Prozawerken in Maastrichtsch dialect

De surpries.

Ze zaote-n-in hunne kaffee bijein, et klikske jonglui, wie hunne kammeraot Wömke binnekwaom. Et waas e proper kerelsje, dat moot gezag zien. Nog al e stökske onder de maot, mer gei mismaaksel. Altied fien in de puntsjes. Zene sjeigel zaot, of er langs ene regel getrokke waor. Ze knievelke waor in twie einse krölkes gedrejd en van kop tot tien kós me häöm door e ringske hoole. Dreimaol op t'n daag doog er ziech e zuver bendsje aon en wasse doog er ziech gestiedig wie 'n kat, es et regene geit.

[p. 221]

Wie er ziech iers ins gespiegeld had en twie häörkes, die verkierd zaote, had gladgestreke, naom heer in de kompenij plaots. Me ammezeerde ziech wie geweente, mer heer zaot mer in gedachte veur ziech te loere en lange mer ins van tied tot tied gedwonge mèt.

- ‘En?, wie is et, Majke?’, vroog opins eine.

Heer sjrok op, trok e spits munneke en haolde z'n sjouwers ins op.

- ‘Is et nog neet tedoor?’, imformeerde-n-enen andere.

- ‘Heer heet te hand gevraog en de voot gekrege’, lagde-n-ene grappemeeker.

- ‘Höbbe ze diech te deur oetgestamp, Wöm?’, woort van alle kante geroope.

Bij die veronderstèlling goejde Wömke zene kop e paar kiere mèt e kort knikske opzij, of heer zèGGe wouw: ‘noe huur zoene bazel!’ Heer naam e paar groete slókke oet ze glaas, um et antwoord te ontwieke. En toch waar de zaak neet in orde mèt em. Et jónk waor verleef op et döchterke van de rieke brouwer Ruijters en zij, - jeh - ze had niks tege-n-em, mer et waor noe einmaol häöre zin neet. Ze had ziech häören aonstaonde maan gaans anders veurgestèld. Heer drejde gestiedig um häör, verkoch allerlei komplemintsjes, bewees allerlei deenste, gaof häör dèkser es ins te pap in de mond, um e moodgevend antwoord te kriege, mer Maj bleef mer zonder ziech te ute. Dat had noe al vrij lang gedoord en Wömke wouw mer geere tot e resultaat komme.

- ‘Wètste, wie häör tapt getrouwd is?’, begós zene nevemaan te vertèlle, ‘die vrijde stiekem mèt ene lutenant en op Sinterklaos-aovend, wie 'n groete familiepartij bij de aw lui waor, leet heer ziech in ene wienkörref es surpries bezörrege. Ze vonte-n-allemaol dee streek zoe geistig, tot nog teezellefden aovend te kogel door de kèrrek góng’.

Geistig, zuug, dat voolt Wömke noe ouch wel, geistig waor heer noe eimaol neet erreg. Heer vont tan ouch inwendig et orizjineel aonzeuk van de lutenant verbazend leuk. Dee streek leet em de gansen aovend neet mie los. Heer prakkezeerde en euverlag en wie langer wie mie kwaom heer tot et besluut, um dezellefden trèk ouch klaor te speule.

Heer stèlde ziech veur: de groete zaol, volle leech, de ganse familie bijein; dao kwaom de körref, dao stabde heer d'roet; algemein gelach; unanieme bijval, enz. enz. en te lange lèste zaog heer ziech aon taofel zitte neve z'n aongebeijd Majke......

Jao, heer labde-n-et em. Mer, dan neet in ene körref; in e proper kiske, boe heer zjus in pazde, dat woort neet te groet. En dan zou heer e groet boekèt mètnumme en dat galant prezenteere es heer mèt 'n buiging, wie ene kunstemeeker nao enen toer, oet te kis stabde.

Binne-n-e paar daog waor et Sinterklaos en noe ouch mer van de gelegenheid geprofiteerd. Noe of noets.

De meisterknech van zene pa woort in et geheim genómme. Dee naom em de maot es heer op z'n hoeke zaot en tummerde de kis inein, naturelek mèt get looker opzij d'rin gebaord, anders stikde heer dèks. Zene pa, ene groeten aonnummer, waor veur zake oet te stad, dee zou iers mèt te lèsten trein trökkomme en z'n ma kwaom noets in de wèrrekplaots. Z'n aw lui hoovde-n-ouch niks tevan te wete, anders raojde die et em dèks aof.

[p. 222]

De meisterknech mós em ouch nog e paar manslui bezörrege um de kis te bringe, want e paar van de eige knechs, dat góng neet. De meeg van Ruijters zouwe ze dèks kinne en dan waor de boel verraoje.

D'n tied um de beslissende stap te waoge, braok aon. Wömke in zien bèste plunje, z'n haore in de pommaad, ze knievelke in de kosmetiek, z'n tan gebeursteld, z'n neegel gepóts, begaof ziech nao de wèrrekplaots. Et boekèt van Sinte-Katrijnsblomme lang al op 'n sjaofbaank gereid. De knechs waore nao hoes, allein Grades, de meisterknech, waor dao gebleve um em te hellepe. De kis woort alvas op enen handwagel gezat en Wömke wagde nog mer op et kloppe-n-op te poort van de twie bestèlde manslui, die em bringe zouwe. Die leete ziech neet wachte: de ‘Sjouwe’ en de Knawweleer’. De levetige surpries verdween mèt et boekèt in de kis. Grades sloot ze aof en hóng de sleutel bij et hangsloot. Heer leet te twie bringers in, gaof hun et adres good op van menier Ruijters en rikkemandeerde hun veuraal, verziechtig te zien bij et aoflaoje, want et waor erreg breekbaar waor, die ze bringe zouwe.

Dao zat ziech te handkaar in beweging en Wömke aon et stókke, totse op straot waore. Mèt opgetrokke kneeje zaot heer in z'n tijdeleke gevangenis, et boekèt tösse z'n kneeje en ze geziech. Binne tien menute zouwe ze dao zien. Heer hoort te lui neve ziech op straot praote-n-en lache. Die móste-n-ins wete, tot tao iemes in die kis zaot. Heer vont et zoe erreg knouzig. Wat 'n avontuur! Dao hoort heer de autobös toete. In z'n kis voelt er, tot t'n handwagel opins ene sjuivert maakde en mèt enen helle bóts stókde heer mèt zene rök tege de planke-n-aon mèt ze geziech in de Sinte-Katrijnsblomme. Wat waor dat? De kaar stónt stèl.

- ‘Loer oet t'n kluisgater, stomme beroereling!’, hoort heer de ‘Knawweleer’ sjriewe.

- ‘Kinste neet rechs hawe?’ reep te ‘Sjouwe.’

Euver-en-t-weer klonke de nudige vleuk en sjeldwäörd. Wömke begreep, tot 'n aonvaring had plaots gehad. In spanning zaot heer te luustere, mer mèrrekde mèt sjrik, tot em door de sjók z'n höllep op zene rök gespronge waor. Noe zaot er wel neet mie zoe gestremp, mer toch minder op ze gemaak.

Nao get geharrewar van de voorlui onderein zat te handkaar ziech weer in beweging. Nao 'n tuurke vares heel er weer halt. Wömke voolt ziech in 'n zier sjuinse riechting nao ondere sjievele op te straotstein en mèt klonk 'n bel. - ‘Aha, veer zien dao’, dach er en z'n hart begós te póppele.

- ‘Kompleminte van Sinterklaos en heij is 'n surpries veur juffrouw Maria’, hoort heer de ‘Knawweleer’ zèGGe, dee z'n kommissie had veurgezag gekrege. Mèt jankde-n-enen hond en hoort heer de ‘Sjouwe’ zèGGe: ‘Deh, onnöt! Noe moot tee dao zjus in de gawwigheid zene poet oplufte tege de surpries.’

Toen voelt heer ziech te stóppe-n-op sjörrege en nao binne sleipe.

- ‘Goojen aovend!’, winzde de manslui; de straatdeur veel tou en dao stónt heer, of beter, dao zaot heer in de gaank.

- ‘Jazzes, Nelie, kom ins kieke, wat heij gekomme-n-is veur juffrouw Maria!’, hoort heer de ein maog roope en wie Nelie oet te keuke kwaom geloupe voelt heer ziech bekeke door twie koppele nuijsjierige ouge.

[p. 223]

- ‘Wat maag tao in zitte?’, vroog Nelie.

- ‘Dat zölle ver strak wel zien’, zag te twiede maog.

Wömke knikde-n-in d'n duustere 'n oug. Et woort good, dach heer, mer trok opins e bedinkelek geziech, wie heer de ein tege de ander hoort zèGGe: ‘Es veer noe ins gaw leepe dat surprieske bringe veur diene leefste. Ze komme toch nog in de ierste oor neet nao hoes’.

- ‘Jeh, da's good’, stumde de ander tou, ‘kom dan mer gaw’.

Weer sloop te hoesdeur tou. Et woort stèl, doedstèl in et hoes. Wömke begós te begriepe, tot alles oet waor tot te meeg inkluis en dao zaot heer noe mèt z'n Sinte-Katrijnsblomme in de steekduuster. Kós heer mer oet z'n kis, mer dao waor gein dinke-n-aon. Dao sloog te klok in de gaank... heer wagde... er kraog pijn in zene rök. Wie lang zou dat nog doore...... Weer sloog te klok. Ze zouwe-n-em oetlache, es ze in de gater kraoge, tot heer mie es 'n oor in de gaank had gezete. Heer woort giftig, daan weer tristig. En daan die verdöbbelse höllep. Noe mós er zeker mèt ein hand ze boeket en mèt te ander z'n brook vashawe. Wee had tat noe gedach! Et waos veur te kriete!

Et woort benajd in de kis. Er woort bang. De zweit braok em oet. Nog ins sloop te klok en heer beijde ziech e sjeetgebedsje. Eindelek vernaom er tot te meeg trökkwaome en e bitsje daonao arriveerde de familie Ruijters.

Alles groepeerde ziech um de kis. Z'n hoop herleevde. Heer zou oet z'n ing gevangenis verlos weurde en ziech mesjien veur altied kinne knuste in de errem van ze Majke. Heer spidzde z'n oere.

- ‘Wastat veur 'n bezending?’ vroog menier.

- ‘Da's 'n surpries veur juffrouw Maria, die höbbe twie manslui dao strak gebroch’, deilde de maog mèt.

‘'n Surpries veur miech?’, reep Majke mèt häör leef stummeke.

- ‘Es et mer get goods is,’ mèrrekde mevrouw op.

- ‘Dao hink te sleutel, maak ze mer ins ope, Nelie’, vroog Majke.

- ‘Laotse stèllekes tou’, zag menier, ‘iech vertrouw dat zaakske neet, God wèt, wat tao-in zit. Mesjiens wel get levetigs. Zuug, dat kaan bès. Dao zien looker in gemaak veur de loch’, Wantrouwend besjouwde heer et stök vrachgood van d'n eine kant en d'n andere.

- ‘Iech krijg zoenen hondsreuk in m'n neus’, mèrrekde mevrouw op, die zeker et ‘fezietekeertsje’ van d'n hond rook.

- ‘Wèdder wat?’, stèlde Majke veur, ‘laote veer ze achter in d'n hoof ope make. Veer moote toch zien, wat t'rin zit.’

- ‘Veuroet tan mer, d'n hoof-in demèt’, stumde menier in. De twie meelt begóste de kis links, rechs, sjuiventeere nao achtere te duije.. Niks rebde ziech t'rin en benuijd, of wel get levetigs t'rin zaot, slooge ze de kis opins euver en euver de gaank door.

Wömke kuikelde door de kis wie enen dukeleer. Noe stónt heer op zene kop, daan zaot er op z'n kneeje. Heer maakde d'n eine kónkelebónk nao d'n andere. Heer stiebde ziech nao alle kante, tot er opins e paar iezerdräödsjes oet et boekèt in zene kop kreeg steke.

- ‘Oej-oej-oej!’, kerremde-n-er.

- ‘Joezes!’, keekde de meeg en leete in eine sjrik te kis los. Ze stónt wie ze stónt. Wömke laog zjus op zene rösk.

[p. 224]

- ‘Höb iech et neet gedach?’, reep menier, ‘iech höb get hure jónke. Dao zit enen hond in!’

- ‘Geine vreemden hond in m'n hoes!’, gilde mevrouw, ‘zoe'n smerige preij! D'roet temèt, d'roet!’ - Wömke hoort niks mie es e verward gekakel, gekeeks en gesjriews. Wat mós heer toch aonvange. Op et lèste hoort er ziene naom. Jao, dao verstónt heer dutelek, tot Majke zag: ‘Sjik em nao Wömke ziene pa, dee heet miech ein van dees daog gezag, tot zene pa ene nuije waakhond mós höbbe’, mer daan hoort heer mevrouw dao tege-n-op komme.

Es ze allemaol tegeliek bezig waore, verstónt er niks mie.

- ‘Aoch, sjikde ze miech mer trök’, verzögde-n-er, ‘sjikde ze miech mer weer nao hoes tou!’

Toen hoort er menier zèGGe: ‘Iech zal wel make, tot er kump, boe er zien moot!’

- ‘Es ze miech mer neet goon verzoepe’, sjoot Wömke opins door zene kop. Mer de hoop gaof em in, totse 'm aon zene pa zouwe sjikke. Es heer mer weer ins toes in et wèrrekhoes waor!

Dao vernaom heer 'n nuij stum: ‘Good menier, veer zölle de errem bies wel bezörrege,’ zag te maan. De ‘errem bies’, dat waos heer. Nein, dee maan had kompassie, dee zou em neet verzoepe.

Heer voolt ziech trök sleipe, de stóppe-n-aof laote en toen woort heer gewaar, wie er zwikkenteere in z'n kis rammelde, tot heer op 'n kroukaar woort weg gebroch. Zeker es verrassing veur zene pa nao hoes trök. Goddaank! Heer hoort kloppe, 'n poort ope-n-en tou goon. Dao woort er op te grond gezat. Jaowel, heer waor toes!

- ‘Ope,’ reep er, ‘ope!’ En mèt z'n èllebaoge boenkerde-n-er onstuimig tege de zijkante.

Dao vloog t'n dèksel ope. Laanksaam en stief verrees Wömke.

Boe waar er?! Heer zaot achter traanjele. Twie maan stónte-n-em verbaas te beloere.

- ‘Boe bin iech?’, vroog er aon eine, dee em mèt 'n lanteerie in ze geziech luugde.

- ‘Boe-t-geer zeet, menier? In et Meuleke. In et aziel. In et hondsaziel’... Verslage veel heer op te rand van de kis en loerde mer wie verweze nao get aw en kraanke hun, die aon z'n bein kwaome snuffele. De nachloch pakde-n-em. Er begós te bubbele. Er kraog z'n spraok trök: ‘Aoch, zèkt toch tege niemes niks’, smeekde-n-er en haolde zene portmenee veur d'n daag, ‘doot miech toch e plezeer en hawt et veur uuch!’ Mèt stobde heer eeder e paar papèrkes in hun voes.

- ‘Hawt et boekèt mer heij en de kis ouch’, zag heer, in, tot em de porteer de poort oet leet.

Heer sloog ze kreegske op en in, tot er d'n hielen tied mèt z'n hakke op z'n brook trooj, leep er bubbelenteere nao z'n hoes tou en kroop mie doed es levetig in ze bèd.

Majke en Wömke höbbe ziech nog neet, mer heer gief ondanks alles te mood nog neet op.