Memoires 1959-1961

[p. 215]

New York

13 Juni 1960 (dagboek)

Met vertraging arriveerde T.W.A.-flight 801 om 03:00 a.m. op Idlewild Airport. Ik vond een leeg apartement in Kew Gardens. Praktisch alles was weg, tot en met de koffiekopjes, die wij van mejuffrouw Buringh Boekhoudt hadden gekregen. Er was bijna geen keukengerei meer, bezems, alles was weg, evenals de Grundig-radio en platenspeler met alle platen. Frieda was vertrokken.

Ontmoette Santo voor de lunch. Hij vertelde, dat gisteravond Mohammed Hatta, samen met mevrouw Eleanor Roosevelt, Adlai Stevenson, Saville Davies van de ‘Christian Science Monitor’ en Henry Kissinger van Harvard, op televisie had gesproken over het onderwerp: ‘Do the new nations need our kind of democracy?’^324.

Frieda heeft besloten via een ‘legal seperation’ naar een echtscheiding toe te werken. In mijn hart weet ik, dat dit ongetwijfeld de beste oplossing is. Zij woont bij haar vriendin Barbro Larson. Ik sprak met haar over de telefoon. Het moet er nu ten langen leste van komen. Vervelend echter dat de flat zo wat leeg is.

Er was een lange brief van zes kantjes van mijn moeder ter gelegenheid van mijn 35ste verjaardag. Zij schreef voor Frieda ‘ergens een soft spot’ te zullen behouden, ‘voor de wijze waarop zij gedurende lange tijd heeft gebattled tegen vele “odds”. Het zat haar toch ook niet mee in vele opzichten. In die omstandigheden had ik het er ongetwijfeld nog heel wat slechter afgebracht. Gedane zaken nemen geen keer. Als ze niet zijn te verbeteren is het inderdaad beter ze te liquideren. Ik houd van clean-cut situaties... Nu mijn lieve Wimmes: het allerbeste hoor en stevig omhelsd door je je liefhebbende Mam.’ Ook grootmoeder Poslavsky had geschreven en juffrouw Boekhoudt. Miss B.B. schreef o.a.: ‘Elk vak moet wor-

324. De tekst verscheen 19 juni 1960 in ‘The New York Post’ en was eigenlijk onbelangrijk. Hatta maakte absoluut niet duidelijk wat Bungkarno onder geleide democratie verstond.

[p. 216]

den geleerd en zo zal je ook als journalist vele jaren door schande en schade wijs moeten worden. Maar je bent in de stijgende lijn en gaat je weg vinden. De laatste twee stukken, die ik van je in Vrij Nederland las bewezen mij dit.’

14 juni 1960

De heer Jilderda vertelde, dat hij dr. Hatta uitvoerig had ontmoet en met de heer en mevrouw Hatta een weekeinde naar New Hampshire was geweest. Hij vervolgde: ‘Sukarno zou Indonesië een grote dienst bewijzen door te verdwijnen. Hij wordt internationaal nauwelijks meer au sérieux genomen.’^325. Arnold Brackman zei, dat het materiaal over Madiun, dat ik hem had gezonden, uitstekend was geweest. Hij noemde ‘Times’-collega Harry Gilroy 'a first class ass! Gilroy had Nieuw-Guinea onlangs in de krant een U.N. Trustee-gebied genoemd, waarvoor de volgende dag een correctie was gegeven. Hij had eveneens een artikel over de Congo geschreven, daarbij dermate rekening houdende met zijn regeringscontacten in Brussel, dat Brackman er ruzie met hem over had gemaakt. Mijn eigen indruk werd hier dus bevestigd.

Om 21:00 nam ik op de Idlewild afscheid van dr. Mohammed Hatta. Hij was zéér vriendelijk en vroeg welk boek ik bij me had.^326. Ik wilde het hem geven, maar hij antwoordde, dat Emile van Konijnenburg, die hij in Parijs zou ontmoeten, het zeker voor hem had meegenomen.

Reed met de privé-secretaris van dr. Hatta, Wim Hutabarat, terug in een slee van het State Department naar het Park-Sheraton Hotel. Hij deed, net als in 1957 in Djakarta^327. overdreven aardig en benadrukte nog niet te zijn vertrokken om met mij samen te kunnen zijn. We eindigden ditmaal in bed, alhoewel me dit ijskoud liet. Ik vertelde hem over mijn emoties voor Relly K. ‘Don't be sentimental. Forget about that guy for the moment.’ Maar dat ging dus niet. Later vertelde hij, ervan overtuigd te zijn, dat indien eenmaal het regime in Djakarta in duigen zou vallen het land een beroep op Hatta zou doen het te redden van de ondergang. (Ook die voorspelling zou dus niet uitkomen.)

325. Een onzin verhaal dus: in 1960 en 1961 zou Sukarno juist een zéér belangrijke rol spelen in de beweging van niet-gebonden landen.

326. ‘Vriend en vijand in de kolonie’, Paul van 't Veer, Arbeiderspers (1956).

327. Zie Deel II, Memoires: 1953-1957.

[p. 217]

16 juni 1960

Brandde een kaars in St. Patricks cathedral.

Woonde de staart van Dag Hammerskjolds persconferentie bij.

Ik ontmoette voor het eerst de nieuwe permanente vertegenwoordiger van Indonesië bij de U.N.O., ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto.^328. Hij was in gezelschap van Emile Lapian en een delegatie uit de tinindustrie van drie man. Voelde me onmiddellijk op mijn gemak met Pak Sukardjo en dat zei ik hem ook vrijwel meteen. Hij sprak trouwens in termen van een verzoening met Holland, die nog steeds mogelijk was, ‘and I will be among the first to support such a move. I know the Dutch van toen ik een kleine jongen was.’ Gisteren had hij de lunch gebruikt met de Amerikaanse ambassadeur in Indonesië, Howard Jones, en hem een kopie van zijn brief d.d. 6 juni aan secretaris-generaal Dag Hammerskjold gegeven, betreffende het geschil over Nieuw-Guinea.^329. Ambassadeur Sukardjo benadrukte, dat punt 28 op pagina 7 van het Supplement, aan de brief toegevoegd, het belangrijkste was. Dit vermeldde: ‘Consequently, in dealing with the situation with which the Republic of Indonesia is confronted, the Government reserves it right to resort to appropriate means at the proper time and place.’ Hij zei persoonlijk nog altijd overleg voor te staan en zichzelf hiervoor te willen inzetten.

Ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto was vóór zijn post bij de U.N.O. vertegenwoordiger van Indonesië in Peking geweest. Hij vertelde, dat toen president Synghman Rhee van Zuid-Korea troepen wilde zenden om de Sumatraanse rebellen te helpen hij naar Noord-Korea was gereisd, wat een einde aan het Zuidkoreaanse plan had gemaakt. Ook vroeg het Indonesische gezelschap zich af waarom minister Luns plotseling naar Belgrado vertrok. Was er een bemiddelingspoging via Joegoslavië in de maak?

328. We zouden zeer persoonlijk bevriend raken.

329. Diplomaat Lapfan overhandigde mij eveneens meteen een exemplaar.

17 juni 1960

Dineerde bij de Persons waar om 20:30 ook Henk Hofland ten tonele verscheen. Hij schijnt zéér ingenomen met Amerika en de mensen in dit land. Hij zou a.s. zondag om 16:00 naar Amsterdam terugkeren en sluit zijn Amerikaanse periode weer af. Ik wandelde met hem terug naar zijn hotel. Hij deed geen suggestie elkaar morgen te zien, dat deed pijn. De eenzaam-

[p. 218]

heid is weer compleet. Ik heb geen zin in seks met vrouwen (om de seks) en vrienden trouwen en gaan hun eigen weg en vergeten je. En andere vrienden houden misschien enige tijd van je om je dan de rug toe te keren omdat zij een ander hebben gevonden. Ik weet eigenlijk niet eens meer of ik hem wel mijn dagboeken zou willen nalaten wanneer mij iets zou overkomen. Er is nog weinig over van het oude vriendschapsgevoel. Waarom überhaupt nog een dagboek schrijven? Where, on earth, am I heading for? Ik ben compleet uit mijn balans na het vertrek van Frieda. Hoe krijg je jezelf na zo'n ingrijpende gebeurtenis weer in de hand?

18 juni 1960

Voel me onbeschrijflijk ellendig. Waarom zit ik nog alléén in dit land? Waarvoor? Leven om dollars te kunnen verdienen? Zou Frieda willen spreken en zien. Er kwam een eerste brief van Relly K. Ik ben deeply upset en gelukkig tegelijk. Variations Symphoniques van Cesar Franck.

Ben toch naar Henk gegaan en gaf hem een boek over het negervraagstuk. Hij vond, dat ik er zelf over moest schrijven en dat ik me veel te lang met Sukarno en Indonesië had bezig gehouden. ‘Ze weten in Holland wie mijnheer Oltmans is,’ zei hij, ‘maar ze vragen zich af, wat weet hij eigenlijk?’ Nà een half uur praten maakte hij er abrupt een einde aan. Ongelooflijk. Ik ging naar St. Patricks en zei een gebed. Daarna een bioscoop, waar een negerjongen me aansprak en met me naar bed wilde. Ik sprak met hem enige tijd in de foyer en zei terug naar Relly te willen. Ik kwam ver nà middernacht thuis en zou er veel voor over hebben gehad niet alléén te slapen. Toch gaf ik er de voorkeur aan.

19 juni 1960

Eerder had ik Sjef van den Bogaert in de U.N.O. ontmoet en hem duidelijk gemaakt, dat het mis ging met Nieuw-Guinea. Nu vertelde Person dat de pers-attaché hem had gezegd: ‘Oltmans denkt, dat het schieten wordt op Nieuw-Guinea.’ Dat denk ik dus ook.

Vergezelde Henk en Mimi naar hun vliegtuig. Hij was zo vriendelijk een vliegtuigtas met wat cadeautjes voor Relly K. mee te nemen. Hij had overigens nog best enige tijd in Amerika willen blijven.

[p. 219]

20 juni 1960

In antwoord op mijn sollicitatie bij ‘The New York Times’ schreef Richard Burritt, assistent to the managing-editor: ‘The idea makes good sense, but I hope I can be frank being offensive. From the standpoint of our requirements, your English is not up to it, not even close. So I am very sorry to disappoint you this way.’^330.

Solliciteerde zowel bij Air France als bij Lufthansa. Ontmoette de Newhoffs. Ik vroeg Marty of ik geld kon lenen. Zij raadde aan Norman om een lening van 1.500 dollars te vragen.

In het kantoor van advocaat Ralph C. Goldman tekende ik de nodige papieren, zodat Frieda komend weekeinde naar El Paso kan vliegen om een snelle Mexicaanse scheiding te krijgen. Ik ontmoette haar voor het eerst dus weer bij de advocaat. We dronken koffie in de ‘Colony’. Ik vertelde haar van de ontmoeting met Relly en dat ik langzamerhand tot de conclusie was gekomen, dat relaties met jongens absoluut nergens toe leidden. Zij droeg trouwens de laatste dress, die ik voor haar kocht, evenals het horloge, dat ik haar eens gaf. Maar ze zag er eigenlijk slecht en onattractief uit. Het beste is te proberen haar zó snel mogelijk te vergeten. Ik moet weer mijn eigen weg vinden. Terrible, but I have to face reality. Ik wilde, dat ik ergens heen kon vanavond: misschien naar Santo of naar Bhaskar, maar zij leiden hun eigen levens. Ik belde mevrouw Vivian Lehman in Pittsburgh, die vroeg of ik naar haar toe wilde komen. ‘We will cry on each's other shoulder,’ zei ze.

330. Brief gedateerd 17 juni 1960.

21 juni 1960

Mijn moeders 64ste verjaardag.

Opnieuw een lange brief van mijn Indonesische vriendin Penny Hedinah. Ze voelde blijkbaar dat er iets niet in orde was. ‘I prepare to help you as much as I can, like being a sister,’ schreef de lieve schat.

Eindelijk, nà zes jaren van moord en doodslag lijkt er een einde te komen aan de Algerijnse oorlog. De leiders van de National Liberation Front zullen naar Parijs gaan om te onderhandelen met Charles de Gaulle. Ferhat Abbas, premier van de voorlopige Algerijnse regering, zal de delegatie leiden. Eindelijk.

Ontmoette Norman Newhoff in de Board of Trade Building. Hij kon me direct met 750 dollars helpen en raadde me aan New York te verlaten en me in Californië te vestigen waar plenty kansen zouden liggen.

[p. 220]

De Amerikaanse buitenlandse politiek was na het mislukken van Parijs een puinhoop. De Amerikanen hielden zichzelf voor het lapje met verhalen dat Khrushchev aan prestige zou hebben ingeboet, dat ‘de vrije wereld’ onder de indruk was gekomen van het waardige optreden van Eisenhower jegens een barrage van ‘woeste brutaliteit’ in Khrushchev's optreden.^331.
Eisenhower was 7½ jaar president en nadat hij een einde had gemaakt aan de Koreaanse oorlog wilde hij alvorens af te treden een resultaat boeken bij het bouwen van een duurzame vrede.^332. Hij wilde nu zijn prestige en populariteit inzetten voor een accommodatie met de Sovjet-Unie. Luisterend naar de drie uur durende woedeaanval van Khrushchev in het Elysée Paleis was zijn hoop in dit opzicht vervlogen. Hij had het roken opgegeven, maar hij vroeg nu zelfs om een sigaret. De razernij van de Sovjets was dus ontstaan bij het neerhalen van de U-2 bij Sverdlovsk kort vóór de top van Parijs. Bij terugkeer uit Parijs riep de Sovjet leider de pers naar de Sverdlov Hall van het Kremlin en stak van wal. Hij raasde, dat Eisenhower ‘een spineless, incompetent and dishonest person’ was. ‘When he is no longer President and he wants to work in our country,’ aldus Khrushchev, ‘we could give him a job as a director of a children's home. I am sure he would not harm the children. But it is dangerous for a man like this to run a nation. I say so, because I know him.’ Khrushchev vervolgde, dat hij al tijdens de top van Genève in 1955 had gezien, hoe iedere keer wanneer Eisenhower iets moest zeggen, hij van John Foster Dulles een papiertje in ontvangst had genomen. Ike nam de tekst niet eens van te voren door, hij las het klakkeloos op wat Dulles hem voorschotelde. ‘Wij vroegen ons dus af, heren en dames van de pers, wie eigenlijk het land bestuurde. Een dergelijk president kan, God mag weten wat voor beslissingen nemen. Wij rilden in ieder geval bij de gedachte welke machten in dergelijke handen lagen.’^333.
Nà de debacle van Parijs wilden Eisenhower en Dulles het prestige van Amerika opvijzelen door een reis naar de Filippijnen en Japan te maken. Maar ook in Tokyo was het U-2-incident ingeslagen als een bom. Tienduizenden studenten gingen de straat op om tegen de regering van premier Nobusuke Kishi en het aanstaande Japans-Amerikaanse veiligheidsverdrag te demonstreren. De Amerikaanse regering, gesteund door Kishi, gaven de pers de schuld. Kishi noemde de pen van journalisten gevaarlijker

331. ‘Time Magazine’, 30 mei 1960.

332. ‘Time Magazine’, 30 mei 1960.

333. ‘Time Magazine’, 13 juni 1960.

[p. 221]

[p. 222]

dan pistolen en gebalde vuisten.^334. Maar hoe men ook van overheidswege rond het totale mislukken van de Eisenhower-Dulles buitenlandse politiek de feiten trachtte te verbloemen, de werkelijkheid was, dat Japan de straat op was gegaan tègen een bezoek van Eisenhower.
Terwijl Eisenhower in Manila's Luneta Park een massabijeenkomst bijwoonde kwam er een telefoontje door uit Tokyo van ambassadeur Douglas MacArthur, dat premier Kishi - als Khrushchev in Parijs had gedaan - Eisenhower vriendelijk verzocht niet naar Japan te komen. De essentie van het drama lag in de ring van 80 Amerikaanse militaire bases in 25 landen rond de Sovjet Unie.^335. Het koude-oorloggeklets vanuit Washington liep dramatisch achter bij de ontwikkelingen in de rest van de wereld. Premier Nehru verklaarde diezelfde week, dat die basis ‘een irritating symbol of foreign power and a reminder of war’ waren. Walter Lippmann schreef: ‘There is a profound weakness in a strategical policy which rests on bases that are indefensible. Bases are no good in a country which is terrified (Japan) and in rebellion because of the danger they create’^335. (zie de kaart uit ‘Time Magazine’).
Nikita Khrushchev zelf maakte in dit verband in Bucharest opmerkelijke notities bij de ontwikkelingen in de internationale politiek. ‘In our day,’ zei hij, ‘only maniacs launch a call for a new war. Why should communists in these totally changed historical conditions keep repeating mechanically Lenin's dictim from 1918 that war between capitalist and communist states is inevitable? We live in a time that we have neither Marx or Engels nor Lenin with us. If we act like children who, studying the alphabet, compile words from letters, we shall not get to go very far.’^335. In retrospect zie ik het faillissement van de buitenlandse politiek van de V.S., zowel in juni 1960 rond de affaires Parijs en Tokyo, als in 1986 rond de affaires Daniloff en Reykjavik als een onvermijdelijke internationale botsing van, wat ik zou willen noemen, ‘antiquated mindscapes’. De ‘mind’ van president Eisenhower en de ‘mind’ van president Reagan bleken niet in staat om zich te bevrijden van stereotype programmeringen stammend uit ‘another day and age’. Terwijl Nikita Khrushchev kennelijk worstelde met zich los te maken van de achterhaalde slogans van Lenin - in dit opzicht liep de Sovjet leider te ver vooruit op zijn eigen achterban en zou dit zijn politieke downfall inleiden - zwommen de Eisen-

334. ‘Time Magazine’, 27 juni 1960.

335. ‘Time Magazine’, 4 juli 1960: de tekst van de speech in Bucharest bevindt zich in mijn dagboek: 1960 H50.

335. ‘Time Magazine’, 4 juli 1960: de tekst van de speech in Bucharest bevindt zich in mijn dagboek: 1960 H50.

335. ‘Time Magazine’, 4 juli 1960: de tekst van de speech in Bucharest bevindt zich in mijn dagboek: 1960 H50.

[p. 223]

howers en Dullessen in een pool van zichzelf aangeprate illusies. En terwijl ik aan de hand van notities en bijgevoegde knipsels (in mijn dagboekklappers) de debâcles van 1960 reconstrueer in oktober 1986, kan ik mij niet losmaken van het trieste feit, dat we in de weken achter ons een vrijwel exacte herhaling van de verschillende drama's uit 1960 hebben gezien, thans opgevoerd door Reagan en Shultz (in plaats van Eisenhower en Dulles) met aan Sovjet zijde een nieuwe Khrushchev, Mikhail Gorbachev. Hij komt eigenlijk tot dezelfde conclusie, als die Khrushchev een kwart eeuw eerder trok, namelijk dat Washington permanent in verwarring schijnt te verkeren, totaal uit de pas is met de gewijzigde politieke en historische omstandigheden in de wereld en daardoor de ene klap na de andere krijgt te incasseren. De Amerikaanse buitenlandse politiek veertig jaar op de voet gevolgd hebbend, concludeer ik dan ook, dat men nergens hardleerser schijnt te zijn dan juist in Washington.

22 juni 1960

De memoires van Anthony Eden zijn verschenen. Ik constateerde, dat hij in verband met de Suez-crisis de kwestie Nederland-Indonesië en het geschil over Nieuw-Guinea onjuist ter sprake bracht.^336. Hij sprak namelijk over Indonesische ‘blackmail’ jegens Nederland om de Papoea's te kunnen annexeren en kwam met een dermate eenzijdig en onwaar standpunt in de affaire aanzetten, dat mij iedere lust verging het boek te bestuderen.

Heb genoten, dat Floyd Patterson van Ingemar Johansson heeft gewonnen.

Lunch met de Poolse diplomaat A. Czarkowski, die zei van mening te zijn, dat Nikita Khrushchev soms te ruw optrad, hetgeen als een boemerang werkte.

Om 15:40 luisterde ik in de U.N.O. naar de rede van Golda Meir, de premier van Israel, over de affaire Adolf Eichmann. Zij sprak gepassioneerd en misschien is het juist om van tijd tot tijd de wereld er aan te helpen herinneren wat zich in Nazi-Duitsland tussen 1933 en 1945 afspeelde. Ambassadeur A.A. Sobolev van de U.S.S.R. sprak nà haar en memoreerde het feit, dat de Nazi-Duitser Speidel thans commandant was van de N.A.V.O.-strijdkrachten in Europa.

336. ‘Full Circle’, Houghton & Mifflin Co, Boston (1960), pag. 502.

[p. 224]

23 juni 1960

Nà een geheime ontmoeting gisteravond tussen Golda Meir en de Rus Sobolov blijkt dat de Amerikaanse ambassadeur Henry Cabot Lodge vandaag het standpunt van zijn land inzake Eichmann drastisch heeft herzien. Eigenlijk dus een nieuw pluspunt voor de Sovjet diplomatie.

Sprak in de lounge voor afgevaardigden met ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto. Hij kwam naar me toe met de woorden: ‘Laten we praten.’ Hij vervolgde: ‘Wanneer u in Washington bent, moet u de Amerikanen duidelijk maken, dat hoe langer zij hun neutraliteitspolitiek ten aanzien van Nieuw-Guinea handhaven, hoe moeilijker het zal worden de vriendschap met Indonesië voort te zetten.’ Hij benadrukte, dat Indonesië aan non-alignment en de middle of the road zou vast houden. ‘Zouden wij naar rechts zwaaien in de richting van de V.S., dan zouden we met een P.K.I.-explosie te maken krijgen, en zouden we naar links zwenken in de richting van de Sovjet-Unie, dan zou een Masjumi-opstand uitbreken. We houden dus door dik en dun aan de Pantjasila vast.’^337. Hij vervolgde: ‘Heel wat landen vechten om onze vriendschap, zoals Amerika, Japan, de Sovjet-Unie en China. Zelfs West-Duitsland. Het is ook belangrijk om de markt van Indonesië te winnen als vijfde grootste land ter wereld. Dat schijnt Nederland vergeten te zijn.’ Hij lachte: ‘Het volk van Indonesië is ook zo aardig, maar we zijn anderzijds geen prostituées. Ik ben trouwens van mening,’ zei hij, ‘dat een regeling van economische claims tussen onze landen niet zo belangrijk is. Dàt zijn maar de directe knikkers. Waar ik aan denk zijn de knikkers in perspectief. Die zijn belangrijk. Ik weet wel, dat het bij de zogenaamde ethische kringen in Nederland gaat om het verwezenlijken van hun specifieke idealen. Maar men vergeet, dat het allerbelangrijkste wat Indonesië Nederland kan bieden vriendschap is.’

De ambassadeur vertelde Sukarno van het eerste begin van de vrijheidsstrijd te hebben gekend. Hij had zijn land in Italië en bij het Vaticaan gediend, daarna het Directoraat Azië en de Pacific op het ministerie in Djakarta geleid, was vervolgens als ambassadeur naar Peking gezonden, waar hij 3,8 jaar verbleef. Vervolgens ontving hij de instructie naar Cairo te gaan. ‘Maar toen ik thuis kwam, zei Bungkarno, je gaat naar New York.’ Hij voelde zich eenzaam in Manhattan. ‘Toen ik de Italiaanse ambassadeur Egidio Oryona een beleefdheidsbezoek bracht en hem vroeg naar de naam van een werkelijk goed Italiaans res-

337. De vijf door Sukarno opgestelde grondbeginselen van de staat.

[p. 225]

taurant in New York, antwoordde hij: “dat is er niet”.’

Vanmiddag ontstond er een nieuwe botsing in de Veiligheidsraad tussen Amerikanen en Russen. Ambassadeur Sobolev wees er op, dat van de meer dan 10.000 rechters in West-Duitsland 1.146 zich aan Nazi-misdaden hadden schuldig gemaakt. Ambassador Lodge trok daarop een lijst met de namen van 220 ex-Nazi's nu in functie in Oost-Duitsland.

24 juni 1960

Mijn vader werd vandaag 66 jaar.

In de U.N.O. zocht ik ambassadeur Sukardjo. Ik vroeg hem of hij er iets voor voelde om met ambassadeur Carl Schurmann nà te gaan of er geen uitweg mogelijk was. ‘Dat zou een goede zaak zijn,’ antwoordde hij. ‘Zowel Bungkarno als Mas Bandrio heeft mij gezegd, dat we moeten praten en een oplossing vinden zonder tot schieten te komen. Maar Holland heeft ons ook in het verleden altijd sterker gemaakt door de fouten die men beging. Dat is nog altijd zo. We zochten naar nieuwe argumenten op onze claim op Irian-Barat en die hebben ze ons thans gegeven. Toen Pak Ali (Sastroamidjojo) hier was als ambassadeur was er niet zo'n urgente reden als nu om met Schurmann te gaan spreken.’ Hij voegde er aan toe, dat een Australische diplomaat dezer dagen een proefballon had opgelaten en had voorgesteld, dat Indonesië, Nederland en Australië gezamenlijk Nieuw-Guinea zouden besturen. ‘Daar kan natuurlijk geen sprake van zijn,’ aldus de ambassadeur, ‘dat is geen modus vivendi. De Nederlanders zullen moeten opkrassen.’

Ik belde Sjef van den Bogaert. Hij zou om 14:15 naar de U.N.O. komen. Intussen lunchte ik met de Hongaarse diplomaat Tamas Lorinc. Deze benadrukte dat de V.S. steeds hadden geweigerd over intercontinentale raketten te spreken tòt het moment dat de Sovjets over soortgelijke wapens beschikten. ‘Er komt een dag,’ zei hij, ‘dat Washington gedwongen zal zijn om met China in contact te treden. Hoe langer ze wachten hoe moeilijker het zal zijn de ontstane wonden te helen.’

Van den Bogaert verscheen à la minute. Ik gaf hem een papier met vier punten:

1.	Ik lichtte het meningsverschil in Djakarta tussen het leger en Buitenlandse Zaken over Irian Barat toe;
2.	Met of zonder militair incident op Nieuw-Guinea zou Indonesië de kwestie opnieuw op de agenda van de Algemene Vergadering plaatsen;
3.	Djakarta gaf nog steeds de voorkeur aan een direct gesprek

[p. 226]

	tussen Indonesië en Nederland (Sukardjo-Schurmann);
4.	Hierdoor zou de formulering van de komende Indonesische resolutie zo dicht als mogelijk bij wat acceptabel voor Nederland zou kunnen zijn worden gebracht.

Ik benadrukte, dat ik sprak, nà uitvoerig overleg met Sukardjo en dat ik deze mededeling ten behoeve van de Nederlandse zaak geheel buiten iedere publiciteit overbracht. Ik zei slechts met hèm te willen spreken zonder dat de indruk zou worden gewekt, dat ik uit was op persoonlijk prestige of om mij er bij de Nederlandse delegatie in te werken. Ik refereerde aan de woorden van ambassadeur Sukardjo: ‘Juist om die reden heb ik u ingeschakeld.’ Van den Bogaert zei, dat het interview van Luns aan Gilroy van de ‘New York Times’ als een welbewuste start in dezelfde richting als mijn boodschap van Sukardjo was gekozen. Hij dacht dat het nuttig was als ik ook met Jan Polderman, Schurmanns tweede man, zou spreken. Ook wilde hij weten, en hij maakte uitvoerig notities, of Indonesië bereid zou zijn als pre-conditie een discussie over Irian te schrappen. Begaf mij linea recta naar Sukardjo, ditmaal bijgestaan door Emile Lapian. ‘Dit is interessant werk, wat u nu doet,’ zei de ambassadeur. ‘Ik heb hier weliswaar geen contact met Djakarta over opgenomen, omdat ik hier mijn persoonlijke ideeën uitwerk. Maar ik denk dat Bungkarno en Bandrio mij niet in de steek zullen laten. U moet trouwens bij uw delegatie nog concreter stellen, dat er over alle punten gesproken dient te worden, die de vrede in Zuidoost-Azië betreffen. En geen verlakkerij, zoals die zogenaamde gesprekken tussen Washington en Peking. Dat waren een honderd gesprekken over niets.’ Hij was zéér geïnteresseerd de pourparlers snel van start te doen gaan. ‘Ik kende de heer Schurmann in Djakarta en vroeg hem of ik mijn bagage naar het Vaticaan voorlopig naar de Nederlandse gezant jonkheer Marc van Weede^338. kon sturen, toen ik naar Rome vertrok.’ Sukardjo besloot ons gesprek met: ‘Journalisten kunnen oorlog maken, maar ze kunnen ook vrede maken.’

338. Zie Deel II, Memoires: 1953-1957.

25 juni 1960

Legde één en ander in een brief aan pers-attaché Van den Bogaert vast.

Lees ‘Nusantara: A history of Indonesia’ van professor B.H.M. Vlekke.^339. Voor mij een belangrijk boek. Wat weet

339. W. van Hoeve Ltd., The Hague and Bandung (1959).

[p. 227]

ik toch weinig over de geschiedenis van Indonesië, het land waar mijn overgrootvader en grootvader de beste jaren van hun leven sleten en waar mijn eigen vader werd geboren. Las de afgelopen dagen een eveneens informatief boek: ‘Koloniale vraagstukken van heden en morgen’, van oud-premier Hendrik Colijn.^340.

340. N.V. De Standaard, Amsterdam (1928).

27 juni 1960

Washington D.C.

Ontmoette Bungkarno's Amerikaanse adviseur, de advocaat Joe Borkin.^341. Hij was bruin gebrand van een bezoek aan Indonesië en een reis met Sukarno. Hij wilde vooral weten wat Luns had bedoeld met een ‘modus vivendi’ zoeken. ‘Luns kletst, als altijd,’ antwoordde ik. Hij herhaalde het verslag van 23 juni 1956, toen ik nà onze eerste ontmoeting tijdens het staatsbezoek van Sukarno in Italië in ‘Elseviers Weekblad’ over hem had geschreven. Ambassadeur Van Roijen had nà die publikatie vanuit Den Haag op zijn duvel gekregen, omdat hij kennelijk niet op de hoogte was van het werk van deze lobbyist in Washington ten behoeve van Indonesië. Hij raadde me aan Howard P. Jones, de Amerikaanse ambassadeur in Djakarta, te ontmoeten, omdat hij in Washington was. ‘Tell him, Willem, that Holland wants K.L.M. rights in Los Angeles, and that my law-firm will get those rights for Van Roijen...’ Ik deed een beroep op mijn State-Departmentcontacten, Henri Sokolove en Wenzel, van de Indonesia desk, maar ambassadeur Jones zou spoedig naar Californië afreizen.

341. Zie Deel II, Memoires: 1953-1957.

28 juni 1960

Er stond een erewacht van parachutisten voor het Witte Huis, geuniformeerd met blauwe foulards. De koning en koningin van Thailand waren op staatsbezoek. Eisenhower zat op de achterbank tussen het koningspaar in een open auto.

Lunch met de heer Van Wijnen, de persattaché van onze ambassade in het Willard Hotel. Hij zei, dat ambassadeur Van Roij en in Nederland was, terwijl Schurmann, in Genève een ECOSOC-vergadering bijwoonde. Hij demonstreerde zijn op de hoogte zijn van Indonesische aangelegenheden en zei te verwachten, bij herstel van de diplomatieke betrekkingen met Indonesië, als eerste pers-attaché naar Djakarta te zullen gaan. Ik lichtte hem enigermate in over mijn initiatief inzake Su-

[p. 228]

kardjo-Schurmann, waarop hij antwoordde: ‘Ik raad u aan een zaak van een dergelijke importantie niet over verschillende schijven te spelen.’ Hij vroeg bijvoorbeeld: ‘Zou Sukarno dan ook bereid zijn minder agressieve taal jegens Nederland in zijn redevoeringen te gebruiken?’ Ik antwoordde: ‘Hoe kunt u dat verlangen nà de provocatie van de “Karel Doorman”?’ Ik voegde er aan toe, dat ik echter zou doen wat ik kon, ‘want door mijn persoonlijke vertrouwen bij Bungkarno heb ik nog altijd mogelijkheden’. Van Wijnen: ‘Vreemd, dat zij u daarvoor hebben uitgekozen.’ ‘Waarom vind u dat?’ vroeg ik. ‘Besprekingen tussen Nederland en Indonesië weer op gang brengen zou belangrijk werk kunnen zijn.’ ‘Daarom beijver ik mij er ook voor,’ zei ik.

29 juni 1960

Stephen Benedict haalde me af en we zaten op het terras van zijn flat. Het was altijd interessant om bij hem te zijn. Later moest hij naar een diner. Hij zette me af bij een vriendje, Eckart Mitzlaff Crüwell (25), een Westduitse jongen, die samen woonde met een Harvard rechtenstudent. We dineerden in ‘Tivoli’ en later ging ik met Eckart naar ‘Club 17’. Hij scheen in love te zijn met David, de zoon van een t.v.-star in Californië. Hij vertrouwde me veel van zijn affaires, meestal niet oudere mannen, toe. ‘In Europe you always meet boys with no mony, who want to lean on you. I want some one of my own age, financially independent, as I am.’ Ik vond hem berekenend en daarom stootte hij me af, maar de hemel mag weten heeft hij gelijk.

Toen om 23:30 de koning en koningin van Thailand het Witte Huis verlieten nà afloop van een staatsdiner, wemelde het van tippelende nichten in het parkje recht tegenover het Amerikaanse presidentspaleisje.

Zag de film ‘The Apartment’ van Billy Wilder. Hoe meer ik er over nà denk, hoe meer ik anti-love-affair word, of any kind, of any sort. Relly lijkt alweer zo ver weg. Hij zit nog wel in mijn systeem, maar ik kreeg pas één brief sinds vertrek uit Amsterdam.

Henry Luce, de editor and publisher van Life & Time, heeft voor een commissie uit het congres verklaard, dat Amerika formeel zou moeten aankondigen, dat het winnen van de ‘koude oorlog’ het meest urgente doel van de Amerikaanse natie zou zijn. Vreedzame coëxistentie met de Sovjet-Unie en China zou absoluut onmogelijk zijn. Luce dacht niet zozéér in termen van het omverwerpen van communistische landen,

[p. 229]

maar ‘communism must be so stopped from spreading that men can confidently forsee its withering away’. Het signaal van de Sputnik uit Moskou moet de heer Luce niet hebben opgemerkt, want een duidelijker indicatie dat er geen alternatief is voor vreedzame coëxistentie was niet denkbaar.

30 juni 1960

In een bar tegenover het ‘Everett Hotel’ ontmoette ik nà middernacht een negerjongen, Bill. We heben een paar uren in mijn hotelkamer zitten praten. ‘When you rediscover what love really amounts to,’ zei ik, ‘you forget about the rest. You make a balance sheet and ask yourself: how often did I have sexe (fuck it off) for the hell of it, to get rid of exess hormones, and how often did I truly love a person. Sexe for the sake of sexe destroys the soul, destroys our inner self. It amounts to forms of infactuation perhaps, it is whorish, whether you do it with a boy or girl. It destroys all forms of true values, like beauty, love, and genuine affection. Bill, I hope you will find some day a passionate true love.’ ‘Yes, but it might be a boy,’ antwoordde hij. ‘Allright: let it be a boy. It does not matter. It is the emotion of love that counts, a genuine emotion.’

Daarna droomde ik van Relly K. en ik geloof van John van Haagen.

Het Britse Lagerhuis heeft volgens de ‘Times’ met 213 tegen 99 het Wolfenden Report^342. verworpen, waarbij straffen op homoseksualiteit zouden zijn verzacht. Dit zegt toch alles van het collectief vertraagde bewustzijn van de Britten met hun blinde adoratie van het koningshuis en zittende rechters met 17deeeuwse pruiken.^343.

De voormalige Belgische Congo is vandaag zelfstandig geworden. Koning Boudewijn reed in een open auto door Leopoldstad. Een man sprong er op en rukte's Konings sabel uit de schede en zwaaide er uitzinnig van vreugde mee luid roepend: ‘Vrijheid, vrijheid.’^344. Dit gebaar van ontmanning van het Belgische staatshoofd was niet mis. Toch moet de eerste Oranje nog voet op Indonesische bodem zetten nà de bevrijding vijftien jaar geleden.

Het voordeel van de eenzaamheid en leegheid, welke ik in Amerika bij voortduring ondervind, is dat ik nergens ooit zo intensief en geconcentreerd bezig ben, vooral met lezen, als welke

342. Zie Deel II, Memoires: 1953-1975.

343. Deze laatste zin commentaar schreef ik in 1986.

344. ‘The Washington Post’, 30 juni 1960

[p. 230]

andere plaats ook.

Bij thuiskomst was er post van iedereen, behalve, zoals ik heb gedroomd, van Relly. Ik raakte er door geëmotioneerd en interpreteerde het opnieuw als zijn gebrek aan affectie.

Nocturnes van Debussy.

1 juli 1960

Droomde, dat Frieda de K.L.M. had verlaten en naar Dallas, Texas, naar haar ouders was gegaan. Ze is in verwachting blijkbaar.

Paolo Bennicelli^345. heeft zijn familie in Rome verlaten en woont nu in Zürich. Zou hem graag terug zien. Hij woont met een Zwitser samen. Zij willen naar de V.S. komen.

Ontmoette de Indonesische diplomaat Emile Lapian in zijn bureau op de missie, 5 East 68 Street. Hij vertelde, dat toen ambassadeur Sukardjo beleefdheidsbezoeken bracht bij Henry Cabot Lodge, hij tien minuten in een kamer werd geparkeerd (Sukardjo stond toen op en zei: ‘Heb ik een afspraak of niet’ en werd daarop met veel verontschuldigingen direct ontvangen) terwijl Sovjet ambassadeur Sobolev hem prompt en zakelijk ontving, ‘zodat hij met een andere smaak in de mond wegging dan bij Lodge’. Sukardjo had zijn contacten met mij in de staf besproken. Ik liep later tegen Badrel Asjraf Masfar aan, die me vroeg: ‘Geloof jij er in, Wim?’ Ik antwoordde, de indruk te hebben, dat men van Nederlandse zijde de mogelijkheid serieus nam. ‘Maar Djakarta gaat er nooit op in, antwoordde hij. Om 15:30 ontmoette ik ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto. ‘I am prepared to defend my steps with you here and now in Djakarta. I am sent here to fight for Irian-Barat. Het is zaak een nieuwe en imaginative approach te zoeken. Bovendien is dit de lijn van Bungkarno zelf. Als zijn ambassadeur heb ik de plicht, die gedachte hier verder uit te werken. De verdediging van deze stappen in Djakarta laat ik aan Bungkarno over. Wie beter dan de President zelf kan deze stappen verdedigen? Het is immers zijn politiek? De formulering van het motief alsnog te gaan praten is belangrijk.’

Ik zei bevreesd te zijn, dat Den Haag rechtstreeks over deze zaak contact met Djakarta zou opnemen en de poging in New York proberen te omzeilen. Maar de ambassadeur was vol zelfvertrouwen en optimisme.

Intussen bleek Jan Polderman op instructie uit Den Haag op 27 juni een brief aan secretaris-generaal Dag Hammerskjold te

345. Zie Deel II, Memoires: 1953-1957.

[p. 231]

hebben geschreven (no. 2892), waarin opnieuw verbazing van de Nederlandse regering over de Indonesische houding ‘als zou Nederland met het zenden van de “Karel Doorman” de weg van het gebruik maken van geweld hebben gekozen’ werd uitgesproken.

Minister E.H. Toxopeus en staats-secretaris Th.H. Bot hebben opnieuw in het parlement de bewindsregeling voor Nieuw-Guinea verdedigd en benadrukt, dat het gebiedsdeel ‘spoedig op eigen benen zou staan’. De heren blijven dromen. Margaret van Boetzelaer van Oosterhout^346. en haar man, A. Mansvelt, hebben een ernstig auto-ongeluk bij Ashford in Middlesex gehad. Zij liep hierbij ernstige snijwonden in haar gezicht op.

De luchtmacht van Indonesië is versterkt met een nieuw eskader Ilyushin-28 bommen werpers.

Fidel Castro heeft de refineries van Esso en Shell genationaliseerd en gedreigd, bij de aanhoudende Amerikaanse blokkademethoden, de benodigde olie uit de Sovjet-Unie te kunnen krijgen.

Lees ‘Java, droom en herinnering’ van Hein Buitenweg. Ik krijg er tranen van in mijn ogen in een vorm van heim wee naar dit heerlijke land in de tropenzon. Waarom houd ik toch zo intens veel van alles wat Indonesisch is? Het moet de geschiedenis van mijn voorouders in mijn genen zijn welke zich vervolgens ferm nestelde in mijn ziel (psyche). Wat zijn mensen toch primitief gebleven. We zullen nooit de antwoorden weten op de een voudigste vragen over de meest vitale aspecten, die ons leven en noodlot bepalen. God, als ik maar vast een paar van die antwoorden wist.

346. Zie Deel I, Memoires: 1925-1953.

3 juli 1960

Lees ‘Leaders of new nations’ van Leonard Kenworthy.^347. De laatste 22 pagina's behandelen Sukarno. De man schrijft in ernst over het voortdurende geschil over Borneo, terwijl hij Nieuw-Guinea moet hebben bedoeld. ‘The western part of Borneo is still controlled by the Dutch and the eastern part by Australia...’ Moet je zo'n man nu een briefje schrijven?

De koning van Thailand werd op televisie gevraagd waarom hij Amerikanen adviseerde het wat langzamer aan te doen. ‘Happiness is the goal of every human being,’ zel hij. ‘If you go so fast you have no time to be happy.’ Of hij dacht dat Thais

347. Double Day & Company, New York (1959), pag. 215-236.

[p. 232]

gelukkiger waren dan Amerikanen? De monarch antwoordde, dat er in ieder geval zeker minder psychiaters nodig waren in Thailand dan hier.

Er komen weer acht nieuwe Afrikaanse staten bij: Ivoorkust, Niger, Dahomey, de beide Volta-republieken, Gabon, Chad en de Centraal Afrikaanse Republiek. In de kennis dat we zelf in het westen eigenlijk nog niets weten, als stervelingen van deze dag begrijpen we in ieder geval helemaal niets van de ‘magnitude’, de stroom versnelling van de tijden waar we in leven, en in de kortste keren worden ‘millions of teeming masses’ op het Afrikaanse continent los gelaten, dronken van het woord vrijheid, maar te enen male niet in staat hun eigen problemen te hanteren, laat staan over hun lot met verstand te beschikken. Hammerskjold zendt Ralph Bunche er naar toe. De Fransen proberen negers uit Togo en Kameroen een snelcursus in diplomatie te geven, opdat er tenminste enkele vertegen woordigers van deze landen buitenlandse belangen kunnen gaan behartigen.

5 juli 1960

Sjef van den Bogaert begon vanmorgen een tirade over de telefoon, dat journalisten zich niet als lobbyisten dienden op te stellen en dat hij niet langer als trait d'union wenste te fungeren tussen de ambassadeurs Sukardjo Wirjopranoto en Schurmann. Nadat ik ervoor had gepleit, dat ik slechts op basis van mijn uitstekende Indonesische contacten had willen helpen om bepaalde denkbeelden, die er aan Indonesische zijde op gezaghebbend niveau leefden, stemde hij tenslotte toe mijn boodschappen aan de heer Van der Brandeler van Buitenlandse Zaken te zullen overbrengen. Ik stelde dus onmiddellijk een memo van één pagina op, dat ik hem als zeer vertrouwelijk deed toekomen voor expeditie naar Den Haag.

Emile van Konijnenburg schreef me, dat ik mijn huwelijk niet zonder meer moest opgeven. ‘Vertel haar dat:

- een man één van de vreemdsoortigste wezens is: daar is de Brontosaurus niets bij;

- het moeilijk is een gevecht te leveren voor je carrière en tezelfdertijd thuis rustig een kop thee te drinken;

- “verbreken” een eenvoudig zaak is, maar dat het leven toch stellig met zich meebrengt om eerst te proberen er “samen” iets van te maken, samen de veldslag te winnen. Het is toch zo: er staan mensen aan het front en er staan mensen in de fabriek: zij zien elkaar niet, maar beide groepen vechten voor de overwinning.

[p. 233]

Ik gaf Hatta het boek van Jef Last, die ik per telefoon hiervan in kennis stelde. Het onderhoud met Hatta in London en Parijs was als van ouds. Met heel hartelijke groeten.’

Harisanto zei mij te hebben gezocht. Hatta had volgens hem in diens gesprek met de Indonesische studenten in New York slechts ‘oude koek’ gedebiteerd. ‘The greatest service Hatta can render Indonesia,’ aldus Santo, ‘is to step aside and let Sukarno fulfill his plans.’ We lunchten samen in de U.N.O. Advocaat Goldman bevestigde dat Frieda in Mexico was voor een scheiding en nu bij haar ouders in Dallas was, zoals ik droomde.

Walter Lippmann presenteerde opnieuw, ditmaal over Cuba, een lucide analyse. Lippmann wees er op, dat hadden de V.S. niet de Charter of the Organisation of American States getekend (art. 15 luidt: ‘no state or group of states has the right to intervene directly or indirectly for any reason whatever, in the internal or external affairs of any other state’^348.) dan zouden de mariniers reeds lang naar Havana zijn gezonden om Fidel omver te werpen. Hij vond dus, dat Washington zich niet diende te laten provoceren om militair in te grijpen. Hij vervolgde: ‘Nor should we expect much from economic retaliation, such as in the sugar quota^349.. Castro will not fall because of this. For he can undoubtedly count on the support of the Soviet Union for aiding him. We are giving aid to too many countries on the frontier of the Soviet-Union to be able to object if a country on our frontier gets aid from Moscow.’^350. Ik interpreteerde de situatie rond Cuba identiek als Lippmann.

348. ‘Herald Tribune’, 5 juli 1960.

349. Deze clausule zou in 1986 uiteraard voor Nicaragua moeten gelden, maar doet dit dus niet.

350. Eisenhower tekende 6 juli 1960 een wet die bepaalde dat de V.S. om te beginnen 700.000 ton suiker minder uit Cuba zouden kopen.

6 juli 1960

Een lieveheersbeestje reisde van Kew-Gardens mee de stad in. Een zwarte vrouw zei tenslotte tegen mij: ‘You have a ladybug.’ ‘Dat brengt geluk,’ zei ik haar.

Zag de film ‘Jazz on a summer day’. De fotografie was excellent. Het Chico Hamilton quintet met een neger die de cello speelde. Een andere speelde fluit. Een negerin zong het ‘Onze Vader’. Dan moet ik altijd aan Martin Portier denken. When emotions of love die down people become less anxious to speak to God. Ik ben al lang niet in St. Patricks geweest.

[p. 234]

Luister naar de Moldau van Smetana. Mijn vader heeft me eens gezegd er veel van te houden, net als van Dvoraks ‘Neue Welt’ symphony. Ik kende mijn vader al zo weinig vóór 1948 en heb hem al in geen tien jaren meer gezien. Straks, en ik bedoel, straks, zullen ook mijn ouders er niet meer zijn. Dan moeten we zeggen, echt gekend hebben we elkaar nimmer in het leven, en dat, nadat ze mij het leven schonken.

D. van den Brandeler schrijft me namens minister Luns, dat hij er geen bezwaar tegen heeft, dat mij door de voorlichtingsattaché's van de Buitenlandse Dienst alle gewone faciliteiten worden verleend, die iedere journalist ontvangt. Het absurde van een dergelijke brief, gedateerd 27 juni 1960, kenmerk DVB-87960, was uiteraard, dat Luns c.s. niet het recht had en ook nooit al die jaren, dat hij me liet saboteren, had gehad om op welke wijze ook ‘bezwaar’ te maken, mij overheidsfaciliteiten te onthouden, die andere journalisten wèl kregen. Minister Luns en diens handlangers van zijn departement handelden ten aanzien van het uitoefenen van mijn beroep onrechtmatig (en Buitenlandse Zaken zou dit tot en met het optekenen van deze gebeurtenissen in 1987 ongestraft blijven doen).

8 juli 1960

Een ongebruikelijk document in het Spaans arriveerde, voorzien van roodgelakte zegels. Het schijnt onze Mexicaanse echtscheiding te zijn.

In Leopoldstad is een muiterij uitgebroken onder Congolese militairen. De soldaten willen niet langer door Belgische officieren worden gecommandeerd. Premier Patrice Lumumba kondigde aan dat er een aanslag op hem was gepleegd, georganiseerd door Europeanen.

Amadeus quartet met Brahms.

9 juli 1960

Nikita Khrushchev heeft gedreigd raketten te zullen gebruiken, indien de V.S. militair op Cuba zouden ingrijpen.^351. President Eisenhower reageerde onmiddellijk vanuit het zomer Witte Huis in Newport, Rhode Island, dat de V.S. ‘would never permit the establishment of a regime dominated by international communism in the Western Hemisphere.’^352. En collega Ruby Hart Philips meldde vanuit Havana: ‘All American owned companies in Cuba were ordered today to present

351. Oscood Caruthers, ‘The New York Times’, uit Moskou.

352. Felix Belair Jr., ‘The New York Times’.

[p. 235]

sworn statements to the ministry of Commerce showing fuels, lubricants, spare parts and raw material in stock.’^353.

Tijdens een kop koffie in ‘Serendipity’, 225 East 60 Street, hoorde ik een gesprek tussen Chuck en Malcolm, dat eindigde met: ‘Well man, when I found out that my Dad fucked my best friend, I really let loose...’

De N.R.C. meldde in haar overzeese editie dat Harm van Riel (V.V.D.) in het parlement had gezegd, dat de V.S. in de kwestie Nieuw-Guinea een sleutelpositie innamen en dat men in plaats van de kwestie aan de U.N.O. voor te leggen, ‘men beter voorzichtige contacten zou kunnen leggen in de vertrouwelijke sfeer’. Voilà. Dat is dus precies wat het initiatief van Sukardjo Wirjopranoto via mij beoogde.^354. De N.R.C. voegde er een hoofdartikel aan toe onder de kop: ‘Velen zoeken naar een magische formule.’

353. ‘The New York Times’, 9 juli 1960.

354. ‘N.R.C.’ Overzeese editie, 5 juli 1960.

10 juli 1960

Nikita Khrushchev heeft Fidel Castro reeds meegedeeld, dat de 700.000 ton suiker, die de V.S. minder zullen kopen - beleid Eisenhower - door de Sovjet-Unie zullen worden aangekocht.^355.

355. Ruby Hart Philips, ‘The New York Times’, 10 juli 1960.

11 juli 1960

Aiichiro Fujiyama, de minister van B.Z. van Japan heeft aangekondigd, dat ‘alle’ U-2 toestellen van Amerika uit Japan zijn teruggetrokken.^356.

Tom Wicker meldt, dat de Sovjet-Unie opnieuw een Air Force RB-47 binnen Sovjet territoriale wateren boven de Barentsz Zee heeft neergeschoten. Het State Department vertelde, dat het toestel aan het karteren was geweest, wat dus geen hond gelooft. Twee Amerikanen, first lieutenant John McKone en co-piloot first lieutenant Freeman Olmstead, werden gevangen genomen.^357.

Het dekolonisatie-proces in de Congo is in full swing. Patrice Lumumba (35) is voorlopig on top, maar Joseph Kasavubu (43) zal ook nog wel van zich doen spreken. Een derde rebelrouser is Moise Tshombe, premier van Katanga, waar de mijnen 60 procent van de buitenlandse deviezen leveren.

356. Richard Johnston, ‘The New York Times’, 11 juli 1960.

357. Washington, ‘The New York Times’, 11 juli 1960.

[p. 236]

‘Time Magazine’ komt met een omslagverhaal over John F. Kennedy. Gallup geeft voorlopig J.F.K. 51 tegen 49 voor Richard Nixon bij de komende verkiezing. Indrukwekkende familie, de Kennedy's.

Daniel Maukar (28), de Indonesische piloot, die met zijn MIG-straaljager op Sukarno's paleizen schoot, heeft voor de krijgsraad verklaard de President niet te hebben willen doden. Hij wilde slechts Sukarno dwingen een wapenstilstand met de rebellen te sluiten.^358.

358. ‘De Volkskrant’, 21 juni 1960.

12 juli 1960

Walter Lippmann meent dat Lyndon Johnson geen alternatief voor J.F.K. is en nu Adlai Stevenson zich heeft teruggetrokken, Kennedy de Democratische candidaat zal zijn. ‘As Kennedy developed his ideas in his campaign has proved himself to be an unusually effective organizer and a natural leader of men.’^359.

James Reston heeft zijn geduld verloren over het amateuristische geklier van de regering Eisenhower. ‘President Eisenhower has devised a simple procedure for dealing with his critics and his defeats. He simply ignores the critics and claims victories. The effect of this is serious in a democracy, for it confuses the public, infuriates the political opposition, and leaves mistakes unexplained and uncorrected... The President is immensily popular. The public does not like to be told that its government has made mistakes, and when the President in effect denies that mistakes were made, he no doubt helps restore the political blanace. He does nothing, however, to restore confidence within his own government or within the alliance, or to institute any review of the policies that may have gone wrong.’^360.

Ontmoette ambassadeur Sukardjo in the U.N.O. en vertelde hem, wat Van Riel in het parlement had gezegd. Hij wilde Susanto in Den Haag om de tekst vragen. Bij het afscheid nemen zei ik: ‘Your plan looks promising now.’ Hij antwoordde: ‘Our plan.’ Maar mijn verzoek om Polderman te spreken werd door Van den Bogaert en de Nederlandse delegatie afgewezen.

Ik introduceerde Guilbert Swinkels bij de Algerijnse vertegenwoordiger bij de U.N.O., mijn vriend Abdelkadir Chanderli.

359. ‘Herald Tribune’, 12 juli 1960.

360. ‘Time Magazine’, 11 juli 1960.

[p. 237]

Mijn oog viel op een schilderij aan de muur. Chanderli vertelde: ‘It was done by a French boy, a 22 year old sergeant in the paratroops. He came with two prisoners to our lines after he saw how a French captain took a third prisoner up in a helicopter, then pushed him out and he plunged to his death. Since his sister lived in America arrangements were made that he came here and worked with me in this office. Now he is working in a designing firm.’ Chanderli was onder de indruk van Guilberts artikelen en vooral van zijn foto's. Chanderli zei ook, dat de F.N.L. een herfstoffensief voorbereidde en dat militaire hulp uit China onderweg was.

In de avond bezocht ik Dobbs Ferry en zat met de Brackmans in de tuin met sateh op houtskoolvuur. Brack denkt nog steeds, dat wat Mao deed in China, D.N. Aidit op een dag in Indonesië zal doen. Hij zei te hopen dat er een moment zou komen, à la Madiun in 1948, waarop de P.K.I. haar ware gezicht zou tonen, zodat de regering - hij bedoelde de militairen - de gelegenheid zal krijgen de Indonesische communisten opnieuw in de pan te hakken. Ik vertelde hem over mijn plan met Sukardjo, waar hij achter stond. Hij raadde me aan Stan Swinton van de Associated Press te bezoeken.

Swinkels, die acht weken geleden trouwde en me had verteld tot over de oren verliefd te zijn, kreeg vanmiddag op Park Avenue een nekverdraaiing van een vrouw. What on earth is the difference anyway, boys or girls? Hoe lossen trouwens 10 miljoen New Yorkers hun wekelijkse seksbehoeften op? De mensheid bestaat uit afgeoefende acteurs en actrices, wat met het blote oog waarneembaar is.

13 juli 1960

President Kasavubu en premier Lumumba deden een beroep op Dag Hammerskjold en vroegen om urgente militaire assistentie van de U.N.O., vanwege Tshombes pogingen Katanga van de Republiek af te scheiden en omdat de Belgen onverwachts troepen naar de voormalige kolonie hadden gezonden. Dit gebeurde in strijd met het vriendschapsverdrag tussen Leopoldstad en Brussel van 29 juni 1960. Dit stipuleerde, dat België alléén indien de Congolese regering er uitdrukkelijk om verzocht, troepen zou kunnen sturen.^361.

Ik woonde de bijeenkomst van de Veiligheidsraad bij. Ambassadeur Sobolev vroeg al meteen bij het begin van de zitting of de brief van Kasavubu en Lumumba opgenomen kon worden

361. United Nations Document S/4382: 13 juli 1960.

[p. 238]

bij de agenda. Henry Cabot Lodge intervenieerde schaapachtig en zei niet te begrijpen waarom de Sovjet-Unie zich als pleitbezorger van de Congo had opgeworpen. Ik vond, dat hij zijn zogenaamde troefkaart veel te vroeg in het spel op tafel wierp. Toch behaalde hij ‘succes’, want de Raad besloot de Congolese brief niet op de agenda te plaatsen.

Dag Hammerskjold nam daarop het woord en vroeg om een mandaat van de Veiligheidsraad om het zenden van U.N.O.-troepen naar de Congo mogelijk te maken. België vroeg om gehoord te worden. Sobolev stelde dat in dat geval ook de Congo het woord zou dienen te voeren. De voorzitter deelde mede, hier geen verzoek toe te hebben ontvangen, maar hij was bereid de Congo uit te nodigen. Hammerskjold bracht naar voren, dat hij dacht dat de Congo uitstel van een besluit, tot de Congolese afgevaardigde aanwezig zou kunnen zijn, zou betreuren. Mongi Slim van Tunesië, een diplomaat met een duidelijk Franse programmering, stelde voor, dat men wachtte de Belgen aan het woord te laten, tot ook de Congolese afgevaardigde zou zijn gearriveerd. De Rus Sobolev opperde, dat het te ver zou gaan, het land (België) dat agressie in Afrika had gepleegd een stoel aan de tafel te geven, terwijl het slachtoffer van de agressie afwezig zou zijn. Ik was het met Sobolev eens.^362.

Ik bleef tot 00:30 de beraadslagingen volgen. Om 02:30 hoorde ik over de radio, dat J.F.K. inderdaad tot Democratisch candidaat voor het presidentschap was gekozen.

Er wachtte een brief van mejuffrouw G. Buringh Boekhoudt. Zij vond het bericht dat we gingen scheiden ‘treurig’. ‘Het moet voor een jonge vrouw ook wel heel moeilijk zijn om getrouwd te zijn met een man die eeuwig op reis is en die zodanig vervuld is van zijn werk, dat er voor haar haast geen tijd overblijft. Dit is voor een vrouw, lijkt mij, alléén te aanvaarden wanneer ze ook moeder is.’ En later vervolgde zij ‘Van harte hoop ik, dat je nog eens een rustiger periode krijgt, waarin ook ruimte zou zijn voor een vrouw en kinderen. Waar je zelf in je jeugd een tekort aan ouderliefde hebt gehad, weet ik, dat je altijd zult blijven hunkeren naar een gezellig gezinsleven, naar een “thuis”, waar je met liefde wordt omgeven.’^363.

362. Was overigens de enige Nederlandse journalist op de perstribune. Voor Nederland was de diplomaat R.H. Fein aanwezig: in 1987 ambassadeur in Washington D.C.

363. Brief van 10 juli 1960.

[p. 239]

15 juli 1960

Ontmoette Bill Rousseau, een fotograaf. Vorige maand was hij betrokken in een moordzaak. Een achtentwintig-jarige Joodse jongen en vriend van hem had een kerel mee naar bed genomen en was later naakt op bed vastgebonden gevonden, vermoord met een kandelaar. Bill was enige tijd verdacht van deze moord. Hij had drie liefdesaffaires achter de rug en was sinds een jaar alléén, wat hem prima beviel. Hij waarschuwde, dat er meer en meer chantage in de homowereld voorkwam en dat nu ook niet-ingezetenen vanwege homoseksualiteit uit het land werden gezet.

Lunch in het diplomatenrestaurant van de U.N.O. met Abdelkadir Chanderli, Guilbert Swinkels en Chris Bird, een Amerikaan, die voor het Pentagon in Algerije guerrillatactieken wil gaan bestuderen.

Nieuwe stomme streek van de Amerikanen. Admiraal Arleigh Burke, chef-staf van de Amerikaanse marine heeft in Den Haag verklaard dat de Amerikaanse zeestrijdkrachten graag een basis op Nieuw-Guinea zouden hebben.^364. Twee dagen later moest het State Department in Washington de admiraal met klem tegenspreken, mede nà de heisa die over Burkes verklaring in Indonesië was ontstaan.^365.

Bernard Person belde. Zijn vrouw was voor observatie in een ziekenhuis opgenomen. ‘We zijn altijd zulke trouwe kameraden geweest, dat ik heb de grootste moeite mijn verdriet te verbergen. Als ik ooit gebeden heb, dan bid ik nu voor haar,’ zei hij.

364. ‘De Volkskrant’, 28 juli 1960.

365. ‘De Volkskrant’, 30 juli 1960.

16 juli 1960

Bezocht Ro Person in het ziekenhuis.

Gisteren zijn de eerste U.N.O.-troepen uit Ghana en Tunesië in Congo gearriveerd. volgens Patrice Lumumba is de oorlog tegen België al begonnen. Hij eist onmiddellijk vertrek van de Belgische militairen.^366. Henry Tanner meldde de volgende dag, dat hij een Belgische aanval op de Congolese steden Matadi en Thysville verwachtte.^367. Generaal-majoor Carl Carlsson von Horn uit Zweden zal van Jeruzalem naar Leopoldstad gaan om het U.N.O.-commando op zich te nemen. De fameuze Harry Gilroy meldde uit Brussel dat premier Gaston

366. ‘The New York Times’, Henry Tanner, 15 juli 1960.

367. ‘The New York Times’, 16 juli 1960.

[p. 240]

Eyskens in de Congolese affaire een communistisch complot zag.

18 juli 1960

Het echtpaar boven mijn flat in Kew Gardens heeft tot diep in de nacht keet en smijt met stoelen en tafels. Ik moet hier iets tegen ondernemen.

Patrice Lumumba heeft de Belgen een ultimatum gezonden om binnen 7½ uren Congo te verlaten, of hij zal de hulp inroepen van de Sovjet-Unie. Boven Bakongo werden een Belgische helicopter en een jager neergeschoten.

In de U.N.O. kwam ambassadeur Sukardjo met een uitgestoken vinger op me af: ‘Ik heb het stenografisch verslag van de Eerste Kamer en de uitspraken van Van Riel ontvangen. Hij heeft duidelijk gezegd, dat Nederland nu niet in een positie is om Nieuw-Guinea aan Sukarno te geven. Your news was distorted.^368. We gaan maar weer slapen, Oltmans, voorlopig is er geen hoop.’

Nieuwe zitting van de Veiligheidsraad, ditmaal inzake Cuba. Luisterde naar een rede van anderhalf uur van de Cubaanse minister van B.Z., professor Raul Roa. Hij beschuldigde Washington er van Cuba voor te stellen als ‘een lakei’ van het internationale communisme. ‘Cuba is not an effective ideological satelite of any country. This lie is disproved immediately... our foreign policy is based on friendship with all, servants of none.’ Henry Cabot Lodge trok op zijn manier van leer. Op 14 juli had het State Department, in antwoord op Khrushchevs uitlating dat het 137-jarige Monroe Doctrine nu dood was, een communiqué uitgegeven, dat ‘the principles which the United States Government enunciated in the face of the old imperialism to intervene in the affairs of this hemisphere are as valid today as the attempts of the new (communist) imperialism.’

Intussen heeft Luns A. baron Bentinck, de ambassadeur in London, naar minister Selwyn Lloyd gezonden om de spanningen rond Irian-Barat te bespreken.

368. Letterlijk tekst van de “N.R.C.”, 5 juli 1960.

19 juli 1960

Veiligheidsraad

10:30 Ambassadeur Arkady Sobolev spreekt over de Cubaanse kwestie.^369. Hij stelt, dat bandietenorganisaties, zoals de White

369. Zie ‘The New York Times’, 20 juli 1960.

[p. 241]

Rose, in de V.S. van overheidswege worden beschermd, terwijl groepen die zich richten op vriendschap met de U.S.S.R. worden gesaboteerd. De Rus spreekt lang en gedetailleerd over Amerikaanse agressie jegens Latijns Amerika over een breed front en komt met een reeks historische voorbeelden. 11:15 Sobolev beklaagt zich, dat Amerika het als agressie beschouwt wanneer het Kremlin Cuba olie zendt of suiker uit Cuba importeert. ‘We worden er van beschuldigd, dat we bases bouwen op Cuba, maar wie heeft nu eigenlijk een militaire basis in dit onafhankelijke land?^370. We hebben geenSovjet basis nodig. We hebben de wapens die we nodig hebben wanneer dit nodig zou mogen zijn.’

12:30 Henry Cabot Lodge wijst er in zijn antwoord op dat noch de V.S. noch de landen van de O.A.S. bevreesd zijn voor Nikita Khrushchevs dreigementen met raketten. ‘Raak ons niet aan: noch onze vrienden!’ riep hij uit. Hij vervolgde: ‘There is no country on earth with a worse record on the abuse of small nations as the Soviet-Union, so why should Sobolev lecture the U.N. on U.S. brutal acts towards small nations... you and your country do not come here with clean hands,’ en daarop citeerde Lodge de bijbel. Ben het natuurlijk ook met Lodge eens. Wat dit allemaal opnieuw onderstreept is, dat de mens zich is blijven toeleggen op de perfectie en verfijning van mechanismen en technieken die het leven gemakkelijker en luxueuzer zouden maken. Maar het gecompliceerste, dichtst bij huis zijnde mechanisme van ons denken, van ons voelen, onze mentabilities, de ‘mind’: de emoties, de zelfbeheersing, de controle over onze communication abilities, onze capabilities in general, in die sector leven we nog in het stenen tijdperk. We splijten het atoom, maar we zijn niet in staat onszelf van een afstandje te bekijken, buiten onszelf te gaan staan en de wereld opnieuw te bekijken, anderen te begrijpen en misschien wel het minst onze vijanden of tegenstanders. Veroordelen is immers zoveel gemakkelijker, dan een poging ondernemen het standpunt van de ander onpartijdig en objectief te doorgronden.

13:45 Sobolev beklaagt zich er over, dat Cabot Lodge niet op zijn vragen heeft geantwoord en altijd zijn standaardantwoorden klaar heeft. ‘The difference between our troops in eastern Europe and U.S. troops in western Europe is, that we propose the withdrawl of our troops in eastern Europe. The statement of Lodge are always applicable to what ever we say here.’ De

370. Hij doelde dus op de Amerikaanse marinebasis Guantanomo op Cuba.

[p. 242]

Poolse ambassadeur Bohdan Lewandowski verklaart dat Lodge zijn land heeft beledigd en zaken te berde brengt, die niets met het Cuba-conflict hebben te maken.

Zag de film ‘The fugitive kind’ met Marlon Brando en Anna Magnani naar een verhaal van Tennessee Williams. Vond Brando's scène, waarin hij voor de rechter staat, schitterend gespeeld.

Twee boefjes van 15 wisten een oude dronkaard op het perron van de subway in 42nd Street zover te krijgen hun een dubbeltje te geven opdat ze samen uit één beker een coke konden drinken. We vergeten zo gauw, dat we zelf een coke nemen wanneer we dat willen.

Inmiddels zijn troepen uit Ethiopië, Tunis en Marokko in Congo gearriveerd. Ook Zweden en Ierland zullen soldaten zenden. Hammerskjold handelt snel. De Congolese senaat heeft unaniem het voorstel van Lumumba om Sovjet hulp te vragen afgewezen. Belgische soldaten werken aan prikkeldraadversperrinngen in Leopoldstad. De secretaris-generaal zal zelf naar Congo vliegen en dan zouden de Belgen reeds moeten zijn teruggetrokken.

20 juli 1960

Patrice Lumumba en het Congolese kabinet hebben herhaald, dat wanneer België niet onmiddellijk vertrekt, de Sovjet Unie om militaire assistentie zal worden gevraagd. Ambassadeur Sukardjo zei me, dat het gedonder in Congo hem sterk deed denken aan het gelazer in Indonesië nà het sluiten van de R.T.C.-akkoorden, de insubordinatie en het bloedvergieten van kapitein Turco Westerling en het verbreken van de banden met Nederland. Hij voegde er aan toe, dat de deur voor een gesprek over Nieuw-Guinea nu permanent was gesloten, ‘en u als journalist of ik als diplomaat kunnen hier niets meer aan doen.’

21 juli 1960

De Veiligheidsraad komt bijeen. De Congolese delegatie onder leiding van Thomas Kanza, zoon van de burgemeester van Leopoldstad, is gearriveerd.^371. Gisteravond woonde ik ook de avondzitting bij. Ik was getroffen door de waardigheid waarmee Kanza en een collega zich aan de tafel van de Veiligheidsraad opstelden. Kanza betuigde respect voor België, ‘maar zij hebben nu de verdragen tussen onze landen als eerste geschon-

371. Kanza was de enige graduate van Harvard College in Congo.

[p. 243]

den’. Ambassadeur Sukardjo, die naar het Frans luisterde en geen koptelefoon gebruikte, knikte van ‘zie je wel’. Kanza sprak over de Belgen als ‘mes amis’ en presenteerde een voortreffelijk bedachtzaam, bien articulé, pleidooi, hoe men in goed vertrouwen de verdragen met België had gesloten, maar de Belgen dachten in wezen nog steeds koloniaal en imperialistisch. Ik vond het optreden van Kanza sensationeel en was blij niet voor de Belgen hier te zijn (die overigens voortdurend zaten te lachen en spottend te doen).

Pierre Wigny, de Belgische minister van B.Z. kwam met een volmaakt misplaatst antwoord. Hij releveerde, dat de Belgische mevrouw C. door drie verschillende Congolese soldaten was aangerand en een andere Belgische madam was negen maal, in het bijzijn van haar kinderen, door zwarte soldaten gegrepen. Hij kwam zelfs met een geval van twintig verkrachtingen. Het optreden van Wigny miste juist volledig die van ‘touch’ van oprechtheid en respect, die Kanza subliem had weten over te brengen.

Vanmorgen wees Mongi Slim van Tunesië er op, dat indien Congolese militairen zich hadden misdragen men in herinnering diende te nemen, dat deze soldaten door Belgen waren opgevoed en geoefend. Tunis en Ceylon hebben een resolutie op tafel gelegd, waarin onmiddellijke terugtrekking van Belgische troepen wordt gevraagd. Kanza leest een brief voor van Nikita Khrushchev aan Patrice Lumumba waarin Sovjet steun wordt toegezegd. Robert Doty berichtte in de Times vanuit Parijs dat de N.A.V.O. had verklaard geen Sovjet inmenging in Congo te zullen dulden.

22 juli 1960

Abdelkadir Chanderli gaf een ontvangst voor de Congolese delegatie. Kanza bleek in Leuven en Brugge economie te hebben gestudeerd en colleges te hebben gelopen bij Jan Tinbergen. Hij vertelde twee maanden geleden te zijn geïnterviewd op televisie in Hilversum. Ik had meteen een uitstekend contact met de ambassadeur van de Congo.

23 juli 1960

Alvorens de trein naar Millerton, New York, te nemen liep ik Hotel Commodore binnen om het toilet te gebruiken. Ik was op de ruime pisoir samen met een marinier in uniform, die zijn erectie uitgebreid liet zien. We liepen achter elkaar het hotel uit en hij sprong in een taxi als met een kwaad geweten.

Ik zou spreken op een zomerseminar bijgewoond door 38 stu-

[p. 244]

dentenleiders uit 18 verschillende landen. Mevrouw Alexander Hadden^372. was de gastvrouw en had de ontmoeting voor het Institute of World Affairs geregeld. De plaats van samenkomst was Twin Lake nabij Salisbury, Connecticut. Mrs. Hadden haalde me van de trein af. Toen we op Hadden House arriveerden sprak op dat moment Walt W. Rostov^373. voor de studenten.

Nà het diner was het mijn beurt. Vooral studenten uit derdewereldlanden schenen het met me eens te zijn, evenals een Franse jongen, die ook vond, dat Algerije onafhankelijk diende te worden. De student Shuo-Tuck Wong van Yale University vertelde, dat de hele Yale-faculteit anti-Sukarno was. De Sumatraanse rebellen hadden op Yale een zéér geheim document doen circuleren. Er ontstond trouwens nog al wat commotie over mijn denkbeelden. De lezing eindigde in een soort rel met vóór-en tegenstanders van mijn standpunten. De communis opinio was, dat aangezien Rostow een volkomen tegenovergestelde visie had verkondigd we bij elkaar dienden te worden gebracht voor een debat. De avond brachten we door in Canaan, Connecticut, in de flat van een jongen, die uit de Ukraine naar Amerika was gekomen. Het werd 02:30 in de ochtend.

372. Zij was de dame die mijn lezing in Palm Beach, Florida, had gecontracteerd.

373. De latere veiligheidsadviseur van J.F.K. op het Witte Huis.

24 juli 1960

Tom Holtz, een Amerikaanse studentenleider uit Californië, die bovendien vloeiend Frans en Russisch sprak, blond, bruingebrand, nam me met een paar studenten mee in een Volkswagen naar het meer. Het was prachtig weer. Nà de lunch werd de ontmoeting, of liever confrontatie, tussen Walt Rostow en mij gearrangeerd. We zaten buiten op een grasveld. Ook Rostow bleek sterk anti-Sukarno. Hij had onlangs ook met Hatta gesproken. Chaerul Saleh^374. had kontakt met hem opgenomen en hem gezegd alles te willen lezen wat hij had geschreven.^375.

We botsten over een aantal internationale kwesties. Ik kreeg sterk de indruk, dat de studenten het in een meerderheid met mij eens waren.

Tom Holtz reed me samen met een meisje uit Zuid-Korea

374. Eén der belangrijkste ministers van Sukarno.

375. Juist in die dagen verscheen ‘The stages of economic growth’.

[p. 245]

terug naar New York. We stopten in Pawling, New York, om mijn vriend Rob Douwes Dekker en zijn vrouw Nettie te bezoeken. Ze hebben nu twee kinderen. Ze hebben de kennel met honden geërfd van de dame, voor wie zij werkten. Ik was blij ze terug te zien.

Tom ging mee naar Kew Gardens. Pas in bed sloeg hij zijn armen om me heen. Voor de lezers die in details zijn geïnteresseerd: Tom masturbeerde later in een handdoek, die ik hem gaf en met mij gebeurde niets die nacht. Toch was het prettig Tom om me heen te hebben.

25 juli 1960

Samen met Tom naar de U.N.O. de Sovjet pers-attaché, Mike Polonik, hielp hem aan een perspasje en we lunchten later samen. Ik stelde hem aan een aantal diplomaten en journalisten voor. Ook ambassadeur Diallo Telli van Guinea was er vandaag. Hij gaf me zijn Washington-adres en memoreerde: ‘You were one of the first, I knew here, when I arrived in New York and spoke no english.’

In de middag gaf Patrice Lumumba een persconferentie, geïntroduceerd door Mongi Slim van Tunesië en geflankeerd door Dialo Telli, Omar Loufti (U.A.R.) en anderen. Ambassadeur Kanza zat naast hem. Lumumba gaf aan ervan overtuigd te zijn dat de Belgische troepen onder de druk van de Security Council het Congolese grondgebied zouden verlaten. ‘The insistence of Belgium is harmful,’^376. zei hij, ‘to the Belgian interests, because rather than understand that they have everything to gain by having good relations with us, the Belgian government continues to persist and to widen the gap seperating our two countries. We know that Belgium will have to capitulate and then it may be too late for friendship to be established between our two peoples.’ Het was duidelijk een herhaling van het drama Nederland-Indonesië, ook al verschilden de taferelen hier en daar. Belgische journalisten stelden geen enkele vraag. Guilbert Swinkels gaf me een briefje door en schreef: ‘Thomas Kanza wordt waarschijnlijk premier van Congo volgend jaar.’ Ik antwoordde: ‘Lumumba komt regelrecht uit een land, waar zich een revolutie voltrekt. Hij is lerende. Wees een beetje geduldig met hem.’ Toch was ik ervan overtuigd dat de overgrote meerderheid der aanwezige journalisten reeds anti-Lumumba was. Ze wilden niet horen, dat hij rake en ware opmerkingen maakte.

376. Lumumba sprak uiteraard Frans, maar ik bewaarde een Engelse tekst.

[p. 246]

26 juli 1960

De minister van B.Z. van Cuba, professor Raul Roa, en de ambassadeur bij de U.N.O., dr. Manuel Bisbe, gaven een receptie ter gelegenheid van de 26ste juli, de dag van het startsein van Fidel Castro's revolutie. Er waren geen Amerikanen of Nederlanders aanwezig, ook geen journalisten. Ik maakte kennis met de ambassadeur van Ghana, Alex Quaison-Sackey, en diens tweede man, Kenneth Dadzie, die in Oxford economie had gestudeerd.

Bernard Kalb schreef vanuit Djakarta, dat Sukarno er op had gewezen, dat het Indonesische volk niet bevreesd voor de P.K.I. behoefde te zijn. Hij stak de draak met Indonesische politici, ‘who were afflicted with the disease of communist phobia and leftist phobia.’ Kalb rapporteerde, dat Bungkarno had gezegd geen communist te zijn, maar bepaalde linkse ideeën te hebben die soms in overeenstemming met de P.K.I. waren.

Dominique Berretty is in Congo. Zijn foto's staan in ‘Time’. Ik wist dat hij het ver zou brengen, nadat ik hem een paar jaar geleden in Amsterdam zag opereren.

Joe Dennis, mijn vriend uit Detroit, berichtte uit een zomerkamp in Hegenot Orange County, dat hij naar Manhattan komt en fashion model wil worden. Hij hoopte, dat ik daarnaast een baantje voor hem kan vinden.

Schreef Bungkarno ter gelegenheid van de viering van de 17de augustus, de onafhankelijkheidsdag.

27 juli 1960

Dag Hammerskjold arriveerde met de K.L.M. in Leopoldstad. België wil de bases in Congo pas verlaten wanneer rust en orde zijn hersteld. Harry Gilroy publiceerde een bericht in de ‘Times’ dat 230 blanken in elkaar werden geslagen en 291 personen werden verkracht. Tshombe zond een delegatie naar New York om te pleiten voor onafhankelijkheid en afscheiding van Congo. Hammerskjold wil U.N.-troepen naar Katanga zenden. Patrice Lumumba begaf zich naar Washington om de situatie met minister Christian Herter te bespreken.

30 juli 1960

Bezocht mevrouw Person in het Memorial Hospital. Zij wordt geholpen door een zwarte broeder, die Gene heet. Hij vroeg mijn telefoonnummer en wil hier komen slapen. Ik zou hem willen ontmoeten maar in seks heb ik nog steeds geen zin. Was in St. Patricks.

[p. 247]

In Brussel werd bekend gemaakt dat de eerste 1.500 van de 10.000 Belgische soldaten uit Congo zijn vertrokken.

In Genève legde de zogenaamde president van de federale republiek Indonesia, Shafruddin Prawiranegara, een verklaring af waarin Afro-Aziatische landen werden verzocht geen steun aan Sukarno te verlenen ten behoeve van de annexatie van Nieuw-Guinea. Dit was een oorlog met Nederland niet waard. In 1945 werd Indonesië onafhankelijk. Vijftien jaar later, bleven er politieke leiders roet in het eten te gooien.^377. Dito in de voormalige Belgische Congo. Terwijl premier Lumumba in Washington pleitte voor Amerikaanse steun, reisde vanuit de provincie Katanga de heer Moise Tshombe naar Brussel en New York om afscheiding voor zijn provincie te bepleiten. Katanga, rijk aan mineralen en buitenlandse financiële belangen werd gesteund door banken en multi-nationale bedrijven. Terwijl Lumumba in Blair House de gast van de regering was, werd hij tot twee maal toe benaderd door Mikhail Smirnovsky, maar de Amerikaanse bewaking liet de Russische zaakgelastigde in Washington niet toe tot de Congolese premier. De V.S. zegden economische en technische noodhulp toe.

377. Zoals men in Suriname in de tachtiger jaren constateert.

2 augustus 1960

Harisanto heeft nu een vriendin, een blond meisje uit West-Duitsland, Marguerita. Hij bracht me een artikel van Willard Hanna over Indonesië en Sukarno. Geen wonder dat de Reporter mij niet over hem lieten schrijven. Hanna: ‘Sukarno's sex life has provoked public and press outrage in recent months in such unpuritanical centers as Tokyo, Vienna and Mexico City...’ Voor de zoveelste maal werd het ineenstorten van het Sukarno-regime nog dit jaar voorspeld. ‘Guided democracy should not be mistaken for totalitarianism,’ schreef Hanna, ‘but only because it is far less efficient... It now includes guided education, a proposed synthesis of Plato's Republic en Hitler's scheme for fascist youth...’^378.

Bericht van Christiaan van Heek. Zou hem willen terug zien. Katanga dreigt het zenden van UNO-troepen met geweld te zullen keren. Dag Hammerskjold spoedt zich terug naar New York voor de behandeling van de noodtoestand in de Veiligheidsraad. The Sovjet-Unie dringt aan op het verwijderen van alle Belgen, inbegrepen Belgische militairen. Hammerskjold

378. ‘The Reporter Magazine’, 4 aug. 1960.

[p. 248]

droeg de zwarte diplomaat Ralph Bunche op de zaak in Elisabethville te gaan sussen, maar Tshombe en zijn Belgische promotoren waren niet onder de indruk. Nu zit Congo met een Sumatraanse opstand.

6 augustus 1960

Jean Paul Sartre maakte een studie van het fenomeen Fidel Castro. Hij schreef een serie artikelen vanuit Havana.^379. Sommige van zijn conclusies vatte ‘The New York Times’ samen. ‘The Cuban Revolution is irreversible... If the United States did not exist, perhaps the Cuban revolution would have to invent it, for it is the U.S. that conserves the freshness and originality of the revolution... The Cubans must win, or we will lose everything, even hope...’ Sartre voorspelde een Amerikaanse blokkade van Cuba, die voor hem gelijk zou staan aan genocide.

379. C.L. Sulzberger, Castro in the mirror of existentialism, 6 aug. 1960.

7 augustus 1960

Hammerskjold is van mening, dat miljonairs bezig zijn Katanga op te kopen. De Belgen gedragen zich bij hun vertrek als dezelfde ‘bastards’ als wij in Indonesië. Kwame Nkrumah heeft Lumumba militaire steun toegezegd.

De militaire rechter majoor A. Notowidagdo heeft de MIG-piloot, die Sukarno's paleizen beschoot ter dood veroordeeld. De Indonesische kranten publiceerden foto's waarbij Daniel Maukar door zijn vriendin werd getroost.

Astrid Klink en Alexander Sillem zijn getrouwd.

Lunchte in de UNO met Joe Kraft en George Sherman van ‘Time’. Het weekblad had geschreven: ‘Diplomats, who had once dismissed Lumumba as a demagogue or a nut, began to wonder if Lumumba had not known all along what he was doing.’ Sherman somde de indruk van Lumumba's bezoek aan Washington aldus samen: ‘Erratic, but a tough, clever guy.’

8 augustus 1960

Volgde de Congo-debatten in de UNO. Van Congolese zijde waren aanwezig vice-premier Antoine Gizenga, minister van Buitenlandse Zaken Justin Bomboko en natuurlijk ambassadeur Thomas Kanza en enkele medewerkers. De vergadering werd pas om 04:24 in de ochtend besloten. Hammerskjold ontving het mandaat om UNO-troepen naar Katanga te kunnen zenden. Ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto vertelde,

[p. 249]

dat Indonesië bereid was een militaire eenheid naar Congo af te vaardigen ter ondersteuning van de Verenigde Naties. Ook president Sekoue Touré van Guinea bood militaire hulp aan. Hammerskjold zou ogenblikkelijk naar Congo terugkeren.

9 augustus 1960

Onverwachts belde mijn Yale-vriend Freddy Heath uit het Biltmore Hotel. Hij is op bezoek vanuit Argentinië. Heerlijk om hem terug te zien. Hij herinnert zich alles, ook zijn bezoek aan Amsterdam in 1955.^380. Zijn vrouw Adela en drie kinderen maken het prima. We lunchten in Verenigde Naties en wandelden in Greenwich Village. Argentinië flirtte met de V.S. voor het behalen van economische voordelen. De Argentijnen vochten tegen de Britse en Spaanse invasies en leden vervolgens onder een dertig-jarige burgeroorlog tot in 1853 een grondwet werd afgekondigd. ‘Nu hebben we al honderd jaar democratie en we slagen er niet in deze te laten functioneren. Ik denk dat er meer voor nodig is dan kunnen lezen en schrijven,’ zei Freddy. ‘Tolerantie is het woord. Democratie is als een huwelijk. Je hebt er de aanleg voor nodig om tegengestelde meningen te respecteren.’ Hij was van mening, dat indien de V.S. Cuba zouden aanvallen Washington geheel Zuid-Amerika ‘en bloc’ tegenover zich zou vinden. Over ons zei hij: ‘The basic work of our friendship was a sound one.’ Heerlijke avond.

Mr. A. Helb is benoemd tot ambassadeur in Moskou.

380. Zie Delen I en II, Memoires: 1925-1957.

13 augustus 1960

Ik wandelde in de stad en zag aantrekkelijke jongens. Ik zou er heel wat voor over hebben gehad iemand mee te nemen, maar omdat het altijd weer alléén op seks uit draait, ben ik alléén naar huis gegaan. Freddy zei het ook al: ‘Wat is New York een eenzame plek. Wat doe je er eigenlijk wanneer je geen werkelijke vrienden hebt.’

Troepen van de UNO zijn Katanga binnengetrokken.

14 augustus 1960

Ben naar Washington Square geweest in Greenwich Village. Nam een Puertoricaan, Ralph, mee naar huis. Hij begreep dat ik niet een jongen zocht voor seks maar als vriend.

Tante Coldrie Oltmans en Lexa Oltmans, mijn Indische tante en een nichtje, waren hier vandaag. Zij benadrukten ander-

[p. 250]

maal, dat ‘de familie’ het jammer vond, dat ik bevriend was met Sukarno. Ik heb ze veel over hem verteld, en kon tante af en toe zien denken. En passant werd over mijn vriend Martin Portier gesproken als ‘plopper’. Superioriteitsgevoelens tussen Indische mensen onder elkaar zijn minstens even belachelijk als tussen blanken.

Patrice Lumumba is woedend dat Hammerskjold Zweedse en Ierse troepen heeft ingezet in Katanga. In Parijs schreeuwen de Fransen moord en brand dat de Algerijnen twee Franse soldaten van 22 jaar wegens oorlogsmisdaden hebben geëxecuteerd. In westerse landen heeft men mensenlevens altijd hoger aangeslagen dan in de rest van de (gekleurde) wereld. M.O. Jones schreef in ‘The New York Times’, dat het de hoogste tijd werd dat Amerikaanse negers werden ingezet in de diplomatieke dienst. ‘In building a bridge to Africa no one is better equipped or has more at stake than Americans of African descent.’^381. Ik begrijp, dat ‘Vrij Nederland’ hier een vaste correspondent heeft, die les Spetter heet. Hoe is dat nu mogelijk? Mathieu Smedts heeft de naam zelfs nooit tegen mij genoemd.

381. 5 aug. 1960.

15 augustus 1960

Schreef Smedts, zonder de kwestie Spetter aan te roeren, althans nog niet. Ik word warempel nog diplomatiek in mijn optreden. Hij had me één jaar geleden toegezegd, dat indien er geen incidenten met de Nederlandse autoriteiten zouden voorvallen, hij mij een vaste aanstelling zou geven. Ik vroeg hem hier dus om.

Het hoofdartikel van 18 augustus in het ‘Algemeen Handelsblad’ van Albert Besnard over Indonesië is een grof schandaal. Niemand in Amsterdam schijnt in staat iets te doen of pressie uit te oefenen om het geschut van deze oud-koloniaal permanent tot zwijgen te brengen. Sukarno wordt weer een dictator genoemd, ‘die Indonesië aan zijn laarzen lapt en versterkt juist daardoor zijn prestige, op zijn Oosters gezegd, zijn magische kracht.’ Volgens Besnard was Sukarno ‘voor alles een onderhandelaar, een koopman in zielen’. Besnard is niet wijs. ‘Maar Goebbels zou hem hebben begrepen. Immers, deze Duitser bracht de methode in de praktijk, die men op Java reeds eeuwen kende en die de Nazi's nog moesten ontdekken.’

Intussen was het vliegdekschip ‘Karel Doorman’ om Sukarno en Indonesië te treiteren in Biak gearriveerd.

[p. 251]

16 augustus 1960

Vanmorgen een uitstekend gesprek gehad met de Cubaanse ambassadeur bij de UNO, dr. Manuel Bisbe. Ik besprak een mogelijke reis naar Havana in September. Bij mijn vertrek wilde hij me twee sigaren meegeven. Ik nam er één aan.

17 augustus 1960

Bloomsburg, Pennsylvania

Sprak voor een paar honderd studenten van het State Teacher's College hier. Toen ik zei Adlai Stevenson een uitstekende presidentscandidaat te vinden werden enkele republikeinen boos, terwijl ik Bloomsburg, zonder busverbinding, een ‘trou’ noemde, wat weer anderen nijdig maakte. Lunchte met de studenten en sprak later nog anderhalf uur met een groep belangstellenden. Maakte radioprogramma's met de stations WCNR en WHLM.

Tijdens het diner in het ‘Magee Hotel’ werden nieuwsbulletins op de tafels rondgebracht, die er melding van maakten dat Bungkarno de diplomatieke betrekkingen met Nederland had verbroken. Het zat er dik in. Treurig, dat het vijftienjaar nà de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring eerst nog zover heeft moeten komen. Mijnheer J. Vixseboxse is ook niet lang zaakgelastigde in Djakarta geweest: ongeveer 14 dagen! Het was me al opgevallen, dat Sukardjo Wirjopranoto me niet voor de onafhankelijkheidsreceptie van vandaag had uitgenodigd. Vandaag is ook in Moskou het proces begonnen tegen Gary Powers, de CIA-piloot, die met zijn U-2 spionagevliegtuig boven de Sovjet-Unie werd neergehaald. De ‘Philadelphia News’ schrijft in een hoofdartikel, dat Nikita Khrushchev dit proces nodig heeft ‘having trouble keeping himself top Red dog’. Het blad meende dat dit duidelijk was ‘and doesn't require any deep thinkings’.

18 augustus 1960

Den Haag heeft prompt vijftien Neptune verkenningsvliegtuigen in de V.S. besteld bestemd voor Nieuw-Guinea. Nog meer geld over de balk voor een verloren zaak. Ook is 4 miljoen uitgetrokken om een bataljon van koppensneller kanonnen-vlees op te richten. En ‘De Volkskrant’ schreef notabene in een hoofdartikel: ‘Nu is het waar, dat het Sukarno-regime steeds naar nieuwe mogelijkheden speurt om Nederland te treffen...’^382.

382. ‘De Volkskrant’, 28 juli 1960.

[p. 252]

Vandaag arriveerde alsnog een uitnodiging voor de receptie van Sukardjo Wirjopranoto.

Te Hollandia is een Democratische Volks Partij opgericht, bij de oprichtingsvergadering waren 220 Papoea's aanwezig. Mijnheer A. Runtunboi deelde mede, dat de D.V.P. niet wilde dat de Nederlanders het gebied zouden verlaten. Ook de oprichting van een Christen Democratische Unie is op korte termijn in Hollandia tegemoet te zien.

J. Polderman van de Nederlandse delegatie bij de UNO deelde een Amerikaanse collega mede: ‘Beter geen betrekkingen met Indonesië dan slechte betrekkingen.’ Een dag later had hij gezegd een nieuwe instructie te hebben ontvangen en die luidde: ‘Het verbreken van de betrekkingen met Indonesië werd ten diepste betreurd.’

21 augustus 1960

Woonde de zitting van de Veiligheidsraad bij over Congo. Thomas Kanza verweerde zich opnieuw als een leeuw. Dag Hammerskjold bezweek onder Sovjet druk en zal een adviesraad samenstellen waarin de landen, die troepen naar Congo hebben gezonden zitting zullen hebben. Er heerste een geladen spanning in de zaal waar de Veiligheidsraad bijeen komt. Hammerskjold, anders steeds het toonbeeld van diplomatieke reserve in zijn gedrag, werd meegesleept door de heftigheid van de debatten en het is ook andere journalisten opgevallen, dat hij soms in reactie tot sprekers openlijk zat te lachen of heftig afkeurend schudde met zijn hoofd. De gemoederen zijn verhit over het Congolese vraagstuk.

Ik had een idee gekregen. In ‘The New York Times’ werd bericht, dat premier Nikita Khrushchev aan de Congolese vice-premier, Antoine Gizenga, een Ilyushin viermotorige turboprop ter beschikking had gesteld, om de delegatie van New York naar Leopoldville terug te brengen. Ik nam een zwarte Amerikaanse collega bij de UNO, Charles Howard, in de arm en stelde voor, dat we zouden proberen met het toestel mee naar Congo te vliegen. Een trans-Atlantische lift dus.

23 augustus 1960

Bracht om 09:30 samen met Charlie Howard een bezoek aan ambassadeur Thomas Kanza van Congo in het Barclay Hotel. Kanza deed moeilijk over ons verzoek en legde uit, dat het Sovjet toestel eigenlijk door premier Khrushchev aan president Kwame Nkrumah van Ghana was uitgeleend, dus dat hij geen toestemming kon verlenen. We spoedden ons samen naar

[p. 253]

ambassadeur Alex Quaison-Sackey van Ghana aan 144 East 44 Street. De Ghanese ambassadeur was één en al vriendelijkheid. Ik kende hem trouwens. Zijn assistent Kenneth Dadzie wees hem er op, dat ik een persoonlijke vriend van president Sukarno was. De ambassadeur ging akkoord, dat Howard en ik mee zouden reizen naar Congo. Ik vroeg hem zijn besluit in een brief vast te willen leggen.^383.

Bij mijn lezingenbureau W. Colston Leigh haalde ik een voorschot van 250 dollars om tijdens de reis over cash te kunnen beschikken. Ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto vroeg me in Leopoldville na te gaan hoeveel aanhang Patrice Lumumba in werkelijkheid had. Het Indonesische Garuda II bataljon zou volgende week reeds in Congo arriveren.

Om 21:30 werden Charlie en ik opnieuw naar het Barclay Hotel geroepen en ambassadeur Kanza deelde ons mee, dat vice-premier Antoine Gizenga niet wilde, dat we mee reisden. Kanza had met Lumumba getelefoneerd, die eveneens had gezegd geen UNO-journalisten in dat vliegtuig te willen hebben. We telefoneerden naar ambassadeur Quaison-Sackey in zijn residentie in New-Rochelle, die voet bij stuk hield en zijn toezegging aan ons gestand deed. Kenneth Dadzie zou ons persoonlijk naar het toestel rijden.

383. Zie Appendix, nr. 1.