Is éénoog koning

[p. 124]

60 Desi (3)

Na het bezoek aan Granman Gazon ontstond bij mij de gedachte, om mijzelf te gaan inzetten voor de ontspanning tussen de bosnegers en Paramaribo. Vooral het miserabele lot van de gevluchte Surinamers in Frans Guyana schreeuwde om een oplossing. Het was een onderwerp dat ik verder met Bouterse wilde uitdiepen.

Op 26 september 1986 ontmoette ik ambassadeur Herrenberg in New York. Hij boudeerde weer eens, waarop ik hem vroeg: ‘Zijn we weer in oorlog?’ Nee, maar hij had gehoord dat ik gezegd had dat hij me rot had behandeld. ‘Dat heb je ook, en dat weet je best,’ zei ik. ‘Maar anderzijds weet je dat ik je zeer bewonder, de Bevelhebber te hebben overgehaald naar de Algemene Vergadering van de uno te gaan, ook al staat het Surinaamse bos door Brunswijk in brand.’ Vervolgens bepleitte ik bij hem om toe te staan dat een avro tv-team met de Bevelhebber mee terug kon vliegen. Pieter Varekamp was al in New York. Pieter had mij verteld dat de fameuze Frans van Klaveren (nrc) bij het junglecommando op bezoek was geweest. De Surinaamse Robin Hood zou volgens de nrc al een gebied zo groot als Nederland hebben bezet. Geklets dus. Desi had over Brunswijk gezegd dat hij pk had maar geen iq.

Herrenberg: ‘Ik ben tegen de komst van een avro-crew. We zijn er toch niet om Hilversum te bedienen? Laat Nederland maar naar amusement kijken.’ Ik begreep zijn patriottisme. Hij was bovendien in Nederland slecht behandeld.

Varekamp was zeer nerveus. Hij had ontdekt dat ook een tros-team jacht maakt op Bouterse. Ivonne Habetz was al op weg naar New York. Zij belde mij zelfs. Of ik een goed woordje voor haar wilde doen: ‘Want u hebt zulke goede betrekkingen met de heer Bouterse.’ Desi logeerde in het Hyatt Hotel. Henk Venoks bracht me op 1 oktober 1986 bij hem. Hij wachtte me op in de suite gekleed in een bruin kostuum, en vergezeld van ambassadeur Heidweiler en de legerarts, E.H. Hashrat. De Bevelhebber was zeer verbaasd dat verscheiden televisiecrews vochten om hem in beeld te brengen. De tros had al een satelliet gereserveerd. ‘Waarom doet u het niet? U kunt ze allebei te woord staan?’ Aldus werd besloten. Varekamp was zeer opgelucht.

‘Waarom blijft Nederland toch zo rot doen?’ vroeg Heidweiler. ‘Daar zijn enkele redenen voor,’ zei ik. ‘Ze kunnen niet tegen hun verlies. Met Sukarno en Indonesië exact hetzelfde. Verder weten ze vrijwel altijd niet waar het echt over gaat. Ze denken dat ze het weten. Ze ‘zien’ wat er allang niet meer is en nieuwe realiteiten komen niet op hun netvlies. Ze willen zich vooral niet verlagen om Sukarno of Bouterse zelf te ontmoeten. Teveel eer. Ze beoordelen de zaken liever vanuit Den Haag en zitten er altijd weer naast. Ik was de enige, die naar Bung Karno ging en er een jaar voor uit trok. Ik doe

[p. 125]

nu hetzelfde met Bouterse. En in zijn geval is het ook nog een klasse probleem. Een ex-sergeant, sportinstructeur en nu regeringsleider? Dat kan helemaal niet naar Hollandse normen. Dus die mag net als Sukarno de majesteit nooit een hand geven.’

‘Ik heb Beatrix gevraagd of zij mij kon uitleggen hoe een meneer Knol (PvdA) uit Assen de goede betrekkingen met Suriname toch kon blijven tegenhouden,’ reageerde de ambassadeur.

In de vn brak een gigantische rel uit over het feit dat de regering Reagan-Bush opzettelijk leugens over kolonel Qadaffi had verspreid. Verschillende grootste kranten, ook The New York Times, waren erin getrapt. Bob Woodward had dit in de Washington Post gedetailleerd naar buiten gebracht, wat was overgenomen door Leslie Gelb en groot op de voorpagina van de Times gepubliceerd. De zogenaamd keurige meneer George Shultz, minister van Buitenlandse Zaken, deed de zaak af, met: ‘Frankly, I don't have any problems with a little psychological warfare against Qadaffi.’ President Reagan ging nog verder: ‘Our position is that we like Mr. Qadaffi to go to bed every night wondering what we might do.’ Reagan was dus zelf een terrorist.

Na de rede van Bouterse op 4 oktober voor de Algemene Vergadering van de vn kreeg de avro alle tijd om vijf kwartier bij Desi te filmen. Varekamp begon natuurlijk over de decembermoorden. Bouterse antwoordde kalm: ‘Wat gebeurde was een incident gericht tegen de staat. Straks, wanneer wij Brunswijk pakken, zal ook wel weer worden gezegd dat we de rechtstaat hebben geschonden.’ Later kondigde Heidweiler aan dat het avro-team mee kon vliegen naar Suriname.

Voor de Algemene Vergadering zei Desi ondermeer: ‘Terroristische groepen die in het algemeen in Nederland hun basis hebben, ondersteunen op dit moment een groep bandieten die zich bezig houden met terroristische activiteiten in het oostelijk deel van ons land.’ Hij voegde er aan toe dat Suriname Nederland formeel had gevraagd krachtiger op te treden; ook tegen de financiering van Brunswijk vanuit Nederland. Amerika en Frankrijk bleven buiten schot, hoewel ze even schuldig waren als Den Haag dat oogluikend terrorisme in Suriname liet gebeuren. Later zal ik aantonen dat Lubbers en Van den Broek ook in Zuid-Afrika in de geheime en clandestiene terrorisme business waren gestapt.

Hoe lang al steunen devsniet rechtse contra's overal in Latijns-Amerika (en elders) wanneer zij maar links bestrijden. Rechts terrorisme is in de optiek van Reagan Bush ‘bevrijdingspolitiek’, zoals op D-Day op de kusten van Normandië. Rechts heeft de plicht en de taak links gewapender hand aan te vallen, want rechts is ‘good’ en links is ‘evil’. Alleen als rechts zich verzet tegen Amerikaanse overheersing, zoals Osama bin Laden of Saddam Hoessein, dan zijn zij ook evil in de ogen van Washington, want alleen pro-

[p. 126]

Amerikaans rechts is good. Niet verwonderlijk dat een aanzienlijk deel van de oude wereld de kinderlijke logica van het Witte Huis van Reagan, Bush I en Bush II niet kan volgen. Omdat de Fransen niet met Bush mee wilden vechten tegen Iraq, kwam Frankrijk meteen onder een soort Cuba-blokkade te liggen. Waaruit nog duidelijker het fundamenteel misdadige en terroristische karakter van de Amerikaanse buitenlandse politiek bleek.

Ik toonde Bouterse het artikel uit The New York Times, dat was ontdekt dat op 14 augustus 1986 op het Witte Huis besloten was leugens te verspreiden ten einde de omverwerping van Qadaffi te bevorderen. In ieder geval hoopten ze de Libische leider van de psychologische oorlogvoering zo zenuwachtig te maken dat hij zijn zelfcontrole zou verliezen en iets stoms zou doen, waardoor de Amerikanen de gelegenheid kregen in te grijpen. De Washington Post was in het bezit gekomen van een geheim memorandum, waarin stond: ‘The idea is to combine real and illusionary events - through a disinformation program - with the basic goal of making Qadaffi think that there is a high degree of internal opposition to him within Libia, that his key trusted aides are disloyal, that the us is about to move against him militarily.’ Over terroristische activiteiten gesproken! De Times concludeerde dat deze methoden van Washington aan de kgb deden denken. Verder bleek dat het Witte Huis onder Reagan-Bush vooral gebruik maakte van The Wall Street Journal om de publieke opinie op een oorlog tegen Libië voor te bereiden. De hoofdredacties en de directies van de Amerikaanse media waren diep verontwaardigd. De Times publiceerde een gezamenlijk protest van deze heren.

Is er in deze tijd iets nieuws onder de zon? Nu, in 2003 met Saddam en Iraq? Ik noteerde in 1986: ‘Ik ben overtuigd dat er in Washington, ook na deze schokkende berichten over tot welke schurkenstreken ze in staat zijn, absoluut niets zal veranderen. Ze zullen gewoon op de ingeslagen weg door gaan. Hetzelfde geldt voor de Amerikaanse bondgenoten in Den Haag.’

Na het vertrek van de avro-crew ontspon zich een gesprek tussen Bouterse, Heidweiler en mij, met sergeant Doedel (voorlichter) als toehoorder. Desi zei over niet al te lange tijd te willen ophouden met regeringsleider te zijn. Ik zei er nog steeds niets van te geloven. ‘Alle politici zeggen dat,’ aldus Heidje, de bijnaam van de ambassadeur die de Surinaamse top hanteerde. Minister Wijdenbos werd Bosje genoemd.

Toch merkte ik dat Bouterse heel serieus was toen hij in gedachten verzonken zei: ‘Er is een grens aan alles.’ Het gesprek kwam op Chin A Sen en Haakmat. Bouterse zei nog altijd op Chin A Sen gesteld te zijn. Hij was het geweest, die Haakmat in het kabinet had gehaald en drie posten had laten bezetten: Buitenlandse Zaken, Justitie en Leger & Politie. ‘Op een dag,’ vertelde Desi, ‘zat Haakmat ergens een broodje te eten, toen er een probleem

[p. 127]

was over een stemming in het parlement. Hij werd er als de bliksem bijgehaald en zag kans het parlement acht uur ononderbroken toe te spreken. Hij wist nauwelijks waar het allemaal over ging en babbelde dus al die tijd eigenlijk over niets. Intussen werd de stemming noodgedwongen verdaagd opdat nieuwe politieke krachten konden worden gehergroepeerd. In dat opzicht had ik wel bewondering voor Haakmat, maar als persoon is hij totaal onbetrouwbaar. Daarom kan ik niets met hem beginnen. De stunt van ons leven zou zijn om hem toch naar Suriname te halen en hem overal voor de Revolutie te laten spreken, want dat zou hij zeker bereid zijn te doen.’

‘Waarom nodigt u Haakmat dan niet toch uit?’ vroeg ik, zoals ik al vele malen had bepleit. Ik had zelfs brieven van Haakmat aan hem overhandigd.

‘Nee, Willem, dan denken ze echt, dat ik gek geworden ben.’ Het was duidelijk. Ik ben nooit meer op Haakmat bij hem teruggekomen.

Ik vroeg Desi hoe Haakmat in Paramaribo aan het einde van zijn loopbaan was gekomen. ‘Chin A Sen heeft me gevraagd hem te ontslaan. Hij had het gevoel dat zij elkaar te goed kenden en te nauw met elkaar bevriend waren. Ook wilde Chin A Sen hem kwijt, omdat hij voortdurend problemen veroorzaakte. Ik riep Haakmat dus bij me en deed wat ik had te doen. Ik heb hem toen voor het eerst met een mond vol tanden zien zitten. Vervolgens moesten we dit besluit in de ministerraad bekend maken. Haakmat nam het woord en sprak een uur en 50 minuten. Hij deed dit zo geweldig goed dat iedereen applaudisseerde, ook Chin A Sen. Ik moest het geklap zelfs afhameren, want nog even en Haakmat was minister gebleven. In dat geval waren we Chin A Sen kwijt geweest.’

Later vlogen we naar Paramaribo, met het avro-team in de Economy Class. Bouterse ging daar trouwens zelf ook naar toe om een kaartje te leggen. Ik sprak uitvoerig met ambassadeur Heidweiler, die overigens geen ambassadeur meer in Den Haag was, maar chef de kabinet van Desi. Heidje vertelde, hoe Haakmat als minister van Buitenlandse Zaken persona non grata in Washington was geworden. Hij had daar tijdens een bezoek gevraagd, hoe er over gedacht zou worden, indien Suriname een Cubaanse ambassadeur zou toelaten. Hij zegde de Amerikanen toe dit niet te zullen doen, maar terug in Paramaribo gaf hij toch toestemming aan Havana om een ambassade te openen.

Van 15 tot 18 oktober 1986 was ik in Moskou om Academician Yevgeny Velikhov te bezoeken. Ik kon hem meedelen dat Jack Matlock, de latere ambassadeur van devsin Moskou, aan Al Eisenstat had meegedeeld dat het Witte Huis het groene licht had gegeven. Apple kon met Velikhov in zee gaan. Ik onderstreepte echter dat Eisenstat al geruime tijd wachtte op een lijst van Velikhov wat Apple nu als eerste dringende zaken moest gaan leveren.

[p. 128]

Toen ik terug thuis kwam las ik dat op 16 oktober 1986 De Telegraaf had geopend met de vette kop Honderd doden in Suriname. Na de eerder gemelde 30 doden op het vliegveld Zanderij, die er nooit waren geweest, kon dit er ook nog wel bij. Wonderlijk, dat dit allemaal gewoon gebeurde zonder dat iemand protest aantekende. Er werd gelogen en opgehitst bij het leven. De nrc berichtte dat 123 regeringsgezinde militairen naar Brunswijk waren overgelopen. Ze publiceerden er een hoofdartikel bij met de kop: opstand in suriname. Er was helemaal geen revolte in Paramaribo, maar de vaste oorlogshitsers van het vaderlandse pers-corps krijgen alle ruimte om gevaarlijke nonsens op de niets vermoedende lezers los te laten. Ik kon niets doen, want voor mij was de Nederlandse pers sinds 1956 vrijwel geheel afgegrendeld, vanwege de rode kaart van Luns. Af en toe maakte de Haagse Post hierop een uitzondering wegens John Jansen van Galen.

Vervolgens berichtte op 7 november 1986 Karel Bagijn, tot mijn stomme verbazing, in het Algemeen Dagblad, dat Henri Nahar doorzeefd met kogels uit een oerwoudrivier was gehaald.