|
| |
| |
| |
Vijfde gesprek
Oltmans In 1981 las ik je boek Oorspronkelijk gezicht. Dat gebeurde trouwens in Sofia, Bulgarije, waar ik op reportage was. Je beschreef de bewuste keuze tot bewustwording als een groot avontuur: ‘Je weet niet waar je naar toe gaat. Je weet niet wie je bent, je identiteit valt weg.’ Je voegde er aan toe: ‘We kunnen geen beschutting meer zoeken bij goeroes.’ De volle verantwoordelijkheid valt op het individu zelf terug en daarin is men absoluut alléén. Je huldigt die stelling ook nu?
Foudraine Natuurlijk. De vraag is echter: neemt het individu die volle verantwoordelijkheid op zich, in een tijd dat er een mondiale, suïcidale impuls in de lucht zit, die schijnbaar de gehele mensheid heeft aangetast?
Oltmans Die wanhoop wordt niet herkend. Prioriteiten zijn in het topsy-turvy-dom terecht gekomen.
Foudraine Omdat men in wezen heel goed weet dat er geen enkele oplossing meer is. Nóch de wetenschappers kunnen de oplossing naderbij brengen, nóch politieke systemen. Ook de parlementaire democratie kan dat niet.
Oltmans Communisme niet. Marxisme niet. Je weet wat Beatrix eens tegen Mies Bouwman zei. ‘We moeten roeien met de riemen die we hebben.’
Foudraine De bestaande godsdiensten kunnen evenmin een oplossing aandragen. Ook dat weet men. Anders - en meer algemener - het denken kan geen enkele oplossing brengen. Dát is wat men eerst moet zien.
Oltmans Er wordt nauwelijks werkelijk nagedacht. Men wordt als schapen voortgedreven om te doen en vooral niet te denken. Als men zou nadenken over waar men mee bezig is, word men mesjogge. Denk je dat kerkvaders die tegen geboortenbeperking in ontwikkelingslanden blijven, werkelijk nadenken? Of de ingenieurs die een ding ontwerpen waarbij twaalf waterstofbommen uit één raketkop op verschillende steden kunnen neerkomen?
| |
| |
Foudraine En omdat men zich deze gang van zaken collectief realiseert, komen formules tot stand als: welnu, dit experiment ‘mensheid’ moet klaarblijkelijk op dit hemellichaam mislukken, dan gaan we wel op een andere planeet verder. Of, zoals je kunt zien bij de fundamentele christenen in Amerika die een sticker op hun auto plakken: ‘Ik ben uitverkoren, mijn auto heb ik reeds aan mijn buurman gegeven, want wij uitverkorenen gaan naar de hemel op voorspraak van Jezus.’
Het Armageddon wordt reeds naar voren geschoven als een soort laatste noodzakelijke fase. Ronald Reagan sprak daar nota bene al over. Men flirt met de ondergang. Zij, die in den Here zijn, of christenen, als in-geloof-wedergeborenen, zullen dan uit de totale vernietiging worden gered.
Oltmans Wat bedoel je met die mondiale suïcidale impuls?
Foudraine Het opvallendste voorbeeld van die suïcidale impuls is de huidige vernietiging van het milieu. Die vernietiging van de leefbaarheid van ons huis, de aarde, lijkt niet meer de stuiten. Ik denk dat dit het belangrijkste voorbeeld is.
Oltmans In Time schreef een wanhopige man uit Ohio ‘Someday a child will ask me, “What did an elephant look like?” Ik schrok vooral van het korte tijdsbestek dat in bovenstaande opmerking besloten lag.
Foudraine Naast de milieuproblematiek is er de krachtige opkomst van fundamentalistische geloofsstromingen. Dat zijn stuiptrekkingen. Ook versterkte vormen van nationalisme, een van de meest destructieve fenomenen op aarde.
Oltmans George Bush, die het verbranden van de vlag strafbaar stelt.
Foudraine Nationalisme als fascisme. Het zijn juist de irrationele geloofsovertuigingen, die iedere effectieve bestrijding van de bevolkingsexplosie tegenhouden. Dit onbegrijpelijke fanatisme, dit vasthouden aan reeds lang achterhaalde ‘waarheden’ is op zichzelf al suïcidaal.
Oltmans Het psychische zelf, de psyche is ordinair ‘derouté’.
Foudraine Ik- of zelf-bewustzijn bestaat reeds duizenden jaren en dát is de kardinale weeffout.
Oltmans Wat bedoel je met weeffout? We moeten namelijk
| |
| |
nog steeds naar die ingrediënten van die kwantumsprong.
Foudraine We zouden ook kunnen zeggen: wat zijn de verschillende aspecten van voorbereiding, die tot een radicale verandering van het menselijk bewustzijn zouden kunnen voeren.
Oltmans Volgens jou is de kwantumsprong het herstellen van de weeffout? Het op oude koek geënte heden staat in geen enkel contact met NU. We werken met pseudo-waarheden. We gebruiken cultureel afvalvoedsel. In wezen zijn we even archaïsch bezig als koppensnellers in achtergebleven gebieden. We leven bij ‘delusions’, waarbij we valse realiteiten scheppen, die plaats moeten maken voor ware realiteiten. Dat is de barrière, het bord voor de kop.
Foudraine Wij zijn niet in contact met de werkelijkheid door het geroezemoes van het denken. Men mist er de primaire ervaring van eenheid met Leven of Werkelijkheid door. Op een of andere manier moet die fatale scheidingswand worden doorbroken. Dat is de enige kans die ons rest. Maar maak je geen illusie. Er moet de prijs van het ‘ik’ voor worden betaald.
Oltmans ‘Mijnheer Gorbatsjov,’ riep Reagan in Berlijn, ‘haal de muur weg.’ Wat hij eigenlijk had moeten roepen was: ‘Mijnheer Gorbatsjov, laten we dat bord voor onze koppen weghalen!’
Foudraine Precies. En dat bord is het ego. Het ego ís scheiding. Het is de uitdrukking van scheidende activiteit. ‘Ik’ tegenover ‘jij’. ‘Jij’ tegenover ‘ik’. Die ikken worden levensgroot voortgezet in de nationalistische ikken. Dat is Ego par excellence, voor vaderland, vlag en koning. Alle nationalisme is scheiding, met grenzen, die dan zonodig, met alle bloedvergieten, moeten worden verdedigd, en waar politici, generaals en diplomaten hun belangrijkheid aan ontlenen. We constateren voortdurend deze splitsingsprocessen. Scheiding betekent altijd conflict. Dat is de steeds weer herhaalde uitspraak van Krishnamurti.
Oltmans Dat is wat de heren Reagan en Gorbatsjov op hun topconferenties tegen elkaar zouden moeten zeggen; niet, laten we zoveel duizend kernkoppen schrappen. Dat ook. Maar dringender is, dat deze heren bewust zouden worden dat hun ego's zouden moeten worden ontmanteld, willen ze ooit een waarach- | |
| |
tige bijdrage tot het overleven van de mensheid leveren.
Foudraine Maar zij zijn gelijk aan jou en mij. De vraag blijft: hoe kan het ego als illusie worden doorzien, en wel zodanig, dat het verdampt, in lucht opgaat? Hoe kan die plotselinge, radicale bewustzijnssprong tot stand komen welke voert tot een permanent andere staat van Zijn?
Oltmans Waarom zeg je toch steeds ‘plotseling’? Waarom niet stap voor stap? Langzaam garandeert duurzaamheid. Foudraine Dat is een belangwekkende vraag. Ik spreek steeds over ‘plotseling’, omdat het instrument (dus ‘mind’, psyche, geest) op lineair denken berust en gelijk is aan tijd. Wij gaan van het verleden over het heden - dat we laten liggen en nauwelijks aanraken - naar de toekomst toe. De ervaring van psychologische tijd betekent de ervaring van worden. Het is evolutie. Het is groei. Het is een bereiken, een beweging van ‘wat is’ naar ‘wat zou moeten zijn’. Die beweging is uitdrukking van dat instrument (‘mind’, psyche, geest), zoals het nu functioneert en ze kan ons nooit en te nimmer tot die kwantumsprong in bewustzijn brengen. Die beweging kan ons slechts voeren tot een modificatie van het oude, de achterhaalde opgestapelde kennis uit onze databank. Wij blijven met dit instrument deel van de psychologische tijdstroom.
Oltmans Nu benaderen we die gewenste kwantumsprong.
Foudraine Inderdaad. De kwantumsprong in bewustzijn, waar we over spraken, is letterlijk een vallen uit de tijd, uit de psychologische tijd en in het eeuwige NU. De mens is in staat psychologische tijd als een illusie te doorzien en hij kan tot de realisatie komen dat tijd helemaal niet bestaat. Het is een fictie die het denken hem voortovert. Er is natuurlijk klokketijd, dag en nacht, zonsopgang, zonsondergang, maar wat niet feitelijk bestaat is het nu voor de mens zo kenmerkende ervaren van psychologische tijd. Het worden, het bereiken, het op weg zijn, een doelstelling najagen, welke dan ook. Dat is dé illusie. Het is het voortgaande denken dat die illusie van tijd teweegbrengt. De kwantumsprong in bewustzijn betekent een vallen uit de tijdstroom. Daarom het woord ‘plotseling’. Die Zelf-realisatie, die Verlichting vindt altijd NU plaats. Ze kan nooit het karakter
| |
| |
van een gradueel proces hebben, omdat het instrument, de ‘mind’, welke ons dat graduele aanreikt, nou juist het instrument is dat die Verlichting blokkeert.
Oltmans En dat instrument, ‘mind’, kán evenmin Verlichting aanreiken omdat het loodzwaar beladen is met achterhaalde kennis, die in het NU als een tang op een varken slaat. Maar hoe bereiken we dat tijdloze?
Foudraine Je kunt dat tijdloze niet bereiken. Dat zei ik daarnet. Zolang je zit-te-bereiken, zolang je je voorneemt, denkt, plannen maakt, zolang blijf je onherroepelijk deel uitmaken van de psychologische tijd. De tijdervaring die gelijk staat met worden, met streven naar, verwachting, verlangen, hoop, zoeken. Dat is ‘mind’.
Oltmans Maar welke staat van Zijn is het dan, wanneer je uit de tijd valt? Wat ben je dan nog?
Foudraine Dan ben je: Bewust-Zijn. No more, no less. Dan ben je Zijn. En vooral niet worden. Je bent. Je bent niet ‘op weg’. Je kúnt nooit worden wat je al bent. Hier wijzen alle mystici ons op. Als ik vroeger op zondagochtend bij mijn grootvader op audiëntie kwam, dan vroeg mijn grootmoeder altijd aan mij - ook aan mijn broer, we waren nog kinderen - ‘Wat wil je worden?’ Iedereen kent die vraag. Men zit dan later steeds maar iets of iemand te worden. Ik zei trouwhartig ‘dokter’ en daar hebben ze me toen aan gehouden. Mijn broer zei ‘kapitein’. Daar heeft hij zich aanvankelijk ook aan gehouden. Maar mijn grootmoeder vroeg mij nooit: ‘Bén je? Verheug je je in je Zijn? Zit je te Zijn? Heb je de schat van je Zijn al gerealiseerd?’ Ik snijd hier een moeilijk onderwerp aan. De hersens gaan daar even van kraken.
Oltmans Niets is te moeilijk, zolang het maar duidelijk is. Het is soms even nadenken geblazen om je te volgen, maar meestal kom ik er wel uit. Het is uitstekend dat we dit behandelen. Het dwingt tot diep nadenken, want waar je het over hebt lijkt me van uitzonderlijk belang. Komen we nu dichter bij het afwerken van de ingrediënten voor de kwantumsprong?
Foudraine We komen er dichter bij.
Oltmans Hoe stel je je toch voor om onze meer dan vijf miljard
| |
| |
medemensen waar wij nu over spreken duidelijk te maken wat we bedoelen? Wat drijft je om zelfs maar te veronderstellen dat dit ooit zou lukken? Wanneer ik mijn vrienden opbel en vraag waar ze zich het weekeinde mee hebben beziggehouden, dan is dit meestal: van 10.00 tot 19.00 uur op de golfbaan geweest, daarna TV gekeken en met de kippen op stok. Daar komt de meeste vrijetijdsbesteding op neer. Anderen voetballen of slaan supporters dood, hopen de keeper van de andere partij te vermoorden, of breken treinen en trams af. In de Verenigde Staten leest minder dan drie procent van de mensen serieuze boeken. Er wordt niet meer echt gelezen, of nagedacht. Nog maar vijftien procent van de Amerikanen leest kranten. Er wordt massaal naar de televisie gekeken, een klassiek ene-oor-in-andere-oor-uitgebeuren, een constante parade van pseudogebeurtenissen die figureren voor de werkelijkheid. Hoe dring je ooit nog dóór tot die afgestompte, min of meer murw gedraaide, overspoelde massa?
Foudraine Ik heb niet het gevoel dat we hier voor de massa zitten te praten. Ik praat met jou.
Oltmans Jij bent ook psychiater, en misschien freelance mysticus. Uit hoofde van je beroep richt je je op één patiënt. Een journalist, die een documentaire samenstelt voor de NOS - ik denk aan mijn film in 1971 over de Club van Rome. Daar kijken meteen enkele miljoenen ‘patiënten’ naar. Na 35 jaar journalistiek bedrijven ben ik aldus gerobottiseerd. Ik denk juist altijd aan het informeren van een zo wijd mogelijk publiek. Jij en ik moeten als doel hebben de lezers van ons boekje mee te trekken, bewuster te maken van hun eigen Zijn.
Foudraine Dat is onmogelijk.
Oltmans Maar met dat doel heb jij zelf toch je boeken geschreven? Of je wilt of niet, deze psychiater en deze journalist houden zich momenteel au fond bezig met massacommunicatie.
Foudraine Ik heb al in ons vorige gesprek aangegeven dat dit onmogelijk is. Zeker is, dat op dit moment veel mensen een gevoeligheid hebben ontwikkeld voor datgene, wat we hier bespreken. Het is niet voor niets dat de paus bij monde van kardinaal Ratzinger op het gevaar van Zen heeft gewezen.
| |
| |
Tijdens een persconferentie op 15 december 1989 heeft Ratzinger een document toegelicht dat aan de bisschoppen was toegezonden. Hierin werd gesteld, dat de mens een schepsel is en eeuwig schepsel zal blijven. Volgens het Vaticaan zal de assimilatie van het menselijke ‘ik’ met het Goddelijke ‘ik’ nooit mogelijk zijn. Verder wordt in dit absurde document geponeerd dat de Christelijke mens ‘in geïsoleerde perfectie de Verlichting van God niet kan ontvangen’. Hij zal altijd gebonden blijven aan de kerk en ‘no light of God makes it possible to go beyond the truth of Christian faith’. Geloof dus! Neem klakkeloos aan! Wees volgzaam, schaap van de Kerkvader! Zen en Yoga worden nota bene in dit document een ‘cult of the body’ genoemd.
Besef je wat hier is gezegd? De paus verklaart tussen vinger en duim dat de mens in essentie onveranderbaar is. Hier wordt met één pennestreek de wereld van Zen en Boeddha van tafel geveegd. Aan deze arrogantie van Rome kan je de stuiptrekkingen van het behoudende godsdienstige denken zien. De angst is uit zijn voegen gegroeid, want Zen wordt juist steeds beter in het Westen begrepen. Zen betekent het vallen uit de tijd in het eeuwige NU. Zen is in het bewustzijn realiseren, wat eeuwig is. Dat is zelfs in de transpersonale psychologie een min of meer aanvaard thema. De invloed die een man als Jiddu Krishnamurti heeft gehad, die zestig jaar over het onderwerp ‘the awakening of intelligence’ heeft gesproken, moet niet worden onderschat. Een stortvloed van beschouwingen van nu levende Zelf-Gerealiseerden maakt steeds meer mensen rijp om belangstelling voor dit onderwerp te ontwikkelen.
Oltmans Toch wil ik dat vallen in het NU exact begrijpen. Hoe gaat dit in zijn werk?
Foudraine Je zou dat onderwerp eerst logisch kunnen benaderen. Ik ben altijd NU. Mijn ervaring van ‘ben-heid’ is altijd NU. Waar en wat ik ook ben, ik ben. In die ‘am-ness’, die ‘ben-heid’ verschijnen allerlei zaken, zoals gedachten. Sommige gedachten hebben een ondertitel: ‘dit is verleden tijd’. Andere gedachten hebben als ondertitel: ‘dit is toekomst’. Wat wij ons totaal niet realiseren, is dat al die gedachten, in feite alle fenomen, verschijnen in de koplamp van het NU. Er is alléén maar dit NU- | |
| |
moment, waarin al die plaatjes en gedachten en waarnemingen van uitwendige en innerlijke objecten als bewegingen in het NU-bewustzijn verschijnen. Zo is ook een gevoel altijd NU. Een emotie is altijd NU. Een verlangen komt NU op en gaat als een rookpluim door de blauwe hemel van het NU.
Waar ik over spreek is het bewustzijn, de heldere aanwezigheid, de presentie, die ik NU ben. Die realisatie dat er alleen maar NU is, dat alleen NU actueel en reëel is, kan dermate totaal zijn, dat het effect is als een bijl die je schedel doorklieft, een beeld dat ik Wolter Keers eens heb horen gebruiken. Die verkleving met het denken, het altijd mijmeren over voorbij verleden en gedroomde toekomst, uitdrukking van de gehechtheid aan de non-stop kakelende ‘chip’, doet een mens automatisch aannemen dat er zoiets zou bestaan als psychologische tijd, een beweging dus van een zogenaamd verleden, over een actueel heden en vandaar naar een toekomst.
Maar verleden en toekomst zijn nooit actueel! Er is alléén maar NU. Het levende, het actuele is altijd NU. In feite bestaat zelfs NU niet. Als er geen verleden is of toekomst, hoe kan er dan NU zijn?
Oltmans In welke relatie staat Zen - dat NU, dat altijd NU, dat niet gebonden zijn aan verleden of toekomst - tot die kwantumsprong van ik-bewustzijn naar die andere Gestalt?
Foudraine Dat ís de kwantumsprong! Je kunt aan die andere Gestalt de naam transcendentaal bewustzijn geven. Er kan een definitieve zwaartepuntsverlegging plaatsvinden van de ‘mind’machinerie, van dat conglomeraat van denken, voelen en willen, begeren, naar het pure bewustzijn waarin dat conglomeraat verschijnt. Alle kennis, alle gegevens uit de databank als geheugen en alles wat daaraan vastzit, brengt de ervaring ‘ik’ teweeg. Dat alles verschijnt nu in het bewustzijn, duikt nu op uit de ‘chip’. Die zwaartepuntsverlegging naar dat pure bewustzijn, de loskoppeling of de-identificatie van de inhoud van het bewustzijn, dat is de eerste kwantumsprong. Dan zegt een mens: mijn hemel, ook dat ‘ik’, dat ik tot nog toe mijn ‘persoonlijkheid’ heb genoemd, verschijnt in dit bewustzijn. Het ware ‘ik’ is dit pure bewustzijn.
| |
| |
Dan wordt bewustzijn zich bewust van zichzelf.
Oltmans Ik volg je tot en met het kakelende kippenhok in onze hoofden, de Gestalt, verbonden met die inhoud, die ik denk dat ik ben, maar die ik volgens jou helemaal niet zou zijn. Je bent dus niet wat je dacht dat je was, omdat je je realiseert in het NU de opgestapelde kennis en ervaringen over boord te moeten zetten, wil je je Zelf herkennen en het NU beleven.
Foudraine Ja. En dat zet het psychische ‘jezelf’ overboord. Je bent. Je bent alléén maar die je bent. Wij zeggen doorgaans: nee, ik ben dit, ik ben dát, ik ben zus of ik ben zo. Dat is identificatie. Maar jij bént niet ‘Willem Oltmans’. Dat is alleen maar een naam, een woord dat eventjes door het bewustzijn komt fladderen.
Oltmans Die fladderaar lijkt anders wel een blijvertje.
Foudraine Je bent niet alléén je naam niet, je bent ook je lichaam niet, wat overigens de eerste en belangrijkste verkleving is. Ook dat lichaam - zijnde de totaliteit van de lichamelijke sensaties - verschijnt in het bewustzijn.
Oltmans Nu raak ik een beetje in de war.
Foudraine Misschien is het daarom beter om dit onderwerp even te laten liggen en tot de vraag terug te keren, die ik als volgt wil formuleren. Laten we aannemen dat we één mens hebben gevonden die geïnteresseerd is. Eén mens met belangstelling voor dit onderwerp. Op zichzelf is dat al een zeldzaamheid. Maar laten we het even aannemen.
Oltmans Treurig eigenlijk dat we over een zeldzaamheid praten, terwijl juist dit onderwerp precies bestrijkt waar ons Zijn over gaat.
Foudraine Laten we aannemen dat die ene mens er diep van overtuigd is dat dit de laatste optie is. Ik bepaal me tot die eenling, doordrongen van een diep gevoel van verantwoordelijkheid en die deze optie werkelijk beschouwt als laatste mogelijkheid. Hij weet dat deze mensheid stervende is. Hij voelt zich voor die mensheid verantwoordelijk. Hij ontwikkelt een zodanig gevoel van verantwoordelijkheid, dat hij deze optie als allerlaatste kans omarmt en bereid is deze optie existentieel te maken. Hij wil er niet over filosoferen en er geen nieuwe geloofs- | |
| |
overtuiging van maken. Welke weg moet die eenling dan gaan?
Oltmans Zeg het maar. Ik heb geen idee.
Foudraine Wat denk je dat het eerste is wat hij zal moeten doen?
Oltmans Zichzelf tot een nulpunt reduceren.
Foudraine Oh nee. Dat is het eindpunt. Dat is de klassieke truc van het ego dat zegt: dit knap ik alleen wel even op. Laten we bij het begin beginnen. We hebben één mens van vlees en bloed, die wezenlijk belangstelling heeft voor die laatste optie, de kwantumsprong. Wat is het eerste wat moet gebeuren? Het is heel eenvoudig. Hij moet een getransformeerd mens, een Zelf-Gerealiseerd mens ontmoeten. Wat er vervolgens in die ontmoeting gebeurt is vers twee.
Oltmans Wat is precies een getransformeerd mens?
Foudraine Hier ligt al direct het probleem. Hoe herkent dat ene individu een Verlicht, Zelf-Gerealiseerd mens? Een nu levend mens, die in de staat van ‘Ultimate Enlightenment’ verkeert, zoals de Boeddha of Lao Tze, Rinzai, Ramana Maharshi, Bokuju, de vele Sufi- en Zen-meesters. Allereerst moet er de bereidheid zijn te erkennen dat er zoiets bestaat als een levend Verlicht mens, en ook moet er de natuurlijke deemoed zijn om zich voor zo'n mens open te stellen.
Oltmans Wanneer jij niet had ontdekt dat ik voor jouw inzichten belangstelling zou hebben en misschien ontvankelijk zou zijn, dan zaten we hier niet. Dacht je: Oltmans is misschien geen hopeloos geval? Want ons gesprek is tenslotte van jou uitgegaan. Trouwens, ik sta in principe open voor ieder serieus gesprek.
Foudraine Ik benaderde je, omdat ik wist dat je geïnteresseerd was in de geest, de psyche, de ‘mind’. Verder wist ik, dat je openstond voor een beschouwing over het gegeven dat de mensheid aan domheid te gronde gaat. Meer behoefde ik niet te weten.
Oltmans Je hebt nu dus het noodzakelijke minimum begin aangeduid.
Foudraine De weg die ik aangaf - ik noem het voorlopig nog maar een weg -heeft als onmisbaar beginpunt de ontmoeting
| |
| |
met een levende ‘biological freak’, een NU levend authentiek Verlicht mens. Ik kan dit niet uit boeken halen, of uit heilige geschriften of vertelsels uit de verre oudheid. Ik moet persoonlijk NU worden aangesproken door een qua bewustzijn permanent veranderd mens. Een eenling, die zijn Gestalt wijzigde, die mij meetrekt, op weg helpt, mij inspireert, die een katalytisch agens wil zijn. Ondanks al mijn verzet; uitdrukking van dat ego.
Oltmans Siddharta.
Foudraine Precies. Ik moet dus als beginstap naar die kwantumsprong een waarachtige belangstelling hebben, een zekere onschuld welke zich al uitdrukt in de bereidheid te accepteren dat er zo'n Verlicht mens op aarde bestaat. Wanneer er niet zo'n levend Zelf-Gerealiseerd mens zou zijn, dus een mens die permanent aan de heerschappij van de ‘mind’ is ontsnapt, dan bevindt de mensheid zich pas werkelijk in de hel. De enige garantie dat we niet permanent in de hel zijn, nu gedefinieerd als de dodelijke ban van het ik of zelf-bewustzijn, het aan de leiband lopen van die voorttollende geest, strak gebonden aan het verleden, die enige garantie biedt ons de berichtgever van zijn transformatie. De mens die zijn ‘Zijn’ met ons wil delen. Een mens die ons beslist niets wil leren, maar die ons letterlijk wil doen ontwaken.
Oltmans De essentie van de Zelf-Gerealiseerde mens is dus, dat hij zich zou hebben ontworsteld aan de dictatuur van de ‘mind’.
Foudraine Ja. Het gaat zelfs verder: als ‘ego’, uitdrukking van de geest (‘mind’) is ‘gestorven’ (of beter als illusie is doorzien), komt er nog een ontwikkeling. Er vallen nog meer wikkels weg. Tot alle ervaring van gescheidenheid is weggevallen. Ieder ervaren van een nog op zichzelf staande entiteit te zijn. Dan vloeit de druppel uiteindelijk terug in de oceaan van Absoluut Bewustzijn. Dan heeft de mens de staat van niet-zelf gerealiseerd. Boeddha gebruikte het woord ‘Anatta’. Dat is de hoogste realisatie. Beyond mind en no-mind.
Oltmans Ik heb moeite met ‘de oceaan van Absoluut Bewustzijn’. Is dit dan een soort droomtoestand? Hoe blijft de doorsnee Zelf-Gerealiseerde met twee benen op de grond staan en ver- | |
| |
volgt zijn carrière als boekhouder, advocaat, kamerlid of opperhofmaarschalk der Koningin?
Foudraine Natuurlijk hebben jij en ik daar moeite mee. Dit valt niet te conceptualiseren. Je kunt er ook niet in geloven. Of een mens realiseert het óf niet. Bij die realisatie is er natuurlijk geen sprake van ‘carrière’ meer. Dat is absurd. Ik weet wel, wij zeggen dat we met de benen op de grond staan. Ik vraag me alleen af met welk recht we dat zeggen. Met welk recht stellen wetenschappers hun arrogante vragen, hun ‘Bewijs me dat maar eens’? Hebben wij er niet met z'n allen een enorme rotzooi van gemaakt?
Oltmans Je zou inderdaad zeggen, dat ‘men’ zich langzamerhand zou moeten realiseren dat we zo niet verder kunnen. Het vaste repertoire van leven, denken en doen is bezig de zaak in sneltreinvaart de soep in te draaien. De wereldhuishouding, psychologisch, politiek en economisch, heeft alle contact met kosmische realiteiten verloren. Erger, we betrekken nauwelijks enig facet van de onontkomelijke werkelijkheid van het kosmisch milieu - laat staan het aards milieu - bij ons gedrag of ons denken. De mensheid is compleet bijziend geworden en neemt nog slechts de punt van de neus vaag waar. Alle vijf miljard ego's zitten in rampzalig vicieuze cirkeltjes gevangen, die ons weer tot hunnebedbouwers terugleiden. En nu komt jij als ‘zien’dokter (en oplapper van afgedreven psyches) en zegt: ‘Mens, realiseer Uzelve en gij zult ziende worden!.’
Geloof me, net zo min als ik ooit echt heb geloofd dat de heiland blinden weer ziende kon maken of met zijn boodschap beyond ego's heeft kunnen reiken, voorbij de biocomputer verzand in onzin, voorbij het denken, zo betwijfel ik of de Wijzen en hun discipelen uit het Oosten, waar ik jou toe reken, in de 21e eeuw een waarachtige kentering teweeg zullen kunnen brengen, die als een Aids-epidemie van Zelf-realisatie genoeg medemensen in een staat van Verlichting zou brengen om met zijn allen te voorkomen, dat het drama van Noach zich zal herhalen.
Foudraine Waarom zou je dat moeten geloven? Wat heb ik aan dit soort getwijfel? Twijfel liever aan alles. Wees sceptisch,
| |
| |
kritisch, onderzoek - dat is waar het om gaat. Je krijgt geen recept aangereikt. Wij zijn verantwoordelijk, jij en ik. Laten we terugkeren naar de noodzakelijke ingrediënten voor de kwantumsprong.
Oltmans Wat gebeurt er tijdens die ontmoeting met de Verlichte?
Foudraine Het hangt van de geopendheid af. De essentie is niet in woorden uit te drukken. Het is een besmetting. Het voorbeeld is de brandende kaars. Een mens die een werkelijke toewijding toont is ook een kaars, maar zonder vlam. Langzaam komen die kaarsen dichter bij elkaar. Dat hoeft helemaal niet fysiek te zijn. Tot de vlam van de brandende kaars (de Verlichte) overspringt en de kaars van de leerling doet ontbranden. Over dat proces van communio - men noemt het in het Oosten Satsang-wil ik niets meer zeggen. Datis niet zomaar uit te leggen. Een ander aspect van de ontmoeting wil ik meer benadrukken. Het is verbluffend eenvoudig, dermate voor de hand liggend, dat iedereen, die te lezen krijgt wat nu volgt, zal denken: dit is volslagen krankzinnig.
Het is: luisteren. Luisteren is de sleutel tot alles.
Oltmans Toevallig. Weet je hoe ik mijn nieuwe boekje over de townships in Zuid-Afrika heb genoemd? Luisteren naar zwarten. Dat is precies mijn conclusie geweest nadat ik me drie jaar in de townships heb georiënteerd. De wereld, en vooral journalisten en politici, kletst in de ruimte over wat de zwarte meerderheid zou denken en willen. Of men neemt klakkeloos aan dat het ANC en de communisten de communis opinio van zwart Zuid-Afrika zouden verwoorden. Er is geen woord van waar. Waarom? Niemand getroost zich de moeite naar zwarten in Zuid-Afrika te luisteren alvorens een mening te hebben of zijn mond open te doen. Sorry voor deze cadenza, maar ik benader mijn métier, dus in het geval van zwarten in townships, of mystici in Aerdenhout of Poona, precies gelijk.
Foudraine Je woorden van erkenning van de waarde van waarachtig en totaal luisteren is al een authentieke religieuze impuls. ‘Listening is the key to the religious,’ heeft Osho eens gezegd. In Jaren van voorbereiding heb ik een hoofdstuk aan dat
| |
| |
totale luisteren gewijd. Daarin spreek ik over luisteren gegrondvest in diepe liefde.
Oltmans Zonder een ingrediënt van oprechte affectie kan je niet echt luisteren, ook niet in een Zuidafrikaans township, ook niet in Poona. Er is trouwens niets van betekenis in deze wereld te volbrengen zonder een dosis affectie. Maar die affectie is bezig uit te sterven, net als de Centraalafrikaanse okapi, die prins Bernhard met man en macht probeert te redden.
Foudraine Als je dat zegt heb je al liefde tot de Verlichte Gids geïntroduceerd. Je stelt namelijk vast, dat een mens nooit cynisch-afwerend kán luisteren. Een werkelijk luisterproces, van een beginnende leerling naar een Verlicht mens, daar komen we nu op. Wat is het basiskenmerk van dat luisteren?
Oltmans Luisteren betekent voor mij: je liefdevol openstellen. Ik geloof dat ik dit ten voeten uit ook ben, zoals mijn dagboek bevestigt.
Foudraine Je luistert met intense aandacht naar je geliefde.
Oltmans Ja, maar je kan naar een totale vreemdeling...
Foudraine ....ook met liefde luisteren.
Oltmans Tenminste, wanneer de blik en de ogen zeggen, of wanneer je je innerlijke stem hoort zeggen: dit is een oprecht mens. Dan gaan de knoppen in je hoofd dus niet op rood, maar op groen. Het gebeurt nog maar zelden dezer dagen, maar het gebeurt. Dan voel je, naar hem wil ik luisteren, hij is de moeite waard.
Foudraine Zo heb ik sedert 1978 geluisterd. Het is nu 1989. Ik luister nog iedere dag, want ik ben steeds dieper gaan beseffen dat luisteren het geheim van de transformatie van het bewustzijn is. Ik realiseerde mij ook dat de mens, in de desolate toestand waarin hij zich bevindt, nu een uitzonderlijk voordeel geniet. De oorspronkelijke Boeddha kunnen wij niet beluisteren. Hij leefde 2500 jaar geleden. Naar de Verlichte boodschapper van Nazareth - aangenomen dat hij Verlicht was - kunnen wij niet luisteren. Als we dit wél hadden gekund, hadden we de bijbel niet nodig. Die is trouwens voornamelijk volgeschreven door mensen die slecht hebben geluisterd. We kunnen nu niet naar Lin Chi, naar Gurdjieff of Ramana Maharshi luisteren. De
| |
| |
techniek heeft ons de tape-recorder gebracht. Nu kunnen we luisteren naar de onlangs overleden Krishnamurti, die veel van zijn, overigens vrij eenvormige, beschouwingen op tape en video heeft laten vastleggen. Ik verdiep mij nog dagelijks in zijn tapes en natuurlijk in die van Osho. Zo kan ik luisteren naar vele Zelf-Gerealiseerden en hun dikwijls zéér intieme besprekingen met discipelen die op band werden vastgelegd. Hierdoor kan men de intimiteit van dat samen-zijn mee beleven. Rond dit luisterproces had ik een aantal fundamentele ervaringen. Om te beginnen besefte ik al vroeg, dat ik niet kón luisteren. Ik werd mij mijn onvermogen tot echt luisteren bewust.
Oltmans Dit was een oprechte ervaring?
Foudraine Ja. Ik besefte dat ik wel wílde luisteren, maar het feitelijk niet kon. Ik ontdekte dat de uitspraak ‘ziende blind zijn en horende doof’ letterlijk waar was. Ik raakte dus eerst geïnteresseerd in mijn doofheid. Ik hoorde wel, maar luisterde niet. Ik vroeg mij af waar die doofheid uit bestond. Ik ontdekte dat ik niet luisterde maar... dacht. Het geroezemoes in mijn hoofd, de kakelende ‘chip’ werkte als stopverf in mijn oren. Het denkproces werkte als gewoonlijk op overtijd. De Verlichte mens die jou of mij tracht te bereiken, zoekt echter contact met het gebied dat juist áchter het denken ligt. Wat in werkelijkheid gebeurt, is dat die denkmachinerie, dat non-stop gedreun in onze hoofden de weg naar dat gebied geheel verspert. Het denkgeroezemoes schuift er voor. Het denken slurpt als het ware de boodschap van de Verlichte op, vermaalt haar en dirigeert haar dan naar de maalstroom van ideeën in het brein. Ze raken verloren zonder hun doel te bereiken.
Oltmans De woorden van de mystici komen in een denk ‘file’ in je hoofd terecht en verzuipen mee in de rest van die modderpoel van zogenaamde informatie.
Foudraine Precies. De boodschap raakt verstrikt in die ‘file’ van gedachten zonder enige kans ooit tot diep inzicht te voeren. We krijgen dan een vloed van nieuwe ideeën, ze worden opgeslurpt door onze ‘chip’ en we maken er dus weer kennis van. Dat gebeurt automatisch. Dan worden we gelovigen en volgelingen die de boodschap tot hun ideologie maken. Zij lopen achter de
| |
| |
vlag van kennis aan. Het zijn dus geen Zelf-Gerealiseerde mensen.
Oltmans En het reduceert de mens nog meer tot ‘robopath’, waar Lewis Yablonsky een fraai boek over schreef: People as Machines.
Foudraine Ik begreep, dat ik een soort ‘robopath’ was, die automatisch de woorden in zijn herinneringsreservoir opsloeg, om ze dan later te kunnen gebruiken als voedsel voor het denken.
Oltmans Je zou ook kunnen zeggen dat je als iedereen je input liet misbruiken.
Foudraine Ja. Beter gezegd - de woorden werden tot input. Dat was geen echt luisteren. Ik begreep dat ik niet in staat was echt te luisteren. Die sprinkhanenplaag van aanwezige gedachten deed feitelijk niets anders dan het luisteren naar tapes en video's van Osho, Krishnamurti en andere Verlichten verstoren.
Oltmans Dat niemandsland, dat achter het gekakel in de ‘chip’ ligt, bleef dus onbereikbaar. Begrepen. Al die sets van ‘symbol manipulations’ in je hoofd werkten als stoorzenders. OK. Wanneer je dan stilstaat bij het feit dat onze ‘workshop of thought’ - wat de ‘mind’ dus gewoon is - over een ‘long-term memory’ en een ‘short-term’ menselijk geheugen beschikt, dan kan het niet anders dan voor de lezer duidelijk worden waar de schoen wringt. Het ‘long-term’ menselijke geheugen houdt naar schatting één triljoen stukjes informatie vast, oftewel miljarden meer dan de modernste computer. Het geheugen heeft een astronomische capaciteit. Het wordt gevormd door ‘memory traces’, gecodeerd in die eerder besproken klomp protoplasma, die minder dan vier pond weegt. Een fractie van die databank is oproepbaar en vervolgens bespreekbaar. En uit al dat kabaal moeten we ons denken putten, daaruit moet redelijke kalmte en verstandig gedrag voortkomen. Dat is een hopeloze taak.
Foudraine Ik ontdekte in ieder geval, in de loop der jaren, wat echt luisteren moest zijn. Echt luisteren vraagt totale attentie, grote liefde, zelfs een houding alsof je leven ervan afhangt. Tegelijkertijd is dat géén concentratie. ‘Total attention’ is een
| |
| |
wijd, ontspannen bewustzijn dat geen centrum (de luisteraar!) meer kent. Alleen dán ontstaat een toestand van totale innerlijke stilte, zonder enig innerlijk goedkeuren of afkeuren, zonder ja of nee zeggen, waarbij werkelijk kan worden geluisterd. Het is een toestand waarbij je constant nieuw luistert, alles steeds weer nieuw tot je komt, en er nooit wordt vergeleken of afgewogen tegen waar je vroeger naar geluisterd hebt. Echt luisteren is een toestand van alléén-maar-luisteren, zonder enig vooroordeel.
Oltmans Ik denk dat weinigen in staat zijn uit te voeren, wat je zojuist helder hebt beschreven. Het Kremlin kan de stoorzender van Radio Free Europe afzetten. Dat kan. Maar de kakelende ‘chip’ in ons hoofd is immers niet te smoren? En dan ook nog zonder vooroordeel, voortvloeiend uit wat eerder aan onzin werd gecodeerd? Denk maar aan wat de psycholoog Gordon Allport van Harvard University heeft gezegd: ‘Het is gemakkelijker om een atoom te splitsen dan een vooroordeel af te breken.’
Foudraine Diep inzicht breekt vooroordelen af. Je kunt niet of nauwelijks naar een Verlichte als ‘christen’, ‘jood’, of ‘moslim’. Dat is uitgesloten. Alles wat tegen je wordt gezegd, wordt dan direct met de bordenwisser van de vooroordelen weggewist. Maar als die vooroordelen niet in werking zijn, is luisteren mogelijk met alle zintuigen. Het is een luisteren, alsof er olifantsoren aan je hart zijn bevestigd. Pas dan dringt er iets van de boodschap van de Verlichte door tot dit niemandsland, achter het geroezemoes vanuit de databank. Pas dán penetreren de woorden - als pointers - dat bij ieder mens klaarliggende gebied en worden ze niet automatisch opgeslagen in het geheugenreservoir. Dan creëert de boodschap werkelijk inzicht. Luisteren wordt dan letterlijk transformerend. Terwijl dit gebeurt, herinner je je niets. Je kunt er na afloop niets over vertellen. De woorden zijn door de mallemolen van het denken heen gedrongen. De boodschap - beter gezegd de woorden als pointers - is dan een eerste zaadje, dat de baarmoeder inschiet...
Oltmans ...en bevrucht. De Verlichte slaagt er in je ‘mind’ te bevruchten. Dat is wat jij met Intelligentie bedoelt?
Foudraine Nee. Nee. Die ‘mind’ wordt juist niet bevrucht.
| |
| |
Dan wordt liet weer kennis. Dan wordt het geloof. De ‘mind’ wordt een beentje gelicht. De woorden die de Zelf-Gerealiseerde tot mij spreekt trachten die Intelligentie, dat pure gewaarzijn, wat reeds in mij is, wat ik reeds ben, te bereiken. Wat jij zonet als ‘niemandsland’ omschreef, dát is waar Intelligentie zit, en die wordt bij de huidige staat van bewustzijn permanent afgeschermd door het denken.
Oltmans Ik begrijp je. Maar inzicht wordt toch eveneens verkregen door het inzetten van intelligentie, met een kleine letter ‘i’, niet Intelligentie uit jouw niemandsland van ‘no-mind’. De kleine intelligentie is het vitale ingrediënt in het denkproces, dat als super Shell wordt toegevoegd om het toerental op te voeren. De kleine intelligentie lijkt me voor werkelijk inzicht een must.
Foudraine Nee. Zo is het niet. Het inzicht waar ik over spreek verwerf je juist niét door denken. Wel of niet met super-Shell. Werkelijk inzicht komt tot stand door luisteren. Inzicht ontstaat wanneer intelligentie als een kruitvat wordt geraakt.
Oltmans En die ontploffing betekent Zelf-realisatie, Verlichting. Maar dat kan toch nooit anders tot stand komen dan via een vermenging met wat er al was?
Foudraine De woorden - als pointers - doen her-kennen, herinneren wat er al was. Puur bewustzijn. Er zijn talloze ontploffingen die gepaard gaan met wat men noemt ‘the bliss of insight’. Maar alles is nog altijd voorbereiding. De grote ontploffing is nog ver weg.
Oltmans Allright. Je her-kent, omdat er al van tevoren informatie in de ‘chip’ aanwezig was.
Foudraine Nee, dit heeft niets met gecodeerde informatie van doen. Wat her-innerd, her-kend wordt, wat ‘ontwaakt’ is géén kennis. Het degenereert niet tot kennis.
Oltmans Maar wanneer je iets her-kent, her-innert, dan signaleer je toch iets wat eerder gekend, geregistreerd werd. Dat is toch aangedragen informatie?
Foudraine Dit is een essentieel punt. Er is in jou en in ieder mens een diep Weten (met een hoofdletter) en dat heeft niets met opgeslagen informatie te maken. Het totale luisteren appelleert aan dit Weten, aan het Zijn, aan ‘awareness’, en voert niet tot
| |
| |
nieuwe kennis, vermeerdering van ‘bits of information’ in de databank.
Oltmans Het voert je naar de catacomben van je ziel.
Foudraine Zo zou je het kunnen zeggen. Moeilijk om onder woorden te brengen.
Oltmans Het enige wat niet onder woorden is te brengen, is wat voor jezelf nog niet duidelijk is. Misschien heeft de elektrochemie in je hoofd hierover nog geen consensus bereikt.
Foudraine Elektro-chemie herkent in deze diepe zin juist niets! Er bestaat een mogelijkheid tot ontbloeien van inzicht, zoals Krishnamurti dit krachtig naar voren heeft gebracht in zijn gesprekken met David Bohm. Ik bedoel inzicht in de betekenis van een diep Aha. Wanneer dat plaatsvindt kunnen hersencellen veranderen! Je kunt op een heel andere wijze zwanger worden: namelijk door dát luisteren.
Oltmans Door dát luisteren verwijl je meer in dat niemandsland achter de ‘mind’ en verkeer je in een staat van ‘no-mind’ of Intelligentie.
Foudraine In ieder geval wordt dat gebied ‘beyond mind’ gewekt. Dat diepe Weten, dat Kennen, voorafgaande aan alle kennis. Het is een soort eerste ontwaken. Er is een bekend verhaal over een begaafd mens. Hij heette Hui-Neng. De sage wil, dat hij over straat wandelde en een vrouw vanuit een open venster de eerste tien regels van de Diamant-soetra hoorde uitspreken. De Diamant-soetra is een serie belangrijke uitspraken van de Boeddha. Hui-Neng stond als vastgenageld op straat. Hij realiseerde plotseling Verlichting.
Oltmans Het is een levendige illustratie van wat een mens kan overkomen. Toch flitst de notie ‘hallucinatie’ door mijn hoofd.
Foudraine Alléén en uitsluitend door dát luisteren in die totale aandacht, die innerlijke stilte, die passie en dorst naar Waarheid, die pas mogelijk is wanneer er een liefdevolle hartconnectie is met degene waar je het oor naar richt. Gehoorzaamheid is een prachtig woord. Het betekent je oor te luisteren leggen. Dat is voor mij de diepere betekenis van het woord ‘gehoorzaamheid’. Dan is het geen slavernij. In de betekenis, die ik er aan geef, is gehoorzaamheid één en al oor zijn voor de Geliefde. In
| |
| |
dit geval de Verlichte leermeester.
Oltmans Luisteren is dus één-en-al-gehoor-zijn. Gehoorzaamheid. Samen het gehoor zijn. Een illusoire symbiose?
Foudraine Verre van illusoir. Een diep samen-zijn. Het was niet voor niets, dat Krishnamurti zo vaak uitriep: ‘Will you please just listen!’ Dat was zijn felheid om die Intelligentie, dwars door de kakofonie van gedachtenstromen heen, toch te bereiken. Hij gebruikte ook een andere techniek. Dan zei hij: ‘Let us think together.’ Hij trachtte het denken van zijn gehoor samen te voegen met de woorden, die hij sprak. Hij probeerde op die manier als het ware stap voor stap zijn gehoor te synchroniseren met datgene - en luister nu goed - wat er achter de woorden stak.
Oltmans Clear as a bell.
Foudraine Dan kan luisteren zijn als een vlam in de pan. Ja, het kan zijn als zaad in de baarmoeder van je Zijn, wat resulteert in een eerste ontwaken, een verhoging van de temperatuur van het water, waar we het eerder over hebben gehad. Je luistert je feitelijk ‘heet’. Veel mensen gaan meteen zitten mediteren. Dat is nogal slordig. Eerst moeten op indringende wijze allerlei facetten van de geest worden belicht. Bijvoorbeeld, hoe die geest werkt. Al luisterende begin ‘je’ dan, door inzicht na inzicht, te verdampen. Anders gezegd: de zwaartepuntsverlegging van de inhoud van het bewustzijn, die vereenzelviging of verkleving met de inhoud lost zich op en het zwaartepunt komt in het pure bewustzijn te liggen. Dat zet het geloof in de ‘persoonlijkheid’ op losse schroeven.
Oltmans Het doet me denken aan de fysicus die elektronen of sub-atomaire deeltjes niet kan zien maar toch kan bewijzen dat ze er zijn. Hoe toon je aan dat je hersenen als gevolg van dit proces zijn veranderd? Trouwens, in die zin veranderen hersencellen voortdurend.
Foudraine Nee, dat doen ze niet voortdurend! Hersenen, zonder dit verkregen inzicht, blijven precies zo functioneren als ze altijd hebben gedaan, verkleefd aan de gedachtenstroom uit de databank. De vraag: hoe toon je dat aan, is de vraag van een neurofysioloog. De mysticus zal antwoorden: dit is mijn geleef- | |
| |
de werkelijkheid. Mijn leven toont het aan en onder alle omstandigheden.
Oltmans Zoals we nu functioneren is het chaos en illusies, en ze monden uit in nog meer illusies plus de consequenties van al dit illusionaire denken. De chaotische databank resulteert doorgaans in ‘guesswork’ en dan vragen we ons af waar de chaos in de wereld zijn oorsprong vindt.
Foudraine Dat is de samenvatting van het probleem. Omdat de databank voedingsbron van het denken is, altijd het verleden dat zich dan projecteert naar de toekomst. Terug naar het luisteren. Jaren geleden luisterde ik op een zondagmiddag naar een bandopname. Die middag beluisterde ik die bandopname op een totaal andere en veel diepere manier. Nu, na vele jaren, beluister ik diezelfde bandopname op een nóg dieper niveau. Vanuit de traditie van Advaita Vedanta wordt vaak gesproken over de trias horen, luisteren en verstaan. Dat verstaan is ‘zien’. De mysticus Da Love-Ananda spreekt regelmatig over ‘hearing and seeing’.
Ik constateer dat ik inderdaad tien jaar geleden wel wat hoorde, maar niet echt luisterde. Wat nu wordt gezegd en in een aantal variaties herhaald, doet een innerlijk ‘ja’ vanuit mijn diepste wezen resoneren.
Oltmans Nu moeten we natuurlijk niet gaan overdrijven.
Foudraine Laten we aannemen, dat wij niet echt kunnen luisteren. Dat is de beginontdekking die ik heb gedaan. Wanneer je in staat bent om te zeggen: ‘Ik weet het niet’, dan is dit het begin van iets anders. Hij die zegt: ‘Ik weet niet wat liefde is,’ of ‘Ik weet niet wat luisteren is,’ maakt een belangrijke - je zou kunnen zeggen intelligente - start. Degene, die zich op het standpunt stelt wel degelijk te kunnen luisteren en opmerkt: ‘Wie zal mij vertellen, dat ik niet kan luisteren!’, die is verloren. Dan onderzoek je je doofheid niet meer.
Oltmans Zou jij je een opleiding voor journalisten kunnen voorstellen, waar een college ‘luisteren’ in wordt opgenomen? Wanneer de kunst van luisteren voor één groep van ambachtslieden een absolute noodzakelijkheid is, dan is het voor diegenen, die moeten weergeven - naar waarheid - wat andere men- | |
| |
sen zeggen of beroert.
Foudraine Het probleem ligt alleen dieper. Er bestaat een luisteren zonder dat de luisteraar in functie is (het denken dus), een luisteren zonder enige verbinding met die roezemoezige databank. Die luisteraar ben ‘jij’!
Oltmans Niet te somber zijn. Wij luisteren al vrij aardig. In ieder geval liggen we kilometers vóór op de ‘niet-luisterenden’.
Foudraine Sorry, we liggen helemaal niet vóór op anderen. Dat dacht je maar. Of je bent Ontwaakt, óf je bent deel van de massa.
Oltmans Luisteren heeft ook ontzettend veel nadelen. Meestal wordt de chaos in de ‘chip’ erdoor vergroot. We begrijpen nog minder.
Foudraine Dat woord ‘begrijpen’ moet ik even aanpakken. Er valt namelijk bij dit diepe luisteren naar de Verlichte helemaal niets te begrijpen.
Oltmans Het gaat er toch om Verlicht te worden, en dát licht van het niemandsland, van ‘no-mind’ te betreden?
Foudraine Waar ik over spreek is her-kenning. Dat is het begrijpen. Dat pure bewustzijn waar we steeds over spreken, is het begrijpen.
Oltmans Wat ben je vervelend vandaag.
Foudraine Begrijpen is mentale acrobatiek. Bij een ‘profound understanding’ - vooral geen intellectueel ‘begrijpen’ maar het komen tot een diep transformatoir inzicht - wordt het ‘vergeten’ gewaarzijn van de ‘luisterende’ gewekt. Zo heeft een Verlichte eens gezegd: ‘Bewustzijn praat hier tegen bewustzijn over bewustzijn.’
Oltmans Allright. Laat ik dan zeggen dat diep luisteren en het daaruit voortvloeiend begrijpen een vorm is van ‘zien’.
Foudraine Dat is een goede samenvatting van wat ik bedoel. Juist. Het is ‘zien’.
Oltmans Je twijfelt er altijd aan, maar zie je nu hoe helder jij je zaakjes kan uitleggen?! Je moet natuurlijk wel een ‘chip’ van enige kwaliteit als klankbord hebben. Voor mij is dit onontgonnen terrein, een stuk onverkende jungle van de ‘mind’.
Foudraine De belangrijkste ontdekkingen en uitvindingen zijn
| |
| |
altijd plotseling en als een flits in een ‘mind’ van de schepper naar voren gekomen. De uitvinder krijgt een ingeving. Hij ‘ziet’. Dat betekent, dat hij niet intellectueel bezig is met uit te pluizen. Hij ziet ineens. Zo kan ook door dat intense luisteren inzicht tot stand komen, een zien. Dat plotselinge zien kan alléén maar wanneer er wordt geluisterd - waar het om een transformatie van het bewustzijn gaat - naar een Zelf-Gerealiseerde. Daarom heb ik luisteren als eerste ingrediënt op die weg naar de kwantumsprong genoemd. Dáár ligt onze kans. Dáár vindt men de mogelijkheid om het water naar 99 graden te krijgen.
Oltmans Ik weet, dat het jou al blij maakt, wanneer je één ander mens inzicht kan bezorgen, ziende zou kunnen maken. Maar als geboren massacommunicator wil ik proberen die Oosterse, mystieke denktransfusie via mijn specifieke injectienaald, de pen, naar de ‘chips’ van zoveel mogelijk mensen - jouw en mijn lezers - over te brengen. Lukt dat ons?
Foudraine Dat gaat veel te ver. Ik weet alleen, met absolute zekerheid, dat de start van de Odyssee naar ‘no-mind’ luisteren is. Later gebeurt er vanzelf meer. We kunnen ook andere ingrediënten van voorbereiding tot de kwantumsprong bespreken, maar ik moest eerst luisteren belichten.
Oltmans De Verlichte en Zelf-Gerealiseerde mens heeft dus de kwantumsprong in zijn bewustzijn gemaakt en is het notoire ik-bewustzijn kwijt?
Foudraine Ja. Zelfs de ervaring van gescheidenheid valt uiteindelijk bij die kwantumsprong in het tijdloze weg. Hij functioneert niet meer, wordt niet meer gedreven door opgestapelde kennis, maar functioneert direct, responderend als puur bewustzijn, één met de existentie. Zijn zintuigen functioneren eveneens honderd procent en worden niet langer bevlekt of verward door het denken.
Oltmans Hoe zou jij het doel van leven formuleren?
Foudraine Het hangt ervan af op welk niveau je dat doel formuleert. Op het hoogste niveau is er geen doel. De existentie is doelloos. Als je een madelieíje vraagt: ‘Wat is je doel?’ blijft het gewoon wiegelen in de zon. Op een ander niveau kan men zeggen: dit leven is voor de mens een school. Om tijdens zijn
| |
| |
lichamelijke leven Verlicht te raken, een Zelf-Gerealiseerde mens te worden. Het ego moet zich natuurlijk eerst vormen, nadat het lichaampje uit de schede is gerold. Persoonlijkheidsvorming en socialisatie zijn noodzakelijk.
Oltmans Ja, en onvermijdelijk, want het ongevraagde sollen en hersenspoelen met de in groei zijnde hersenen begint vrijwel meteen. Op ons zesde jaar is het hoofd vergelijkbaar met een zoemende bromtol van meestal onzin en volkomen fantastische voorstellingen omtrent de meest doodgewone zaken.
Foudraine De mens zou op zijn dertigste jaar en misschien al veel eerder aan deze weg naar de kwantumsprong kunnen beginnen. Dan kan hij ruim voor zijn dood dat ‘ego’ of ‘zelf’ geheel overstijgen. Ook al staat hij dan in een café met een glaasje, hij is toch een Boeddha. De Zelf-Gerealiseerde mens heeft geen reden om zich terug te trekken in een grot maar staat met twee benen in de wereld, terwijl hij feitelijk niet meer ván die wereld is. De Zelf-Gerealiseerde mens is anderen tot zegen. Hij is Intelligentie, hij is Liefde.
Oltmans Eigenlijk is de Verlichte persoon dus ook klaar voor de dood.
Foudraine Hij is gereed voor de lichamelijke dood, zeker. Hij kan zó weg. In feite heeft hij hier niets meer te zoeken. De les is geleerd. De enige reden, waarom de Verlichte hier blijft, en waarom hij blijft praten - hetgeen overigens vrij zeldzaam is - is zijn oneindige liefde voor slapende, verdoofde, dromende, in hun ‘chips’ voortronkende, in de nachtmerrie van het verleden rondtollende mensen. Het is de vraag om hulp en de liefde van de leerling, die de Zelf-Gerealiseerde mens überhaupt op aarde houdt.
Oltmans Maar die mens, die uit de tijd is gevallen, lijdt toch een rustiger leven wanneer hij zich het lot van die vijf miljard verdwaalden niet zou aantrekken. Alléén al het zoeken naar kandidaat-‘kwantumjumpers’, of het wachten op de toevallige ontmoeting met een ontvankelijke leerling, lijkt me een enerverende bezigheid. Het is zoeken naar een naald in een hooiberg, met alle kans dat zich langere perioden geen cliënten melden.
Foudraine Daarom is vaak de uitspraak gedaan: ‘Er zijn wel
| |
| |
Meesters op aarde maar ze vinden geen echte discipelen.’
Oltmans Een Verlichte, die over dit ontbreken van echte discipelen nerveus wordt, heeft een ‘misjump’ gemaakt en beheerst de verlichtingsmaterie niet echt. De man die deze kwantumjump maakt, belandt toch immers in totale stilte, in die staat van ‘nomind’, die hem juist rustig zou moeten maken? Ik denk aan het beeld van de textielfabriek bij Bombay alwaar in een fabriekshal honderden machines stonden te brommen. De hal was vrijwel volledig geautomatiseerd. Ik vroeg me af wat die onvoorstelbare herrie voor beschadiging aan de ‘chips’ van die enkele bewakers zou toebrengen. Dat is ongeveer vergelijkbaar met het denkgeweld dat door de breinen van enkele miljarden van onze medemensen dendert en wat hen verhindert te onderzoeken, te luisteren en te zien waar ze eigenlijk mee bezig zijn. Waarom zou een Zelf-Gerealiseerd mens, die eindelijk die oase van liefde, vrede en licht heeft bereikt -wanneer ik je juist heb begrepen - zich nog laten opjutten door die anderen met constant denderende ‘chips’ à la de textielmachines in Bombay?
Foudraine Er is eens aan Krishnamurti gevraagd: ‘Waarom blijft u al die jaren spreken, in Madras, Bombay, Saanen en Ojai (Californië)?’ Hij antwoordde: ‘Mijnheer, kunt u een bloem verhinderen haar geur te verspreiden?’ Of zoals ik Osho eens heb horen zeggen: ‘Liefde wil zich delen.’ Love wants to be shared. Ze kunnen niet anders. Ze kennen het geboorterecht van ieder mens dat geactualiseerd wil worden. Ze weten dat de mens niet is wat hij zou kunnen zijn. Dat hij de geur van zijn diepste wezen is kwijtgeraakt. Diep verborgen weet ieder mens dat. Dat schept een schuldgevoel jegens eigen opgave tot voleinding. Men voelt zich schuldig het eigen immense potentieel niet te benutten. Neurotisch schuldgevoel is het verspillen van energie en heeft geen enkele betekenis. Existentiële schuld roept op om de eindeloze mogelijkheden tot verdere expansie niet te laten liggen. Toch is er enorme weerstand. Men wenst niet diegenen, die dit potentieel in de zin van Zelf-realisatie wel hebben geactualiseerd, de ruimte te geven om zelfs maar op die mogelijke kwantumsprong van het bewustzijn te wijzen. Zo ver gaat die weerstand.
| |
| |
Oltmans Dat is zeker het probleem met het belachelijke weigeren van een visum aan de Bhagwan om in dit land het woord te voeren. Wat doet hij momenteel precies in Poona?
Foudraine Hij zwijgt. Stilte kan misschien worden gehoord, als je eerst 35 jaar onafgebroken hebt gesproken. Nu kan hij zich veroorloven te zwijgen. Er is een geheel andere fase in Poona op gang gekomen. Alles is verstilder.
Oltmans Wat is het doel van die fase? Zitten er nog altijd veel jonge mensen uit alle windrichtingen om hem heen?
Foudraine Ja, die zijn er nog altijd. Jong en oud. Velen beginnen, na de lange inzichtelijke fase, de diepte van meditatie in te gaan.
Oltmans We hebben nu gesproken over een aspect van voorbereiding tot de kwantumsprong naar ‘no-mind’. Het zou het mooiste zijn, wanneer de leerling op een natuurlijke manier naar de rijpheid tot die sprong toegroeit, zich daartoe ontwikkelt.
Foudraine Dat is juist. Je kunt iemand niet bij de haren naar deze ontwikkelingsmogelijkheid toesleuren. Het mag ook niet. Het moet uit een natuurlijke drang voortkomen. Mijn eigen ervaringen heb ik in een aantal boeken beschreven. De schok der herkenning was tijdens het luisteren in 1978 dermate groot, dat ik eerst 25 boeken kocht van degeen, die toen Bhagwan Shree Rajneesh heette, om meer inzicht te verwerven. Al gauw liep ik in een toestand van halve verdwazing met een walkman over straat, luisterende naar Osho's lezingen. Daar ben ik nooit meer mee opgehouden.
Oltmans Dat heb ik met pianomuziek van Chopin.
Foudraine Later zijn er andere dingen gebeurd, die meer het resultaat waren van zijn levende aanwezigheid. Ik werd gezegend met een diepe connectie. Vraag mij niet hoe dat komt. Ik weet het niet.
Oltmans Ik zal misschien een keer Chopin door een gesprek van Krishnamurti vervangen, wanneer ik mijn dagelijkse fietsrit door de polders maak, maar ik kan me niet voorstellen dat ik er ooit onrustig van zou kunnen worden. Ik zie mij niet als een razende door de straten dwalen omdat een mijnheer over dingen spreekt, waar ik nooit eerder over heb nagedacht. Op dit punt
| |
| |
blijft mijn nieuwsgierigheid - ik weet, je haat deze benadering - naar meer en andere informatie onverzadigbaar. Ook de informatie over de pelgrimstocht naar een staat van ‘no-mind’.
Foudraine Die rust is bij mij ook wel gekomen, maar in het begin was die onrust alom aanwezig. Er bestaat zoiets als ‘divine discontent’ (Goddelijke onvrede). Je kent de uitspraak van Socrates: ‘Ik ben liever een ontevreden Socrates dan een tevreden varken.’ Kortom, die onrust was zeer heilzaam.
Oltmans Op mij werkt juist alles wat je me in deze gesprekken hebt gezegd alsof ik een postuum werk, bijvoorbeeld een ballade van Chopin heb ontdekt. Ik luister naar jou. Ik word niet onrustig of nerveus. Ik voel me juist heerlijk.
Nu we elkaar beter kennen is je uitstraling naar mij toe ook heel anders. Ik wil grondig overdenken wat jouw inzichten zijn. Ik luister met aandacht en plezier naar je omdat je precies zegt wat je denkt en me deelgenoot laat zijn van je eigen belevingen en ervaringen bij je reis naar ‘no-mind’. Ik gebruik dus mijn ‘mind’ en intelligentie met een kleine ‘i’ om die Intelligentie met een hoofdletter ‘I’ - die jij steeds beschrijft - mogelijk te kunnen gaan beleven. Pas wanneer ik je echt met mijn verstand begrijp, en deze inzichten zal kunnen delen, pas dan worden ze deel van mijn privé-domein en kan die voettocht naar dat andere Rome beginnen.
Foudraine In ieder geval is er geen enkel bezwaar dat iemand eerst een helder, intellectueel overzicht krijgt van waar het hier om gaat.
Oltmans Waarom nu weer dat label ‘intellectueel’?
Foudraine Omdat we spreken over iets wat voorbij het intellect ligt, ‘beyond mind’. Het intellect kan alles wat wij bespreken in feite nooit vatten. Zo zegt het intellect: ik ga misschien straks op reis. Het praat over ‘de reis’, ‘de weg’ naar ‘no-mind’. Maar er is helemaal geen reis, geen weg én geen straks. Je pure benheid is al ‘no-mind!’
Oltmans Dat wat ontzagwekkender is dan intellect: ongebonden aan iets en gebonden aan niets.
Foudraine Precies. Dat bewustzijn is het on-voorstelbare. Je moet er overigens niet vanuit gaan dat een paar gesprekken of
| |
| |
luisterzittingen met tapes jouw nu nog basaltharde ‘mind’ zullen doen wankelen. Noch de mijne overigens. Laten we toch bescheiden blijven.
Oltmans Speak for yourself.
Foudraine Maar je bént ‘mijzelf’. We zijn beiden in de greep van die ‘mind’. Al duizenden jaren.
Oltmans Maar de ene harde kop is de andere nog niet. Ik wil je wel toevertrouwen, dat ik denk er niet zoveel moeite mee te hebben jouw denkstromen te volgen. Waarom weet ik niet. Ik geloof dat ik je uitstekend aanvoel. Ik ben natuurlijk al een aantal jaren met ‘mind’ bezig. Ik ben tenslotte zelfs naar Poona gegaan, zoals ik eerder vertelde. Maar misschien heb ik niet voldoende geluisterd naar de werkelijke boodschap van sommige mystici.
Foudraine Je hebt, toen je in Poona was, niet echt willen luisteren.
Oltmans Ik wilde wel luisteren maar kon het niet. Ik kon niet in één klap de essentie vatten van Zelf-realisatie, als door mystici bedoeld. Je speelt ook geen etude van Chopin meteen foutloos van het blad. Er moet op worden gestudeerd.
Als er verzet was, dan was het totaal onbewust. Trouwens, ik besefte toen nog niet dat er borden voor hoofden zitten, zoals we dat hebben besproken. Ik wist dat ‘minds’ de onzichtbare bedrading vormen die mensen bij elkaar houdt. Ik herkende de ‘mind’ als het innerlijke universum met als antipode dat andere universum vol met draaiende hemellichamen. Ik wist dat ‘minds’ over de aanleg beschikten om onderscheid te maken tussen ‘sense’ en ‘nonsense’. Voor mijn boek Over intelligentie, met een kleine ‘i’, ben ik de wereld afgereisd met de vraag: hoe decodeer je uit de ‘chip’ wat lang tevoren abusievelijk gecodeerd werd. Wat me afstootte toen ik op mijn zoeken naar een passend antwoord ook in Poona belandde, was dat de leerlingen van de Bhagwan hem als een onschendbare goedheiligman beschouwden. Daar werd ik mentaal onpasselijk van. In neem aan, dat veel van wat Verlichten als Osho verkondigen, nu door jou aan mij is verteld. Ik vind het een boeiend onderwerp. Ik neem er kennis van. Ik zie je met andere ogen. Misschien is een zekere
| |
| |
vriendschap bezig plaats te maken voor een zekere affectie, maar uiteindelijke aanbidding - dat kan ik je nu reeds verzekeren - is uitgesloten. De ene mens kan de andere mens niet blindelings aanbidden, want ook al zeggen sommigen dat ze in ‘no-mind’ zijn terechtgekomen, wanneer ze een dame in de vingers krijgen, lijken ze angstvallig veel op de familie-doorsnee.
Foudraine Aanbidden is een vorm van verwerpen. Met aanbidden dood je het wezenlijke bericht van de Verlichte. Daarmee kruisig je hem. In liefde je hart werkelijk voor zijn aanwezigheid openen, is iets totaal anders. In je afkeer van wat jij als aanbidding zag, maar wat feitelijk liefde voor de Verlichte was, miste je totaal wat er in Poona werkelijk gebeurde.
Oltmans Liefde, die normaal is, daar sta ik open voor. Dat levert geen enkel probleem op. Als normaal mens zou ik in bewondering voor een Verlichte een mate van affectie kunnen opbrengen. Maar liefde, in de vorm van overgave aan die Meester, staat voor mij gelijk met over de schreef gaan van wat normaal is. Dat is exaltatie, dat ervaar ik als pathologisch, dat stoot mij compleet af, dat registreer ik als vrij abnormaal. Deze liefde is niet ‘normaal’.
Foudraine Dat is een waar woord. De boodschap van een Verlichte als Osho is niet bestemd voor hen die tevreden zijn met hun ‘gezonde verstand’. Die kwantumsprong existentieel maken is ‘a mad love affair’!
Oltmans Misschien, maar dan wel met het accent op ‘mad’.
Foudraine Zeker. Deze liefde tot Waarheid is inderdaad ‘Divine Madness’.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd