Prozawerken in Maastrichtsch dialect

'n Vastelaovends-avontuur.

De familie De Broer-Linghe-van Lamm-Straelen had veer naome; mèt tie van mevrouw debij, es et zien mós, zeve! Ouch waore nog te nudige lètters teväöl d'rin. Of tie deftig waore en ofse 't ouch good wiste! Mós ene gewoene mins mer mèt eine naom zien door de wereld te spartele, zij hadde-n-ers wel veer nudig, want ze voolte ziech zeker veermaol mie weerd es enen andere.

Menier waor örreges oet Holland in 'n Rieks-betrèkking nao Mastreech es sjèf euvergeplaots. Ofse gefortuneerd waore wis niemand, mer lui mèt veer naome móste in eeder geval veurnaom personazjes zien.

Heer, altied eve glad gesjore en puntelek in et zwart, zaog me noets zonder hoege zijjen hoed. Me zou goon geluive, tot heer ze geziech wazde zonder em aof te zètte. Heer leep altied, of er ene stek had ingeslik en dee van et Goevernemint nao et Ministerie mós bringe. Es mevrouw oetgóng, zachte de naobers altied: ‘aangedaan gaat uit’, want et waor, ofse altied häör ganse kleijerkas um en aon had. Ze droog häör gegollef haor mèt pommaad op häöre veurkop geplak en niemes wis, boe ze de kante gardijnsjes vandan haolde, die ze es ‘voilette’ um häör geziech drapeerde. Ze trok gestiedig e pienelek geziech of 'n eekstrouf häör zjeneerde en ze beloerde ene börregermins vief-en-twintig tèlle laank, ie z'em antwoord gaof en doop ze dan häöre mond ope, dan waor et, of häör wäörd gouwestökskes en witgeld waore. De kleinste fitsfetskes leetse ziech aon hoes bezörrege en dan móste de leveranseers nog op hun bloete kneeje goon zitte, um veur de genaojige klandizie te bedanke. Ze woort ins bleik van de verontweerdiging, wie twie fabriksmeitskes neet veur häör oet te weeg gónge op ene smalen trotwaar. - ‘Opzij gaan, meisjes’, zag ze, ‘opzij gaan!’ Wie ein van de meitskes stoon bleef en gans verwonderd antwoorde: ‘Wat is et noe? de stóp is zoe good van miech es van diech’, toen sjuivde ze mèt 'n verpletterende minachting, wat allein te gevollege had, tot et ander meitske häör naoreep: ‘Seg, Haagse Leen, mot je nog fer?!’

Nao lang imformaassies had ziech te deftige familie De Broer-Linghe-van Lamm-Straelen eige gemaak mèt e paar ander families van eus ‘Hollandse kolonie’. Die neumde ze ‘de menschen’. Veur de res waore ze wie veer Mastreechteneers dat heite ‘ongenaakbaar’ en dat bleve ze, totse dadelek

[p. 153]

oet eus stad trokke, wie menier nao e tienjaorig verblief gepensjeneerd woort. Mevrouw veuraal waor blij, totse heij vórt kwaom, want: ‘de lui aten hier zoo'n dikke aardappelen!’

De weerdige koppel had 'n einige dochter, Grada, neet sjoen en neet lielek, mèt e kontent póppegeziech. Ze loerde altied nao häör mama, ofse dorref te lache of neet. Ze waor wel nao de mode gekleid, mer, of häör kleijer neet nao häör lief zaote of häör lief neet nao häör kleijer, et bleef 'n ‘houte Klara’. Grada waor in de jaore, tot et tied woort um häör aon de maan te hellepe en menier en mevrouw meinde, tot et taoveur genóg waor um häör in de komedie oet te winkele of bij de konzerte op Slavante of in d'n Ingelsen Hoof. Mer dat lökde neet, want ene jonge mins, al had heer Grada nog zoe verleijelek gevonde, kós mer zoe neet nao hun loozj of hun täöfelke komme en zèGGe: ‘gef miech ezzebleef eur dochter, eure zege en get sent’. Dat begrepe ze nao e paar jaor oetwinkele ouch. Toen woorte ze get mètgaonde en begóste jonglui bij ziech te imviteere. Veural offeseere woorte oetgenudig, want ze dachte zeker, tot tie ziech zier verierd zouwe veule door de hoeg ondersjeijing, um in zoe'n benkeleke deftige familie te weurde tougelaote. Zoene lutenant zou wel zeker toubiete. Of tao noe ouch al ene jong van börreger aofkoms onder leep, sjeene ze minder op te mèrreke. Heer droog toch enen titel en zoe iemes kós nog wel ins generaol of minister van oorlog weurde.

Onder de lutenentsjes van deen tied waor ouch ene jong van e familieke, wat abseluut hoegerop wouw. Koelek had heer z'n aonstèlling es offeseer verkrege, of er kós opins gein klein lui mie. Et waor, of er mèt te pluime op zene sjakko en de epolètte op z'n sjouwers 'n deil van z'n herinneringsvermoge (wat tao tösse-n-in laog) verlore had, want opins kós heer z'n vreugere speul- en sjaolkammeraote neet mie, rappeleerde ziech krie, wee z'n familie waor en vergaot zellefs z'n eige moojerstaol. Heer spraok opins allein mer Hollands. Al zene vrijen tied waor er neet veur de deur van de offeseere-sósjeteit eweeg te sloon, die em bliekbaar mie aontrok es te kazerrene. Van dao-oet salueerde heer hiel ‘gracieus’ te passeerende dames, mer smoezde binne mèt te ‘garçons’, totse ze verteer mer zouwe-n-opsjrieve tot t'n ierste. Van tied tot tied veel em ouch nog wel ins in, tot heer onder z'n vreuger kinnesse ene vrund had, dee heer dan einige göldes aofliende, um weer sebiet te vergete, tot tee vrund bestónt. Ouch e paar daog veur de Vastelaovend had heer zoe zene kammeraot Jeu van Bun bezeuk, um dee van e paar peerdsouge te verlosse.

Et woort Vastelaovend.

Mastreech waor oet. Aajt en jonk, riek en errem, verkleid en onverkleid, zaat, haafzaat en neuchter kriejoelde door de straote of trokke van d'n eine kaffee nao d'n andere. Allerlei leedsjes sjalde doorein. Monika's, toethores, trumkes en ander insterminte klonke door et gesjater van de verkleiders. Alles spiktakelde tegenein op. Me ammezeerde ziech of me doop mer zoe.

Et leep tege zeven oore. Veur de Mómmes heel 'n kouts stèl. Veer offeseere spronge d'roet, boe-onder eus bovenumsjreve Wömke Beitels, dee de kótsjeer opdroog um te wachte, totse ziech verkleid hadde en häöm alvas opgaof, boe heer hun later bringe mós.

[p. 154]

E bitsje later kwaome veer es batraove verkleide maskes oetgespronge. - ‘Jonges, die kouts in!’, steukde-n-eine-n-op en, dinkende, de kótsjeer te plaoge, krope ze alle veer in de kouts, mer de kótsjeer lag te smik euver de peerd en voor eweeg, um stèl te hawe veur et hoes van menier De Broer-Linghe-van Lamm-Straelen. De maan sprong van de bok, belde en persijs, of et zoe zien mós, stabde de veer batraove de stóp op.

De maog kwaom ope doen. Veer verkleiders mèt 'n kouts, dat zouwe vas te veer offeseere zien, die verwach woorte. Et meitske, dat zellef geere mèt te Vastelaovend d'ropoet heij gegange, lagde van plezeer, wie ze de verkleiders zaog. - ‘Komt mer mèt, hiere’, zag et en góng hun veur nao de salon, boe de familie op häör imvitee's zaot te wachte. Dao zaote-n-al mie genudigde, allemaol van etzellefde kaliber. Dames, die mèt hunne kink in de huugde en opgetrokke winkbrouwe hun teskes tee dronke en hiere, die gewiechtig oreerde euver et beleid van stads- en landsregeering, die vollegens hun naturelek noets get goods dooge. ‘Pruimpjes en Prisma's!’

Dao kwaome eus batraove nao binne gevalle wie veer ape in e kevintsje. Seffes waor d'n hiele salon in opreur. Et gezèlsjap, dat neet anders meinde es te veer offeseere te zien versjijne, begreep wel, tot et bij zoe'n grap gein geziechter mós trèkke wie de doejegreevers en doog, of et te mop ‘allemachtig aardig’ vont.

Eus verkleiders, die evels alles behalleve de veer lutenentsjes waore, maakde ziech seffes eige aon d'n toustand.

- ‘Wel, papa, hoe gaat het, ouwe jongen?’, zag Harie Hameleers en sjöddelde d'n awwen hier z'n hand, tot z'n euverhumme oet zene zjielee kwaom.

- ‘Goejen avond, allerliefste mevrouwtje, bekoorlijk als altijd’, miawde Nol Brouwers tege mevrouw en puunde galant häör hand door ze maske, wat nog naat waor van et beer.

- ‘Groote Grut, Grada!’, reep Giel Nieste, dee stabelgek nao alle meitskes waor, ‘hoe staat het met het leven? Nog altijd niet getrouwd? Geef me eens een lekkere zoen!’ En heer duijde Grada, die iers nog ins gaw nao häör mama keek, tege ze blouw keelke aon.

Jeu van Bun, dee de veerde van et klikske waor, spraok gewoenelek neet väöl mer späölde zoeväöl te beter piano, dao heer al etteleke jaore op et konzervatwaar van Luik waor. Noe maakde heer mer militair salu's nao alle kante.

Mevrouw, die begreep, totse mèt Vastelaovend häör gewoen deftigheid neet kós bewaore, vroog hiel veurkommend: ‘drinken de heeren ook een kopje thé?’

- ‘Thé?’, zag Harie, en me hoort, tot heer ziech werrekelek versjrok, ‘thé?, als we bier drinken, kunnen we wel thé......’, gelökkig heel er ziech in. - ‘Dank u wel, mevrouwtje, liever niet. Zeg, ouwe heer, heb je niets in de flesch?’, riegde heer ziech aon menier.

- ‘Zeker, Sjang’, lagde dee trök en vont ziech al hiel kemik, tot heer tege iemes ‘Sjang’ zag, dee er hielemaol neet kós. Heer belde en zag aon de maog, totse wien mós bringe.

- ‘Hé, daar heb je tante Kee ook!’, zag Nol opins, wie heer, dee gans

[p. 155]

Mastreech van binne-n-en van boete kós, onder de dames ouch 'n me-vrouw opmèrrekde, die heer wis, totse onderein ‘tante Kee’ hèdde. - ‘Nog altijd zoo'n last van kiespijn?’ Alles lagde en ‘tante Kee’, die e vals gebit droog, lagde mèt wie ene boer, dee tampijn heet. Ze vont tee verkleider wel get al te famieljaar.

- ‘Dan zal ik u maar geen bitterkoekjes offreeren’, meinde Harie, dee e bekske makrons op taofel zaog stoon en ers dadelek e stök of zès onder et lepke van ze maske doop verdwijne. - ‘Jonges, nump uuch ouch e sjijfke’, nudigde heer oet en mevrouw zaog mèt onwèl häör kwaart kilo keukskes verdwijne, mer ze dach bijtijds aon et gelók van Grada en sjöddelde lachenteere mèt häöre kop.

Noe begós Nol, dee zès jaor gymnasium achter zene rök had, mèt menier De Broer etc. 'n komverzaassie in et Greeks, Latien, Frans, Duits, Ingels, Hollands en Mastreechs onderein, tot tee meinde, minstens mèt enen ‘attaché’ aon e boetelands gezantsjap te doen te höbbe. Harie zag te res van et gezèlsjap te woerheid en houwde allerlei intimiteite d'roet, die de dames en hiere al dèks ene stók aon hun hart dooge kriege.

Jeu, dee niks te zèGGe wis, aot en dronk mer, tot er ziech opins aon de piano zat en enen onmeugeleke potpoerrie begós te fantazeere. Van de ‘Mondschein-sonate’ van Beethove góng heer euver nao: ‘Veer goon nog neet nao hoes, nog lang-neet, nog lang-neet’, van ‘La prière d'une Vierge’ nao ‘Die niet draaje wil die staat maar stil’ en van ‘Wilhelmus van Nassauwe’ nao ‘Vrouw, gef tat keend veur 'ne sent ene lekkeren oliekook’.

Giel, de meitskesgek, heel ziech ondertösse bezig mèt Grada. Heer doog häör allerlei euverdreve leefdesverklaoringe en wouw häör op et lèste abseluut pune, mer heer kós neet aon häör geziech komme, umdat te neus van ze maske te laank waor. Grada vergaot zellefs nao häör mama te loere en de salon van menier en mevrouw De Broer-Linghe-van Lamm-Straelen begós zoe get op e gekkenhoes te liekene.

- ‘Wim, een wals!’, kommendeerde Nol opins, dee de zwiegende verkleider espres Wim neumde, um em veur Wöm Beitels te laote doorgoon. Jeu van Bun (alias Wim) begós te wals oet Faust en dao drejde Nol mèt mevrouw, Harie met ‘tante Kee’ en Giel mèt te ‘houte Klara’ in de runde wie langer wie gawwer en de ander dames en hiere kwaome los en leete ziech mètsleipe onder et oetroope van ‘o, gunst!’ en ‘nee, maar!’

Dao ringelde de bel opins en binne kwaome veer nuij verkleiders, noe de echte, verwagde offeseere, akeleg proper verkleid in piero's zonder maske, allein mèt 'n opgezat knievelke van vief sent. Ze stónte te loere, ofse 't in Kölle hoorte dondere. Zoene wèlle boel en dat bij de ongenaakbaar familie De Broer etc.!

De wals heel op.

Noe waor ouch geinen twiefel mie meugelek. De veer batraove waore-n-indringers, ze waore dao neet op hun plaots. Et gezèlsjap veranderde zeender ouge in d'n oetwinkel van e komfeksie-magazijn.

De veer offeseere, die in de gate kraoge, boe et um te doen waor, begóste erreg veurnaom te doen en ‘plichtplegingen’ te make tege de dames en hiere, wat hun es piero's al hiel verkierd stónt.

[p. 156]

- ‘Nu, luidjes’, begós menier De Broer hiel aofgemete, ‘het is nu welletjes geweest; ik geloof, dat het tijd voor jullie wordt’. Mèt ander wäörd: ‘maak, tot ger vórt komt’. Mer eus batraove gaove de lol zoe mer neet op en bleve doorsjatere en kabriejoele make, ouch um neet te sjien te höbbe, totse veur de veer piero's op te luip gónge.

De offeseere begóste ziech evels verpliech te veule, hunne gashier te höllep te komme en, es et zien mós, hun dapperheid te tuine. Ouch zij begóste-n-aon te dringe op et vertrèk van de ongenude gaste. Veural Wöm Beitels maakde ziech taobij verdeenstelek. Heer góng op Jeu aof, um dee te doen ophawe mèt pianospeule en permeteerde ziech, um dee ze maske aof te trèkke, mer koelek herkaant heer Jeu, of te gedachte aon de geliende göldes spoot em door zene kop.

- ‘Verdrejd, kerel, bis tiech tat?!’, zag er stèllekes, mer hel op góng er door: ‘nou, die is goed hoor, die is kostelijk!’ En in zenen ambras gebierde heer of er et groetste plezeer had in de verrassing. Alles loerde eve verbaas. Dus waore-n-et toch kinnesse.

De geziechter begóste weer te ontdoeje en dao eus baträöfkes noe ouch te mónter waore, um de grap te wied te drieve, en onaongenaom te weurde, maakde ze van de gelegenheid gebruuk um aofsjeid te numme en te bedanke veur de gooj ontfangs.

Ze pakde ziech onder d'n errem en danzde de deur oet.

Sondags t'rop kwaome ze de familie de Broer-Linghe-van Lamm-Straelen oppe Vriethof tege en stikde haos van de lach, wie ze d'raon dachte, totse al die deftigheid wie de gekke hadde laote rondspringe.

Wie die later nao d'n Haag trok waos Grada nog altied te kriege.