Quasi-socialisten. Hollanders te Antwerpen. Deel 2

(ca. 1907)–E. d'Oliveira– rechtenstatus



[pagina 114]
XVI Lena was dan naar Amsterdam gegaan, met de beide kinderen. Wel twee weken zouden ze wegblijven. Toen David op 't perron afscheid van ze nam, had-ie gehuild. En Lena, die er meer dan eens over gedacht had, 'm maar weer in alles toe te geven, nu hij in de laatste weken zoo droomerig-vreemd deed, legde van uit 'r coupé d'r handje op z'n schouder, - hij rilde - en zei: ‘Kom man, hou je maar goed. Als ik terug kom spreke we mekaar nog wel 's, hé’? En weer had David met ontzetting overdacht, dat alles wat ze in den laatsten tijd zeide, schriklijk-voorspellende beteekenis -... Kleine Manuel stond op de tree-plank: ‘O paatje! is dat de massenist, die daar mit die rooie hoed? Gaat die ook mee na' Ammetje-Dammetje? Moetje, Moetje! hoord u de mokeletief Sj, sj, sj... en strakkies gaat-ie rije, hè Paatje, en dan doet-ie: tû-û-û’! Toen had David 'm 'n pak chokola gegeven: ‘Hier beste jonge, dat krijg je nou fan Paatje’. 't Ventje danste uitgelaten, maar Paatje merkte 't niet meer, want weemoedig ging 't in 'm: ‘Dat is 't laatste wat je je zoontje mag geven, 't laatste... 't laatste... Terneergeslagen, maar van 'n mysterieus zieners-gevoel doortinteld, slenterde David willoos de stad in. 't Was Zondagmorgen. Over de Keyzerlei schetterde fanfare-muziek. De menschen praatten opgewekt door 't zomerweer, stapten met frisschen pas over de opgedroogde straat. De mannen waren pas geschoren, droegen hun knevelpunten bazig opgekruld. Door 't vroolijke, zonnig uitbarstende stadsrumoer voelde David zich als 'n schuwe geest gaan. In de laatste dagen had ie zekerheid gekregen: Hij was verliefd op Marie, z'n dienstmeid; en zij op hem. Hij dorst 't zichzelf niet bekennen, dien vreeselijken Zaterdag. Telkens als 't monsterachtige bewustzijn in 'm steeg, had-ie 't woest, tanden geklemd op elkaar, teruggedrongen; zooals-ie kort te voren getracht had, z'n wellust-vizioenen te onderdrukken. Hij
[pagina 115]
had Marie nog niet aangeraakt, hij stond ver-en-vreemd van haar. Toch wist-ie zich 'n echtbreker, en dàt was de lauwe angstgolf die zich door z'n heele lijf smartend baande 'n weg, - zoo vaak de lente-zoete-lijfsgeur van de jonge, frissche meid druppelde door z'n herinnering en hij er zich door in droom liet wiegelen. Wat d'r van 'm zou worden wist-ie niet. Hij was nog even beklemd als den eersten dag. Alleen: toen had hij zichzelf wijsgemaakt dat z'n angst was: onbestemd, - nu was hij eerlijker. Zoo had-ie zich nog nooit gekend: Er heerschte dikwels 'n bolle lentelach in 'm, waarop geen enkele van z'n frazes paste; waarover hij dus moest zwijgen. Wie zou-ie 't ook hebben toevertrouwd? Gek! Meer dan eens was in de laatste dagen in 'm opgekomen de gedachte aan Hanna. Met z'n verstand vond-ie d'r oneerlijk, maar in z'n gevoel leek ze zijn vertrouwen waardig. D'r zachte beeltenis zweefde 'm voor den geest, werd telkens saamgeweven met Marie's portret. Hij herinnerde zich - in de onbegrijpelijke gemoeds-stilte, die in 'm was gedaald, herinnerde ie zich wònderveel, - z'n gedachte van die Zaterdagmorgen, toen-ie, uit 't Park komende, naast d'r liep: Zoo vreemd: die stille Jode-jongen bij die vol-katholieke meid. Was d'r niet 'n afstand tusschen hen? Nee, afstand was 't goeie wòòrd niet: Belètsel. Hij begreep nu niet meer, hoe hij 't van zich had kunnen verkrijgen, Marie aan te raken en d'r door 'r haar te strijken - door 't hel-blonde kristinne-haar, heel mooi om te zien, maar toch met iets vijandigs er in; iets vijandigs, dat bléef, al was-ie niet vroom, al had-ie maling aan alle Godsdienst. Ze was per slot van rekening 'n ‘schiksche’;Ga naar voetnoot1) ‘'n frotte ghoie’ had-ie d'r zelf genoemd, voordat 't weemoedig-vreeselijke was gebeurd. En wat had arme Lena d'r op geantwoord? Dat ze zoo leerzaam was en gezeggelijk en zoo helder op d'r lijf... O! 't was om te stikken van gejaagdheid: Had ieder zinnetje dan 'n mystiek-voortlevenden inhoud? Die arme Lene, die schlemielte, die moest de partij opnemen van de blonde ghoie, die d'r tot weduwe zou maken, en d'r twee jochies tot weezen. Hij had medelijden met d'r, hij begon plots hooge waardeering te voelen voor d'r stille leven van tenger, gelig jode-vrouwtje en zou wel willen knielen neer: voor d'r wondere vraag-oogen. Maar 't mocht niet meer, en ze was z'n vrouw niet langer. O! wat had-ie gespot met die verschrikkelijke gedachte; wat had-ie onnadenkend gespéeld met dat ontzachelijk-scherpe woord: ‘Echtscheiding’, enkel om d'r schrik aan te jagen. Hij had d'r niets van gemeend, maar nu was 't geworden: wrekende waarheid; en plots her-zag ie in verbeelding z'n gerimpeld-gele moeder met d'r glimmend-zwarte bandeau; met opgeheven vinger had ze 't 'm gezegd: ‘Je màch Gods naam niet ijdel uitspreke, Davidje’. Nu voelde hij zich duizelen bij 't beseffen van 't innig-
[pagina 116]
ware verband tusschen de vroom gezegde spreuk van z'n moeder; en z'n hoonend dreigement dat zich nu op 'm kwam schrikkelijk wreken, als 'n in z'n graf-rust schennend gestoord skelet... O! Wàt d'r ook met 'm zou gebeuren verder, al zag-ie Marie nooit weer; z'n straf had ie al ondergaan, onderging-ie nog dagelijks. Z'n leven was één marteling. Nooit was-ie zich zoo bewust geweest van alles wat d'r in 'm gebeurde. Met z'n gevoelens had-ie gesold en geschertst. Z'n socialisme had-ie beklad; nee, hij was geen socialist meer. Hij kón 't niet meer zijn; hij was er te zwak voor en te slecht. 't Zat 'm niet in de geleerdheid, werd-ie nu gewaar, niet in de citaten, niet in de frazes; 't zat 'm in 't ijl-ware gevoel. En wat-ie eerst voor 'n flauw-anarchistische machtspreuk had gehouden, dat bleek 'm nu juist: ‘'t Is 'n eer socialist te zijn’. Nooit had-ie dat beseft, zelfs niet toen-ie in Amsterdam geestdriftig werkte in ‘de Partij’. En nu 't 'm werd zeer klaar, nu was 't - te laat. Hij verlòor 't voorrecht, op 't moment dat-ie 't ging waardeeren. En niet alleen dit eene voorrecht. Nu hij, in heilig-stil rampvòòrvoelen, zoo onmeedoogend recht-sprak over zich zelf, begon-ie veel moois te begrijpen - dat-ie nooit zou weerzien later. Zòò: de heerelijke grootschheid van 'n Gothische kerk. Toen hij nog zonder zorg ronddwaalde door de stad, had-ie geen oog voor plechtige gebouwen. Maar nu!... uren kon-ie op de Groenplaats zitten, om te blikken naar de slanke spitsebogen van de Kathedraal; 'n warme rust kwam bij momenten over 'm, de gewaarwording of 'n zware deken 'm dekte, door-sidderd van plechtig ontzach; hij voelde dat die hooge tempelbouw nog meer zou loslaten van z'n zwaar-ruischende geheimenissen, als hij er zich maar in wilde verdiepen. Maar dàt juist kon-ie niet. Hij was angstig, hij was gejaagd, en moest weer wech, - voort, vòòrt! Nooit, nooit zou-ie ze weervinden, die diepe gewetensrust die hij nu zoo smeekend verlangde... En 't zwaarprachtige intérieur van 'n kerk, 't goddelijke tonen der orgelgolven, 't heldere koraal der witte knapen, 't geheimzinnige buigen der priesters in d'r blanke kanten voor 't schitterende outer met z'n flikkerende keersen... 't leefde in 'm dòòr nu, en bracht 'm drang tot begrijpen en doorvoelen. 't Onbevredigd stilstaan voor 't hemelsche Onbegrepene, met 't bewustzijn dat 't was: toegankelijk - dat werd smartevol genot, maar 't bràk, brak onmiddellijk; want hij wilde verder - en kòn niet. Dan vroeg hij zich peinzend af: ‘Heb ik misschien gezondigd met m'n verstand? Heb ik misschien misbruik gemaakt van m'n denkvermogen’? En z'n inwendige stem bracht hem verpletterende woorden voor z'n aanvankelijk vaag bewustzijn: ‘Ja, ja David, je hebt je innerlijk leven met aangeleerde frazes overdònderd, je hebt 't miskend - vergeten’... En nu wilde-ie zich wel keeren tot zich zelf, in 't groote besef dat
[pagina 117]
al z'n kennis zou blijven oppervlakkig, zoolang-ie niets wist van z'n vragende gemoed. Maar 't was te laat, want hem lokte 'n volgend moment: de meid, de ghoische meid, de blonde; met d'r onbewegelijke, blauwe staaroogen en d'r bedwelmend lijfs-aroma. En alles verdrong ze uit z'n gedachten: de kloppende gloeibloedgolven, die duizeling-wekkend kolkten naar z'n kop, verwoestten z'n teer bewust-zijn. 't Was de straf, de martelstraf, hèlle-straf: voor z'n monsterachtige liefde. Hij kon er niet aan ontkomen, 't keerde altijd te-rug, steeds wreeder schijnend na elke korte verademing. O! jammer, jammer, jàmmer. Zooveel schatten plots gewonnen: Z'n Lene, de mooie oud-stad, z'n eigen gemoed - even plots gestuit in hun groei, verloren zonder genade... En terwijl-ie traag voortschoof over de gladde trottoirs, en het stadsleven uitgelaten rumoerde rondomme z'n peinzend hoofd, vroeg-ie zich wee-moedig af: ‘Waarom, waarom? waarom juist nu’?... Langzaam maar gestadig steeg toen in 'm 't geheimzinnige vonnis: ‘Het zelfde ramp-volle lot dat je eeuwig zal voortjagen vàn de waarheid - heeft je die waarheid doen kennen’... En hij wist 't in klinkende woorden: Hij had zich zelf leeren kennen, doordat 't ongeluk 'm had geslagen, en hij zou de waarheid nooit hebben gevonden, als ie niet was - 'n ploert... Ja, hij was 'n ploert, 'n ploert, 'n plòert! En juist daardòòr genoot-ie bij momenten zooveel schoons. Zoolang-ie was gebleven éérlijk; had-ie geleefd in half-door-voelde frazes. En nu hij in z'n verstand overspel had gepleegd - nu kreeg-ie z'n gemoed weer, als 'n zachte, ongerepte schat??... Die gedachte duizelde hem; 't was 'm als reed door z'n weeke hersen-massa, strijkelings langs z'n smartend voorhoofd: 'n woeste hord' van dreunende ruiteren altijd maar in 't rond, in 't rònd door z'n kop, met zwaar gerammel van sidderende zwaarden en schitterende beugels en gestamp van metalen hoeven. - Hij was radeloos, ra-de-loos!! Toen werd-ie ruw gewekt door schetterende muziek, en verschrikt opzijkijkend, zag ie naderen 'n troep meezevangers. Ze liepen gearmd in rijen van vier; droegen gloed-nieuwe veekoopers-hemden van donker-blauwe glans-stof, en scheef-gestooten op hun kopken: zeer hooge boere-petten, tot plooiïg-ingedeukte cylinders geslagen. Om d'r halzen de helderroode neusdoeken, die tusschen de schouders tot even-bollige driehoeken uitvielen. Dikke koeiemeppersstokken droegen ze als ofciers-sabels tegen schouderpunt, en ze zwaaiden er mee op maat van hun pas. Voorop danste ruggelings de nar in rood- en geel-geruit harlekeins-pak; op 't hoofd de zotskap, die in drie willig meebibberende punten uit-liep, rinkelend van fijne belletjes - aan 'n stok over-schouder geslagen: 'n kooi met vogel: 't zinnebeeld van de vereeniging. Hij hup-
[pagina 118]
pelde licht op z'n zachte snavelschoenen, waarvan de punten open-neer flapten, - en luidloos krabbelde telkens te-rug, oolijkjes op doorgezakte knieën, als bijna de troep 'm had ingehaald. En bruut-uitgelaten schetterde 't koper 'n schallenden marsch, door rhytmisch trom-roffelen opwekkend doorgolfd. De glad-geschoren, vuurrood-gezwollen zuiperskoppen van de ‘meezevangers’ lachten gul onder d'r zwarte boere-petten en, met hun dreunenden pas, ze lùstig de muziek skandeerden. Links naast den stoet: de hoofdman, die met z'n stok sloeg breed de maat. David kende 'm, 't was ‘Frâänske’... Toen brulde in 'm een kokende woede: Was 't niet verschrikkelijk om aan te zien? Die stomme vent, die nooit iets begrepen had van huwelijks-trouw, die leefde vrij-uit voor z'n plezier, voor z'n domme lol: z'n ‘doive’, z'ne pint en z'n ‘meezevangers-maatschappij’, benijdens-waardig vroolijk, zich bekommerend om niets - en daarnaast hij-zelf, die zich altijd had afgebeuld voor z'n organisaatsie, Lene was trouw gebleven, ondanks alle martelingen die z'm had aangedaan,... en zich nu suf tobde, omdat liefde voor die frissche meid in 'm was gegroeid, tegen z'n wil, ondanks z'n wanhopig verzet! Weer kwam in 'm op de herinnering aan die benauwde nacht toen-ie z'n vader voor 't laatst had gezien en smalend klonk 'm in de ooren: ‘Dom zijn, dòm zijn, alle geleerdheid geeft je geen drol, wees dom, en - vroolijk. Geniet, geniet! er bestaat niks anders als genot. Iedere poging om beter te worden wreekt zich in verdrietig bewustzijn, - dat je niets vooruitbrengt... Geniet! Juichende wellust, heete muziek en tintelende bloede-wijn... Daarbuiten ligt niets als jammer en ongeluk... Wees stom, wees idioot! wees dom en vroolijk... De troep hield stil op 'n hoek bij 'n kroeg. De muziek zweeg, en de ‘meezevangers’ haakten de armen ineen tot 'n wijden kring rondom den nar. Frâänske hief z'n stok, muzikanten zetten aan lippen hun kopere' instrumenten... Een, tweeë, drij! Breed schalde over 't plein: D'r was 'n tijd dat wij als slaven... Den rug gekromd, het hart gekneld Ons zonder morren overgàven Aan der ba-azen ruw geweld... op de wijze van de Internationale.- Twee-maal had David dit lied gehoord in Antwerpen: D' eerste keer in de bom-volle zaal, dol-geestdriftige vergadering, waar hij had gesproken. Naast 'm Roméo, de organisatie-reus, met z'n woesten zuidelijken kop en z'n stiere-nek - en vòòr 'm, die honderden woelende mannen en vrouwen; bleek van vervoering:
[pagina 119]
zwarte oogen hel-schitterend gericht op hèm, voeten stampend rumoerig op hollen vloer de maat; breede lippen glimlachend in massa-wellust... En de tweede keer: toen met walmend rosse flambeeuwen en feest-lichte transperanten, roode vlag voorop, het juichende heer der socialisten zich wakker wierp in de steunende krottenbuurt, brengend bevrijdingsvreugd in 't walchelijke duister der morsige straatjes... En nu? Nu was die fiere, hoop-gevende, zon-blije strijdzang geworden: koddig dronkemans-lied, en z'n plechtige galm zweepte nu leutige Meezenvangers tot woesten dans, rondom, al om - 'n bonten nar met rinkelenden zotskap... in de stank-schaduw van 'n kroegje... Dat was 't uiterste! Fel-jaloersch op die onbekommerde genieters voelde hij zich worden: Zij waren de levensrijken, die zwelgden in weelde, en hij de arme bedelaar, die hun hunne schatten benijdde. Waarom was iedere levensvreugd hem ontzegd? Niets als wat boeken bleef 'm over, en - die veràfschuwde hij nu. Nee, nee, hij wilde niet langer gespeend worden en tot onthouding gedwongen. Wat gaf 't 'm of hij zich bekreunde om allerlei idealistische vooroordeelen? Wat stond 'm nog in de weg? Wat bond 'm nog aan z'n vroeger leven? Wie moest-ie nog ontzien? Socialisme? Hij kreeg d'r plotseling maling aan. Hij zag d'r niets van, hier. Dat ‘Frâänske’ met z'n vrouw in de stoet was meegeloopen, dat was voor de muziek, voor 't vroolijke deuntje. ‘De Partij’ - was 'm 'n vermaakvereeniging, niets anders. Wat gaf 't nou eigenlijk, of hij hier alleen rechtop bleef staan? Niemand, niemand had d'r eenig nut van. Waarom zich dan nog langer opofferen?... Z'n vrouw? Was zij niet begonnen, zich van 'm los te maken, te weigeren d'r huwelijksplicht te vervullen? Had z'm niet gesloopt, door 'm tot onthouding te dwingen? Nee, waarachtig! niet alleen breed-massale wellustvrouwen slurpen mannen op en zuigen ze uit. Ook tengere smalle vrouwtjes kunnen 'n man vernietigen. Nee! 't moest nou mar gedaan zijn. Hij wilde genot, genot, genòt!! Had hij er minder recht op als die vroolijke kwanten die rondom hun nar dansten en sprongen? Had-ie nog niet genoeg geleden? Moest d'r nu niet eens lach lichten, waar tot nogtoe altijd treurigheid had geneveld? - 'n Biefstek, Madam. - Astenbleef Menier. Blaif-de ook lozjéére? - 'k Weet zoo niet Madam. - Ghe moet oe haaste zulle, ghe wet zoo, in den zeumer, 'k 'eb zjuust nog ien kamerke vrai... 'ne freng per nacht als 't veur
[pagina 120]
ien îs, twie freng veur twie, 'n 'eel proper kamerke, zulle Meneer, ghe wet: in de groote 'ôtels betolde nà 'ne freng of tien. Het viel David in, dat dit misschien wel 'n goed middel kon zijn om aan de meid te ontkomen. In dit kleine logement achter de Kathedraal zou niemand 'm zoeken. Als hij thuis sliep, moest-ie Marie iederen dag zien, want ze zou komen, had Lena afgesproken, om 't bed op te maken en koffie te zetten. Hij huurde 't kamerken voor twee weken. En toen-ie 't zoetbloedige vleesch had opgeslokt, was ie trotsch op zich zelf: Nu had-ie toch kracht getoond en goeie wil om 't gevaar te ontloopen, redeneerde hij. Als-ie Marie nù ontmoette, ja, dan was 't zijn schuld niet. Dan moest maar komen wat wilde... Achter den toog: de bazin, 'n vloeiend gebouwde vrouw, met gitzwart haar: Italiaansch type. Ze tapte juist 'n pint bier voor 'm, en toen ze 'm dat bracht zei ze: ‘Om elf ure sloite we, zulle meneer. We ghon vruugh sloape. Als ghe loater komt moet ghe moar belle, verstoadet? Aan de muren hingen Engelsche theater-affiches, in scherp-afstekende kleuren gedrukt: 'n Messegevecht tusschen twee Indianen; 'n bruiloft van Cow-boys, waar al de gasten dansten in grooten kring en revolvers afschoten onder 't springen. Chineezen, Negers, Indianen zagen kalm toe en David hoorde: pif-paf - pif-paf de schoten ontploffen. Dat moest 'n vroolijke boel zijn! - Dà zain schoon' beeldekes, eh Meneer? - Ja vaneigge. - Diejen 'ebbe wà ghekriege van een van ons kalânte, 'nen DàtsGa naar voetnoot1) - 'nen Dàts? 't Binne toch Engelsche beeldekes, eh? - Awel joa. 't Ies 'nen steward van den ‘Red Stâr Line’ zeedet; nen raiken typ', zulle. Diejen wint wel dârtieng 'ongderd en féftig freng, als 'm zooë maand of drij op voyage ies, zulle Meneer; en als 'm zooë 'ne week op d'n wal îs, awel dan doet 'm dà zjuust op... - Daar hebt u 'n goeie an. - O, la-la! Maar ghe mot nie-denke alsdat 'm alles 'ier lòt, zulle! Gh'laik of ghe wet, zooë 'ne zieman als 'm op d'n wal ies, ghoat gheire ennigte moale bij 'n waif, zulle, ghewoenlaik ies 'm ghienen naecht op z'n bed, d'n dieje. Moar drînke dat 'm kost! Oi-oi-oi!... 't Ies wried... Stil voor zich glimlachend overdacht David, dat die geschiedenis van zoo'n zeeman 'm kort geleden machtig in beslag zou hebben genomen. Hij zou gezegd hebben: ‘Dat stammineetje is 'n vruchtbaar feld foor studie’. En later zou ie verwonderde Lene verteld hebben: van 't verschrikkelijk lot van 't golven-prooltariaat, dat
[pagina 121]
schatte geld ferdient en 't met hande fol wech-smê-êt aan ònteuchtige vrouwen. Laatst heb 'k d'r een ontmoet, 'n hofmeester bij de Red Stâr, - je weet 'n pracht van 'n lijn, een van de grootste stoomvaartlijne, - en die ferdiende veertienhonderd frank in de maand, en dat smeet-ie allemaal wech op éen dag... Maar nu kon 't heele verhaal 'm niks bomme, en om van de vrouw af te zijn zei-die: - Ja 't is vreed zulle.’ En stond op. - 'eegh 't à goe ghesmokt, Menier? - O! Man-je-fiek. Bonjour Medam. Dien namiddag kwam-ie Hanna tegen. Met groote passen en gejaagd-rollende oogen, repte ze zich door 't Park. Maar zoodra ze 'm gewaar werd, ontspande zich d'r gelaat kalm-vriendelijk en d'r oogen weer-tintten 't hemelblauw, - Wat zie jij d'r ineens vriendelijk uit. - Zain 'kîk dan niet altijd vringdelaik? - Bijlange niet! 'n Minuutje eerder had je 'n smoel of je-n-'n vat azijn had leeggedronken. David begreep niet waar toen plotseling d'r schrik-wekkend hysterie-gilletje vandaan kwam: - Hi-hi-hi-hi-hiii! - Jij schijnt niet erreg in je humeur te zijn. - Nee, zjuust niet! - Ik ook niet, màske. Ik wou dat de heele stad in de luch' vloog. - Zjuust laik 'kîk! Ze waren beiden in dezelfde stemming. - Waar is Levie? Hanna zweeg. - Zeg màske, ik wou wel van hier wech’. Hij schaamde zich niet voor haar. - Dan moe-de moar ghoe zien dà ghe ghoat! - De boel begint me hier de keel uit te hange. Weet je wat ik wel wou? Na' Parê-ês wou 'k wel gaan. Plots leefde Hanna op: - Als ghij naar Parijs ghoat, dan ghoan 'kik mee. - Zoo, zoo, zeer fereerd. En Levie dan? - Dat moet 'm zelf maar wêten. Als 'm 'iel waisGa naar voetnoot1) îs, zal 'k 'm 'n schoon boek zengde. - Bin je dan kwaad op 'm? - Bijlange niet! Levie îs 'n 'iel ghoei, reine jonge, en 'k admireer 'm om z'ne reinheid..; hi-hi-hiii. - En daar houdt Hanna niet fan, hè meid? Ja, ik snap je wel! Davidje Peereboom begrijpt zulleke zaakies heel goed; in de peuntjes zulle!
[pagina 122]
- Awel lulGa naar voetnoot1) niet! Wanneer trek-de noar Parais? - En laat je die jonge dan zoo maar in de steek? - Wanneer trek-de noar Parais? - Och dat was maar 'n lolletje fan me. Je snapt toch wel dat 'k zoo maar niet één- twee- drie kan opbreke. - Awel! zègh dat dan. Dus ghe houdt me veur d'n zot! Ghe zait toch 'nen lelliken keirel. - He-je de pest in, hè? dat je je zoo blòòt hebt gegeve! Denk je nou echt, dat 'k jou zou wille mee hebben, gesteld dàt 'k ging? - Zooduus, ghe goat niet? - Natuurlijk niet. - Awel, laat dees dan tot 't verlede behoore’. En ze bood 'm d'r linkerhand, rug naar boven. David schrok! Marie had 'm òok d'r linkerhand gegeven... Stak daar wat achter? - Krijg 'k 't mooie handje niet? - D'n slinke is zoo ghoe als d'n rechte, eh? Maar als ghe 't wîlt... 'ierzie, sloag toe! Dus, dees behoort tot 't verlede, eh? Ze wilde dus van 'm, dat ie van d'r gemeene plannetjes niets aan Levie overbracht. Hij voelde zich plots 'n drama-held, 'n pèrenoble en in 'n opwelling van krachtige eerlijkheid, die 'm plezierig aandeed, nu hij zich zoo ploertig voelde, trachtte-ie d'r edelaardig-doordringend aan te zien, zeggend kalm-nadrukkelijk: - 'k Hòòp 't Hanna... ik hoop 't voor jòu... En hij voelde dat ie wèl deed, verkwikt. Wat lacht 'm valsch, vond Hanna. Ze wandelden 'n poosje voort, naast elkander. David moest de prachtige edelvrouw telkens even aanzien. Zoo statig viel d'r kleed d'r om de slanke vormen, en d'r gelaat - zoo hemelsch-rein... Nu ze voortschreed plechtig, en d'r zacht-blauwe Madonna-oogen spraken van peinzende ziel, vroeg, vròeg ze om vertrouwen... En hij kost z'n geheim niet binnenhou'en, zòò smeekte 'm d'r reine maagde-blik... - Zeg, Hanna. Weet je waarom 'k je dat daar strak eigelijk gezegd heb? Fan dat na' Parijs gaan? - Neeë. - Kan 'k je wat toe-vertrouwen? - Als ghe me nà nogh niet ghoe' ghenoeg kent... En plots met die voor 't oog mooie, maar toch vér-vreemde, Vlaamsche zich voelend zeer gemeenzaam: - Hoor 's. Ik mot je 's om raad vragen’... zei David. Misschien verlicht 't me, dacht-ie, als 'k 't aan 'n ander vertel.
[pagina 123]
Ik kan 't niet langer voor me hou'en, 't is zoo kwellend. Heeleventjes hoopte-ie echter, dat Hanna z'n liefde voor Marie mooi zou vinden, en d'r oordeel - schatte hij nu onbegrijpelijk hoog... Oi, oi, oi, schamperde Hanna in d'r gedachte: Jode kunnen soms toch 'iel viezeGa naar voetnoot1) kereltjes zijn. - Eh wel! Ik leuster. - Hoor goed, Hanna. Me frouw, die is naar Amsterdam mit de kindere... - 'k Weet 't. Ze mag wel 's wat 'ebbe,... 't ies toch zoo'n lief, serieus vrouwke, eh? - Ja. Goed, goed. Hoor nou verder. Je weet d'r is in de laatste tijd kwestie tusschen ons geweest over 't sexueel verkeer... - Hoe zou ik dat niet wete, als de heele stad 't weet? David voelde z'n wangen valsch gloeien van schaamte. Ook dàt middel zou zich nu tegen 'm keeren. Als er ooit iets gebeurde tusschen hem en Marie, dan zou een ieder weten, dat hij maanden te voren al ruzie had gezocht met z'n vrouw, om van d'r af te komen; die meid in huis had gehaald, en z'n Lena weggestuurd om ‘vrij-baan’ te hebben. Alles wat-ie had gedaan sinds-ie hier in Antwerpen was, zouden de menschen in verband brengen: 'n stelselmatig komplot zouden ze er in zien. Ze zouden 'm met de vinger nawijzen, ze zouden van 'm sjauwelen in de winkels en voor de toog in de staminées. En hij vreesde de babbelpraat van de menschen. Hij rilde voor de honden, die ie had willen afsturen op z'n vrouw. Toch wilde-ie Hanna niets schuldig blijven, zocht haastig 'n schamper wederwoord: - Hoe zou jij 't niet weten, als je d'r zelf toe hebt aangezet, hè?... Maar dat is tot daaraan-toe. Je begrijpt, dat het mijn erreg feel ferdriet gedaan. Ik kan je ferzekere, ik heb daaronder geleje, ik heb daaronder gemarteld... zoo verschrikkelijk als niemand! - Dat begrijp 'k - En versta-je dat 'n man in de krach' fan z'n jare, zooals ik, dan wel 's... ja... z'n ooge opslaat na' iemand anders? En als je nou 'n frissche meid dicht bij je het, enne... ja, zou 't dan niet best mogelijk zijn, dat je daar dan... ja, 'n mensch is toch mar 'n mensch... nou, dat je daar dan 's ferkikkerd op werd?... De schrik sloeg David kil om 't hart. - Is 't al gebeurd? - Dat zèg 'k niet. Maar àls 't nou 's gebeurde, je begrijpt toch dat dat kàn! - Ja dat begrijp 'k. - Dus: àls 't nou 's foorfiel. Wat dan? - Zie-de à fràu dan nie-meer gheire? 't Ies toch zoo'n ghoe frauwke...
[pagina 124]
- 'k Weet 't, 'k weet 't... duizend kwaliteite het ze bowe ieder ander... maar net dat eene... je-weet-wel... dat het ze niet... en 'n mànsch fan mê-ên temperamànt, die kàn daar niet buete... - 'edde dan nikske ghemeen met... met Lena? - Dat ìs 't juist. Nou begin 'k d'r percies zoo te appresjeere... - Awel, àls dat andere dan gebeurde... - Ja? - Dan moest ge, foor goed te zain, met Lena gheestelaik foort leven, en met diejen ândere lichamelaik... - Denk je dat? - Wat wìl-de? Lena wil niet alsdà ghe de fràu in heur blijft zien. Dan ies 't toch 'iel lòzjiek alsdà ghe mì 'n ânder als frà leeft, en mì 'eur als kameroad? Levie zegt al-tijd alsdà 'm in mai de frà wel zeet, al lêft 'm nie... ge verstoat?... al lêft 'm nie mì-mai. Maar 'k zain 'k kik 'eelegansch niet t' akkòòrd... 'k zain viel radikoaler in dees zoakens... Graag nam David aan, wat ze 'm raadde. Welja! Lene had 'm niet lichamelijk lief en kon toch als redelijk mensch niet van 'm verlangen, dat-ie geen behoefte meer had: Als iemand honger heeft, dan éet-ie. Eet-ie niet, dan gaat-ie 't hoekkie om. Geen liefde op de heele wije weireld, die d'r iets aan kan ferandere. Als-ie nu 's z'n behoefte bevredigde, bij 'n andere vrouw - omdat d'r nu eenmaal 'n vrouw voor noodig is - dan kon-ie haar toch nog in ieder ander opzicht lief hebben? Hij had 't gevonden, hij had 't gevonden! Twee dingen, die 'm schenen onvereenigbaar, kon-ie nu vereenigen. Z'n achting voor Lena, daar kon-ie zich heelemaal belangloos aan overgeven; hij kon 'n goeie vrind voor d'r zijn, 'n liefhebbend vader voor de twee jochies. En in d'r nabijheid zou-ie zich niet meer voelen als 'n bronstig dier, dat maar éen behoefte heeft: Paring. En ook zou niet voor 'm verloren zijn z'n gloeiende liefde voor de meid Marie. 't Stond vast: iets anders als lichaamsliefde zou ie niet bij haar vinden, en ook: ze verlangde niets anders van 'm. En was lichaamsliefde op zich zelf ook niet schoon en edel? Was daar ook niet in: 't element van opoffering, overgave, in elkaar opgaan? Voor haar bestond niets anders. Ze zou tevreden zijn. En hij-zelf zou weer hoofd krijgen voor studie, z'n lijfs-rust zou ook z'n gemoed kalmer maken en hij zou weer de ouwe worden: 'n frissche, levenslustige jonge kerel, die moed had om de zaken aan te pakken. Zoo, zoo zwak en terneergeslagen als-ie nu was, hadden z'n twee kinderen toch òok niks an 'm. D'r was natuurlijk aan de heele zaak wel iets afstootends, waar je je overheen moest zetten, maar andere oplossing wàs niet mogelijk. Er stak toch
[pagina 125]
eigenlijk niks ìn; integendeel hij getroostte zich 'n opoffering voor z'n twee kinderen. Hij getroostte zich moeite, deed iets dat zoo op 't eerste oog wel slecht leek - voor hun. Lena hoefde 't niet te weten, ze zou 't toch niet begrijpen. Hìj zou de last dragen, òngedeeld. Hij zou 'n doortastend goed vader worden voor z'n kleine Kareltje en voor Manuel, ‘zijn jonge’. 't Kwaad, 't overgeërfde temperament, had-ie nu eenmaal; 't hielp 'm niks of-ie er al om treurde; hij moest trachten zich er van te ontdoen, zoo goed en zoo kwaad als 't ging. De weg lag open. En wàt 'n weg. Toegeven aan 'n hevige begeerte, die 'm wanhopig had gekweld toen-ie trachtte ze te onderdrukken, die 'm over 't hoofd was gegroeid bijna. Maar nu zou-ie ze overmeesteren... in weenend genot; en opnieuw treden in 't leven als 'n fier-kalm heerscher... Wel flink, zoo 's onbevooroordeeld over ernstige dingen na te denken! ...... Lena aan David. Waarde man, Dezen dient om u te melden dat we hier in goede gezondheid zijn garriveerd, en hopen dat 't bij u niet minder is. U moet maar probeeren u te schikken David. De reis heeft ons veel goed gedaan Kareltje heeft de heele weg geslapen en Manuel zijn mond het niet stilgestaan. Wij logeeren hier uitstekend bij Sam, en hebben een groote kamer voor mijn en de kinderen. Sam is blij met zijn proefschrift. Het is een heel boek. U moet mijn eens schrijven of u begrijpt waarom of Sam zoo friendelijk voor ons is. Hij weet niet wat hij moet doen om ons aangenaam te zijn en koopt telkens cadautjes voor de kinderen. Begrijpt u dat lieve man u moet u maar goed houden wij komen spoedig terug en dan wil ik u eens spreken over een plannetje dat ik heb opgefad. U was aan den trein zoo treurig. Misschien komt er noch eenen verrassing foor u, schrijf maar spoedig zoo noem ik mij u liefhebbende vrouw Lena. In 't benauwend heete zomerweer was de kermis gebouwd op de vele pleintjes in de duistere volksbuurten. De danszalen werden verlaten: jongens en meiden trokken traag waggelend naar de ‘foor’. Daar wandelden ze stil-blij door den witten licht-vloed, voelden hun passie onverzettelijk zwellen, en stegen in de helschitterende, zeurig-lawaaiende karoessels, de ‘toeë-meulens’, lieten zich, door gretig ingeademde muziek langzaam bedwelmd, vliegvlug draaien rond, gezeten in vaste, door niemand geziene omarmming, op golf-zacht stijgend' en-dalende gondels.
[pagina 126]
'n Avond was David zonder doel den Seefhoek in gewandeld, en dwalend dof-droomend door somber-gore straatjes, vond zich plots op de fel-smokende, vuil-rosgloedende, hel-wit-schitterende, schetter-lawaaiende foor verbijsterd; liet zich stuwen links en rechts opzij door woest-krioelende massa-stroomen. Maar de muziek pakte 'm, en de wals-melodie wekte 'm frisch op, in z'n bedwelming. Langzaam-aan werd 't 'm klaarder, en hoewel ie den ontzachlijk-zonnenden totaal-indruk van 't kermisplein niet kon verzwelgen, begon-ie in de dingen ieder afzonderlijk meer belang te stellen. De niet-ophoudende, schetterende muziek van vele draai-orgels, 't geblaf van woedende honden, trom-gebons en bel-gelui - dat alles voelde-ie stadig toenemen aan kracht, en 't helsche misbaar joeg dapper de beklemdheid z'n kop uit. Half-onwillig nog, loomde ie naar 'n somber groepje volk, met zwàre beenen. Rosse toortsgloed doorwolkt van zwarte smook-kolken, danste boven de onrustig gloed-kaatsende trònies waarin de oogen wit-glanzend speelden. Midden in den koortsig woelenden kring zat aan 'n smal-plat klavier 'n oud-achtig flets manneken, troebele lichtblauwe oogen blind òp-bibber-starend. Aan z'n zijden walmden de toortsen en vòòr de piano: 'n log-breed wijf, handen op ballonheupen, schilderde trotsch heen-end'-weer. Op d'r ros gloedend gelaat trokken langs mond-hoeken en, in bogen onder oogholten, diepe rimpels. D'r glans-zwart haar, egaal geplakt, zwol over 't opvulsel. De jonges en meiden om David heen klapten en zwânsden vroolijk op, lazen liedjes van grel-witte papieren. Grage handen kneedden soms week-heete borsten, brutale oogen loensten in vrouwehalzen. 'n Meid met paars-roze geblankette tronie, stijf-gekapt vuilblond haar, 'n stompe, zachtglanzende tol, beschaduwend 't dom-lage voorhoofd, waaronder d'r stil-ondiepe oogen ònbeschermd loerden, - pakte 'n jongen naast d'r bij z'n arm: - Awel Tsjorl, 'edde-ghà baigheval ghien vaif freng bai àu? Charl kneep d'r in d'r bil, stiekem lache-bekkend. - Amai Tsjorl, amai! Blaif van m'n lâf, zulle kerel! Awel, wor blâf-de mi-j-à faif freng? Sûkeleer! - 'k 'eb 'kiek ghienen knop op zak, zulle màske. - 't Ies beest... die komt nor d'n foor en 'eet verdomme ghienen nagel om z'ne ghat te krabbe... Vòddevengt!! En 'n ander gaf Charl 'n peut in z'n ribben. - Awel Tsjorl, zeet oe zakke nog mor 'ne keer na. Veur twee ballekesGa naar voetnoot1) ghoat ze ook mee... ze ies 'iel ghoeie-koop. - Mì-àu niet, zulle smeirlap’, spijtig-sleepte de beer. Somberlachte op de woelende massa. En zoo vereend was David met de volks-klit, dat ie overmoedig ginnegapte mee... En Charl gaf z'n makker den ribbe-stoot schaterend terug.
[pagina 127]
- Sték diejen in oe zak, maatsje! Wie z'ne ghat brâändt moet op de bleire zîtte, zulle Pier. Weer grommelde de massa-lach golf-echoënd op. - Stîlte! ging 'n stem. Pst, Pst! Medaem goat beghînne... Ssst! De breede vrouw voor de piano nam 'n pak bedrukte papiertjes over d'r arm: - Damen en 'eeren, 'n oeghenblîkske attense astenbleef, veur de nief Liefderomânce van Madam Ellegiers: ‘Den liefde îs verdwenen’ aan vaif centeemen, drij komplotte aan vaif çânteemen, attense veur de nief românce astenbleef... Onder den vingerdruk van 't blinde manneke: weifelend mummelde 't schrale klaviertje 'n paar zuchtende akkoorden, en opheffend 't hoofd brak de forsche vrouw met rauwe mannestem los: O! gij die mij - mì duren ééden, Bèloefde tròuw - ghij brekt main 'ârt... Och 'oort toch ààn - mmijn stîlle béde, Vèrzacht toch stìeds - mmijn bîttre smârt, Iek 'àd oe lìef - ghij wort main lêven Gaf oe main blood - àls liefdepând Ach kéér te-rûgh - ik sméék; vol bìeven... Gheef weer oe hârtt... en-rraik-mà-oe-'and... En de berossigde koppen slingerden van de langzaam gespeelde walsmuziek de maat. Meiden in d'r roomkleurige doekjes hielden de papiertjes met trillende handen gespannen, en jonges lazen over d'r schouder 't refein, dat door allen werd meegezongen; schelle vrouwe-kelen boven vochtige basgeluiden: Daar àl-les ies ghedaan - en voortàan Lie-iefdè verdwenen... Toch blijft nogh stêds oe lie-ve naam, Die-voor-mij-klonk... zoo oange-noam! Die kûs-se van weleer... zzân nniet meer... Veu-eur eeuwîgh hienen Daar ghà... mà... nu... zoe... wried... verre... stoot Ies main 'art dood... En omwasemd van deinende melodie-golven, keken de jonges en meiden elkaar beduusd in d' oogen: weeke borsten drongen zich, warm mee-gevend, tegen ellebogen; koppen deden elkaar de uit wangen kaatsende bloed-hette voelen; handen werden bevend-vast ineengedrukt. David, versmolten met de nu angststille massa, voelde de zoete klanken in zich dalen, door-ademde bewogen den liefdedorst, de vertederde vleeschbegeerte, die woelde door de voluptueuze wals-golven.
[pagina 128]
- Ghe zult me toch al-taid gheire blaive zeen, eh Riek? ging neven 'm 'n sleep-smachtende meide stem... De broeiïge zomeravond-hette viel benauwend om d'r bedwongen-hartstochtademing... Schel-scheurde de forsche stem van de zangster door de dwepend-warme stilte: - Damen en 'eeren, 'n minuutsje attense astenbleef veur ‘D'n klarinette’, nief klûchtlied fan M'dam Ellegiers, de deuchter van m'ne peire... Damen en 'eeren: Nief klûchtlied aan vaif çântieme, 'nen 'alven soe, zulle! Weer deed 't ouwe mannetje 't klavier 'n voorspel mummelen, dat David de sensatie gaf van 'n afgejakkerd cirkus-peird. De rosse gelaten waren met helle oogen geheven tot heel gretig luisteren, en de klucht in 't lieken scheen bekend, want vele monden trokken reeds in wachtenden glimlach. - Ghe moet dà ghoedd verstoan, zulle Jeànneke’, vertelde 'n jonge z'n vrijster. ‘Ghe moet verstoan wat ze zegghe wîlt, mit 'euren klarinet. De meid fluisterde 'm iets in, en hij schaterde kop-knikkend: - 't Ies zjuust datte, ha-ha-ha-ha-ha, ghe 'ebt bij-geleerd, zulle màske. Lùistert: Luchtig-schel brak 't zang-wijf los: Iek bèn zeer ghoedd bekènt, al veùr m'n instremèngt Iek kan ghevoeliegh spe-le... en ieder ies kontengt Bai ghroot zooals bà klein'... 'k 'oud (h) ook nogh van 't fain Zà rûpe ‘'t ies de main'’ als-'kîk-an-'t-spele-zain, En schaterend om geile toespelingen, met gretig in vleesch nijpende vingers, joeg 't woeste koor schallend 't rappe refrein omhoog: Oép maine klarinet, Speel 'k toch zoo net Bai al de frau'e... En jong en oud voorwaar, 'k Zegh 't oe ook maar 'k Speel 't bai alle klaar... Er steeg 'n schelle schater uit de massa, toen Tsjorl, duimen in d' oksels, z'n handen uitspreidde, voorhoofd rimpelde, 'n scheef smoel trok en langs z'n neus wech-zei: - Dà 's na zjuust 'laik 'kikke...
[pagina 129]
De paars-geblankette, die voor-naast d'r ooren nijdige haarvinnetjes had gebogen, wilde juist antwoorden, maar bleef met open mond, want de zangster barstte weer los: Ik liep onlangs door stroat, zooals 't soms wel ghoat. Toen mij dar oek passeerde, 'ne jûfrà, 't werd al loat. Zai sprak mà friend'laik oan, enne liet mà gauw ferstoan Iet, 't was mà oanghenoam, of-'k-mí-heur-mee-wau-ghoa-oan... Oép maine klarinet... ... - Damen en 'eeren, attense veur 't dârde komplot: Ien oardiegh ongheval, dâ 'kik ont'ouwe zal. 'K gingk iens noar d'n boiten, 'k dacht: 't is 'ier den mal. Drij máskes ongderien, die toens 'kik doar verschien Wel trokken doar metien... mmain-klarinet-van... een... - Amai m'n ârme’! ging 't uit de massa... Ach! 't spele was ghedon... 'adt ghe main zien staan 'k Stond b'na te wie-iene. 'k 'eb... dan zeer rap en net Maine klarinet In d'n bergh gezet...Ga naar voetnoot1) De schaterlach uit de menigte was als 'n branding, stak dof op, en zakte plots. En de paarse, buik vooruit, handen op de heupen: - Dá 's nà zjuûst 'laik ghá, Tsjorl! - Amai m'n voote, dá zûlde-ghá weite... Oi - oi - oi! Loat oe kaart 'ne keer zieng, allemansfràu. - Au klarinetsje îs oek fan ien, zulle Tsjorltsje... - Amai m'n ârme, da zûlde ghà zegghe, trot-machienGa naar voetnoot2). Da 's zjuust van koleire dà ghe main klarinetje niet 'eet meughe 'ebbe, over 'n kwartiereke, veur twee ballekes. 't Is darmée dà ghe zoo zit te gheeloeghe!Ga naar voetnoot3) Verachtelijk slepend kwam 't weerwoord: - Dát zee-de van 'ier. 'k Kak d'r van euver m'ne tongGa naar voetnoot4) - 'k Zal oe sebiet 's wat in oe nek sloaghe, zulle maske. - Allé Tsjorl! Schiet oe frak oitGa naar voetnoot5), werd er geroepen. Waarop Charl kalm repliceerde:
[pagina 130]
- Awel, dat zai eerst 'euren broek oitschiet. En 'n piot, vanonder z'n dom-rond klakske zonder klep, lachte: - Z'eet d'r ghienen an; dârfde 'ne wedding zette, dat ze d'r ghienen an 'eet? Weer golfde uit den troep grommellach òp. En de zangster, die vond dat de aandacht te veel werd afgeleid: - Allé damen en 'eeren, verkoept nà ghienen truut astenbleef! Seffens komt d'n gârde... Allé damen en 'eeren, ‘D'n klarinette’ 'n nief klûchtlied aan vaif çanteemen, 'nen 'alven soe. Vaif komplotte aan twie cengs en 'alf... David wilde de vertooning niet voor de tweede maal bijwonen, en slenterde wech, door de in somber-duizelende grilligheid door-een-wentelende kermisgangers. Er was van al z'n ijle overpeinzingen maar een gedachte overgebleven: ‘'t Mag, 't màg met Marie’. En de vloeiende wals-muziek, die hij zooëven had gedronken, hield 'm in zoet-tedere bedwelming. Weemoedig liefde-smachten lag er in 't lied en blij-lachend maat-schuddelend met z'n glinster-oogkop, neuriede hij langzaam-genietend: O, ghij die mij met dure eeden Beloofde trouw, ghij breekt mijn hart... Hij wist niet recht wat 'm was. Zoo moest 'n jonge voelen, die voor 't eerst gaat overdenken wat 'n meisje is, - 'n huppel-meisje met lange haar-tressen en heldere oogen en frissche perzikwangetjes... waar je verliefd op wordt uit de verte, als ze uit d'r school komt, en in wie je 'n overvloed van kwijnende vreugde vermoedt, al sprak je d'r nooit... En nu had ie 'n stille hoop, dat ‘zij’, Marie met d'r zoete lentegeuren, zou zwerven tusschen 't woelende volk, en 't scheen 'm dat-ie d'r aanwezigheid geheimzinnig tastte... Maar als-ie in de verte 'n hel-blonden meide-kop zag, verschoot-ie - want: Wat moest-ie d'r zeggen? Hij huiverde voor 't eerste oogenblik, en vaagjes nog, wist-ie: Je gaat iets doen, dat nauwkeurig moet worden overlegd... groote verantwoordelijkheid,... schijn tégen je. Maar in z'n kop werd 't zoo doezelig: 't scheen 'm weer dat-ie wolken van zwarten smook in z'n hersenpan voelde krullen; en de hoofdtoon in 'm werd: ‘Laat komen, laat komen, geef je over’... met zacht-zwellend verlangen tot ondergrond. - KijàaiGa naar voetnoot1) Davedje, jij 'ier? Kom je ook 's kijke op 't kerremes’? 't Was Montanjees. - Waar is je lief? vroeg David.
[pagina 131]
- Ze is d'r fan door. Of 'k 'r blij mee bin? Addesjim of 'k d'r blijd mee bin! Wat ee-je an zoo'n meid? Als zij niet was weggegaan, dan 'ad ik 't gedaan! Ze maakt iemand kapòt! As 'k op Zaterdag mit m'n negentig frankies na' huis ga, dan 'eb 'k op Maandag geen soe meer over, zòòfeel 'et die dametje me gekost. - Och dat geslach' hier, die mensche! Dat is 'n stom-dogmatisch troeppie. D'r is niks mee te beginne; 'k heb de moed allang ferlore, om hier nog iets tot stand te brenge. Ik heb hier feel ferdriet, Montanjees, feel ferdriet. Mijn frouw is 'n goeie, brave, beste frouw, maar geslachtelijk zijn we àntipode. Lichamelijk is ze niets waard, geen centieme. Ik hou dat niet langer uit. Ik weet niet wat mijn regeert, maar je wordt hier mit de dag heeter; ik bin fan 'n vurig tamperamànt, ik werk hard op de winkel, neurasthenisch-hard werk 'k op de winkel, ik heb 'n begin fan ruggemargstering in de derde graad, enkeld en alleen fan de onthouïng; mijn heupe doen me zeer... nee! d'r moed 'n end an komme, ik hou 't niet langer uit. - Maar wat wil je dàn? werwloekt patjore! Je kan 'ier wel 'n meid krijge mit 'n lichaam, die je uitput; maar ik wàlg 'r van. D'r zit geen kop op! wat je tege ze zegt gaad in 'n vat zonder bodem! Ze wete niks, geen syllaber. Maar in bed! binne ze as kole vùùr zoo heet. Kijaai! Ze bliandeere je van ondere en van bowe, zooals wij zeggen. As ze onder je legge, dan make ze je àf! ze putte je uit! dat is alles wat ze kenne. Die lebbere an je tus je d'r van walgt! Je kan ze niet genoeg geve! Het viel David niet op, dat de ontmoedigde Pottechies naar adem hijgde, en dat z'n koolzwarte haren, 'n paar weken geleden nog weerbarstig-kroezend, sluik en glansloos 'm hingen over 't witte voorhoofd. - Afijn jij kan 't wete, hè? Jij bind 'n man van onderfinding. - David, laat je fan mij gewààrschouwd zijn! Wij zijn geen mensche voor hier! D'r zit hier vergìft in de lucht. - Och, laat je niet mesjoghe make; Hidalgoos die kenne geen bloed zien. Denk jij nou, ferschwarster nar, dat die sosjaal-ekonomisch-sosjoologisch-klimatorische infloede, die éeuwe lang hebbe ingewerkt op dat follek, dat die ons in 'n paar jàar kenne inpalleme! Jij het 'n swakke konstitutie, dat is alles; maar ik: heet-sensueel-zinnelijk van tamperamànt! Wat de Pottechies 'm had gezegd, leefde in z'n hoofd voort: als vloeibaar vuur. 't Zette 'm aan, prikkelde 'm. Hevig verlangen naar die meiden ‘die je nooit genoeg kan geven’ werd over 'm machtig. Maar Montanjees gaf nog niet gewonnen: - Ik van 'n zwakke konstitutie? Zal 'k je 's wat zegge? Toen 'k jarén geleje hier bin gekomme, was 'k atleet, ik heb 'n màn kenne optille mit één hand. 't Is niet om te poche hoor, maar
[pagina 132]
'k was nóg geen maand hier of 'k kreeg de eerste prijs, voor gewìchte heffe. En kijk nou 's... Hij hield David z'n nietig-bleek kindere-polsje voor, waarop teer zich teekenden licht-blauwe aârtjes. De hand beefde, als die van 'n ouwe bes. En in diep medelijen met zich zelf zuchtte Montanjees: - Twee jaar gelede was dat as stààl. Geen màn kon 'm omspannen. David schrok, en heel-eventjes kwam in 'm: zieners-voelen van 't Groot-gruwelijke, dat hier spookte door de atmosfeer. Maar hij spotte 't wech: Hij oordeelde niet meer. Kermis-roes zwalpte door z'n brein, woest verlangen was onherroepelijk in 'm gewassen, gaf 'm overmàchtig kracht-bewustzijn. - Och, jullie Hidalgoos, jullie overdrijve alles. Jullie make fan 'n luis 'n olifant. Gistere laz 'k in de krant dat ze 'n Hollander hebbe opgehaald, in de vaart bij Berchem. Ik dacht: kijai, dat is Montanjees... Och klàts mijn niet mit jullie eeuwige melankolische zwaarmoedigheid. Leef, daarvoor bin je hier in Antwerrepe...’ - As jij niet 'oore wil Davidje, dan mot jij mar foele, 'oor! En az ik d'r uit wil, dan zal je me niet in de vaart bij Berchem vinden, ee-je ferstaan? Dan 'eb ik 'ier 'n beter instrumentje, foel mar. Dat is geen klarinet, 'oor... Hij pakte Davids hand, en deed 'm z'n broekzak betasten. ... 'n Pracht van 'n revolvertje! Eén schrot en je bint d'r geweest! - Aarts-domme kinderachtige idioot! Maak de kindere bang met dat stuk speelgoed. Hidalgoos, die hebbe allemaal 'n groote mond, maar op stuk fan zaak kenne ze geen bloed zien. Bah! De pàst heb 'k an de Pottechieze. 't Kermisrumoer klonk heel-ver achter hun. Ze wandelden den Boulevard op. Toen - uit 't duister-holle van 'n zijstraat maakte zich rustig los 'n hooge mannengestalte, snel schoot toe op Montanjees: - Zai-de daar aindelaik, smeirige keiskop! Waag 't nogh 'ne kier ons Anzjelieke zoo 'nen brief te schraiven, en 'k zal oe à smeirige kop instampe, 'edde 't verstoan, kèrel! Smeirlap! Voddevengt! David tegen boom versteend-kil. Dof mepte morsige knookknuist Montanjees op borst... kletste platte hand op bebloede wangen... Mannengestalte haastig wech; over 'm holle-duister gespreid stroef-zwart... Tegen grauwen wand van Entrepôt zat neergehurkte vrouw nijdig te pisse.
[pagina 133]
Handen bevend, onzeker stond onder 'n lantaren zijn gezicht te wasschen: - B... b... blòei 'k nog, David? - Kommier, hou je kop èwe stil. Hier bij jij neus zit nog wat. Zoo, nou is 't wech. God, God wat 'n beestetuich. En geen poelietsie te zien. Schande is 't, 'n publiek schandaal! Hé-je erregens pijn? Ga mee, we motte na' 't bureau! - Och, maak geen drukte. 'n Bloedneussie en verder niks. Nou merk je 's dat 'n Pottechies geen bloed kan zien. Doe nou niet zoo Pottechiezerig David. 't Is niks. 't Is de eerste keer niet dat me zoo iets overkomt. Ik bin d'r an gewend. - Maar we laten 't d'r niet bij. We gaan na' de polietsie. - Och de policie, die bemóeit zich daar nie-mee. 't Is me ferdiende loo-oon. Had 'k maar niet mit die werwloekte goià motte loope. Kijaai Davidje, voor d'r gewochte 'eb ik! 'eele Romàns 'eb 'k ier beleefd. Alexander Dumas is d'r nìks bij. 'n Jaar gelede 'eb 'k diezelfde vent gelègd, in 't Parrek. Nou 'et hij d'r gekrege. Mazààl en barachàGa naar voetnoot1) d'r mee. - Hè-je niks geen pijn? - 'oe kom je d'r bij? Ik bin zoo gezònd as 'n fissie. Zoo zie je-n-'t weer, òndank is werelds loon. Eerst 'et ze me uitgezoge tot op 't gebéénte! Nou krijg 'k nog rànsel op de koop tòe! En as ze weer 's zin krijgt dan klopt ze weer bij me àn! - Maar sjtomme hònd, dat hoef je toch niet goed te vinden, as je niet wil. Dat hoef je je toch niet te late doe-oen! - Niet laten doen... Jullie Tedisjke'sGa naar voetnoot2) neme alles zoo licht op. Niet late doen!... Kom, ik pak de trem. - Zal 'k je niet ewe na' huis brenge? Soms mocht-ie nog 's terugkomme, dat schoelje. - Dan ga jij zeker mee as sterreke man! Nee hoor, ga jij maar na' je bedje. As d'r wat gebeurt dan 'eb ik die pròppeschietertje nog in me zak. Salu, daar is me tremmetje. Pas op dat je geen bloed te zien krijgt, Tedisjke! 't Voorval, hevig schokkend aanvankelijk, had geen schrik in David achtergelaten. Hem bleef één uitdrukking van Montanjees: ‘'eele Romàns 'eb 'k 'ier beleefd’!... En die maakte alles weer veel aantrekkelijker. Hij voorzag de mogelijkheid, dat hij misschien ook 's zou moeten vechten om Marie, dat-ie òòk 's 'n woest-krachtig medeminnaar zou moeten leggen, voor-ie haar rustig kréeg. Wat zou dàt heerlijk zijn! Wèl kans op 'n aframmeling, maar och, zòò sterk als ze schenen zouden die lui-hier toch wel niet zijn, enne... ja! hij stond ook z'n mannetje als 't moest. Zekerheid
[pagina 134]
werd 't 'm, dat hij dat snuitertje van daarnet wel mores zou hebben geleerd, as-ie hèm had aangevallen. Wacht! Hoe was 't loopie toch ook weer? Je doet net of je-n-'m 'n puim in z'n bakkes wil geven met je linkervuist - en heelemaal onverwachts verkoop je-n-'m een met je rechter... àng! Vent schrikt, brengt hand an smoel:... àng! rap 'n pomp voor z'n maag. Kerel wordt misselijk,... oei! hij krimpt van de benauwdheid... natuurlijk op niks verdacht... boem! met je linkervoet 'n trap voor z'n buik... àng! Nou, dan is-ie wech! Dan weet-ìe Goddome van vore nie-meer, dat-ie van achtere leeft. De heele truuk zat 'm natuurlijk in die linkerknuist die-ie-n-'m voorhoudt, en 't onverwachte van die kaakstoot met je rechter. Snel achter mekaar: Ang, àng, àng!... klaar is Kees, je hebt de zaak gewonnen, de vent laat je eeuwig met rust... Heissa! Vechten voor je lief... d'r zoo as ze dat zegge - achter de pùnt van 'n degen fandaan hale... wat zou dàt 'n vorstelijkwoelig leven worden... Als je maar meeging met de middeleeuwsche gewoonten van de stad... 't fuestrecht, note bene,... dan was 't d'r nog zoo saai niet. Dat was nou 't èchte... je krijgt d'r niet of je moet toone kracht te hebben. Maar als 't op kracht aankomt, dan spreekt Davidje òòk nog 'n woordje mee... dan had Davidje òòk nog 'n steentje in 't zakkie te gooie... Laat ze mar opkomme, as ze durreve... hij wachtte ze àf, vuisten gebald, o-hò! De somber-roode gordijnen van 't logement waren dichtgetrokken; werden door gele lichtvloed overstroomd. Tik-tokkel muziek van gitaren rhytmisch zich repte; bizar spring-klinkend kermis-wals van daareven betipte. Binnenkomend met waaideur, en aangestaard door verraste, zweetglanzende gelaten; zag David in hoek tegen toog: prachtvolle Italiaansche, met zwarten schitterblik. Lenige vingeren onverzettelijk behuppelden 't lange snaartuig op schoot onder welige buste-vorm. Naast 'r links: klein broertje, steengele facie met donker-zoekende vernuft-oogjes, mandolino-bol tegen borst. En rechts, 'n zeer-bleeke man met licht-blonde knevels en waterig-blauwe oogen, met onzeker-lam handje snerpende viool bezaagde. Stond pijp te smoren bij 't venster: lange frissche keirel met zwaren bruinen kroesbaard op wit herbergiersjasje. Naast 'm: jong-rijpe vrouw met overvloed van glans-zwart haar. Achter toog: de zuidelijk-donkere waardin; en belgisch-vaalblonde baas met verdaasd gezicht. Door lage kroeg-zaal spring-drupte in dol-beef-roes jubel-geluid van yl-metalen strengen. Lachend uit bruin gelaat zeer naïf, Italiaansche David belonkte. Hagel-wit om bruine hals doorschijnende tulle wolkte en d'oranje haardoek tegen diep-zwarten kroezel blij-uit keelde.
[pagina 135]
Met flauwe oogjes blonde Germaan d'r beloerde, hoog-wit voorhoofd bezweet-pereld. Viool klankend op toog legde en bibberende handen naar vol-prachtige vrouw wendde in koor. - Ich spiel niet meer, heit abend. Met angstig-groote kinderoogen Italiaansche d'r broertje besmeekte: ‘Joue fratello, joue’! en op somber-klank-volle chitàrra weenende akkoorden greep. Over licht-blond bekneveld gezicht van Germaan zielloos lachen lilde, bovenlijf boog voorover, handen trachtten pronk-ronde buste naast 'm te bekneden. Ging schelle kinderstem: ‘Joue fratello, joue’! en weemoedig smeekten donkre meisjes-oogen in 't ronde. Hijgde onder witte tulle: boezem gejaagd. Vlassige lijkkop wilde zich leggen op soepel-bruine schouder bij de rooje franje van oranje haar-doek. Plots 'n schelle gamma deed gieren 't spele-meisje, glijdend gladde vingers snel langs snaar. ‘Joue Carlo, joue! Gilde woest, uit d'r hooge stem, bòven 't koor van scherp rip-rappelende mandolino en somber onder-tonende chitàrra, schrof-kort afgebeten klink-lied, duizel-vlug. Aan d'r oor 't suf-lachende vlashoofd mummelde. Bruine kop met naïve groote oogen hulpeloos alomme zocht, wit-tullen armen 't snaartuig lieten, en vleugelden 'n wijd-wanhoops-gebaar: - Comprrends pas, comprrends pas qu'il dèsirrre... - Verstehst du kân Deutsch mein Liebchen? Macht nichts. Wenn du heute nacht mit mir geschlafen hast, wirst du 's morjen früh verstehen... ha-ha-hà... braucht auch nicht zu verstehen... ha-ha-hà... Hab' schon mit spanischen, englischen, französischen holländischen Mädchen geschlafen... die haben mich janz jut verstanden... ha-ha-hà... sp-spr-achen alle die selbe sprache... ha-ha-ha!... Ich bin 'n internationaler Hoerenwirt... ha-ha-ha... - Comprrrends pas... mon Dieu... comprrrends pas un mot! - Mach' kane Sachen. Komm' nur mit nach oben... ich jebe dir foefzig Francs,... und morjen früh verstehst du Deutsch... joek joek-joek!... ha-ha-ha... foefzig Francs... joek-joek-joek... Gloeiende jaloezie in David kookte. Italiaansche oogde 'm aan met warme blikken, die 'm snel bedwelmden. Waard kwam somber van achter toog met brandend stompje kaars, schok-daalde in kelder, en rees terug met karaf bloedigen roodwijn. Gluurde tusschen dichtgetrokken gordijnen of nergens policie, dan schonk glas vòòr Italiaansche overboordend vol. - Ah! le pòrrto, le pòrrto, ch'est bon! Messieurs votrrre santé. De Germaan door slappen lach: Sssaloeté signorita - sssaloeté... - Si, salute. Joue Carlo, joue! Non M'sieu, comprrrends pas. Zei van uit z'n donkren kroesbaaard lange wit-jaskerel: Monsieur veut passer la nuit à côté de vous signorità, pour cinquante francs. N'est-ce pas M'sieur?
[pagina 136]
- Ja, werde ihr Teutsch lehren... joek-joek... - A coté de moi? Oh la-la-la-la-là! StupidezzaGa naar voetnoot1)... Ecoute M'sieur. Je n' ai plus mon pèrrr, et la mèrrr-e est morrrte... je voudrrais gagner le pain perrr moi et mon frrrère a un' manierrr-e honnête... vous comprrends? Si vous voudrrez donner mille frrrancs... je rrrefusais... verstehen Sie? Man uit bruinen baard lachte: ‘Ge moet ze niet loos late, zulle!’ Maar Germaan overbluft: - Nein, hören se, man hat hier soviel Auswahl... keus... in de sjtad, in der stationsstrasse, wie heiss die Ecke doch? Nee, ich gehe fort... will heite nacht niet alleen schlape... - Sie moesen vandaag nie-meer ‘arbeiten’, Herr. Sie haben zoeviel getronke... Morgen können sie noch mi-'n waif schlape... - Morjen auch... natürlich... aber heite auch... ha-ha-ha... Waardin benepen: ‘Hier koennen sie toch oek sloape... m'nier’. En tot de spele-meid: ‘Jouez le Cake-Walk... vite’! Trilde door 't zaal-hol traag: deinend getrek-tokkel, en bazin, vurig hoofd bloed-rood oplachend, wierp zich achterover, diep doorgebogen d'r wonder-lenige taille, aan gestrekte armen neergezakte handjes slap-lillend, en hoekte d'r beenen eén voor één hoog omhoog, als zweefde ze op zware golven; huppelde zoo over de steenen kroeg-vloer, 't bloedroode hoofd links en dan rechts over schouders speurde met lokkigen oog-en-mondlach... Plots voor den Germaan ze pal-stond, handen in de zij zette, en buik in schok deed worden bol en plat, bol en plat, dan weer ballonbol; en die vleeschkoepel wentelde langzaam op, - naar links, - schuin omlaag, - rechts, - in 'n cirkel dus; sneller en steeds sneller in 't rond... David voelde z'n slapen dof bonzen van wellust-roes... Zuidelijk-gloeiende waardin stil-lachend, deed vleezige borsten springen op en neer, daarna wentelen opgekoepelden buik traag in 't rond... O! onweerstaanbare lokking! bracht stil-oogend in lillend beweeg al d'r weeke vleesch-bolheden van gierend begeerde gloei-deerne... Vroeg plots, snel schuddebuikend: ‘Awel, kan 'k oe niet lokken m' nier’? Maar Germaan bang voor fier-lachende onschuld-oogen van spele-meisje, lalde tegen waardin dat-ie d'r heer echtgenoot niet wilde beleedigen... Vanachter toog suf-blonde baas: ‘Ge meugt z' ebbe zulle’ lachte... David zag 't in 'n duizeling aan. Nog scheen 'm te bewaaien de zware lucht door zwierende rokken gebracht in warreling. Hij dronk de naïve blikken van de Italiaansche, redeneerde dat zòò kinderlijk ze niet kònden zijn, dus bedoelden: 'm door schijnonschuld te verleiden. Ze stond op; d'r onderlijf was zeer slank en droeg d'r weeldige buste met moeite... Ging met schelpje rond:
[pagina 137]
‘Merrreci M-sieur’... Germaan uit handvol munt 'n vijffrankstuk vond, en 't zwaar op schelpje leggend met slappen lach over vaal gelaat: ‘Joek-joek-joek’... Toen spele-meisje en steengeel jochie, snaartuig meedragend statig aan steel, de straat op. De heerlijk-volle verschijning met de kinderreine oogen en d' oranje haardoek nog 'n wijl in 't kroegje na-schemeren bleef... Germaan: ‘Ich jehe auch... hab 'ich alles bezahlt? Ja? N'abend’. Forsche keirel van uit bruinen kroesbaard: ‘Ziet mar dass sie d'r krijghen zulle! G' hebt d'r 'ne ghoeie an veur vannacht’... Door vierkant deur-gat boven 'n tafeltje zag David zwerven over 't duistere plein: De blanke gestalte van 't spele-meisje... wat achter haar: de Duitscher onvast op labber-beenen, koppig... In den nacht heerschte de spits-schubbige Kathedraal grauw op, en z'n gonzende klokken beierden kalm... Klaar wakker woelde-ie in 't hobbelige bed. Slaap bleef verre. Hij had alles geprobeerd, was met gestrekte beenen gaan liggen plat op z'n rug, toen op z'n rechterzij langzaam ademend, maar als ie soms in half-droom kwam, danste 't vizoen van de kermis voor z'n blikken, of de Italiaansche lokte 'm, en zòò vreesde-ie, dat de door z'n kop klokkende wellust 'm zou geven benauwde slaap, dat-ie zich losrukte uit dommel. Wel 'n afschuwelijk idee, 'n heelen nacht te waken. De dekens hinderden 'm, 't woelen maakte z'n leden nerneus-moede en plots trapte-ie woest 't beddegoed van zich. 't Bleef plagerig haken aan de nagels van z'n teenen. Van nijd z'n polsen joegen en z'n vingers krampachtig trokken. 't Was benauwend heet. De lucht stond dampig. Onweer was op komst. Beneden in de straat zwierden late kermisgangers. Hol steeg hun gezang soms omhoog, joelde dichtbij: Nà rije wij, nà rije wij in de òmmelebuus... O! hij wilde zoo graag slapen. Z'n leden waren gebroken, z'n hoofd smartte. Verschrikkelijk vooruitzicht, morgen vermoeid en schutterig op de winkel te zitten, door heete vizioenen bejaagd, in de hitte, in 't geraas. Hij zou zich geen raad weten, hij zou wel willen vluchten, hij zou de andere slijpers wel in d'r smoelen willen kinken met volle vuist... Wanneer zou Lene terugkomen, Lene mit de kindere? Maandagmorgen had ze geschreven, en morgen was 't Vrijdag. Gek! bedacht-ie opeens, ze was nu al de langste tijd weg geweest... en d'r was nog niks met 'm gebeurd. Al die rampen die hij gevreesd had, - bleven uit. Marie had-ie nie-meer ontmoet. Of die vreemd zal hebben
[pagina 138]
opgekeken 'm niet thuis te vinden. Hij moest d'r stilletjes om grinneken. D'r zou nu wel verder niks gebeuren, alleen nog 'n beetje onrustig leven, die paar dagen, en dàn: weer lekker thuis, twee kindere weer bij 'm, Lene weer bij 'm, op 'n goed bed slapen, lekker Jode-eten... hè! hij verlàngde er na... In den valen spiegel van 't herberg-slaapkamerken had-ie z'n gelaat gezien, voor 't weggaan: zeer bleek, met ingevallen wangen en onder d'oogen blauw-begrensde kussens. Met stramme leden, soezend: hoofd zoo licht; was-ie dien morgen naar z'n werk geslenterd. Nevelig de hemel, gepleisterde huizen schitterden krijtwit. Z'n zwakke handen gloeiden van binnen, de lucht hing zwaar, 't zweet gudste 'm van de slapen en deed z'n kleeren plakken om z'n lijf. Hijgend, adem-verloren, was-ie de zeven trappen van 't fabriek opgestommeld. Vunze kilheid waaide van de witbekalkte wanden. De somber-bruine vloeren waren met fluimen bekotst, met plassen water zwart bemorst. Wanhopig had-ie gelezen de stroefzwarte opschriften: ‘Tweede verdiep, Derde verdiep... Vijfde verdiep’... nou nog twee! Boodschappers, versleten-slenterige brille-Joden, balanceerend bakken met melkflesschen, waren 'm suf voorbij gedaald, zich hulpeloos tegen leuning dringend. Leerjongens, slank in enge werkkiel, besprongen woest-fluitend de met ijzer beslagen treden. Eindelijk was-ie boven, hijgde zwaar: 't bloed klopte 'm in z'n keel. Door de geopende deur van z'n zaal sloeg onbeschermd 'm tegen: 't wentelen der raderen met glij-klapperende drijfriemen, 't stekende gieren en 't frisch-ruischende loopen der schijven en boven alles uit: van treiterige zangstemmen 't gejoel - dat zweeg volkomen toen-ie trad binnen. Van Oesteren, de anarchist, nam kalm 't zwart-stalen brillemontuur af, en lacherig staarde 'm aan: ‘We dachte al, dat je president fan de Nederlandsche ripubliek was geworre, of datte ze je hadden angeboije de zetel fan ministech fan Marine. Hugenthols die het toch bedà-ankt als lid fan de Petij? - en 'n sosjaal-sodemieter moste ze hebbe foor de Magine... anders hebbe die acheme metchoossies zoofeel te lije, ochenèbisj, en dan kenne ze niet goed oorlog foere... en de onderofciertjes die motte òok hooger... - Stik! Denk an je frouw en kinderen die je-n-in Amsterdam het late zitte, dan doe je wê-êzer... David schrok van z'n eigen woorden... Wie weet hoe gauw, zoue ze dat van hem kenne zegge... Hij wilde verder gaan, achter-langs de gebogen ruggen der slijpers, maar een, 'n blond manneke, liet zich plots ruggelings vallen met bank en al, tegen versteltafel achter 'm. 't Was Jan
[pagina 139]
Kervel, 'n fel-hatende, nijdig-bleeke ‘vrije’, die de ‘politiekers’ tergde met denzelfden killen spot, waarmee-ie vroeger de Joden had gehetst: - Soo poletiekertje fan de kouwe grrond, Dafedje Snnert, bi-je weer te laat uit je nessie gekomme? Het meneer weer oufer de polletiek gekletst mit hoertjes die lìd binne fan de Petij-ij? Seg, hè-je die mop gelese fan Paul Singer, een fan de karredenale fan de grrroote Duetsche sosjaal-sodemieterijij? Nie-iet? Zal 'k je 's fertelle, en dat kost je nou geen cent. Kòmp dat hoore burregerij! brengt Moossie mee en Brammie en Joppe Lòòpluid, de geroote pilezòof... - Laat je me door of niet, snuiter. Je stìnkt fan 't zweete... - Eerst hoore: Paultje Singer die het ouk niet gesweit fan de arrebeid, die... - God zal je ferdomme luizebroeier, laat me bij mê-ên mole, of je krijgt 'n watjekou... - Wà-at? fou jij me sla-aan, meneer de dommekraat... Mensche kom kijke! de folleks-frïnd Dafedje Snnert, die wil 't fuestrecht toepasse; kom kijke! de sosjaal-dommekrachie in se ware gedaante!... kòm nou-ou; hier hei-je me fà-ang; sla-nou toe as je 't lef het... nou-ou, durref je niet? Wees nou geen lamlul, 'k zal je niks te-ruch doen, hoo-oor! Wees maar niet bang, sulle... David kookte, z'n vingers kromden zich machteloos. Aan 't end van de doorgang riep 'm z'n molen, en die kerel met z'n benauwde zweet-uitwaseming hing 'm in den weg, treiterde 'm met z'n spottig kiekelende, blauwe loer-oogjes, waarin niets te lezen was als: ‘Smau-aus, lellike smau-aus...’ Zou je nou toch zoo'n vervloekte pes'kerel geen opdonder geve dat z'n kop draaide... Oe! z'n blik werd troebel en opgezwiept werd-ie - door z'n eigen hijgen. - Kerrevel, Jan Kerrevel, breng me niet tot 't ueterste... mijn hande jeuke me,... ik wùrreg je... - O ho, dàt salle me heppe, de sosjaal-polletieker die se kameraad wil fermourde... David pakte 'm met z'n klauw-vingers bij z'n heet-vochtig boezeroen. Z'n greep was wanhopig-zeker, drong in 't schoudervleesch; z'n afgebeten nagels staken... Toen, met 'n kalmen elleboogstoot, duwde kolossale Hein Janse, die geen ruzie kon velen, den sarder op z'n plaats: - Kom nou seg, laat die jonge nou deur; hij mot toch ouk ferreke foor se frouw en se kindere... 'k kan dat gelaser amme oure niet feïle in de farremte... niet dat 't 'n friend fan me is. Om de Gotferdommenesj niet, hij heit me ouk ferlege late sitte foor 'n paar weïke... mar sie-je, ik bin onpertijdig; recht is recht! je mot die jonge niet in se ferreksaamheïde belemmere... nou jà, wat sé-jij nou, fan Oestere, is dat nou faar of niet...
[pagina 140]
Onrustig zat David voor z'n schijf. 't Niet uitgeleefde woedekoken van zooëven vatte z'n hart in 'n voortdurend wijd-opensluizende, dàn pijnlijk dichtpersende klem... O God! hij had die kerel motte kinke in z'n smoel, dat de vonken 'm uit z'n oogen spetten, hij had 'm z'n neus tot bloed motte pompe... àng! Dat pest-goed, dat-ie onderhande had, dat liep Goddomme niet. De steentjes gierden op de schijf. De tange omsmijten, en terwijl enkel klinkt 't rustgevende glij-klapperen der riemen, de stelen verbuigen, de steentjes op 'n ander was brengen... Zoo, nou 's zien... Jezes Kristes! de kanker zat d'r in! Ze gilden weer! De schijf draaide, draaide, draaide... de vettige cirkels versprongen in d'r wenteling, de spil stond pal; alleen z'n inplanting op 't draai-vlak was in wazig stuip-bewegen... Nou poeieren... Waar was z'n poeierpen!... Alle-duivels, die hadde z'm gegàpt! die rottige treiters... - Wie het d'r mijn poeierpen! Van 't andere end der gang Van Oesteren bulkte: - Ik!! - Geef hier! ghannef!Ga naar voetnoot1) ... zal nooit meer drò-onke weze Ik zal nooit meer drò-onke zê-ên, ging de anarchist plaagziek-langzaam voort. - Krijg de pes! - Krijg jij de Bebeltjes-pokke. - Och, stik kerel. Jij bent me geen asem waard. Hein Janse kon dat ‘geklier om se oure’ niet velen. Z'n gezwollen kop met de dog-achtige hang-wammen en 't puntige kinnetje, stiere-nek diep gerimpeld, keerend tot David, zei-die met korte gebaartjes van z'n half-bloote armen: - Hè, Jeses Kristes, jullie binne nou percies klê-êne kindere. Werom ferdrage jellie mekaar nou niet? Bij me frouw's gessond! percies kleine kindere sê-êne jellie... Dat binne nou Godsalmekrake ‘fèrrekmans-friende!’ Krê-êge jullie foor mijn part allemaal de krramp in je onderbuik... Nou ja, seg nou 's sellef Davedje, nou bin ik baas, mit permissie, mar dat gedonderjaag kan 'k niet om me oure fele... Kommier Dafedje, dan kè-je fan mijn wel 'n pennetje poeier krijge; fe sterrefe toch niet rijk. Sie-je, sou bin ìk nou; haatdragend bin 'k nìet. Jij gaat liefer louje, as dat je me uit de stront hellept... maar ik!... Kommier jonge... Nou ja, wat seg jij Seffie, 'n mins mot toch fàt doen foor de goeie freïde! Is dat nou faar of niet? - Vàn eighe! ‘Jefke’ was 'n magere Antwerpenaar, met puntigen neus. Z'n
[pagina 141]
jukbeenderen staken uit, z'n wangen waren ingezogen. Met verbeten-bleek gezicht staarde-ie langs de schijf, kauwde nerveus op z'n modderig endje sigaar. Achter 'm: de ‘verstelder’, 'n jong kadée, met bruine schoenen en geplakte haren; draaide met zwart-hoornen vingers 'n sigaret. Slap in elkaar gedoken floot-ie in de telkens uitdoovende en dan weer opflikkerende gasvlam. Als-ie zich omkeerde, om 'n handvol doppen te werpen in 't bakje tusschen de molens, zag men z'n boezeroen open staan. Z'n harige, zweet-vette borst was bloot. Jefke, die bij Hein Janse werkte, gaf ‘z'ne boas’ 'n paar steentjes in kruis. ‘Astenbleef boas’. - Seg, bin jai nou 'n klein beitje bedonderd? Waarom laat je me die steïntjes nou sien? Je weit toch sellef wel, dat die nie-goed legge’. Hein krummelde de doffe stukjes glas tusschen z'n vingerpunten. ‘Je mot dat hoekkie 'n beitje ophale, Sef. Je bederreft me Goddome de heele rommel! Ja, maak dat maar oufer, 't geeft tòch niks. Se komme toch niet meer soo as se weïse motte’. Maar Jefke, trotsch op z'n ‘warrek’, streek z'n olievingers door z'n zwarte haren: ‘Awel 'ties maine schuuld nie boas! D'r zain nom-de-dju 'iel moeilake stientjs tûsse, zulle! Amai, m'n âreme! 'nen mengsch kakt d'r van euver z'ne tong. Ge kunt oe 'ier rûre, laik 'nen duvel in 'n waiwatervat, ghe kraigt d'r nom d'n dîke! ghien 'oekske an. Zain'kik pertang 'n ghoei'slâper, zulle boas. Ghe meught mà stientjes van drà, vier kroat gheve, als 't te pas komt, 'k 'eb 'kiek al 'iel wat schoen stientjes deurgemokt, maar an dees 'ier, 'nen mengsch kan d'r an zappele, nom-de-djuu! ghe 'oudt d'r ghien dèm an over! Den heelen morgen teemde goedige Hein Janse over 't slechte lot van ‘'n baas mit permissie’. - Slijpe, baas sijn, dat is Godsalmekrake 't slech-ste wat 'n minsch kan doen. Je sjappelt je doud, om je ferrek op pepier te krê-êge, - Krijg je dat ruetje d'r niet an Sef? Gei-mar hier jonge, sal ik 't wel doen. Mijn me sorrig. Nou ja, foor 'n fèrrekman doen 'k alles. - Bààs bin 'k, as d'r niemand thues is. Dan komme se an je moule kliere: Hein, hè-je niks foor me te doen? Hein, hè-je om me gedacht? Je segt: kerel ga mar sitte. Nou ja! Ik bin d'r heel royaal in. Je sappelt je uet de naad, je houdt gein soudemieter oufer op 'n petijtje. De ferrekslieje, die gaan mit de cinte schuefe. Dafidje, verleje weik weer honderd-fijftig frank verrlore. 'n Reusestrop. Bij de twei-honderd frranke ingeschoute. Da 's nou nog niks! 'n Minsch sterreft tòch niet rijk... de ferrekslui make 't d'r teigeswòòrdig nie-meer na. Voor mijn part krijge se dar an de Bond allemààl de pespòkkesiekte in d'r onderrbroek... Dà 's nog tot daarantoe. Mar weet je wat 't ì-is? Bij 't scheie fan de mart hè? Nò, dan bin ik nog de bloedzuiger. We gane d'r allemààl
[pagina 142]
onder... En an de Bond heppe se gelijk. Haan Poelak: de boufeste beste! Roméo, Jen Bartels: beste keirels! Groesser: de soeliedste huisfader fan heel Antferrepe! 'n prracht fan 'n soudemieter om meï uit fissche te gaan... Al de bestuurdere fan de Bond, sòò as-se ze daar sitte; éen foor een kenne se 'n pint bier fanme krijge, daarfoor sijne we hier in Antferrepe... Mar sie-je Dafedje, datte wij nou doorgaan foor bloedsuigers, al houe we geen cint oufer... dat hebbe sij op hun geweite, en bij me frouw 's gesond, daar salle se sech foor in de siekte legge... D'n verstelder, 'n vroolijk jong'kadée, floot in z'n flikkerende gasvlam: Oep maine klarinet... Speel 'k toch zoe net, bij al de fràue... en trommelde de maat met z'n houten blokken op z'n holle werkbank. Aan 't eind van de rij molens luchtte Van Oesteren z'n zenuwachtigheid in eindeloos gejank: Hier hé-je de zabel, de zabel, de zabel, de zabel, de zabel, Hìer he-je de zabel, de zabel fa-an pepa... Eentonig accompagneerde 'm, met vuurtang op molenplank, de bleek-nijdige ‘vrije’, - baste soms in 'n ondertoon mee: ... de sòbbel; de sòbbel... lò-lò-là. Maar na den middag werd 't ondragelijk: De zon stond op de vensters, gloeide door de geel-keperen gordijntjes, stoofde van de slijpers ruggen en achterhoofden. De kerels zweetten als peirden. Aemechtige boodschappers gingen af en aan met flesschen bier en kommen ijs. Maar de brandende dorst scheen niet te verjagen. De ‘verstelder’ die niks te doen had, probeerde z'n naam op 'n ruit te snijden met 'n stuk boort, dat telkens afgleed met 'n schel gepiep dat iemand de oorvliezen kapot snee'. Onvermoeid floot-ie van ‘de ommelebuus’ en rookte stinkende sigaretten, die David misselijk maakten. Jefke, naast 'm, kreeg 't benauwd, en maakte z'n broek los: Wou Doavied gheloeve, als dat 'm al in ghien drij doaghe kost kakke? Joa, ghe laecht d'r mee, maar ze kenne d'r niet-oit, Doaviedje! ge kraigt ze d'r níe-oit... En nà 'ad 'm bij d'n doktoor ghewest, eh? Bij d'n dîken, d'n rooj doktoor, zeedet; en diejen 'ad gezeed, alsda' 'm 'nen puurzj most nemme en alsda' 'm nie ete moest.
[pagina 143]
Awel ghiestere 'ad 'm d'n 'ielen morghend ghien dém ghe-éten moar rond d'n middag 'ad 'm toch zoo'n danighen 'onger, dà 'm moar rap 'n koppel vetten 'eringen 'ad ghepaekt; en dieje zoaten 'm veur z'nen moagh, zeedet... oi-oi-oi! 'ij had zoo 'ne kaek!... moar ze kosten d'r nìe-oit Daviedsje... Toen was-ie plotseling naar 't privaat gesneld... Kwam echter heel gauw terug, met vaal-bleek gelaat: ‘Nikskenie, nom den dîken, d'r kwam nikske-nie oit, nom de cheng’. Hij bracht 'n bonte kapel mee, ‘diejen 'ad 'm ghevange op d'n koer’. Met 'n speld prikte-ie 't machteloos teer-wiekende prachtdiertje aan z'n molen... - 'ierzie! Zoolang as 'kiek nie kaekke kan, blâft d'n dìeje 'ier hhange, Doavied! Het zachte vliegertje lag innig tegen de molen gedoken, roereloos gespreid z'n bonte wiekjes, bruin-oranje met zwarte in-gebrande kringetjes. Bulkte de anarchist soms uit hand-toeters: - Hééé, Cheffie! Loope ze nog niet’? Waarop de Belsj gedwee antwoordde: - Ze komme d'r nog níe-oit, Maurieske... Hein Janse zat met z'n gezwollen ballonkop te blazen. 'n Heer van fijne zweetpereltjes op z'n stuipige blauwe pafwangen: ‘De mensche fan de Bond hadde gelijk, maar hij ouk, Godselderemint!’ Langzaam-aan verflauwde z'n geteem, als 't zeuren van 'n kind dat slaap voelt komen... Zwaar hing d' atmosfeer op de werkers met d'r gebogen ruggen. De zonne-brand stoofde door de geel-gloeiende gordijntjes. David had te veel gegeten. De scherp-gekruide restaurant-spijzen braken 'm op, lagen 'm voor z'n maag; hij was wee, wilde kotsen. Soms joeg 't bier pijnlijk-ronkende boeren in 'm op. Z'n schijf wentelde, wentelde... de spil stond glad-pal. Die wentel-wentelende schijf was z'n grootste angst. Alles wat 'm schrik aanjoeg, verscheen 'm in wentelgang... 't scheen wel dat die in z'n hersens was gegroeid, gekànkerd... hij vervolgde 'm tot in z'n droomen. Draaiende mannen, draaiende wijven, draaiende huizen waren er altijd in z'n brein... voor z'n gezichtsveld draaiden zwarte stippen, en hij boende z'n oogen uit om ze wech te krijgen; maar immer kwamen ze wéér, en werktuigelijk hield-ie soms z'n molen vast - omdat-ie 'm wech zag wentelen... Hij voelde de starre kring-kussens om z'n oogen trekken en verstijven; de schijf draaide en de raderen zwierden, zwierden rònd; en de drijfriemen flap-gleden. De steentjes op 't ruwe staal slepen, slepen korrelig-ruischend. Men hoorde niets als 't zoemende stampen der machines. De werkers zwegen bedrukt, zopen! zopen bier en water, zwelgden ijs; maar d'r kelen droogden uit, d'r
[pagina 144]
nekken wierden van de zon geschroeid, gestoofd, d'r tongen kleefden bitter-walgelijk. Toen kreeg Jefke 't te warm: ‘Ze kòmme niet, zulle Daviedsje. Ze komme d'r nie-oit. En 'k 'eb zooe wârm!’ Zonder verder wat te beweren, trok ie z'n stinkend, zurig-doorweekt hemd uit, en zat nu met vettig-nat geel bovenlijf naakt voor zijn molen. ‘Dà gheft loecht, zulle maatsje. Ghoe dà d'r 'ier ghien jûfràë zan.’ Bedruppelde zwarte beharing arceerde z'n borst-bogen. Met z'n twee platte handen kletste ie d'r op. ‘Zeedet Daviedsje, 'k 'eb 'kiek oek schoon' tette, zulle... 'k zain zjuust gh'laik 'n waif’. En hij vouwde z'n twee armen onder z'n borst... ‘Oi-oi-oi, dà doe' deugd, zooe in de wârmte’. De zon stond op z'n pukkelige rug. Hij wasemde bedwelmende zweetstank uit. ... Op z'n molen, speld door z'n rank lijf, lag nog de teere, reinkleurige kapel, roerloos... - Awel joenge, 'oe iest? Zai-de al doed? Wacht 'ne keer’. En hij knipte er met z'n vinger tegen, zoodat de fijne poeder-schubbetjes verstoven. 'n Kracht-stuip joeg door 't gemartelde diertje, want 't trillerde z'n teere wiekjes, sloeg ze, misschien voelend molenwenteling, plots op en neer, sneller en sneller, totdat ze opgingen verdoezeld in 'n wazigen schemerboog... Door 't ingespannen rukken, werd 't gat in 't veege lijfje grooter, en 't diertje sprong op en neer aan de speld, wanhopig vleugelend, verloor 't evenwicht en draaide, dràaide om z'n marteltuig. Met z'n glibbige kots-zucht voelde David 'n stekende hoofdpijn stijgen, en - z'n verschroeide nek... zag scheel. Hij leed de gruwelpijn van 't wentelende vlindertje mee... - Kom Jef, laat dat beessie nou vliege. Of maak 't dan teminste direkt dood. - Bijlange niet! Zoe rap als 'kiek kaekke kan, eh? Awel dan magh 'm ghoan vlieghe... - Wees toch niet zoo krengerig, beul dat... - Moeid oe niet. 't Zijn oe zakens niet! Van Oesteren en Jan Kervel konkelden met elkaar, riepen er 'n Belsj bij, en die smeet plots 'n kom water in Davids richting leeg. 't Vocht kletste op Jefke's bloote rug. - Nom den dîke! Wat smeirlap doe-dàtte, potverdoeme!’ Bank neerploffend, hij opsprong; - z'n open broek viel los langs z'n beenen. Aan den harigen onderbuik lilde z'n gore penis... - Amai, Jefke, amai! Stopt oe wörstje wegh, joenge! Zà-de nie beschomd? Verrast, maar niets gegeneerd, traag trok ‘d'n Jef’ z'n broek op, balde z'n vuist in Kervel's richting: ‘Oi-oi-oi, als 'kik diejen smeirlap te paekke kraigh... 'k stamp 'm sebiet z'nen înktpot in. Opghepast vriendsje, ghe zait verwittieghd...
[pagina 145]
De ‘vrije’, verlegen; keek schuw voor zich. D'n verstelder plaagde: - Zoo zeede't weer, eh Jefke? Stoeffe is nooit-nie ghoe. Zà-de nà kontengt? gh'edt schoon' tette, mòtsje, zjuust 'laik 'n waif. Zai-de nà kontengt? Kervel, bemoedigd, mokte: - Hei-je nou ooit soo 'n sosjaal-soudemieter gesien? 'n Minsch wille se fermourde, mar foor e flinderretje make se heibel mit d'r kameraje... Sosjaal-polletieker! Baantjes-jager! Hoere-temmer! En David, bijna niets meer beseffend, sar-graag toch; er tegen in: - Dad is de ghift, de kift... lekker 'n bê-êt gehad, breekijzer!Ga naar voetnoot1) En met z'n duim onder z'n kin naar voren strijkelend: - 'n Noppes, hè? 'n noppes, 'n nòppes! - Je moet noodig treitere’, debatteerde Van Oestere; ‘'n spreker fan beroep bin 'k niet, ìk werk foor me brood, ik freet niet fan 't bloed en zweet fan de werreksman, mar ik heb de bloedcente fan de onderofciere niet verhoogd, zoo as Van der Laan; adenoi! wie het d'r ooit van Ter Laan gehoord! - Foor de oo-orlogsbegrouting heppe se gestemd, die rotsakke. De arrebeijers heppe se verraje, in negentien-drrie! verraje heppe se d'r kameraje... ferkòcht heppe se se, an Kuyper mit se Jodenaam. Joppe Loopluid, die wasj de tusschenpersoon, omdat-ie ouk fan de natie is. Allemaal éen pot nat, die sosjaal-sodemieters; de een die wil 'n medearrebeijer verwurrege, de andere stemt foor 't buutsét fan òò-orlòg... - Zer u mar liever: 't buutsjet fan oorslach’, meende Van Oesteren; toen schaterden de slijpers, maar hun vroolijkheid viel terstonde, zòò benauwde hun de zwaar-luwe lucht... Weer Van Oesteren en Kervel de koppen bijeenstaken. Om David heen hing dik de scherp-stinkende sigarette-rook van ‘d'n verstelder’. Niet langer brandde de zon op de vensters, maar 't bleef benauwd: de atmosfeer hing dik in de rumoervolle zaal, waar de werkers met d'r zwarte brillen, op d'r lippen bijtend, levenloos gebogen zaten over hun ruisch-gierende schijven, die wentelden, wèntelden, joegen onvermoeid in 't ronde. David voelde soms onmacht over 'm dalen; z'n oogen brandden en de appels werden smartelijk omhooggedrukt. Z'n wangen leken stram in d'r natte gloeiïng, en hij stelde zich voor dat d'r diepe rimpels in lagen. Gefascineerd staarde ie op de draaiende grijsblauwe schijf met de verspringende glad-zwarte kringen. Hij hoorde niets als 'n ver-verwijderd gegier, 'n geklots als van woe-
[pagina 146]
lige zee. Daartusschen brak schel 't metaal getik van een die poeier klopte. Jefke, bleeke wangen ingezogen, oogde langs z'n scherpen neus naar z'n tangen, had z'n tanden in onderlip gedrukt, en bedwong z'n gejaagd ongeduldshijgen met opengesperde kijkers. Alleen Hein Janse zat doodkalm, draaide traag z'n vetten kop naar allen kant, bespiedde dommelijk verbaasd, met kleine vuuroogjes, de rij van onrustige mannen, wier nerveuse diepe ademing blies door 't stampen en kolken der machines. En op de molen spartelde 't arme kleurige kapelleken... De leerjongens werden niet gesard, wisten niet hoe ze 't hadden. Naast iederen slijper hing 'n horloge. 't Was zoowat kwart voor zessen... De verstelder waschte z'n handen in 'n steenen kom half-vol moddervocht; droogde zich met z'n doorweekten werkkiel af. Kervel 'n vuurtang op verstelbank tikken deed, en gilde als 'n nijdige kijfster in de Jodenbuurt: Dàwedjóe! Waarop Van Oesteren galmend los-barstte: Hier hè-je de zabel, de zabel, de zabel, de zabel Hier hè-je de zabel, de za-abel fan Troelstrà... - Motte se mar niet foor 't butset fan oorslach stemme! legde de ‘vrije’ uit, en herhaalde bij wijze van refrein in natte basstem, binnensmonds: Fò-on Troelstrà... là... la-là. En Van Oesteren her-begon Hier hè-je de zabel, de zabel, de zabel Hier hè-je de zabel, de za-abel fan Poelak. door Kervel geakkompagneerd: Hier hei-je de sobbel, de sobbel fan Pelak fò-on Poelak... 't Donkerde. Rookwolken schaduwden over de gordijntjes. 'n Donderroffel op-ratelde heel-ver. Huivering ging door de slijpers. 't Plots-schemerige lokaal werd 'n beangstigende hel, vol oorzaakloos rommelen en gieren. De werkers in hun vervaagde grenzen zaten over d'r schijven gebogen, losten zich langzaam op in duistren dampkring. - Dàvid-jòe! gilde 'n geest. ...de zabel, de zabel, de zabel, de zaabel...
[pagina 147]
Toen 'n fluit op-toeterde traag, stijgend tot lang-uitgehaald gejoel. Tangen werden plots omgeworpen. 't Was Goddelijk stille. Alleen drijfriemen zalvend flapper-gleden over gladde raderen. Bezonken. Door de lage straat Davidje nu ging en òp hem schemer-zware atmosfeer. In de verte rammelde donder, en over zwarte wolken goot zich soms 'n paarse fosfor-gloed. Hij was loom, en langzaam liep met zware beenen door dofzwarte werkersdrommen. Zwarte schaduwen veegden over huize-pleister... 't Regende nog niet. De wolken hingen zonder beweeg. 'n Lange vent op zwakke beenen, zwarte jas flakkerend om schriel lijf, dopje scheef op vale bol, sjokte stil en snel langs huizekant, scheen te zullen slaan voorover bij iedere pas. Barendje Slof... De hobbelig-morsige Ghetto-straat op Vrijdagavond. Gebogen, Poolsche Joden over keien zich repten. In d'r rosse, strakke baarden bij mond mosgroen. Spiedden oogglanzend rond - of in 't duister geen verraad... Glansleer-gebonden filles met mat-gouden snede tegen lijf gedrukt. Sleepten pas-gepoetste voeten over keien. Schikten vaster op 't hoofd zich: ruig-zijden sjabbeshoed. Door bestofte vensters vlamde' oranje kaarse-punt. Op de stoepen zaten kleine meisjes in d'r witte schorten. Hadnen roze glans-gezichten, pas uit bad; zich kromden in hun halzen van d'r zwarte haren natte vlechtjes. Stille wijfkens in d'r dooden toer langs huizen dribbelden. Op d'r zwangere buiken dorre handjes saâmgevouwen...- Ging door 't versmalde straatje niet 'n bànge roep in schemer op? En in David - waakte 'r niet iets zwellends op, dat stil 'r had geslapen lange jaren? Door 't sombere loomend, moest hij z'n twijfelend gemoed beluisteren... dat smachtt' in hem - wee! vroeg verdroomd naar wat d'r ging door smalle Ghetto-straat aan bange roep... Avondval vertroebelde onweers-dreigen. In den pek-zwarten nacht stond kermis-jubel te gloeien. Willoos slenterde David door de benauwend-opéengedrongen massa, vond zich soms wèèr, starend naar 'n kraam, zonder dat-ie van de gezwollen explikaties iets gehoord had. In z'n doffe onwetendheid deed zich bij wijlen schriklijk erkennen: de verwachting, dat-ie ‘haar’ zou ontmoeten.
[pagina 148]
Toen trad ze frisch en hel-blond uit d'n drom, en hij moest d'r nerveus beglimlachen terwijl ze 'm berispte: Zooe 'n lelliken kerel, baikan' twee weken was ze voor niks ghekomen, eh? Of was 'm meschiens bang van heur? Gloeiende huivering bejoeg 'm. Al z'n smachten ging op in 'n stillen glimlach, die werd tot ijlen band tusschen hem en Marie, en al d'r bewegingen deden 'm pijn, zoodat fijne traantjes in z'n oogen schroeiden, en daarmee steeg z'n wellust. Ze nam z'n arm, en hij van verlangen doortrild, gaf toe, vond goed. - Ze 'ad baighore ghienen knop op zak, en 't was damée dà ze moar bij 'm bleef. - Hij liet d'r begaan. Ze gingen de ‘dikke dame’ kijken: 'n gordijn dat wechschoof rinkelend, 'n walchelijk-vet wijf dat kalm d'r rokken oplichtte, kous afstroopte en toonde kuit zoo dik als kinderlijf. Mesdames, Messieurs je vous remercie de votre visite... Gordijn dat rinkelde toe... - 't Was ferdoeme schând, vond Marie, dat ze voor tien centeemen niet eens heuren truut liet zien. En ze kneep 'm in z'n arm, en naderde z'n hoofd met d'r frisch-kleurige wang. Hij, om wàt te zeggen, uit z'n drogen keel rochelde: - Bloas oit! - Bijlange niet! Bloas în! moet jij zeggen. Oe Vlomsch trekt op nikske. 'k Zân 'kik in Aantwarrepe ghewonnen en ghebore, zulle Daviedsje. Warm bloed doorkolkte z'n verstompte hersens, nu z'm brutaalwech: ‘Doaviedsje’ noemde. Ze drong zich tegen 'm aan, sleepte 'm mee door den lichtvloed. - Wà ghoan naor de toeë-meule, zulle mòtsje! nor d'n hoertjes-meulen, eh? Gaf 'm de sensatie van zwarte gitoogen, sigarette-rookende vrouwen, kleurig mutsje scheef op zwart-glans-haar...: de muziek van 'n orgel dat schor zeurde Toréadoor te wa-a-a-apén... Tòréadoor, tòréadoor... Ze sleepte 'm mee door de schitterpoort; hij willoos betaalde. In stik-zware menschdamp stonden ze door licht verblind... 't Draaide rinkinkend en flikkerlichtend, en diamanten gondels gleden over golfbaan in 't ronde. Schelle kleuren: rood en oranje en diepblauw spring-kaatsten in spiegels. 't Was 'n gloeiend zinnepaleis, dat draaide in wijden boog, en de betooverde menschen, zooals ze stil hingen op stijgerpaarden, of werden rond gevaren in deinende gondels gedwee, kwamen telkens weer. Over de planken vloer wandelden ze, en om hun heen verhitte jonges en meiden, die mekaar toe-lonkten en betastten. Fattige stuipekoppen met fluweelen baretten op éen oor, deden door bril-
[pagina 149]
leglazen zeer-wijsgeerig, - hadden aan d'r armen half-volwassen màskes, verleidelijke loedertjes, die in dribbeligen gang, - gatje naar achteren, - kleurige opschik en gezocht vertoon van weeke vleeschdeelen lokten, - als tot onnoozele kinderen verkleede deernen. Geschminkte vrouwen, op zoek naar 'n vent, droegen hooge kapsels met vergulde kammen bezet, trotsche haar-helmen met gòud beslagen... Zag David niet dat Lientje Dejongh aan d' arm van 'n piot 'm door de menigte werd voorbijgestuwd? 'n Toeter joelde, 't gevaarte stille bleef, en de kleurenglans dofte. - Ik ga op 'n peerd’, zei David nerveus-lacherig. - Bijlange niet! Ghe komt 'ier mì-maai in 'n baek! En hij moest, móest in de gondel stijgen. Voort-ging 't weer: 'n lange gladde baan. Beneden gebeurde 't roezemoezende scharrelen van heete kerels en lokkende snollen. Ze gleden, gleden zacht door hooge golven opgeheven, zakten dan weer zweef-traag neer, kwamen in d'illuzie van 'n warme zee, 'n zachte zee met stille bolle baren die kropen met d'r weeke zig-zag ruggen onder 't lichte bootje door. Ze drong zich tegen 'm aan, en in z'n oor vezelde: ‘Doaviedsje’ met warme streelstem, en hijgde. De muziek kweelde de voluptueuze wals, die door àl 't kermisrumoer reeds was gegolfd: Daar alles is ghedoan, en voortaan Lie-iefdè verdwenen... Ze hijgde, en terwijl de molen draaide en ònder de gòndel deinden de baren:... ze 'm tegen d'r wijkende borst zàcht drukte: - Doaviedsje, 'k zee oe zoo gheire... Zûlde mà al-toos gheire blijve zeen? En in d'r zachte armen die levensvol warmden om z'n hals, voelde-ie zich zwellen, zwellen naar haar,... d'r herte klopte aan z'n oor... en in z'n alles-verslindende begeerte om éen te zijn met de vrouw die 'm her-gaf de zoete wellust die hij had verlangd zoo eindeloos-smachtend; voelde-ie zich plots worden Belsj. Aan d'r geurende borsten was 't 'm toen heel-eigen, en zwijmelend hij d'r in 't oore fluisterde: - Mareeke’... Dien nacht loeide 't onweer over-stad en in verlaten straten stroomde kracht-zwaar regen neer. Maar in 't kleine kamerken achter d' Ons-Lief-Vrouwe-Kèrk, donder niet door-klonk. 't Was er stil en warm. Slechts een gìlletje had er gerild van 't hobbelige bed; en daarna zuchtte heelder nacht 'n zalig steunen en van kussen 't smachtende gesmak...	voetnoot1) Ongunstige benaming voor: Kristen meid. voetnoot1) Duitscher. voetnoot1) Zoet. voetnoot1) Dit woord te verstaan in z'n oud-Hollandsche beteekenis. De schunnige bijsmaak, die men er in Holland aan voelt, is hier onbekend. voetnoot1) Afstootelijke. voetnoot1) Twee frank. voetnoot1) Berg = lommerd. voetnoot2) Trotten = geslachtsgemeenschap hebben. voetnoot3) Valsch kijken. voetnoot4) Ik word d'r misselijk van. voetnoot5) Klopt 't met d'r af! voetnoot1) Klassiek Portugeesch-Joodsch tusschenwerpsel, dat verwondering of instemming uitdrukt. voetnoot1) Geluk en zegen. voetnoot2) Scheldwoord voor: Hoogduitsche Jood. voetnoot1) Stommiteit. voetnoot1) Gauwdief. voetnoot1) Zoo noemen sedert eenige jaren de klasse-bewuste Hollandsche werklieden de anarchisten, wegens de idiote onverantwoordelijkheid, waarmee deze niet-beter-wetenden strijdbare organisaties probeeren uiteen te pingelen.

Vorige Volgende

XVI