Laatste wapenfeiten

[p. 88]

Lubbers en wij-denken

Op 29 september 1995 wandelde ik om 08:15 uur de grote vergaderzaal van het Fairmont Hotel in San Francisco binnen en trof, geheel alleen, oud-premier Lubbers op een stoel aan, gebogen over een stapel papieren. Ik ging naar hem toe met de opmerking: ‘U bent vroeg.’ Waarop hij antwoordde: ‘Er moet gewerkt worden.’ Ik kende hem dus, sinds hij mij 8 augustus 1994 in zijn werkkamer in het torentje een royaal voorstel had gedaan om de 46 jaar overheidssabotage van mijn werk met een fooi van 100.000 gulden goed te willen maken. Het leek me geen heldere gedachte dit aanbod te accepteren. Professor Erik Jurgens bakte het nog bruiner. Hij schreef me een brief, waarin hij mij smeekte akkoord te gaan met 20.000 gulden per jaar voor 20 jaar en daarna mocht ik dood gaan. Ik werk aan mijn dagboek en bereikte vandaag 29 september 1995, de dag waarop Mikhail Gorbatsjov een World Forum bijeenkomst had belegd, die Lubbers en ik zouden bijwonen. Ik vertelde zijn artikel van 9 september 1995 op de Forumpagina in de Volkskrant te hebben gelezen, waarin hij pleitte voor nieuwe vormen van wij-denken, dus opgeschroefde gevoelens van universele solidariteit. Lubbers is de man bij uitstek om te willen globaliseren. Hij wees op de afwezigheid van een global culture. ‘De mens wil zich geworteld weten. Het globale heeft een tekort aan geschiedenis.’ Lubbers bleef hangen in economie, techniek en haar tegeneffecten. Hij gaf in het genoemde artikel aan zich niet bewust te zijn van het ontbreken van a global mind.

Ging dus maar even ongevraagd bij hem zitten en stak een pleidooi af, waarover hij aantekeningen begon te maken. Ik vertelde tussen 1971 en 1982 in Club van Rome-verband te hebben leren beseffen, dat je over globalisering niet kunt spreken, zonder er allereerst van uit te gaan dat de codering van breinen bij ons, in Engeland en Amerika of in Indonesië, India en China zo fundamenteel anders en tegengesteld aan elkaar is, dat je zelfs niet over ‘wij-denken’ kunt reppen. Het verwerken van informatie (input) verschilt dermate en geschiedt aan de hand van zo totaal andere begrippen en waardesystemen, dat de uitkomst van infor-

[p. 89]

matieverwerking (output) tot onoverbrugbare verschillen leidt. In hedendaagse taal zou ik als voorbeeld hebben gegeven: wat Osama bin Laden of Arafat als verzetsdaden beschouwen, wordt in Washington door breinen gebaseerd op Texas-input vertaald als terrorisme. Ook de goden waarin Bush en Arafat geloven hebben weinig met elkaar gemeen. Bush spreekt dus liever alleen met Sharon. Daarom zijn Osama, Yasser, Ariel en George nog in geen jaren aan het onderwerp globaliseren of wij-denken toe. Zij zitten nog op de kruistochtengolflengte.

Die ochtend opende Gorbatsjov het Forum en zei onder meer: ‘Lubbers is a great friend and partner. He combined culture and politics. He is an active builder for a new Europe. He has a vast horizon,’ waarop hij Ruud uitnodigde de ochtendzitting te leiden. Lubbers retourneerde de complimenten en zei: ‘As Mikhail says, I considered myself to be a no-nonsense prime minister, when I restructured my country. Each person counts. The goal was never to have another European war. My friend Gorbatsjov said no to communism. Now we entered together a new era, the era of globalisation. We are heading towards one world.’ En zo werden twee dagen vol gekletst. Vader Bush arriveerde met hartsvriendin Margaret Thatcher, en alle top-Amerikanen op het gebied van nationale veiligheid vulden de zaal.

Toen Kok en Van Mierlo oud-premier Lubbers niet lang daarna in Washington voordroegen voor de post van secretaris-generaal van de navo en Den Haag een afschuwelijk blauwtje liep, want Ruud zakte als een baksteen, heb ik teruggedacht aan de camaraderie in het Forum, waar het rechtse militaire establishment van de vs met ergernis naar had zitten kijken. Gorby en Ruud waren alleen maar intelligent bezig, maar vertaald in de verziekte hoofden van communistenjagers, was Ruud voor de navo dus ongeschikt. Nu hebben ze een echte loopjongen gevonden, die zij zochten. Inderdaad zou Lubbers zich nooit voor Washingtons voetveeg hebben geleend. Wie weet zal het wij-denken van Lubbers over 100 jaar nog eens worden gerealiseerd.

24-11-2003

[p. 90]

Barack Obama lijkt het verschil in codering van de breinen in bijvoorbeeld Afghanistan toch publiekelijk te onderkennen. In maart 2009 kondigde hij aan met de gematigde tak van de Taliban te willen praten en ook is Iran uitgenodigd voor een conferentie op 31 maart. Of hiermee het tijdperk van het wij-denken in de Amerikaanse politiek is aangebroken, zal de tijd ons leren.