 1971

Leonard Freed had Dick Top te gast, dezelfde kerel die Peter bij Actors Studio had gebracht. Hij adviseerde dat Peter hier tenminste één jaar lessen zou nemen, liever dan in Maastricht.

Nam de shuttle naar Boston en ontmoette om 11:00 uur professor Geoffrey Kemp in de Fletcher School of Diplomacy van Tufts University. Hij was aardig, sprak veel en keek me daarbij eigenlijk nooit aan. Hij was in 1968 in Indonesië. Hij voorzag economische groei van Japan gedurende de jaren zeventig en van China gedurende de jaren tachtig. Hij was bereid aan een film over zijn school als onderdeel van think tanks in de wereld mee te werken.

Om 13:00 uur had ik in de Faculty club van het Massachusetts Institute of Technology een afspraak met professor Jay W. Forrester. Hij was de man die de afgelopen vijftien jaar met steun van de Ford Foundation the dynamic structures of social systems met behulp van computerberekeningen nader onder de loep had genomen. Zijn eerste studie betrof de grote steden en werd samengevat in Urban Dynamics. Hij is nu bezig, niet met een industrial model of een urban model, maar met een world model.

Over think tanks gesproken. Dit is de man die ik moet hebben voor mijn nos-film. Hij kwam binnen en deed me aan leraar Bazendijk van het Baarns Lyceum denken. Hij maakte een beetje een schoolmeesterachtige indruk. Hij had een Indiër meegebracht, die in het laboratorium met hem samenwerkte. Hij noemde, waar hij mee bezig was, een totaal nieuwe tak van wetenschap: dynamic system analysis. Ze waren vier maanden geleden begonnen deze methode toe te passen op een nieuw wereldmodel. Op 29 juni 1970 had hij in Bern een bijeenkomst van de Club van Rome bijgewoond, welke laatste uit een groep van vijfenzeventig vooraanstaande heren bestaat, die volgens zijn system dynamics-methode willen laten nagaan wat van de toekomst van de wereld zou kunnen worden verwacht. Als een soort lopend vuurtje ben ik bepaald door McGeorge Bundy²⁴² en dr. Philip Handler op een nieuw spoor gezet. Boeiende zaak.

Als afgesproken kwam Jonathan Raymond me om 14:30 uur op het mit afhalen. Hij zag er bleek en wat verslonsd uit. We namen een taxi naar Harvard Square. Hij werkt nog steeds in een parkeergarage. Hij woonde in een dump met een matras op de grond, samen met een andere jongen: ‘He is really nice, I

242 En dan te bedenken dat ik alleen maar naar McGeorge Bundy toestapte omdat ik me groen en geel ergerde aan de valse voorstelling van zaken over Nieuw-Guinea door Luns. Hierdoor deed ik totaal nieuwe ontdekkingen zoals de Club van Rome.

[p. 204]

mean it’. Geleidelijkaan werd hij rustiger. We aten ergens en ik begon het licht in zijn ogen weer te herkennen. Na wat doorvragen bleek dat hij een zoontje van drie maanden had: Adam. Het kind was bij zijn moeder in Chicago. Ik dacht dat ik Jonathan enigermate kende. Zijn vriendin moet dus, toen hij bij mij in Holland was, zwanger zijn geweest, waar hij met geen woord over repte. Hij had geprobeerd haar over te halen het kind te laten aborteren, want hij wilde geen gezin beginnen. Vervolgens probeerde hij de jongen voor adoptie in aanmerking te laten komen. En toen hij steeds minder geld stuurde hoorde hij op den duur niets meer van haar. ‘I told her what to do, now it is her responsibility.’ Ik was van de kaart door zijn verhaal, wat hij merkte en waarop hij zei: ‘Didn't I tell you?’ Gelukkig was hij minder zeker van the great revolution, die zich in de vs zou gaan voltrekken, maar geloofde nog wel steeds dat ondergrondse krachten voor 1 mei ‘a big military action’ planden. Hij voorzag de grootste problemen als Nixon de oorlog in Vietnam niet zou terugdraaien. Deze middag verliet ik mijn vriend met meer zorgen om hem dan ooit.

The New York Times wijdde een omslagverhaal in de Magazine Section²⁴³ aan homoseksualiteit. Dit geldt zeker als een streep aan de balk. De aanleiding is gedeeltelijk dat E.M. Forsters boek Maurice gaat verschijnen. Ik wacht wel op de film. Er moest van 1915, toen Maurice werd geschreven, tot nu worden gewacht omdat ‘men’ er nog niet rijp voor was. En dan te bedenken dat in de Griekse cultuur in de zesde eeuw voor Christus openlijke homoseksualiteit de normaalste gang van zaken was. Hoeveel eeuwenoude Griekse vazen en aardewerk zijn niet bewaard gebleven waarop oudere mannen in gezelschap van jongelieden staan afgebeeld bij het aanbieden van geschenken of waarbij de ouderen de jongeren omhelzen, cajoleren, prikkelen en seksueel proberen op te winden? En nu komt in 1970 de schrijver Merle Miller bijna tweeduizend jaar na de komst van Christus met een aarzelend en voorzichtig gestelde beschouwing over homoseksualiteit in Amerika.

Merle Miller haalt bijvoorbeeld andermaal aan dat dr. Alfred Kinsey in 1948 in zijn studie The Sexual Behavior in the Human Male tot de onvermijdelijke conclusie kwam dat zevenendertig procent van alle mannen minstens één homoseksuele ervaring in hun leven hadden gehad of zouden hebben. Hij citeert de therapeut George Weinberg die zegt: ‘I would never consider a person healthy unless he had overcome his prejudice against

243 The New York Times, 17 januari 1971.

[p. 205]

homosexuality.’ Voltaire schijnt eens de koffer te zijn ingedoken met een Engelsman. Toen deze terugkwam voor meer antwoordde Voltaire: ‘If you try it once, you are a philosopher; if twice you are a sodomite (...).’ The National Institute of Mental Health in Amerika schat dat er drie tot vier miljoen mannen overheersend homoseksueel bezig zijn. Wegens de sociale barrières ligt in werkelijkheid dit cijfer - Amerika is geen Griekenland van voor de komst van Christus - natuurlijk veel en veel hoger. Nog altijd beschouwt 63 procent van de Amerikanen (volgens een Harris-poll) het schadelijk voor de samenleving wanneer er steeds meer homo's bij komen. Ouders doen het in hun broek bij de gedachte dat hun zoon in het homocircuit terecht zou kunnen komen. Maar wat voor environment hebben die ouders voor hun zonen opgezet? Money, auto's, drugs, jeans, boots en lange haren en dan kijken ze verbaasd, wanneer bij het ontstaan van een dergelijk circus de boys of the band met elkaar rollebollen. Het zou vreemd zijn als ze het niet deden. Eén passage in Millers artikel frappeert me. Het handelt over massahysterie in Boise, Idaho - waar ik net vandaan kom - in 1955 nota bene. Men ontdekte in die dagen een homo-onderwereld, die Boise op zijn kop zette. De straight mensen raakten dermate in paniek dat velen Boise verlieten om zich elders te vestigen, anderen werden weggejaagd en vervolgd en sommigen werden voor de rechter gebracht en kregen zeer lange gevangenisstraffen. Daar zitten we dan met onze raketjes naar de maan, maar de heren Plato en Socrates zouden over deze ‘beschaving’ minstens de wenkbrauwen fronsen.

Tieneke Kilian belde dat er een brief van Peter was. Eindelijk. Hij had dermate vermoeiende en frustrerende weken in Maastricht achter de rug dat hij 's avonds niet tot schrijven kwam. Hij wil een lerarenbeoordeling eind februari afwachten en anders zet hij een dikke streep onder zijn Maastrichtse periode. Dat is misschien maar beter ook. ‘Dan trek ik daarop de wijde wereld in (...). Ik geloof dat ik toch erg veel van je gevoelstoestand begrijp (we zijn toch halfbroers), ook al kan ik er weinig aan doen. We lopen beiden met de ziel onder de arm en kunnen er, bij God, niets aan veranderen.’ Peter zit over deze stuurloosheid diep in de put en ik zal alles doen om hem eruit te helpen.

George de Mohrenschildt schrijft en zendt een introductie voor Yolande en Pierre Giraud in Parijs, die met zijn manuscript bezig zijn. Hij stelt voor dat ik hen zal ontmoeten om te zien of we iets in Frankrijk van de grond kunnen krijgen. Heb inmiddels ook het boek over Lee Harvey Oswald van twee an-

[p. 206]

dere Franse vrienden van De Mohrenschildt in handen - dat kennelijk ook op gesprekken met George en Jeanne is gebaseerd - maar ik ken hun verhaal en kan niet alles lezen.²⁴⁴

Intussen zie ik dat de rotzakken in Rotterdam in de negende iggi-vergadering, voorgezeten door het rund minister J.B. Udink, nu besloten hebben een miljard gulden in het subversieve generaalsregime in Jakarta te pompen. Geen hond probeert zich ook maar voor te stellen onder welk militaire juk het volk van Indonesië thans gebukt gaat. Het enige criterium is dat Sukarno, die het verdomde de spelletjes van de westerse landen in Azië mee te spelen, godzijdank is opgelazerd en nu moeten we dan ook deze Suharto en zijn handlangers met vol gas steunen, want dan is er tenminste weer wat te verdienen aan de grote Oost. Australië, België, Canada, Frankrijk, West-Duitsland, Italië, Engeland, Amerika en Japan doen aan het Indonesië-uitkleden-spelletje mee. Dan weet je het verhaal verder wel.²⁴⁵

244 Gosset p./r.L'homme qui crût tuer Kennedy, Presses Pocket, Parijs 1967.

245 Internationale Samenwerking, 3de jaargang nr. 1, 15 januari 1971.

3 februari 1971

New York

Ben eerst naar dr. Frederick Stern gegaan voor de gebruikelijke injectie tegen geslachtsziekte.

Mijn oude vriend Arnold Brackman van The New York Times heeft zijn nieuwe boek²⁴⁶ nota bene aan Sutan Sjahrir opgedragen. Hoe kan je jezelf zo in de kaart laten kijken? Ben erin begonnen. Brackman is helaas niet ontkomen aan de Amerikaanse ziekte van communistenfobie, waarbij men overal ter wereld onder iedere tafel, stoel en bed een communist vermoedde. Wanneer je uitgangspunt bij een beschouwing a priori antirood is gekleurd, kan je beter je mond houden. Ik heb nooit enig heil gezien in de pki als oplossing voor Indonesië. Daarom sprak ik indringend met D.N. Aidit, bijvoorbeeld wandelend door de straten van New York. Daarom leerde ik Bung Karno van nabij kennen en pas toen wist ik voor eens en altijd dat Sukarno nooit en onder geen enkele omstandigheid door de knieën zou gaan voor de pki, Moskou, Peking of voor welke rode kliek in de wereld dan ook. Hij was het echter op een aantal punten met de pki en het communistische blok eens, bijvoorbeeld ten aanzien van de oorlog in Vietnam. Hij wist dat die oorlog nooit kon worden gewonnen en was er helemaal tegen. En omdat hij zich tegen westerse inmenging in Zuidoost-Azië met hand en tand verzette haastte de cia zich voor de zo-

246 Arnold Brackman. The Communist Collapse in Indonesia, W.W. Norton & Company.

[p. 207]

veelste maal in Indonesië in te grijpen en ditmaal met succes. Zo eenvoudig ligt het, maar wie wil dit onder ogen zien? Brackman dus niet. Maar hij was dan ook een Sukarno-minachter, wiens kennis over de werkelijkheid van Indonesië was gebaseerd op zijn reporterschap in het voormalige Indië in de late jaren veertig.

4 februari 1971

Brandde twee kaarsen in St. Patricks.

Haalde Jacqueline de Gunzburg op en we gingen naar Oliver en Najwa Stone. Olivers Franse moeder was er ook. Zij herinnerde me een beetje aan Dewi. Oliver heeft een aangeboren distinctie. We zijn naar de film Music Lovers gegaan, waarvan Oliver zei: ‘I loved it.’ Bij het afscheid nemen gaf hij me spontaan een zoen. Ik heb sterk het gevoel dat hij ondanks zijn huwelijk nog altijd heel eenzaam is. Hij heeft een nieuw script voor een film geschreven, en zijn moeder loved it. All mothers do. Jacqueline legde ons uit waarom Peter Tsjaikovski bang voor vrouwen was geworden, namelijk door de schok die hij kreeg toen hij als jongen zijn moeder plotseling naakt zag. Ze vond het triest dat ikzelf nog nooit een vrouw had gehad. Ik probeerde haar iets uit te leggen over mijn gevoelens voor Peter, plus de angle: what is truth for me, baby, is not necessarily truth for you. Omdat ik naar Florida zou gaan vroeg Olivers moeder me vrienden van haar in Palm Beach te bellen. Maar ik zei: ‘No, thank you, this time I want very much to be alone, and this is the truth.’

Eastern flight 193 Y naar West Palm Beach

De stewardess over mijn rabbit coat: ‘You look nice and warm’. De ticket agent at Eastern: ‘Are you an actor?’ De dishwasher in het cafetaria op jfk: ‘May I ask what fur is that? Rabbit?’ Who in this country looks at eyes and tries to read the light in them? De directeur van het Hudson Institute, de futuroloog Herman Kahn, legt als expert in foreign affairs even uit waarom de vs vooral in Azië moeten blijven.²⁴⁷ Wat hij dus eigenlijk zegt is: wanneer er maar voldoende Aziatische handlangers in de klasse Suharto op hun posten kunnen worden gehouden, inbegrepen in Vietnam, dan overstromen wij het gebied met dollars en dan zal dit de complete stabiliteit in de regio en dus in de wereld ten goede komen. Hij spreekt over steunpunten als de Filippijnen en Thailand, Korea en Australië en zoals de meeste Amerikanen die over Azië spreken komt Indonesië er maar even niet aan te pas. Dit zijn dan de ‘autoriteiten’ die het Amerikaanse

247 us News & World Report, 8 februari 1971.

[p. 208]

lezerspubliek over Azië voorlichten. En dan kom ik met mijn lezingencircuit en ontdek dat bijna niemand weet dat Indonesië bestaat of waar het ligt. Dit komt schuinsmarcheerders als Suharto & Co in Jakarta juist prima uit, want dan kunnen ze vrijwel ongehinderd hun gang gaan.²⁴⁸

Barones De Gunzburg herhaalde gisteren dat minister Luns tijdens zijn bezoek aan haar appartement bij het noemen van mijn naam zich zeer verontwaardigd had getoond dat ze mij kende. Ze schijnt de nieuwe permanente vertegenwoordiger bij de vn, Robert Fack, ook uitstekend te kennen en woonde een diner bij hem thuis ter ere van Luns bij. Ik ontmoette Fack voor de eerste maal toen hij op 12 september 1949 als mijn gast, samen met baron Van Pallandt en Leopold Quarles, naar Yale University kwam. Toen kenden de heren mij uitstekend, omdat ik in die dagen geloofde dat de politionele acties in Indonesië geoorloofd en nodig waren. Thans ken ik de realiteit van toen en nu in Indonesië en zijn ze ‘diep verontwaardigd’ als baronesse De Gunzburg zegt met mij bevriend te zijn. Jacqueline zat tussen de Noorse ambassadeur en de Amerikaan Charles Yost. Het was haar wel opgevallen dat iedereen het uit angst voor Luns in zijn broek deed. Misschien is dit wel mijn probleem. Ik lap die man aan mijn laars omdat ik te veel weet van wat hij allemaal op zijn kerfstok heeft. De man is een wandelende fraude.

Na de landing in West Palm Beach schreef ik eerst een lange cri de coeur aan Peter.

Nam een kamer in een aardig hotelletje, Alahambra. Stak twee kaarsen op in de St. Anna kerk.

248 Tot eens de dag van afrekening komt, zoals we hebben gezien in Manilla met meneer Ferdinand Marcos.

5 februari 1971

Regen en wolken. Schreef een kaart aan mam. Heb eerst het boek van Jim Garrison uitgelezen. Sensationeel.

Jacqueline de Gunzburg: ‘Willem, did you see “Love Story”?’

‘Yes.’

‘Did you cry?’

‘Yes.’

‘Thank God you are still human,’ zei ze warempel.

Gerard Croiset stelde laatst de vraag wie mijn dagboek ooit zou lezen. Wie weet zeker of er na het jaar 2000 nog een wereld is? Ik zou wensen dat wat ik in deze jaren heb opgetekend zal worden gebruikt om the human mind te bestuderen. Dit zal wel in Amerika moeten gebeuren, waar het geld zit. Ik meen intus-

[p. 209]

sen mijn plicht te doen om nauwkeurig aantekeningen te maken van wat ik zie, hoor en doe. Dat kan nooit voor niets zijn. Twee heel oude dametjes krijgen ruzie. De oudste geeft de iets jongere een stomp. De geslagene kijkt schichtig om zich heen of niemand het heeft gezien. Wat zielig allemaal.

23:00 uur. Heerlijk die zeelucht. Ik zit onder een oude boom en spreek in mezelf tegen Peter.

6 februari 1971

Schreef Jim Garrison in New Orleans hoe ik heb genoten van zijn boek dat niemand hem meer kan afnemen.

Terwijl ik verder lees in Brackmans boek over de val van de pki in Indonesië schrijft hij vandaag op de Op-Ed-pagina van de Times why we escalated. Zelden heb ik een vervalster beeld van wat er in Azië aan de hand was, voorgeschoteld gekregen. ‘Journalist’ Brackman zou copywriter voor de cia moeten zijn. Hij schildert en vergoelijkt precies en letterlijk het ingrijpen van de vs in Vietnam. Er was een ‘Jakarta-Pnom Penh-Hanoi-Peking-Pyongyang-Axis’ ontstaan en opgeworpen om gezamenlijk er op toe te zien dat Amerika uit Vietnam zou verdwijnen. Die as bestond in de verste verte niet in 1961, toen jfk aan het bewind kwam en hij na het debacle in Cuba begreep dat de militaire interventie in Vietnam (op dat moment met 16.000 Amerikaanse adviseurs) diende te worden afgebroken. jfk wilde dit direct na zijn herkiezing in 1964 doen, zoals ook zijn naaste medewerker Theodore Sorensen herhaaldelijk heeft bevestigd. Er kwam geen verkiezing want jfk werd in 1963 neergeknald. Dit opende de weg voor lbj om het nu eens goed en helemaal in Vietnam te laten gaan escaleren, een escalatie die Brackman thans dubbel en dwars verdedigt en goedkeurt. Natuurlijk komt het in Bracks kersenpit niet op om te onderkennen dat als Amerika gedaan zou hebben wat jfk wilde, er nooit een ‘Jakarta-Pnom Penh-Hanoi-Peking-Pyongyang-Axis’ zou zijn ontstaan. Het Amerikaanse imperialistische optreden bracht communistische en nationalistische krachten in Azië op één lijn. Dit was in Korea gebeurd, maar Washington had niets van de afschuwelijke oorlog daar geleerd. Ze leren überhaupt niets van de geschiedenis want ze kiezen iedere keer weer een nieuwe groep amateurs die de Amerikaanse superpower in de volgende trap werken.²⁴⁹

249 Zoals op de dag dat ik deze notitie vind, 12 november 1990, George Bush kans heeft gezien om 3 tot 400.000 Amerikanen in Saoedi-Arabië in het zand te laten bijten uit onbegrip over wat er werkelijk in het Nabije Oosten speelt. Het gaat dus niet om Koeweit, maar om alle zich al gedurende decennia voortslepende geschilpunten.

[p. 210]

Mijn Yale-vriend Jim Carmichael woont en werkt nu in Accra, Ghana. Zijn huis ligt op 300 yards van het huis van Kwame Nkrumah. Ik wil er naartoe.

Brackmans boek is bovendien oneerlijk. Hij zegt bijvoorbeeld dat Amerika in 1941 de strijd aanbond tegen Japan om de Aziatische perimeter van Japan tot Nieuw-Guinea aan stukken te hakken. Daarom was de oorlog in Vietnam een herhaling van die militaire strategie, het verbreken van de as van Pyongyang naar Nieuw-Guinea (West Irian). Geklets in de ruimte. Na de bombardementen op Pearl Harbor werd Amerika door Japan gedwongen aan de oorlog in Azië mee te doen.

00:10 uur. Heb Brackman uit. Het is de man helemaal zoals ik hem ken. Een Cold War warrior. Veel van wat hij over Bung Karno heeft te melden is onwaar of uit de duim gezogen. Zijn verslag over de coup in 1965 is strikt de lezing van Washington, de cia of Suharto en diens verraderskliek, dus wat heb je aan zo'n boek? Toch zal het jarenlang als naslagwerk worden gebruikt om de geschiedenis over die periode te helpen verwarren en vervalsen. Ga Brack een brief schrijven.

7 februari 1971

West Palm Beach

Gisteravond pikte John X. me op in zijn Pontiac convertible. We gingen naar My Apartment, een soort dok. Na een excuus te hebben gevonden om weer te kunnen vertrekken - ik houd niet van zulke etablissementen met keiharde muziek en geklets over niets en handenthuiswerk - ontmoette ik een hippie, die ik meevroeg naar mijn kamer. Dave heette hij. Hij kwam uit Michigan en was naar Florida gelift om een meisje te ontmoeten. Hij had gisteren zes dollar verdiend met poedels knippen. Hij was ervan overtuigd dat de overheid Lee Harvey Oswald had laten vermoorden. Drugs hadden hem volkomen veranderd. Trouwens, hij was eigenlijk nooit bij zijn vriendin terechtgekomen, want hij liftte met een jonge kerel in een oude vrachtwagen mee, die hem dermate had opgewonden dat ze met een stickie naar bed waren gegaan. Ik beheerste me, want ik had hem best bij me willen laten slapen. Hij was een lekkere kerel.

21:50 uur. Wie ontmoette ik op de hoek van S. Clematis en Narcissus Avenue? Dave. Hij was uiteindelijke op weg naar de ontmoeting met zijn vriendin Sherry. Ze kwam hem bij het Greyhound busterminal in een Volkswagen halen. Ze was erg klein, nog al lelijk, kroezig haar en ook een hippie. Ze hielden elkaars hand vast en off they went.

[p. 211]

8 februari 1971

‘Just what is it in us that wants “to approach truth?”,’ vraagt Nietzsche in Beyond Good and Evil.²⁵⁰ ‘We must wait for a new species of philosopher to arrive, who will have some other opposite tastes and inclinations than the previous ones.’ Zullen dit de psychologen en bestudeerders van de mind zijn? Ik moet aan Jay Forrester en mijn gesprek met hem denken, want Nietzsche zegt ook: ‘We are, in fact, fundamentally inclined to maintain that the falsest judgements (to which belong the synthetic a priori judgements) are the most indispensible to us.’ Het is natuurlijk een feit dat oordelen en beoordelingen altijd strijk-en-zet worden gekleurd en vervalst door, ja, a priori vooroordelen en eerder opgeslagen informatie, waar of niet waar, in onze edele breinen. Jay Forrester - die indruk heb ik - denkt nu al die vooringenomenheid en abusievelijk meetellende informatie te kunnen omzeilen, door computers bepaald denkwerk te kunnen laten doen, nadat ze van tevoren uitsluitend met gecontroleerde, bewezen, geteste informatie zijn geprogrammeerd. Grappig. Jay Forrester is een kruising tussen het standpunt van Bill Kellogg van Lockheed²⁵¹ en Nietzsches wens voor ‘nieuwe filosofen’. Hoewel Nietzsche er ook pertinent op wijst dat ‘getting along without false judgements would amount to getting along without life itself.’ Maar Jay Forrester en de Club van Rome schijnen zich bezig te houden met de vraag hoe de wereld en de mensheid van de ondergang zou kunnen worden gered. Dan heb je aan false judgements heel erg weinig. De ‘nieuwe filosofen’ willen de overbagage en vervuiling van een eeuwenlang verleden wegzuiveren om tot juiste oordelen nu te komen.

Herman Hesse zegt: ‘The true philosophy of man is to find his (of: the?) way to himself.’ Uit het hart gegrepen en dus ook de raison d'être voor dit dagboek. Goldmund vraagt Narcissus: ‘How will you die, when your time comes, Narcissus’. ‘It was a curious friendship that had begun between Narcissus and Goldmund, one that pleased only a few: at times it seemed to displease even the two friends.’²⁵² Eine alte Geschichte aber immer wieder neu.

Naar schatting zijn vijftig tot zeventigduizend jonge Amerikanen vanwege de dienst in Vietnam naar Canada en elders geë-

250 Friedrich Nietzsche, Beyond Good and Evil, Gateway Edition, Henry Regnery Company, Chicago 1969.

251 Kellogg was hoofd van het Department of Science bij de Lockheed-fabrieken.

252 Hermann Hesse, Narcissus and Goldmund, Farrar, Strausz & Giroux, New York 1968, p. 28.

[p. 212]

migreerd. Ze hebben volkomen gelijk, want het is een privé-oorlog van Amerikaanse presidenten, terwijl het Congres er voor een oorlogsverklaring nooit aan te pas is gekomen. Ze hebben het geluk dat ze geen Berlijnse muur over hoeven, want anders vielen bij deze exodus nog meer doden dan tussen West-Duitsland en de ddr.

9 februari 1971

Nu zijn de idioten ook nog Laos binnengetrokken.

Lon Nol, de Suharto van Cambodja, heeft bekendgemaakt dat de afgelopen elf maanden 17.848 jonge Cambodjanen buiten gevecht zijn gesteld, waarvan er 3888 om het leven zijn gekomen. Niet minder dan 7895 werden gewond en 6063 zijn ‘verdwenen’. De communisten hadden natuurlijk 70.000 man verloren.

‘Bestsellers,’ aldus Nietzsche, ‘are always ill-smellers: sticky with the odor of small people (...)’. Hij waarschuwt: ‘Never be tied up with one person - not even with the most beloved.’ Waarom? Waar is hij bang voor? Bestaat er een meer verwijdende ervaring, in de lengte, de breedte, de hoogte en de diepte, dan in confrontatie met love? Uit de versmelting van die liefde ontstaat immers een nieuwe ‘baby’, het hoogtepunt van twee minds versmolten in een soort gemeenschappelijke nieuwe mindscape? Hier moet ik Peter over schrijven.

Dave, de hippie, kwam naar me toe. Hij heeft voor vijftig dollar een kamer gehuurd want hij wilde op zichzelf zijn. Ik vond dat ik best de laatste vier nachten in West Palm Beach bij hem zou kunnen slapen. Ik begon: ‘Okay, I make a deal with you (...).’ Dave: ‘You don't make deals with friends.’ Hoe vind ik ze toch altijd weer?

Lange avondwandeling. De maan scheen op Lake Worth. Ik hield hele verhalen tegen Peter.

Negers hier in Florida leven nog in een verkapte slaventoestand. Dave zei dat de getto's hier onbeschrijflijk zijn. Toen ik hem een mooie neger aanwees, zei Dave: ‘Willem, in het verleden hebben slaveneigenaars letterlijk mooie negers uit laten broeden.’

10 februari 1971

West Palm Beach

Nauwlijks kom je uit je hol of je wordt weer geconfronteerd met de dagelijkse shit van de Amerikaanse samenleving. Naast het krantenwinkeltje stonden drie hippies rustig te praten. Ik vond het trouwens een opwekkend gezicht. Zo zijn de jonge

[p. 213]

mensen nu eenmaal, zo voelen zij zich. Een hysterische juffrouw in een winkeltje ernaast (in een roze truitje) moet de politie hebben gebeld. Eerst arriveerde een agent op een driewielermotorfiets. Hij sloop dichterbij via een parkeerplaats, terwijl er absoluut niets aan de hand was. Toen hij om een muurtje te voorschijn kwam liepen de drie jongens gewoon verder. Intussen was een vierde blonde jongen, gehuld in een deken - het was fris vanmorgen - gearriveerd. Op hetzelfde moment verscheen een politieauto. Even later zelfs een tweede patrol car. De vier jongens, één had zelfs een bijbel in zijn hand, namen het laconiek op. Ze moesten hun papieren laten zien. Daarop keek de juffrouw uit de winkel om de hoek naar buiten, maar trok haar hoofd weer snel terug. Toen de jongens gewoon doorliepen, kwam zij naar buiten om de politiemannen een schouderklopje te geven. Dit is Amerika in 1971.

Een achttienjarige jongen, Peter Knutson, die in de staat Washington studeert, heeft de moed gehad om voor het Senate Armed Services Committee in Washington dc een getuigenis af te leggen. Hij beschuldigde de leiding van Amerika ervan de grondwet te hebben verraden. Deze Peter zei: ‘When a 55-year old President (Richard Nixon) or a 70-year old Senator (Strom Thurmond) can talk of starting a war in another country, I become disgusted because beyond their matter-of-fact statements lies the fact that people are going to be drafted and people are going to be killed,’ aldus de roodharige jongen met sproeten op zijn snuit. ‘This talk would cease rather quickly if men like that were drafted, given an m-16 and told to lead the first wave.’

Senator Thurmond verliet de zaal, de lafaard. Bovendien een domkop. Knutson vergeleek de Amerikaanse rol in Vietnam met die van Adolf Hitler in de Tweede Wereldoorlog. ‘Would you have blindly said “my country right or wrong” and fought to preserve that barbaric Nazi regime? Or would you have gone to protest or to Canada rather than compromise your ideals,’ vroeg de jongen aan de senatoren. Het was vredestijd, althans officieel, en desondanks bevond Amerika zich in een oorlog aan de andere kant van de wereld. ‘In so doing you have also, in my opinion, betrayed the young men in this country.’ Peter Knutson stond honderd procent in zijn recht. ‘I am frustrated - frustrated with the draft for what it is trying to make people like me fight for and die for, frustrated with this Congress for betraying its own Constitution.’ Geen wonder dat deze jongen de leider was van de Stanford University Draft Repeal Council in Californië. Wat die jongen heeft gezegd verwoordt

[p. 214]

precies mijn eigen woede jegens het Amerikaanse optreden in Vietnam sinds het begin.²⁵³

Ik bewerk deze dagboeknotities - want ik schreef zoveel meer, maar moet voortdurend bekorten en snoeien. Het is begin november 1990 in Johannesburg. Het absolute geklets van George Bush en diens minister James Baker over Koeweit en wat er aan de gang is in het Nabije Oosten wekt bij mij precies dezelfde gevoelens van machteloze woede op tegen die nieuwe generatie van idioten, die nu weer de dienst uitmaakt in Washington en opnieuw 400.000 Amerikaanse militairen naar het andere einde van de wereld hebben gezonden, op dezelfde onzinnige gronden als Vietnam, zonder dat het Congres een poot uitsteekt om Bush te dwingen zich aan de grondwet van het land te houden. Honderdduizenden jonge mensen bijten in het woestijnzand. George Bush verklaart voor de televisie over Saddam Hoessein in Irak: ‘I have had it.’ Amerikaanse presidenten voelen zich dictator en gedragen zich als dictator. Nergens in de westerse democratische wereld - met Frankrijk enigszins als uitzondering - beschikken staatshoofden over de persoonlijke politieke en militaire macht om een oorlog te initiëren als in de Verenigde Staten. Om die reden schreef ik een dezer dagen mijn vriend Oliver Stone dat we ons dienden te beraden over een film om die macht, gebaseerd op een totaal verouderde Grondwet van 1776, in een film aan de orde te stellen. In ieder geval wind ik me in 1990 over het Amerikaanse gedrag in het Nabije Oosten even intens op als in 1971 over Vietnam. Vandaar dat Peter Knutson van mij een ereplaatsje krijgt.

Wandel langs de zee. Clair de lune. In de verte zie ik de lichtjes van een schip. Zou er met Peter op willen zitten en de wereld rondvaren.

253 Palm Beach Times, 9 februari 1971.

11 februari 1971

West Palm Beach

Maarschalk Lon Nol kreeg een beroerte. Boontje komt om zijn loontje. Nixon zond natuurlijk meteen zijn gevoelens van oprecht medeleven, want hij zal nu naar een andere marionet in Cambodja moeten zoeken.

Lees al een paar dagen in Essays van Thomas Mann.²⁵⁴ ‘Love in fullest reality, says Richard Wagner, is only possible within sex: only as man and woman can human beings love most genuine-

254 Thomas Mann, Essays, A Vintage Book, New York 1957.

[p. 215]

ly, all other love is derivative, having reference to this or artificially modelled upon it’ (p. 203). Ben het er volstrekt mee oneens. Ik denk zelfs dat de platonische liefde in essentie en per definitie meer oprecht is dan love doorweven met hormonen. Mann herinnert er aan dat Wagner de grote passie in het leven van Nietzsche was. Wanneer dat waar zou zijn, begrijp ik dit dus niet. Chopin en Debussy hebben mij onbeschrijfelijk volle emoties bezorgd. Maar dan zijn er ook nog Ravel, Rachmaninov en Liszt. Het was Nietzsche zelf die waarschuwde: ‘Never be tied up with one person - not even with the most beloved’. Wagners vriendschap met Arthur Schopenhauer was de grootste gebeurtenis in zijn leven. Wagner had weinig vertrouwen in de realiteit van een vriendschap. Hij meende, gebaseerd op zijn ervaring, ‘the barriers of personality separating one soul from another make solitude inevitable, and full understanding an impossibility.’ Mann: ‘But one friend I have, he writes, whom I love ever to win anew. That is my old Schopenhauer, who seems so grumpy and is always so deeply loving.’²⁵⁵

255 Idem, p. 226-227.

12 februari 1971

West Palm Beach

Droomde van Peter en schreef hem een brief van zeven kantjes. Hij stond in een voorstelling in het Concertgebouw en ik wilde naar hem toe, maar liep tegen Bertie Hilverdink op, die al geschminkt op een fiets zat.²⁵⁶ Hij wist dat Peter er was, maar niet waar hij was. Ik hoorde kinderstemmen (waar Peter zo van houdt) en dacht hij moet daar zijn. Toen zag ik hele grote houten dieren, die aan bomen of palen stonden vastgebonden. Er was ook een levensgrote ezel die ik omhelsde. Of was het Peter, die ik omhelsde. Maar tenslotte kreeg ik een pak ransel en een glas van mijn Rayban zonnebril ging recht door mijn oog, leaving a bloody mess. Dreams are puzzles.

Nietzsche zegt: ‘What we experience in dreams, assuming that we experience it frequently, belongs in the end as much to the total economy of our psyche as any “real” experience.’²⁵⁷ Dat weet mijn grootje ook. Wat schiet ik hier mee op? Hij zegt trouwens op dezelfde pagina: ‘We are basically and from the time immemorial accustomed to lying’. Now here he is my man.

Nietzsche spreekt over de ontmoeting tussen Napoleon en Goethe: daar zou ik een nos-filmpje voor Ton Neelissen van hebben willen maken.

256 Dus zoals Peter in Met Man en Muis op de fiets zat.

257 Beyond Good and Evil, p. 101.

[p. 216]

Dave vertelde: ‘Never try to steal a purse from a black lady, because boy, she will come running after you. Like that thing in Detroit one day. This other guy and I tapped her on the shoulder and ran. But she ran too and she was about to overtake me, when I threw it away.’

De subtiele apartheid houdt aan. De Yellow Cab taxi's zijn voor blanken: de Rosemary's taxi's voor negers.

Intussen leed de Amerikaanse luchtmacht in Laos de hevigste verliezen sedert 1967, namelijk twintig toestellen op één dag. Niet alleen die toestellen gaan naar de schroothoop, what about the pilots?

13 februari 1971

Zag een oude heer staan voor platen van jachten die te koop waren. Het was de schoonvader van mijn Noorse Yale-vriend²⁵⁸, Mr. Charles Blount. Hij lag met zijn sea-going jacht Charmer aan het Peruvian dock in Palm Beach. Erling en Lorna Blount zijn nu officieel gescheiden. Erling zou voor de opvoeding van zijn zoons Chris en Randy betalen, but the son of a bitch escaped to Norway, aldus de schoonvader. Ga ze bezoeken.

Belde dr. Frederick Stern. Niets aan de hand. Mijn bloedtest was ‘perfect’.

De assistent van Jim Garrison, Andrew J. Sciambra - aan wie Garrison zijn boek opdroeg - schrijft: ‘we have gone about as far as we can go with our investigation (...).’²⁵⁹

Een kind kan zo ingetogen en onontdekt kijken. (Is het Peter, die mij tot deze gedachte inspireert?)

Het blijft hier mooi. Was drie uur op het strand.

258 Dr. Erling Christophersen, hartchirurg, zie Memoires 1925-1953.

259 Brief d.d. 10 februari 1971.

14 februari 1971

Palm Beach

Ben om 09:15 uur volstrekt alleen op het strand. Droomde over Peter, maar wat?

Ik denk dat mijn vader intens zou hebben genoten van de maanreis, die heeft plaatsgehad. Het laat mij koud.

Fascinerend artikel over Indira Gandhi.²⁶⁰

260 Later zou ik mevrouw Gandhi een aantal keer ontmoeten en interviewen.

Aan boord (Charmer), 20:00 uur

Mevrouw Blount, Lorna's moeder en haar kleinzoon Randy, waren zojuist per vliegtuig uit nyc gekomen. Randy is het evenbeeld van zijn vader, mijn Yale-vriend. Ook Mercy Blount

[p. 217]

vond het verkeerd van Erling dat hij geen cent meebetaalde aan de opvoeding van zijn kinderen. Erling had in Pittsburgh vier jaar samengewoond met een verpleegster. Ik denk dat ik de werkelijke story van het huwelijk van Erling en Lorna ken, en blijf er verder maar buiten. Er ontstond een klein incident tussen Charles en Mercy. We waren intussen in een sea food restaurant gaan eten. Mr. Blount: ‘It's ridiculous to lower the voting age in this country to eighteen.’ Mrs. Blount: ‘But they are apparently old enough to die for their country (...).’ Mr. Blount werd woedend: ‘I fought in World War I, and we did not (...).’ Ik onderbrak hem en zei: ‘But, please, you do not really want to compare World War I and II with Vietnam, I hope?’ Daarop bleef hij stil. Dit was dan de laatste avond van 12 dagen ‘rust’ in Florida.

15 februari 1971

Palm Beach

Een student (misschien zeventien) kocht de Daily News. Ik zei tegen hem: ‘That paper is written for cab drivers.’

‘I like it, and I don't like the policies of the New York Times,’ zei hij.

De krantenverkoopster (50) bemoeide zich er mee: ‘I don't like The Times but one should read it if not for its vocabulary.’ Die jongen van zeventien, die de Daily News kocht, leeft en denkt over policies zoals zijn omgeving het hem heeft geleerd, dus liever een sensatiekrant kopen, zoals bij ons de Telegraaf, want rotzooi gaat in het vaderland ook boven kwaliteit. Er zijn immers in de vs een paar honderd kranten, terwijl er over het hele Amerikaanse continent maar 800.000 exemplaren van The New York Times worden gelezen, tegen tientallen miljoenen exemplaren van andere rotzooi.

Dallas, Texas

George de Mohrenschildt haalde me af met de woorden: ‘My! You look wonderful, wonderful.’ Hij nam een trekje van zijn pijp: ‘Je bent bovendien zwart.’ Jeanne de Mohrenschildt was ziek. De avond verliep zonder noemenswaardige problemen. Niemand keek te diep in het glaasje. Het was prettig.

16 februari 1971

George vanmorgen bij het ontbijt: ‘Some day I might acknowledge, I am the engineer of the Kennedy assassination. Would that not be something! I would become famous!’ Dit gaf me te denken.

[p. 218]

Gerard Croiset had bij hoog en bij laag ons, Carel Enkelaar en mij, verzekerd dat de De Mohrenschildt eens zou bekennen dat hij de architect van de moord in Dallas was geweest. Met wat hij deze ochtend zei kwam hij er dichtbij, want Croiset was ook steeds van mening dat George met zijn bekentenis vroeg of laat bij mij zou komen.²⁶¹ De vraag, die nu (in 1990) bij me opkomt is de volgende: wat heeft Gerard gezien? Dat hij inderdaad de organisator van het Dallas-complot was, of dat hij met het verhaal zou komen dat hij de organisator van de moord op jfk was?

261 De uiteindelijke ‘bekentenis’ van George zou pas in 1977 volgen, waarna hij enkele weken later ‘zelfmoord’ pleegde.

Bishop College, Texas²⁶²

Na het ontbijt reed George me naar deze campus, een college voor 2000 negerstudenten. Hij stelde me links en rechts aan iedere Tom, Dick of Harry die we tegenkwamen voor. Ik was: ‘a distinguished Dutch guest’; ik was ‘head of the Royal Dutch television’, ik was ‘a personal friend of Eldridge Cleaver, whom he saw last November in Algeria’, ik was ‘also part Russian, like him, because his grandfather was Count Poslavsky (...)’.²⁶³ George kon altijd heerlijk doorslaan: ‘These blacks are the true aristocrats of America. They have true nobility. I don't have to tell them anything. They know. They know that this country is rotten to the core. Some fascist, rightist Texas crooks gave millions to finance this school, which now is estimated at worth 27 million dollars, while we, liberal professors teach here.’ Ik sprak met met een professor in de filosofie over het Warren Report en zei dat er enkele honderden pagina's over George in stonden. Later vroeg De Mohrenschildt: ‘Why did you mention that?’ Begreep dat blijkbaar niemand hier van die affaire af weet.

‘Oswald was far from a homosexual, but he might have become one, because of the conditions in this country,’ aldus George. Hij lijkt meer en meer een bewonderaar van Oswald, maar hij dweept gewoon met negers. ‘I tell them, they are better than whites. We have to make them strong.’ Het deed me denken aan Eldridge Cleaver's voorspelling dat de zwarte panters ‘eens’ Long Island zouden bezetten. Marcuse is blijkbaar de andere goeroe. En Angela Davis is zo ongeveer de enige ‘sensible woman alive’. Klonk allemaal nogal verziekt.

262 Het college waar George geschiedenis en Russisch doceerde.

263 De tweede man van mijn grootmoeder was Ilia graaf Poslavsky uit Rusland waardoor er voor mij geen bloedband met deze Russische adel bestond.

[p. 219]

George wist ook met zekerheid, van een dame in Mexico gehoord, te melden dat het duel tussen Jim Garrison en Clay Shaw eigenlijk was gegaan om een jongen, die Clay van Garrison had weggetroond, dus om homoseksualiteit. Geloof er niets van.

14:40 uur Dallas Airport

Zit in het gras tegen een boom in de zon. De zwoele, warme wind voelt weldadig aan. De bomen ruisen, zoals ik vroeger lag te luisteren in de tuin van De Horst in Bosch en Duin. Ik sloot mijn ogen. Mijn wezen werd doordrenkt van verlangens naar Peter.

Dallas - Houston, Braniff Aiways

Jeanne was desolaat over de dood van de hond Nero. Ze heeft al gezegd naast het dier te willen worden begraven. Zij wil een boom op zijn graf planten en een steen plaatsen. Ik vertelde dat de maltezers van mijn ouders mijn in huis opgebaarde vader volkomen hadden geïgnoreerd. Jeanne kende het antwoord. ‘Honden verstoten de doden.’ De twee andere honden van De Mohrenschildt begonnen Nero vier maanden vóór diens dood links te laten liggen.

George: ‘Natuurlijk kan ik zeggen waarom de Kennedy-familie over Dallas hun stilte in acht namen. Wat konden ze doen? Those Cubans were potential killers, while they themselves John and Robert Kennedy had brought them back after the Bay of Pigs from Cuba. The Kennedy family wanted jfk to be the martyr and hero having been killed by a Marxist loafer.’

Ik vond Bishop College niet de attractieve campus, zoals George er steeds over had gesproken. Ik heb gedurende de twaalf jaar dat ik lezingen heb gegeven vele zwarte colleges en universiteiten gezien. Bovendien ving ik, terwijl hij me rondleidde, heel wat onverschillige en koude blikken in zijn richting op van zwarte studenten. Daar schijnt hij absoluut niets van te merken.

Houston, Texas, McKinney Hotel

Mrs. Ruth Sterling haalde me op van het splinternieuwe vliegveld, wat ik zeer op prijs stelde.

Al spoedig liep ik tijdens een wandelingetje op Main Street tegen een Latijns-Amerikaanse jongen aan, Mike. Hij komt vanavond om 23:00 uur naar mijn hotel.

Keek op de televisie naar gesprekken met Linus Pauling, de ontdekker van vitamine C²⁶⁴ en Edgar Snow.

264 Een jaar later zou ik hem in Californië zelf interviewen.

[p. 220]

De Sterlings hadden om 19:00 uur een dinner party in The Houston Club voor me georganiseerd, op de 43ste verdieping van het Humble Oil Building. Er stond een Steinway. Eindelijk kon ik een paar noten spelen. Andere gasten waren Mr. en Mrs. Clayter Binion, managing editor van de Houston Chronicle en Mr. en Mrs. Dunn, die sinds december getrouwd waren. Mr. Dunn schijnt overzeese militaire installaties te moeten inspecteren en zei vorige week in Gunatanomo op Cuba te zijn geweest, dat wordt omringd door 15.000 landmijnen van het Castro-regime. Ik vertelde wat oud-gouverneur John Conally tegen Abdelkadir Chanderli in Algiers had gezegd, namelijk dat hij overtuigd was dat Dallas een complot was geweest. Mr. Dunn gaf een lauwloene antwoord: ‘What can you do?’ Amerikanen zelf zijn niet meer warm te krijgen voor de waarheid over Dallas. Wat moet je dan nog?

17 februari 1971

Houston, Texas

Mike X. klopte om 22:45 uur op de deur van mijn hotelkamer. Hij droeg witte bell-bottems met knopen op de gulp en een blauw hemdje. We doken in bed. Hij verlangde dat ik hem zou naaien. Dat had ik ook wel kunnen doen en ik had het misschien zelfs wel gewild ware het niet dat ik juist van papa Stern een clean bill of health had gekregen na het slippertje in San Francisco. Hij had een aantrekkelijke mond met spierwitte tanden. Hij was al acht jaar steward bij Mexican Airlines. We raakten toch involved en voor het eerst in lange tijd heb ik weer eens hartstochtelijk gezoend. Hij knabbelde lange tijd aan mijn penis, maar tenslotte heb ik gemasturbeerd bovenop hem liggende. Het werd steeds later. Ik nam een douche, maar hij was er nog. Pas om 02:45 uur ging hij weg. Om 05:05 uur kwam mijn telefoongesprek met Peter in Maastricht door. Ik wilde zijn stem horen en weten hoe alles was. Hij was zeer verrast. Ik vroeg als altijd wat hij aan had om me een beter beeld te kunnen vormen. Hij had al vijf brieven geschreven en ‘hartstikke bedankt voor je telefoon.’

Toen ik hier vanmorgen om 08:00 uur de straat overstak terwijl het licht op rood stond werd ik aangehouden door een typische red-neck cop. ‘The world is falling apart and you have nothing better to do than stop me for jaywalking. Go ahead, report me to Immigration.’ Je kunt nagaan hoe zulke heerschappen negers en hippies behandelen, als ze al om niets op hun strepen staan, bij mij een blanke van het superras. Er hing trouwens schuin over zijn borst een riem met patroonhouders,

[p. 221]

die overigens leeg waren. We namen uiteindelijk afscheid met een handshake.

Ontmoette samen met Mrs. Ruth Sterling de heer Binion in zijn kantoor bij de Chronicle. Hij schepte op dat zijn krant bijzonder rijk was en eigenaar was van a few hotels and a bank. Het was prettig hier te werken.

Ik sprak voor de derde maal voor The Woman's Institute of Houston, Texas. Ik voelde me volkomen vrij en onder vrienden en zei precies wat ik dacht. Bijvoorbeeld dat Charles de Gaulle de moed had opgebracht om het Franse leger uit Algerije terug te trekken, met enorme risico's ten aanzien van de publieke opinie in Frankrijk welke moeite had een nederlaag in Noord-Afrika te incasseren. ‘Why can't Richard Nixon show some true statesmanship and do in Vietnam what De Gaulle did in Algeria? I am talking about saving the lives of your very own children and recognizing that the war in Vietnam cannot and will not be won, ever.’ Ik was voldoende geïnspireerd om de paar honderd dames uit de prominente kringen van Houston op het puntje van hun stoelen te krijgen, want tijdens de lunch werd een voorstel om een telegram naar Richard Nixon in het Witte Huis te zenden met honderdvijftig handtekeningen van leden van the Women's Institute of Houston met algemene stemmen aangenomen. De boodschap luidde: ‘Dear Mr. President, we, the undersigned, would like to express our deep concern with the deteriorating situation in Southeast Asia and we urge you to make greater haste in withdrawing our sons from Southeast Asia. Charles de Gaulle set a precedent in Algeria against public opinion in France and history proved him to be right. Could you not save us in Vietnam? Respectfully submitted’ (gevolgd door onder elkaar honderdvijftig handtekeningen).²⁶⁵

Was over deze stap bijzonder verheugd, vooral ook omdat ik er uit kon opmaken dat ik buitengewoon duidelijk was geweest en mijn boodschap kennelijk uitstekend was begrepen.

Tijdens de lunch zat ik weer naast Jane Cummings. Ze is altijd fun. Ze was uitgesproken anti-Sukarno en ze zei verbaasd te zijn dat ik hem thans zo krachtig verdedigde, wat dus klinklare nonsens was. Ze was gewoon abuis omdat haar geheugen haar weer eens in de steek liet, zoals dat schering en inslag is bij iedereen, ook al beseft men dit meestal niet.

Tijdens de tussenlanding in Memphis, Tennessee raakte ons toestel defect. Langdurig oponthoud.

265 De fotokopie van het telegram van de dames uit Houston aan Richard Nixon zit met alle honderdvijftig handtekeningen in mijn knipselboeken, verdeeld over 7 pagina's.

[p. 222]

De reden waarom ik gisteravond niet wilde dat Mike X. bleef slapen was, omdat ik niemand bij me in bed wilde hebben tijdens het verwachte telefoongesprek met Peter. Desalniettemin was hij een prima entre-acte; hij voelde zalig aan, schoon en ik voelde me vrij met zijn mond.

18 februari 1971

Washington dc

Beautiful sunshine. De eerste loten aan de bomen lopen al uit. Een glimp van groen.

Ik heb het gesprek met dr. Philip Handler, president van de National Academy of Sciences, Amerika's belangrijkste think tank, nauwkeurig voorbereid. Zijn curriculum is verpletterend. Alleen al 28 ere-doctoraten.

Uitvoerig telefoongesprek met Joe Borkin, Bung Karno's advocaat in Washington. Juist omdat Luns Howard Jones altijd voorstelde als een lor en een prul vroeg ik naar Borkins mening over oud-ambassadeur Jones: ‘A superior man.’ Precies, zo denk ik er ook over. En de huidige Amerikaanse ambassadeur in Jakarta, Marshall Green? ‘Well, you know Bill.’ Hij wilde verder niets zeggen, maar we begrepen elkaar, een cia-man. Borkin noemde Nixons Vietnam-politiek ‘insane’.

Om 10:40 uur was ik op het kantoor van dr. Handler en de cbs-crew was bezig de camera's gereed te maken. De opname met de man die aan het hoofd van Amerika's belangrijkste denkfabriek staat liep als een lier en was een buitengewoon prettige aangelegenheid, zoals ik al had verwachtte na onze eerste ontmoeting in 1970.

Eastern shuttle naar La Guardia

Aan de andere zijde van het gangpad zit burgemeester John Lindsay van New York met een stapel documenten; hij schrapt en leest.

Nam een taxi naar Loet Kilian in Kew Gardens, waar twee brieven van Peter wachtten. Samen met hem vulden we een sollicitatieformulier voor Lufthansa in.

Ambassadeur Ruslan Abdulgani verwachtte me, dus ik nam opnieuw een taxi naar diens flat in Manhatten. Hij ontving me samen met mevrouw Abdulgani. We gebruikten thee. Buitengewoon plezierig. Als ik naar hem luister herken ik altijd het denken van Bung Karno. Hij zei, precies zoals president Sukarno me in 1966 zelf verzekerde, dat niemand, maar dan ook helemaal niemand, kon vertellen wat er op 30 september 1965 en de volgende dagen in Jakarta precies was gebeurd. Dat overtuigt

[p. 223]

me nog meer dat de zogenaamde pki-coup een operatie van de Amerikaanse inlichtingendienst is geweest, in de klasse van de moord op jfk in Dallas. Sommige mensen waren gebruikt door Bung Karno en weer andere krachten hadden de president misbruikt voor hun doeleinden. Ruslan zei dat generaal Suharto geneigd was zijn analyse van wat er tijdens de coup was gebeurd, te accepteren. Suharto had gezegd onder druk te staan de pni voorgoed uit te schakelen. ‘Dan moet u ook de pni in de Armed Forces buiten gevecht stellen’, had Pak Ruslan geantwoord.

De ambassadeur merkte verder op dat hij in het openbaar nooit een woord tegen Subandrio had geuit. ‘Maar toen minister Subandrio tegen Arnold Brackman zei dat Sutan Sjahrir gevangen was gezet omdat er voor zulke lieden geen plaats meer in Indonesië was, heb ik Bapak gevraagd: “Wat doet Bandrio nu”?’²⁶⁶ De Abdulgani's hadden ook geen goed woord over voor mevrouw Cindy Adams, noch als biografe van Bung Karno, noch als schrijfster van het tweede boek na Bapaks verlies van macht en waarin zij hem feitelijk prompt de grond in schreef. Hun zoon had Dewi's Panorama-artikel opgezonden. Zij vonden vooral het einde van het verhaal aandoenlijk. ‘Ik heb het uiteindelijk zo geschreven,’ zei ik. We waren het bovendien volkomen eens over Arnold Brackmans nieuwe boek. Ik vroeg of zij wisten wie Masagung precies was. Dat wisten ze niet, wat me zeer verwonderde, want de man had het voorgesteld alsof hij een intieme vriend van de Sukarno-familie was en een bewonderaar van Bapak. Ze waren bepaald geschokt toen ik vertelde dat Masagung een deal met Dewi had willen maken, namelijk tapes van verhoren van Bung Karno te ruilen tegen kopieën van Bapaks brieven aan haar.

Er waren twee brieven van mam. Zij schreef: ‘Ik zal blij zijn als je terug bent (...)’. En in de andere brief: ‘kom maar gauw terug (...).’ Het klonk me als muziek in de oren. Kon me niet herinneren dat ze dit ooit zo duidelijk had gezegd.

Richards telefoon is afgesloten. Ik belde zijn vriendin Margie Bresler. Zij had een dezer dagen een avond tot 02:00 uur met Richard zitten praten. ‘He becomes more and more like you,’ zei ze. ‘I should never have a baby and I actually said to him “You become more and more like Willem”.’ Richard had geantwoord: ‘I know (...).’

266 Deze anekdote van Pak Ruslan herinnerde me aan het feit dat ik ook altijd heb geweten dat de hele bende in Jakarta altijd zijn hart bij Bung Karno uitstortte, en iedereen klikte over iedereen, iedereen was het oneens met iedereen en Bapak moest de gemoederen sussen en bovendien zijn eigen roer rechthouden en zijn beleid uitgevoerd krijgen.

[p. 224]

Aize de Visser van Bosch & Keuning bevestigt dat het Dewi Sukarno-boek voorgoed van de baan is. Peter Janson-Smith was in Amsterdam en de zaak is besproken. Aize: ‘Dewi Sukarno - naar zij mij herhaaldelijk heeft verzekerd - wil niet meer met wo werken en wo heeft me verzekerd dat Dewi Sukarno het in haar eentje niet klaarspeelt. Peter Janson-Smith wil niet meer met wo werken en Dewi Sukarno hoeft van Peter Janson-Smith niet meer te werken. Aize de Visser die in dit alles de beloved outsider is, naar hem voortdurend van alle kanten wordt verzekerd, heeft geen zin 2.500 gulden te laten zitten (die hij mij voorschoot) hetgeen hij Peter Janson-Smith duidelijk te kennen heeft gegeven. Maar ik geef toe dat ik weinig been heb om op te staan. Met hartelijke groet, je Aize.’²⁶⁷

In San Francisco was ik mijn grote bruine hoed uit Boise, Indiana verloren. Schreef Dave Ellis een nieuwe te zenden, wat hij prompt heeft gedaan.

Loet Kilian bracht me naar jfk voor flight 92 panam naar Amsterdam.

Vanwege slecht weer werden we naar Brussel gedirigeerd. Ik belde mam in Bilthoven en kon onmiddellijk aan haar stem horen dat er iets was. Oom Erik Mennega wordt vanmorgen gecremeerd. Mam was in tranen.²⁶⁸ Jammer dat ik haar niet tot steun kan zijn.

In de Herald Tribune staat dat Cindy Adams in Parijs is. Wie weet werkt zij nu met Dewi aan haar boek.

267 Met Aize de Visser zou ik tot het einde van zijn leven bevriend blijven. Hij redigeerde de eerste vijf delen van deze dagboeken.

268 Hij was de man van mijn vaders zuster.