Europa. 25 interviews over de toekomst van de Oude Wereld

[p. 17]

Leo Tindemans

Leo Tindemans werd op 16 april 1922 in Zwijndrecht geboren. Hij studeerde in 1944 af aan de hogere handelsschool te Antwerpen. Later studeerde hij economie te Gent en aan de Harvard-universiteit in de Verenigde Staten. In 1967 behaalde hij in Leuven een graad in de politieke en sociale wetenschappen. Van 1958-1965 trad hij op als secretaris van de Christelijke Volkspartij. Van 1965-1973 was hij secretaris-generaal van de Europese Unie van Christen-Democraten (eucd). Na de functies bekleed te hebben van minister van Communautaire Betrekkingen en van Landbouw en Middenstand en een korte periode van Vice-eerste minister van België werd hij op 25 april 1974 premier. Hij tekende voor zijn land de Slot-akte van Helsinki in 1975.

Hoe is naar uw mening in het algemeen uw rapport over de Europese Unie ontvangen? Bent u tevreden met de publiciteit welke uw arbeid heeft gekregen en bent u optimistisch ten aanzien een te verwachten vooruitgang in de richting die u hebt aangegeven?

Ik was ervan overtuigd dat ieder (goed) rapport over Europa naast lof, ook kritiek zou krijgen. Dit kon niet anders nu de opvattingen over de toekomstige gestalte van Europa zo sterk uiteenlopen en de problemen op een oplossing wachten.

Ik ben dus nog vrij tevreden met het onthaal dat mijn rapport ten deel viel. Bij het verschijnen ervan gaf een groot kenner van de Europese politiek me 25 procent kans op succes met mijn voorstellen. Toch blijf ik ervan overtuigd dat, zo de Gemeenschap niet voortijdig in elkaar stort, men aan mijn voorstellen niet voorbij zal kunnen gaan.

Alhoewel de cijfers inzake de publieke opinie over het algemeen boven de 60 procent liggen ten gunste van de eenwording van Europa bent u toch van mening dat het grote publiek de draad is kwijt geraakt ten aanzien van de Europese problematiek. Hoe zou men de belangstelling kunnen heractiveren?

Tijdens mijn bezoeken aan de hoofdsteden van de Negen heb ik vastgesteld dat de publieke opinie nog sterk voor Europa is gewonnen. Cijfers inzake opinieonderzoek bevestigen dit. Om tot daden te komen, of zoals u dat noemt ‘om de belangstelling te heractiveren’ zullen alle verenigingen die voor de Europese gedachte gewonnen zijn opnieuw een voorlichtingscampagne moeten beginnen.

Hoe zou men, zonder dat er een duidelijke politieke structuur voor Europa bestaat, de jeugd opnieuw bij de Europese zaak kunnen betrekken?

In het onderwijs zou men nog meer positieve belangstelling voor

[p. 18]

Europa moeten ontwikkelen. Ik ben de overtuiging toegedaan dat men duidelijker moet aantonen hoe Europa eertijds tot grote prestaties is gekomen. Op die wijze kan men beter aantonen hoe we nu meer moeten samenwerken (integreren) willen wij niet onder de voet worden gelopen.

Zijn het niet dikwijls de nationale ‘establishments’, de hoge ambtenaren en de zogenaamde experts, die bij het boeken van vooruitgang voor de voeten lopen?

Dit wordt wel eens beweerd. Maar de schuld ligt dan toch bij de politici vermits zij verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming.

Gelooft u, dat alléén een nieuwe schok - zoals ten tijde van de oliecrisis van 1973 - beweging zou kunnen brengen in het daadwerkelijk tot standbrengen van de Uniegedachte?

Schokken kunnen heilzaam zijn maar zij kunnen ook onherstelbare schade toebrengen. Waarom moeten wij altijd vrees voor iets hebben alvorens wij kunnen doen wat de rede en verstand ons voorhouden?

Is West-Europa, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten of de Sovjet-Unie, niet sterk afhankelijk van de rest van de wereld? Is daarom, ook in verband met een te verwachten toename van de economische moeilijkheden (afname van de groei) een gemeenschappelijk te voeren beleid niet meer noodzakelijk dan ooit tevoren?

Ja. Dat spreekt vanzelf.

Gelooft u dat men de jeugd van Europa meekrijgt wanneer men blijft poneren, dat gemeenschappelijke bewapening en gemeenschappelijke legereenheden noodzakelijk zijn voor de overlevingskansen van een Europese Unie?

De verdediging of, beter gezegd, de zorg voor de veiligheid, is een primaire vorm van sociale politiek. Deze zorg is ook een dwingende taak voor een politieke constructie. Als we Europa ook politiek willen uitbouwen, komen we niet aan die vraag voorbij.

Maar er zijn voldoende andere argumenten om de jeugd Europese gevoelens bij te brengen.

Wij (in de westelijke helft van Europa) spreken over de eenwording van Europa en bedoelen hiermee de Negen van ons. Maar hoe staat u tegenover de gedachte, eens door Charles de Gaulle naar voren gebracht, van een Europa van Lissabon tot de Oeral?

Het gaat hier kennelijk om twee verschillende begrippen. Ik zag in de boutade van generaal de Gaulle nooit een politiek idee. Zo'n

[p. 19]

Europa kan alleen maar betrekking hebben op een geografisch begrip. De founding fathers van Europa hebben een Europa willen opbouwen op basis van landen met een democratisch-pluralistisch regime. De kandidaat lidstaten dienden vanzelfsprekend ook de voorwaarden, vervat in de verdragen, te aanvaarden.

Een tweede bedenking is ook dat indien men te talrijk wordt een integratiestreven zeer bemoeilijkt wordt en de neiging om het enkel te houden bij een soort vrijhandelszone, vergroot.

Hoe staat u tegenover de grondbeginselen van de documenten van Helsinki van 1975. Ziet u vooruitgang?

Ik was te Helsinki op de Conferentie voor samenwerking en veiligheid in Europa aanwezig en heb er ook gesproken. Sindsdien werd wel enige vooruitgang geboekt al blijkt nu wel dat de opvattingen aangaande de verplichtingen die uit ‘Helsinki’ voortvloeien nogal verschillen. Dit blijkt duidelijk uit de ‘ideologische’ strijd die onverminderd voortgaat.

De grote ontgoocheling ligt vooral op het gebied van de ontwapening waar geen vooruitgang wordt geboekt.

Is niet het meest dwingende vraagstuk van onze epoque hoe het wederzijdse wantrouwen en de vooroordelen kunnen worden weggewerkt, niet alleen binnen de Negen, maar ook vis à vis de socialistische landen van Oost-Europa?

Ik zou willen onderstrepen dat u zegt: ‘Het wederzijdse wantrouwen en de vooroordelen’. Het éenrichtingsverkeer in deze aangelegenheden is minstens zo gevaarlijk als de vroegere of de bestaande toestand.