KU-200 (10 augustus 1923)
Eemdijk (Utr.)
boerderij ‘Veelust’ van M. Nagel
De - bij hoge uitzondering gemaakte - interieurfoto van het bedrijfsgedeelte van deze boerderij lijkt op het eerste gezicht een voor dit gebied wel zeer uitzonderlijke situatie te tonen. Vanaf het achterste gedeelte van de stal kijkt men in één keer dwars door het gebouw heen tot aan de voorgevel! De stal grensde hier zonder enige afscheiding rechtstreeks aan een met tapijt belegde en keurig gemeubileerde woonruimte. De associatie met het Twentse los hoes met zijn volledig open verbinding tussen woon- en bedrijfsruimte zou zich bij dit beeld maar al te gemakkelijk kunnen opdringen. Toch was hier beslist geen sprake van een Utrechts los hoes. De foto laat namelijk de zomersituatie zien, met de lege, schone en met fijn
1:400
zand bestrooide zomerstal. In deze periode huisde men, zoals vrijwel overal in deze streken, in het bedrijfsgedeelte. Deze zomerwoning bevond zich normaliter (tenzij deze was ondergebracht in een afzonderlijk bijgebouw) achter de brandmuur, tussen woonhuis en stal of op een gedeelte van de lege stallen. Vanuit de stal keek men daarbij dus niet tot aan de voorgevel maar slechts tot de brandmuur. Dat deze boerderij een andere situatie te zien geeft komt doordat het voorhuis hier een kwart slag was gedraaid; de eigenlijke woonvertrekken èn de brandmuur bevonden zich op de interieurfoto links achteraan (ook het schuinstaande luik naar de kelder verraadt al dat zich hier nog een ruimte moet bevinden). Vermoedelijk had de situering van de boerderij langs een dijk hier te maken met de merkwaardige ligging van de schuur ten opzichte van het voorhuis. 's Winters woonde men in de afgescheiden
en beter verwarmbare woonvertrekken en was de zomerwoning weer een gewone werkruimte. Tussen zomerwoning en stal bevond zich een halfronde bak voor de koeling van de melk. Deze was hier pas later aangebracht, toen de daar voorheen aanwezige karnmolen (door Uilkema nog gestippeld op de lijntekening aangegeven) was opgeruimd. Het karnen vond op deze boerderij oorspronkelijk midden op de deel plaats; van enige afscheiding tussen stal- en werkruimten was dus geen sprake. Die vergissing met dat los hoes werd hier overigens wèl gemaakt door een latere onderzoeker (die het gebouw vermoedelijk alleen van de interieurfoto kende) maar niet door Uilkema zelf. Deze schreef op het veldwerk uitgebreid over het zomergebruik van de stal en was dus waarschijnlijk niet eens op de gedachte gekomen dat zijn foto ook een geheel ander beeld zou kunnen oproepen.
Auteursrechtelijk beschermd