Logo DBNL
Memoires 1970-1971 (2003)

Memoires 1970-1971

(2003)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

New York

18 oktober 1970

Gisteren had ik na aankomst een lang gesprek met Loet Kilian. Onze relatie, zei hij, had geleid tot zijn zelfverzekerdheid. Zelfs financiële problemen deden hem niet meer van slag raken. Hij had nu zelfvertrouwen. Ik antwoordde dat hij voor mij altijd de enige was gebleven, die ik zonder de geringste terughoudendheid zowel de sleutel van mijn huis als de sleutel van mijn auto zou geven.

Eastern flight 505 naar Louisville, Kentucky is uren verlaat. Enerverend. Bereik pas om 22:00 uur het ymca in Louisville.

19 oktober 1970

Om 11:00 uur gaf ik een lezing, nu voor de eerste keer voor het Wide World Lecture Bureau en wel voor de St. Matthews Woman's Club. Het ging helemaal fout. Ik had kunnen weten in een pro-Nixon-organisatie terechtgekomen te zijn, maar zei natuurlijk dat ik de man een ramp vond. En terwijl ik daar zo stond te spreken voor misschien een vijftigtal dames op leeftijd en nog ouder, zocht ik voor mezelf koortsachtig naar argumenten opdat ik mijn energie en tijd niet compleet aan het verdoen was. Het was hopeloos. Ik moet met Barbara Applegate spreken, mijn manager, die eerst van W. Colston Leigh mee naar R. Keedick ging en nu ook bij Wide World zit.

Vloog terug naar Washington dc en bezocht het kantoor van de voormalige gouverneur van Florida, George Smathers, om te proberen hem voor de nos-camera te krijgen over zijn gesprek met jfk inzake de moord op Fidel Castro.

22 oktober 1970

Bracht een bezoek aan het bureau van McGeorge Bundy, president van de Ford Foundation. Hij was er zelf niet. Ik liet de boodschap achter dat de film met de Kennedy-adviseurs over de leugens van Luns een succes was geweest en dat ik vermoedde dat Bundy er op de Bilderberg Conferentie met prins Bernhard over had gesproken. Miss Boyce, Bundy's secretaresse, antwoordde: ‘Hij is deze keer niet naar de Bilderberg Conferentie gegaan.’ Omdat McGeorge Bundy mij had gezegd dat

er een Oost-West Think Tank in de maak was en dat hij in dit project samenwerkte met dr. Philip Handler, president of the National Academy of Sciences, vroeg ik dus om een introductie bij dr. Handler.125

New York, Chicago, United flight 917

Lees Robert Massie's weergave van de moord op tsaar Nicolaas II en diens gezin te Ekaterinburg in 1917. Shocking, brutal and repulsive. Zoals het vermoorden van Demidova, de parlor maid van de keizerin en zelfs Jimmy, de spaniël.126

Overgestapt naar Cedar Rapids.

Ik zit naast een jongen van veertien jaar en krijg pederastale gevoelens: huid, jong, ongerept, rape - maar dan op een heel lieve manier als een soort inwijding in de geheimen van de body. Spiro Agnew, de vice-president, schijnt hier vanmiddag gesproken te hebben en nog meer opruiende taal jegens jongeren die protesteren tegen de oorlog in Vietnam te hebben gebruikt. Die man is een lamstraal. Zijn zoon zorgt intussen voor een hippieschandaal. Randy is betrokken bij de drugscene. Spiro begrijpt Randy evenmin als hij Amerika en de wereld begrijpt. De vs bestaan voor de vice-president uit liberalen en radicalen. Punt.

23 oktober 1970

Sprak gisteravond voor de Cedar Rapids Woman's Club in het Roosevelt Hotel. Er waren misschien honderd bejaarden aanwezig, die ieder vijf dollar entree betaalden. Mijn honorarium was vijfhonderd dollar, maar daar moeten reis, verblijfs- en hotelkosten nog af, evenals de fee voor World Wide. Een oudere dame speelde viool voor ik kon beginnen. De onkosten worden gedekt uit de nalatenschap van een lid van de Club, waarvoor een fonds werd gesticht. Maar waar ben ik mee bezig?

Vlieg om 06:45 uur terug via Chicago naar La Guardia.

14:20 uur Verenigde Naties

Woon de persconferentie bij van Edward Heath. Hij zegt feitelijk niets interessants.

Bernard Person vertelde dat Henk Hofland in New York is: streep aan de balk. Hij zit doorgaans vastgeroest aan de Oudezijds. Ik wilde mevrouw Person bloemen brengen: ‘Doe het maar niet, want het betekent extra werk voor haar.’ Liet voor Henk een boodschap achter in het Tudor Hotel.

Peter lijkt zo ver weg, zo onbereikbaar. Kan toch niets meer doen hem terug te winnen.

24 oktober 1970

Zag met Alex van Maarseveen Five Easy Pieces met Jack Nicholson. Alex is tien dagen geleden in The Village op zijn smoel geslagen en heeft stiches boven zijn oog. Hij verdomde het om in een Gay Bar met een bodybuilder te dansen. Of, en dat denk ik eerder, dat hij op iemand tippelde van de andere kant.

Ik lees in Schopenhauer. Denk steeds: dit moet ik Peter laten lezen. ‘The most one has to fear is the moment of transition from consciousness to infinite dream. After death you will be what you were before birth.’127

25 oktober 1970

Het is absurd, maar ik heb maar een paar wensen: in Amerbos te wonen, in Amsterdam te werken - voor de nos - met Peter samen te wonen en van mijn huis te genieten. En wat doe ik. Zit in this rat hole, New York, logeer bij Barbara Applegate en leef zo wat op straat.

Loet vindt dat ik een boek over Amerika zou moeten schrijven.128

26 oktober 1970



illustratie

Terwijl ik, vol sombere gedachten, voornamelijk over Peter, bij Howard & Johnson op Broadway een kop koffie zat te drinken

en voor me uit staarde kreeg ik dit briefje onder mijn neus geschoven.129 Tom kwam en stelde voor woensdag samen te lunchen. Ik dacht, op wat baseert die jongen ‘super’?

Bezocht dokter Frederick Stern op Fifth Avenue en dacht terug aan het moment dat ik in 1968 in dezelfde wachtkamer met Peter zat. Of met Richard, of Chris Mena, de Cubaan. Papa Stern maakte het prima. De tent zat weer vol nichten, ook negers. Meestal met druipers. Ik wil ook weer eens een bloedtest laten doen. De arts liet een foto zien van een blond fotomodel. ‘Hij komt hier iedere dag. Hij heeft een televisiecontract van 200.000 dollar.’

27 oktober 1970

Brandde twee kaarsen in St. Patricks. When closing one's eyes - against the light of the candles - and beginning this dialogue with the soul, we call prayer, one seems to enter this infernal light zone through which direct contact with Peter seems possible.

Ontmoette Basil Thorton en Ann Addison van Channel 13, maar de film van Louis van Gasteren was niet gekomen. Telegrafeerde Van Gasteren om zijn huilfilm nu echt op te sturen. Sprak indringend mijn nieuwe management, met mevrouw Selma Warner. Zij waarschuwde dat alle organisaties in de vs tegenwoordig niet meer op diepte of talent letten, maar uitsluitend bekende namen willen hebben om te komen spreken. Die trend was me bekend. Bij Keedick werd hetzelfde gezegd. Ik zou er niet rouwig om zijn indien na twaalf jaar stad en land te hebben afgereisd er een einde zou komen aan die lezingentournees. Ik stelde voor dat zij Dewi Sukarno een contract zou geven. Dat interesseerde haar. We belden Dewi in Parijs op en toen Dewi op een speciale toon ‘Wim’ zei roerde me dit. Ik zei dat zij 1000 tot 2000 dollar per lezing zou kunnen krijgen. Ze werd even stil. Ze moest van 16 tot 20 november naar Praag en van februari tot mei 1971 naar Jakarta. Verder wilde de Daily Telegraph een artikel van 6000 woorden hebben, dus hoe kon zij ook nog lezingen in de vs geven? Ze zei ook dat er voor haar boek zoveel materiaal naar Parijs onderweg was: ‘I do not know where to start.’

Ontmoette A. Schwoebel van Le Monde die voor een rondetafelconferentie in nyc was, dezelfde bijeenkomst waarvoor Hofland is gekomen. Taal noch teken van Henk op mijn boodschap.

Barones Jacqueline de Gunzburg zegt dat Joseph Luns haar gedurende een uur bezocht in haar appartement aan Park Avenue. Daar had ik hem wel eens willen tegenkomen. Bij het noemen van mijn naam was hij zeer geagiteerd geraakt. Die man is niet wijs.

Tom Brown was niet op de afgesproken tijd op Third Avenue, maar toen ik wegging sprong hij uit een taxi en we aten samen in Wienerwald. Tom werd twee jaar geleden door een dronken man aangereden waardoor de rechterkant van zijn gezicht moest worden vernieuwd. Het is ongelooflijk mooi gedaan. Tom is 25, zijn lover 40. Bij het afscheid nemen zei hij: ‘Tell Peter, he's very lucky.’ Op grond waarvan zeggen mensen zulke dingen?

Ben naar het Everard Baths gegaan. Ik lag in mijn cabine en piekerde over Peter, toen een jongen binnenkwam, type Frits van Eeden, die meteen van leer trok en zeker twintig minuten op zoveel verschillende manieren met mijn penis bezig was, dat ik me realiseerde wat een miserabele amateur ik in dit bedrijf ben. Hoe leer je zoiets? Tenslotte ben ik 45 jaar en dit was gewoon nieuw voor me. Ik lag over mijn ouders te denken en vroeg me af, of nee, ik wil er zelfs niet over denken.

29 oktober 1970

Neem de vroege Metroliner naar Philadelphia. Treinen in dit land kennen twee uiterste soorten: of ze zijn van vóór de Tweede Wereldoorlog, of zoals deze, uit aluminium in elkaar gezet en super.

Na het Frits-type raakte ik in de Everard nog verwikkeld met een jonge neger met een smooth skin and lean body. Dat werd de tweede blow job van de middag. We raakten later in gesprek. Ik vertelde over Eldridge Cleaver in Algiers. ‘We really never had a true leader,’ zei hij, ‘not even King, who rather was a product of circumstances. When the situation will get worse, and they will really start to shoot blacks in the streets, our black leader will rise.’ Hij vond dat de Zwarte Panters de politie en the pigs onnodig provoceerden. ‘I guess, Cleaver has an axe to grind. Probably he was sentenced unjustly in the past, but what else do the Black Panthers do than provoke the cops? The far majority of blacks in this country do not support them. I liked Stokely Carmichael: he was speaking in terms of our own identity: it was he who advocated the Afro hairdo (...).’130

Na de sauna ben ik naar Lad Johnson gegaan, de secretaris van de Indonesische Kamer van Koophandel, 120 Wall Street. Zijn kantoor was een even chaotische bende als altijd. Aan de muur hingen Nixon en Suharto, wiens portret gewoon over dat van Bung Karno heen was gelijmd. Ik realiseerde me opnieuw hoe uitermate nauwkeurig Lad was geïnformeerd over het Suharto-regime en wat die kliek in Jakarta allemaal in zijn schild voert. Hij sprak over een ‘brand new multi electronic communications center’ in Jakarta, samen met de Amerikanen (cia?) opgezet, waardoor de hele archipel totaal onder controle van het machtscentrum en Suharto zelf ligt. Bung Karno zou dit nooit van de Amerikanen gekregen hebben; dat is slechts voor brave puppets voorbestemd. Lad had, na mij in Amsterdam te hebben opgezocht, de hele archipel grondig afgereisd. Per bus over Sumatra tot en met de binnenlanden van Irian-Barat. De crook Tom Coyne131 was nu zelfs een Islamiet geworden en met een nicht van generaal Alamsjah (ook zo'n fijne meneer) getrouwd. Hij gaf me een lijst van honderdennegen Amerikaanse firma's die zich thans in Jakarta hebben gevestigd. Hij reed me naar West Street, waar ik in de commune, een verbouwd pakhuis, bij fotograaf Leonard Freed en diens vrouw Brigitta logeer.

Ik ben op weg naar de schrijfster Pearl Buck. Bladerde door The Kennedy Women.132 Ongetwijfeld een commercieel succes, maar geen reclame voor een Nobelprijswinnares. Over Robert Kennedy: ‘People loved him or hated him.’ Hij was ‘occasionally a ruthless man,’ wat Joseph Luns prachtig zou vinden om over rfk te lezen. Het is een flodderig verhaal.

Mevrouw Buck was aardiger dan ik me haar had voorgesteld. Ze is 78 jaar.133 Zij schreef vierenzeventig boeken en nam me mee naar de bibliotheek op de tweede verdieping. Associated Press had op mijn verzoek een fotograaf gezonden, die plaatjes schoot.134 Haar assistente, Mrs. Wolfson, leek me een draak. Ik zal een levendige herinnering aan deze oude dame behouden. Nam een Greyhound bus naar York, Pennsylvania.

30 oktober 1970

Yorktown Hotel

Spendeerde in mijn slaap weer een uur met Peter. Hij was met

anderen en toen we eindelijk bij elkaar kwamen was de sfeer koud en leeg. Droomde zelfs van Erik. We reden in een auto en hij hoorde dat er iets niet in orde was met een achterwiel.

De paus gaat zelfs op bezoek bij Suharto. Hoe kan je respect opbrengen voor zo'n man, die tegelijkertijd Salvador Allende in Chili een gelukwens stuurt.

Ik wil met Pearl Buck naar China om een film te maken. Zij is na de Mao-revolutie niet meer teruggeweest. Dat zou een sensationele gebeurtenis kunnen zijn. Hoe ziet deze dame haar lievelingsland nu terug onder communistische leiding. Ik schreef haar deze gedachte, evenals de heer Lo Chun-ching in Den Haag, want ze zullen een visum moeten geven.

Lunchte met de dames van de Woman's Club. Mevrouw Kathryn Wilt herinnerde zich dat ik hier elf jaar geleden ook had gesproken. Ze waren allemaal Nixon-Agnew fans behalve één. Wat later verscheen een meisje aan tafel, Geneviève Ray, verslaggeefster van The York Daily Record. Zij had in Boulder, Colorado, Engels gestudeerd en was zeven jaar lang Jonathan Raymonds vriendinnetje geweest (toen hij daar filosofie studeerde). Ze zei: ‘I have heard so much about you, I felt I knew you.’ Hij had haar een week voor hij naar Holland ging opgezocht ‘for one day only’. Jonathan: en de banden die hij legt...

31 oktober 1970

Washington dc

Barbara Applegate woont hier nu en zij haalde me van het vliegveld. Zij was uitermate pessimistisch over Selma Warner en het nieuwe management dat we beiden hadden gecontracteerd, zij om lezingen aan de man te brengen en ik om ze te geven. Zij vond dan ook dat ik voor Dewi Sukarno terug naar W. Colston Leigh had moeten gaan.

Om 13:00 uur ontmoette ik Bud Fensterwald van het onderzoekscomité naar de moordaanslagen van jfk met zijn law partner en chief-investigator. Vond het maar shabby offices. Ze zijn bezig om alle verzamelde informatie in computers te zetten. Bud denkt nog steeds dat George de Mohrenschildt ‘a real professional’ is, maar voegt eraan toe: ‘He and his friends (the cia) are too smart for us.’ Ik zit in het computersysteem van het comité als nr. 7380, aldus werd me toevertrouwd. Een zekere Don Levine heeft een boek geschreven, The Mind of an Assassin, en weigert met Bud en het comité te spreken. Ze willen nu dat ik hem benader en hen dan verslag uitbreng. Levine schijnt een expert te zijn over de persoon van Marina Oswald. Wat een lol. We lunchten in een cafetaria. Ik betaalde mijn eigen

voer. Ze wilden vooral naar de George- en Jeanne-tapes luisteren, maar die zijn bij Carel Enkelaar van de nos, want hij betaalde voor het gebruik van de cbs-studio. Heb eigenlijk geen echt contact met deze heren.

Voor het Witte Huis was weer een anti-oorlog-in-Vietnam-demonstratie aan de gang. Helaas het merendeel hippies en punks, sommigen zelfs als Boeddhistische monniken verkleed. Ik keek een lange tijd naar de myriaden gezichten all around. Gezichten lezen en interpreteren is een kunst. Een jonge college professor met lang haar zei: ‘The anti-war movement brought down one president (Lyndon Johnson), but we failed to stop the American war-machine (...).’ Hij had natuurlijk gelijk. Er waren ook oorlogsveteranen onder de demonstranten. Er was een neger, een ex-Vietnamstrijder, gekleed in army fatigues met een pet op waarop een tekst was aangebracht: Che is alive. Alles bij elkaar gaven die demonstranten een trieste aanblik van neurotici, tot half-wits, fanatici en pot-smokers; zulke collecties zijn geen reclame voor de Anti-War movement.

Fensterwald vroeg bijvoorbeeld: ‘Are you not afraid of talking to Eldridge Cleaver?’ Ik dacht, die man is eigenlijk niet goed bij zijn hoofd. Waarom? Geen antwoord.

1 november 1970

Dromen. Ik sliep met Loet Kilian samen. Er was een muziekavond op Amerbos. Er was een gastenboek. Ik zag op een vorige pagina de handtekening van mijn vader. Ik begon ervan te huilen. Mam vroeg waarom ik huilde. Het verbaasde haar zeer dat ik moest huilen om die handtekening in het gastenboek.135 Die verdomde dromen steeds.

Sanche de Gramont publiceert in New York Times Magazine een omslagverhaal met Eldridge Cleaver. Mijn timing met Panorama was nog niet zo gek.

Fensterwald en zijn collega's hadden in hun kantoor de nodige wapens en ammunitie in patronenholsters liggen. Ergens zijn het altijd Old Shatterhands gebleven. Bud meende te weten dat Madame Nu een bezoek had gebracht aan de ranch van Sylvester Dason, de vriend van George de Mohrenschildt.136

Georgetown University

Luisterde naar een Hayden-kwartet. De vier muzikanten hadden geen lange haren, eerder masturbeersmoelen. Maar ze spe-

len voortreffelijk. Uit heel Washington kwamen nog geen honderd mensen luisteren. En dan het Forellenkwintet van Schubert met twee cello's dat we vroeger op De Horst dikwijls uitvoerden met tante Jetty en ik. Ik bestudeerde intussen een student in het publiek, in een grijs sweatshirt, korte mouwen, gespierde armen, corduroy broek, lang haar, een zalig stuk. Een meisje met lang blond haar speelt de pianopartij.

2 november 1970

Washington dc

Lunchte in de National Press Club. Schreef Peter vandaar. Ook een briefje aan mevrouw Ladybird Johnson, die ik gisteravond bij Barbara in de David Frost show had gezien. Zij had uitstekend gesproken.

Om 13:00 uur bezocht ik Joe Borkin137 in zijn advocatenkantoor. Hij is bezig een boek te schrijven over de rol van I.G. Farben in de oorlog en hoe deze chemische gigant - voornamelijk in joodse handen - feitelijk een unholy alliance met Adolf Hitler had gesloten.138 Ik vroeg hem hoe president Sukarno hem ooit had gevonden en als adviseur had aangetrokken. Hij werkte jaren geleden op het Justice Department en voerde een oorlogje tegen het Nederlandse Kininekartel, waar mijn grootvader de grondslag voor had gelegd en waar mijn vader als president-commissaris van de acf en mijn oom, professor dr. Gerrit Meijer, in die dagen deel van uitmaakten. ‘I tried to put the quinine people into jail,’ zei Joe met enige trots en het werd me duidelijk waarom sommige leden van de acf niet meer naar de vs reisden. Dacht aan John Massaut. ‘Het is de voor Indonesië werkende advocaat Delson in New York geweest, die Sumitro en Sudjatmoko er op wees dat ik een gevecht leverde tegen de Nederlandse kininefabrikanten en zodoende kwam ik uiteindelijk in Jakarta terecht,’ aldus Joe.

Over het boek dat ik met Dewi wilde schrijven gaf hij de volgende adviezen. ‘Dewi, who came in late in the game, should never try to write a political book, because she will be ignored. Eleanor Roosevelt, yes, she could write about politics, but Dewi came in when the ball-game was almost over. Absolute power corrupts, Bill, remember that. The difference between Sukarno and Suharto is, that the crooks around Suharto have the support of the usa. The United States is turning as many lands as it can in Asia into banana republics. Dewi should write about the man Sukarno, who was a complete narcissist, inca-

pable of giving love, only capable of receiving it. Do you know of Sukarno's impotence? Sukarno was a public figure, this was his love affair: with the Indonesian public. He let himself be elected for life, which was a form of insanity. He was the only chance for Indonesia to prevent a military take-over. He failed. He was a damned fool. He had that responsibility, but he betrayed everybody by being a narcissist. Even Napoleon had followers, who did not want to part with him. But Sukarno was in the end completely alone.’139

Joe Borkin: ‘Dewi should write a book about the psychopaths and sycophants that betrayed him.’ Hij vergeleek Suharto's bloedbad van 1965-1966 (en daarna) met ‘it was genocide, like the pent-up hatred in Nazi-Germany for jews.’140 Hij vervolgde: ‘Sukarno was een van de grootste intellectuelen in onze tijd.’ Hij adviseerde om eens na te trekken hoe Bung Karno aan zijn moeder was gehecht. Borkin had bij eerdere ontmoetingen reeds de indruk gevestigd een freelance psycho-analyticus te zijn. Hij vervolgde: ‘jfk had the same problem. Both Sukarno and jfk were impotent. They had to get the public in as a third party. You say, Dewi herself is not necessarily a sexual creature. To Kennedy and Sukarno their wives were ornaments, not people. Sukarno was a true Henri viii. Let Dewi tell us about the courtesans who fed the Bung foolishness. Sukarno was no doubt the greatest art-critic since John Ruskin. He spoke better English than Eisenhower. In Bern, I watched him giving a press conference in four languages, Indonesian, Dutch, English and German, and he knew what he was saying. Dewi should write about the kind of people that influenced him and she saw in action. She should also write on his personal sexual life.’

Borkin: ‘Do you know, that John Kennedy could not stand Sukarno? This was mainly because they were alike. If Kennedy had lived, he would have become another Sukarno. Actually, they were homosexuals, but didn't know it.’

Joe Borkin also felt that it was quite possible that John Foster Dulles did say something to Joseph Luns ‘in the direction of us support in a conflict over New-Guinea.’

‘May be he did,’ antwoordde ik, ‘but remember when John Foster Dulles disappeared during the Eisenhower Administration he was followed by Christian Herter. Kennedy made it cristal clear that he would not give such assurances, early on, to

be exact April 16, 1961. And, still Luns continued to mislead the Dutch Government, the parliament and the people supposedly based on an oral statement made to him several years before by Dulles, long deceased in the mean time.’141

3 november 1970

Washington dc

Van Joe Borkin arriveerde ik om 14:55 uur gistermiddag bij het Witte Huis. Mijn nos-televisiekaartje bleek onvoldoende. Mijn rijbewijs uitgegeven door de State of New York was belangrijker. Mijn naam stond niet op de lijst van te verwachten gasten, maar ik had een afspraak met Ray Price, Nixons speech writer. Na enig getelefoneer en excuses zat ik bij Ray in diens werkkamer. Hij studeerde in 1951 af aan Yale University, terwijl ik in de Class van 1950 had gezeten. Ik legde uit wat er na de gesprekken in Keene, New Hampshire (1968) was gebeurd en hoe professor Richard Allan, Nixons adviseur, Herbert Klein, diens voornaamste woordvoerder en de journalist Drew Pearson, bij een en ander betrokken waren geraakt. Vervolgens spraken we over een aanzienlijk aantal onderwerpen. Ik zette uiteen, waar Suharto mee bezig was, wat er de laatste jaren in Indonesië was gebeurd en roerde de smerige rol van ambassadeur Marshall Green aan in tandem met de cia. ‘What is the alternative to Suharto?’ vroeg Ray. Daar had ik ook geen onmiddellijk antwoord op, maar ik zegde toe hem daarover te zullen schrijven. Ray Price beschreef de bemoeiingen van Jim Garrison met Dallas en de moord op jfk als ‘a pathological case’. Ik vroeg wat hij dacht van een reis van Pearl Buck naar China. ‘She could even take a letter from the President (Richard Nixon) to Mao,’ stelde ik voor.

We bespraken Cambodja, Eldridge Cleaver, Vietnam, alles. Ik vroeg wat de mogelijkheden waren voor een interview met Henry Kissinger. ‘Henry gave once a talk to cbs but is staying entirely in the background.’ Het was een intense en uitstekende gedachtewisseling.142 Ik verliet het Witte Huis pas om 16:50 uur.

Voor het Witte Huis zat een ontzettend dikke lesbische vrouw in het gras met een kolossaal bord waarop stond: ‘I have been taken from Canada because I can prove that the fbi and the cia killed jfk and rfk and Martin Luther King, and that this count-

ry is run by a bunch of commies (...).’ Er stond nog meer op haar boodschap, maar ik ben doorgelopen.

4 november 1970

Washington dc

Om 14:00 uur ontmoette ik door introductie van McGeorge Bundy van de Ford Foundation dr. Philip Handler, president van de meest prestigieuze think tank in de vs the National Academy of Sciences. Het was een kennismakingsbezoek.143 Hij was inderdaad betrokken bij het oprichten van een Oost-West think tank, die niet in Amerika of de Sovjet-Unie zou komen en waar om te beginnen acht landen aan deelnamen. Zweden? Nee. Holland? Nee. Italië, ja. Maar hij wilde nog weinig kwijt en stelde voor dat ik na januari, wanneer hij meer zou kunnen zeggen, zou terugkomen.

Ik vroeg hem naar een overeenkomst tussen Moskou en Washington over een mogelijke link-up van een Sovjet en Amerikaans ruimtevaartschip in de ruimte, zoals The New York Times op 29 oktober 1970 als mogelijkheid had genoemd. ‘That was my work,’ aldus dr. Handler. ‘I went to meet academician M.V. Keldysh (president of the Soviet Academy of Sciences) at various places in Europe. A mutual trust was built making this agreement indeed possible. But, of course, publicity-wise, it was the us Space Agency who did it.’

Dr. Handler had voor ik hem ontmoette geluncht met Lee Kuan Yew, de premier van Singapore. Ze hadden voornamelijk over milieuproblemen gesproken. Ik vroeg hem of hij wist dat Lee een staatsbezoek aan Kuala Lumpur had afgezegd na de arrestatie van drie, uit Maleisië afkomstige jongelui met (volgens Lee) te lange haren. Het verbaasde hem, maar hij zei: ‘Well, they are not going to have bums and drug addicts there,’ wat dus kennelijk de onmiddellijke associatie met lang haar was voor dr. Handler.

Voor ik vertrok om de Metroliner van 16:15 uur terug naar New York te nemen gaf hij me een tip: ‘Some day you must go and see Aurelio Peccei in Rome, a Fiat man, who is also enthusiastic about the East West Think Tank project. He also has founded his own organisation, the Club of Rome, which you must look into.’144

Wat was er in 1970 in werkelijkheid gebeurd? In het begin van het jaar filmde ik, uit verontwaardiging over de wijze waarop Luns het Indonesië-conflict voorstelde (als zouden de Kennedy's Nederland hebben verraden), een aantal Kennedy-medewerkers waaronder McGeorge Bundy, president van de Ford Foundation. In een gesprek na afloop van de tv-opname adviseerde hij me eens met dr. Philip Handler te gaan spreken. Dr. Handler zou een zeer persoonlijke vriend worden, tot hij vlak voor Nieuwjaar 1982 in een ziekenhuis in Boston aan kanker zou overlijden. Philip Handler introduceerde me bij Aurelio Peccei (Fiat en Olivetti), die de Club van Rome bleek te hebben opgericht en met wie ik eveneens tot aan diens dood in 1983 nauw heb samengewerkt. En het was dr. Peccei, die me in 1971 in Moskou introduceerde bij diens jarenlange persoonlijke vriend, dr. Jermen M. Gvishiani, schoonzoon van de toenmalige premier Aleksei N. Kosygin, die me op zijn beurt bij dat eerste bezoek aan Moskou voorstelde aan academicus Georgii Arbatov van het Amerika Instituut van de Sovjet Academie van Wetenschappen. Het jaar 1971 werd het begin van vrijwel non-stopreizen naar de Sovjet-Unie gedurende een periode van vijftien jaar. Dit om aan te tonen hoe een dubbeltje in het leven van een journalist kan rollen.

5 november 1970

New York

Telefoneerde mevrouw Pearl Buck. Ik vertelde haar dat ik bij Ray Price op het Witte Huis ben geweest en besproken had of het mogelijk was of zij Peking zou kunnen bezoeken. Zij zou dan een brief van Richard Nixon voor Mao Tse-tung kunnen meenemen om de impasse die er sedert 1949 bestond te helpen doorbreken. We zouden dan een kleurenfilm met haar moeten maken voor wereldwijde distributie. Zij was het er helemaal mee eens en zei: ‘Do you know, that no American president, except John Kennedy, has asked me anything about China (...).’ Bezocht W. Colston Leigh, mijn eerste lezingenmanager, zoals Barbara had aangeraden. Hij was enthousiast om Dewi Sukarno ogenblikkelijk een brief te schrijven om een aanbod te doen in Amerika te komen praten.145 Hij zei over mij: ‘I do not harm those that leave my organisation, but I never take them back, that is my strength.’ Toch denk ik dat ik weer bij hem terug zal komen, zeker nu Wide World tegen een faillissement aan zit. Zij zouden Cindy Adams, die ook bij Wide World zit, nooit een contract aanbieden. Ook Joe Borkin zei me in Washington

faliekant tegen die dame gekant te zijn en het te betreuren dat Bung Karno zich ooit met haar had ingelaten om zijn biografie te schrijven.

Daarna twee kaarsen in St. Patricks.

Koning Peter van Joegoslavië is overleden. Ik herinner me de ontmoeting in 1950 bij ambassadeur Jean Chauvel van Frankrijk.146

Van 13:00 tot 14:30 uur geluncht met ambassadeur Ruslan Abdulgani in het Sun Luck restaurant op Third Avenue. Hij meende dat de regering Suharto bang was voor verkiezingen, ondanks de opgeworpen overheidsbelemmeringen en beperkingen om werkelijk vrije verkiezingen te organiseren. ‘In de kring van de Natudal Ulama begint men langzamerhand te begrijpen dat het zo niet langer gaat. Generaal Nasution heeft nog steeds aanvaardbare betrekkingen met de nu. Bij hem gold altijd het parool: het land op de eerste plaats. Toen het leger aarzelde om Sovjetwapens aan te kopen - generaal Yani aarzelde hierover - hakte Nasution de knoop door en ging naar Moskou. De nu heeft geen nationaal congres willen organiseren om de zaak niet verder te splijten, maar Idham Chalid had misschien beter kunnen aftreden. Het leiderschap van de overgebleven pni volgt nog altijd Bapaks oude lijn. Ook de minister van Veteranenzaken, generaal Sarbini, is nog altijd progressief.’ Ruslan was het er mee eens dat de kami (studenten tegen Sukarno) nu ook corrupt waren geworden. Ik zei: ‘Pak Ruslan, de kami is immers vanaf het begin corrupt geweest! Zij lieten zich (bewust) door de militairen gebruiken om tegen Bapak de straat op te gaan en in hun onnozelheid verkondigden ze de meest krankzinnige leuzen, die zij noch begrepen, noch konden verantwoorden. Ik heb ze ontmoet, deze “kinderen van de revolutie”, zoals Cosmas Batubara. Het merendeel van die zogenaamde revolutionairen waren gewoon hoodlums uit op een relletje, waar ze mooie camouflagepakken en legertrucks voor aangeboden gekregen en de hemel mag weten wat nog meer. It was a total disgrace.’ Ruslan vond de rede, die minister Adam Malik namens Indonesië voor de Algemene Vergadering van de vn had gehouden ‘verschrikkelijk.’ Dit herhaalde hij zelfs twee keer.

6 november 1970

Plezierige ontmoeting met Najwa en Oliver Stone. Oliver blijft een ruige beer en een beetje wild. Hij had deze zomer een filmpje van twintig minuten gedraaid. Hij was bezig met een

script te schrijven voor Robin Moore's outfit. Bill Bast had hem nu een zeer gedetailleerde brief geschreven. Wat Jan Cremer betreft, hij had meer en meer de indruk gekregen dat Jan misschien toch een nogal onverantwoordelijke persoon was en niet direct de man om mee samen te werken aan een film. Het leek hem een uitstekende gedachte om Madame Nu in Rome en Madame Dewi in Parijs te filmen. Hij vond Satyricon een slaapverwekkende film. Toen hij de film een tweede keer zag vond hij dit zelfs nog meer. Hij schijnt aan zijn lijf te werken en wat gewichten te heffen. Voor het eerst zei hij iets over Vietnam, en dat hij driemaal was gewond, een keer tijdens het fameuze Tet-offensief van de Vietcong. ‘And, yet, I walked away from Vietnam without a feeling having had real contact there.’ Najwa had op Marokkaanse wijze een vis bereid, heerlijk.

Toen ik Pak Ruslan gisteren vertelde dat Joe Borkin het voor mogelijk hield dat ik als ik naar Indonesië zou gaan, zou worden vermoord, antwoordde hij: ‘No, they would find no-one who would hate you enough to shoot you.’147

Dr. Frederick Stern rapporteerde dat mijn bloed ‘perfectly in order’ was. Pak van mijn hart.

Ann Addison van Channel 13 had nu mijn film over Dallas en de jfk-moord gezien en zei: ‘I liked your Garrison interview, especially some of your questions, and what Garrison had to say, which was never known in this country. I bet you, nbc paid you a fortune for it. But National Educational Television can't use it.’148

Het is koud, heldere hemel, zonnig weer. New York, en dus Manhattan, is vooral dan plezierig om er te zijn. Neem de Eastern-shuttle naar Boston om Jonathan Raymond te ontmoeten voor ik naar Amsterdam terugga. De prijs is verhoogd: enkele reis vierentwintig dollar naar Washington en tweeëntwintig dollar naar Boston. Vroeger was het vijftien en veertien dollar. Ontmoette opnieuw Ernie Estrellado van de missie van de Filippijnen bij de vn, die een paar weken geleden op me tippelde. Hij is blijkbaar ook een vriendje van Joop Avé van de Indonesische missie, Bung Karnos voormalige protocoljongen. Boston ligt prachtig aan de zee in het stralende zonlicht. Ben opgewonden om Jonathan terug te zien. Koffie met apple-pie. Ik had het kunnen weten: dit is de machine age, oneetbaar.

Ontmoette mevrouw Ann Barrett bij Houghton Mifflin Publishers en pikte een exemplaar op van het nieuwe boek van Shirley Chisholm.149 Gisteren haalde ik bij Stein & Day Publishers in Manhattan het nieuwe boek over Lin Piao op. Als geaccrediteerd journalist is het gemakkelijk om review copies te bemachtigen.

Toen ik Jono belde zei hij vorige vrijdag op me te hebben gewacht. Vreemd. Hij komt om 20:00 uur naar het Sheraton Hotel waar ik een kamer heb genomen.

Van 16:30 tot 17:45 uur sprak ik met oud-ambassadeur Howard Jones (in Indonesië) en nu president van de Christian Science Monitor. Hij toonde me de Board Room. Hij leidt de krant met ferme hand en alle hoofdartikelen passeren eerst zijn bureau. We spraken over Dewi. ‘Sukarno was like a little boy in her presence. She ruled. She said what she had to say and what she wanted and she got it. She also has quite a temperament. O, yes, I know her, certainly.’ Ambassadeur Jones en zijn vrouw zouden samen dikwijls met Sukarno en Dewi dineren.

Jones: ‘After that assassination attempt during prayers at the Merdeka Palace, I really pressed him hard on this biography. I had pressed him on writing the book many times before. But, then, he seemed to think, seriously about it and he said only one person could write it. That one person, he said, would at least be someone who would really note down what he wanted to say. I asked him: “And who is that Mr. President?” He replied: “Cindy Adams.” He could have gotten anybody at the time to do it, but he wanted her.’

Hij was het eens met Joe Borkin dat Dewi vooral geen politiek boek zou moeten proberen te schrijven. Hij had zojuist de drukproeven in huis gekregen van zijn eigen komende boek over Indonesië, The Possible Dream. Hij zei Joseph Luns zo diplomatiek mogelijk behandeld te hebben in zijn memoires. We bespraken opnieuw de mogelijkheid om ambtenaren uit de tijd dat John Foster Dulles minister van bz was en Jones zelf onderminister op te sporen, om na te gaan in welk mate Luns zijn verhaal over Amerikaanse toezeggingen uit zijn duim had gezogen. Ambassadeur Jones zei dat hij toegang had tot classified material en dat hij bereid was die zaak nader onder de loep te nemen, mits ik hem de datum kon noemen wanneer Luns en Dulles hun cruciale gesprek zouden hebben gevoerd. ‘Dulles was meestal samen met Walter Robertson, or with me, or two or three other people, so it was a relatively small group who

had insight in this matter at the time. It should be relatively easy to trace any material on that matter. Of such an important conversation,’ aldus Jones, ‘At least a memorandum must have been kept. Also a cable to the us Embassy in Jakarta, which is normal practice, even in the case of secrecy.’

Ambassadeur Jones noemde twee namen van ambtenaren, die zeker van de afspraak tussen Dulles en Luns hadden moeten afweten; namelijk Frank Underhill, nu de tweede man in de ambassade in Manilla en Gordon Mein, indertijd state department desk-officer inzake Indonesië, maar helaas inmiddels om het leven gekomen in Guatemala. De derde man die mogelijk iets kon weten was William Seaball, terwijl ook oud-ambassadeur Hugh Cummings op de hoogte zou hebben moeten zijn.

Hij vond mijn nieuwe project om te proberen Pearl Buck terug naar China te krijgen een zaak van ‘major diplomatic significance’, vooral wanneer Nixon haar een brief zou meegeven voor Mao.150

Jonathan kwam een half uur eerder en stapte mijn kamer binnen met de woorden: ‘I am now a parking lot attendant.’ Hij zag er gewassen en geschoren uit, kort haar (jammer), twee kleine gouden knoppen in zijn oorlellen, een legerhemd over een wit ondershirt, blauwe corduroy broek, zwarte hoge schoenen (zie hem het liefst in boots) en een donkerblauwe jekker met leren stukken erop. ‘I park now limousines of pigs (bankiers) whom I hate.’ Hij had al drie maanden geen drugs aangeraakt en ook de girls laten schieten. ‘I have no time to get involved with shit.’ Of hij weer ging studeren? ‘I will never go back to school: are you crazy man? All I know is: I want to clear my head of all this puritan shit. Now, I first have to find a direction. I don't even know that what I am doing is right.’ Hij was nog steeds enthousiast over het Philadelphia Peoples Congress waar hij was geweest met 12.000 andere Amerikanen: ‘Not just blacks and whites, but people like Huey Newton.’ Die had zijn entree gemaakt omringd door twaalf forse Zwarte Panter bodyguards. ‘You actually couldn't even see him. There was an extraordinary tension in the air. They rose all to their feet, they had to, inspite of the announcement that we should keep to our seats.’

Hij ontkende dat Geneviève Ray in Boulder zeven jaar zijn vriendin was geweest. ‘She now goes with a guy who is both ways.’ Jono neemt nu ook karatelessen. Hij werkt dus om geld te hebben, maar hij wordt meer en meer een revolutionair. Ed-

ward Kennedy was ‘a super pig’. ‘May be, it is a matter of age. My brother is now 35 and our values are different,’ zei hij heel lucide. Ik besprak Eldridge Cleaver met hem in nogal kritische termen en dat beviel hem kennelijk niet. Hij wilde nauwelijks geloven dat Indonesische para's in de Congo - de uitzonderingen misschien nagelaten - zwarte vrouwen met geen vinger aanraakten. Er zijn dertig zwarte panters in Boston en Jonathan is in contact met ze en werkt samen.

Hij bleef gedurende het hele gesprek onrustig en om 21:50 uur vertrok hij eigenlijk weer even onverwachts als hij was binnengevallen. Jono: ‘We, in America, are such idiots compared to the Tupamaros. They are so far ahead of us in developed consciousness, like Al Fatah. What do you do with guys like that? They believe it. They are filled with hatred and pent-up frustrations. Frightening.’ Hij verdedigde met hart en ziel Angela Davis. ‘What she did was show, that she was inexperienced, but the judge that sentenced her and the other judges should be shot. Basically, what Angela did was good and right.’

Ik schreef Geneviève Ray in York een briefje om te vertellen dat ik hem had gezien. ‘I love his eyes, they can turn so dead serious’, schreef ik haar

7 november 1970

New York

Lang gesprek met Leonard Freed over de vraag of heteroseksuelen ooit homoseksuelen kunnen begrijpen.

Op de trappen van St. Patricks werd een man gearresteerd die glazen bloemen verkocht. Ik zou een uitstekende politieagent zijn geweest... Toen ik weer naar buiten kwam was dezelfde cop bezig een man met een karretje met daarop brandende kastanjes op de bon te slingeren. Zeker geen behoorlijke vergunning. Walgelijk. Laat die arme sloebers toch met rust.

8 november 1970

Verlang naar Amerbos, de vleugel en privacy.

In Kew Gardens lag een kaart van mam uit Zwitserland. Een briefkaart van Peter uit Praag, waar hij blijkbaar met Philip Nasta naartoe is gegaan. Een bezorgde brief van mejuffrouw Büringh Boekhoudt.

9 november 1970

Loet is geslaagd voor zijn examen instructeurvlieger. Hij wil een bijbaan nemen om meer vlieguren te halen.

Lunchte met Joop Avé in Right Bank bij Madison en 68ste

straat. Hij werkt nu op het consulaat-generaal van Indonesië.151 Hij was dik en vet geworden en nauwelijks meer aantrekkelijk. Hij heeft een erg grote mond, die jongen. Nadat ik had gezegd dat Dewi loyaal aan Bung Karno was geweest begon hij hardop te lachen, maar dit was een misverstand. Hij dacht dat ik ‘sexually loyal’ had bedoeld. ‘Het laatste jaar van zijn presidentschap (althans vóór de coup van 1965) deed Bung Karno niets meer. Subandrio runde het hele land. Sukarno's fout was dat hij werkelijk dacht dat hij de pki in de hand had.’ Adam Malik was de meest humane mens, die hij ooit had ontmoet. ‘Malik deed zijn uiterste best om Bung Karno naar het buitenland te laten vertrekken. Tweemaal heeft Malik Bung Karno gevraagd om please af te treden. Hij was de enige die het lef had aan het graf van Chaerul Saleh te spreken. Hij zag kans om een confrontatie met Singapore over de executie van twee Indonesische mariniers te voorkomen.’ Hij vertelde dat Bung Karno tranen in zijn ogen had gekregen, toen hij in 1967 was komen vragen of hij ontheven kon worden van zijn protocolpost op het paleis om in het buitenland te gaan werken.

Ik probeerde steeds door Avé's Indo-masker heen te breken. Dat lukte maar gedeeltelijk. Door al zijn ervaringen was hij verhard. Sukarno had Subandrio als een baksteen laten vallen en niet eenmaal zijn stem verheft om hem te redden. Sukarno was politicus in hart en nieren. Ibu Dewi had eens militairen naar hem toegezonden om hem op te halen, maar Avé was niet meegegaan. ‘Ik dien alleen president Sukarno en niemand anders,’ aldus Joop tegen de militairen. Adam Malik had haar tenslotte het land uit gekregen, ‘because she simply had been so stupid to get an exit visa.’ Generaal Sutikno vond hij maar een onbelangrijke man. Wanneer Dewi naar New York zou komen interesseerde hem niet en hij zou haar niet ontmoeten. Later vroeg hij toch zijn groeten over te brengen. Hij vond me veel te emotioneel over Indonesië en Sukarno. ‘Ik vraag je één ding,’ zei hij, ‘geef ons in Indonesië de tijd. Think of what powerbase Suharto had when he began. Sukarno should be glad he had Suharto as successor. Sukarno's picture is still in his house (...).’

Joop Avé was een spraakzaam en effectief woordvoerder voor de Suharto-regering, die hij diende. Ik zei hem dat, toen ik Suharto ontmoette, ik onmiddellijk sympathie voor hem had opgevat ‘omdat Javanen voor mij nu eenmaal altijd een speciaal soort warmte uitstralen.’ Maar toen ik geleidelijk ontdekte wat

er werkelijk onder zijn gezag ook met Bung Karno gebeurde, kon ik niet langer stil blijven en heb mijn mond opengedaan.

Loet en Tieneke Kilian brachten me naar de bekende vlucht 644 van de klm.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums