Quasi-socialisten. Hollanders te Antwerpen. Deel 2

(ca. 1907)–E. d'Oliveira– rechtenstatus



[pagina 67]
XV Verkwikt, zonder eenige loomheid, was David opgestaan. 'n Frisch krachtsgevoel omgaf 'm als 'n tooverhuid. Z'n gedachten schenen vrij, en hij kon ze wel naar alle kanten voor zich uitdrijven, uitblìksemen. De laatste week had ie doorgebracht in onophoudelijk peinzen en soezen over z'n vader, zooals ie 'm 't kafé had zien binnenstrompelen: Wat was ie hier in Antwerpen komen doen? - Nà dien tijd had ie 'm niet meer ontmoet, en 't akelige beeld was in z'n herinnering heel spoedig vervaagd, verdrongen door de gedachte aan de bezoeking die hij gehad had, 's nachts, midden op de straat. Dagen-lang kon hij zich van dien indruk niet vrijmaken. 't Was 'm als beleefde ie 't telkens weer, en dan boog-ie lijdelijk 't hoofd, want kracht tot verzet bezat ie niet langer. Ook scheen 't ideé 'm juist, 'n nieuwe ontdekking, en in z'n woelige krachtbuien, zoo tegen val-avond, geloofde-ie vaak: 'n waardevolle wijsheid uitgedacht te hebben. En waaròm zou dat niet kunnen? Had ie niet evengoed z'n gezond verstand als kwasie-geleerde snorrekers, die zich voor 'n paar guide 'n diezertaatsie hadden laten schrijven, en nu met 'n doktors-titel geurden? Nee, hij had méér verstand: hij was niet schoolsch, liet zich niet in de luren leggen door allemaal hooggeleerde oomes, profesters en adelijke snuiters. Hij kon vrìj denken, en nu voelde ie opeens de waarde van z'n lijfspreuk: ‘Niks is heilig foor mijn’. Dàt was de ware fielsefie van de arrebeier, en dàt had 'm geleerd: te denken onder niemands invloed. Want och, och, as je achter de scherme keek, wat zag 't d'r dan met de vrijheid fan filozofen broerd uit! De een werd onderhoue door 'n rijke graaf of 'n bankier, en moest de belange van adel en geldzak verdedige, de andere kreeg 'n toelage fan 'n ouwe-jongejuffrouw, en mocht niet fulmineere tege de frouwe, al had-ie d'r nòg zoo 'n zin in... 'en derde lag in de bande van de kerk... allemaal hadde ze 'n blok an 't been. Maar Davidje Peereboom, die had niks of niemand te ontzien, mocht iedere klasse en ieder geloof ongestoord in z'n knuist verpletteren. Dàt was je ware!
[pagina 68]
Wacht maar: nog 'n beetje na-gedacht, 'n beetje systeem d'r ingebracht, en dan zou-die 't opschrijve. En hòe zou-die 't opstelle! Niet in allemaal van die mooie gepoelê-êste woorde, van déterminisme, péssimisme, realiteit en andere ‘ismes’ en ‘teiten’. Nee, op zijn orzjineele manier zou-die 't doen! Iemand die iets nieuws, iets buitengewoons, iets dat de moeite waard is het uitgevonde, die mag zich wat veroorlowe. Vrijheid in denke, vrijheid in stijl. De heele wereld wou ie d'r mee terrege! ‘Wijsheid en onwijsheid van 'n Glimmertjes-maker’ zou-die 't noeme. ‘Door Davidje Peereboom’. Eenig! ‘Davidje’, 'n echte Jiddenaam. En in z'n eige taal zou 't geschreven worden, in sprééktaal: ‘'t Leve begint me de keel uit te hange... me biertje... nee, me pintje garste smaakt me niet meer. Kwast en diergelijke vuiligheid heb 'k allang afgezwore. Ja, wie drinkt d'r tegenwoordig nog van dat slappe goedje! Dat laat Davidje over an ouwe-hoere, mannelijk of van 't zwakke geslacht, die deugzaam wille blijven. Attenoi! voor wat mot 'n mensch deugzaam zijn?? Zit daar soms mazzel an? Wat is deugd? Kan-je dat ete? Of drinke? Verschaft dat je soms lol? Waarom prakkizeer je er dan over? Om 'n belooning te krijge? God zal me liefhebbe,... van wie? vraag 'k me maar af. Leg je je 'n heel leve lang ontberinge op voor de oordeelsdag? En as Onzelieveheer je nou 's fergeet? Die ouwe het zooveel aan z'n hoofd, en hij is al op jare... En as hij nou 's per toeval te diep in 't glaassie het gekeke, op die: “dag der dage”, of hij het vergete, de bezuine weg te sluite, en Gabriël, voorzitter van de Engelebond, die roept: “Blaze!” Dan komt de oordeelsdag (zetter: denk d'r om: je achterste kieze na vore, als je 'n Hoofletter drukt) en de ouwe heer (niet te verwarre met “De ouwe man”, uitvinder van 't eet- en neemrecht) die is dan afwezig, “absent” zooals ze an de Akademie (die kweekplaats van schoolsche domheids-begeerte, of wijsheids-afschuw) zoue zegge. En dan zou je je 'n heel menscheleve lang alle genot ontzegd hebbe voor niks? Davidje Peereboom, in z'n onnoozelheid, (ochenebbiesj hij is zoo dom, mijn schaap!) meent, dat we diergelijke deugdzaamheid met haar en huid kunne overlate an de wijze mensche die zich thuisvoele in de monnekspij. Voor de arbeider in 't algemeen, en voor de glimmertjesmaker in 't biezonder is 't niks angelegd’... Zie, dat zou me wat worden! 'n streng logisch, satiriek betoog in Volkstaal. En as 't dan bekend werd, dan zoue d'r in de heele wereld stemme opgaan over ‘die kranige Diamantbewerker, die onder 't eentonig draaie van ze schijf, den moed had gehad, zich nog met wijsbegcerte op te houden, en z'n werkelijk geniale ideeën in z'n eigenaardig, welluidend dialekt, zoo rijk aan sarkastische beeldspraak, heeft geuit. Hij heeft de wereld daarmee de dubbele dienst beweze: haar te toonen, welke schatten de taal van dat schilderachtig
[pagina 69]
volkje ongeweten bevat, èn dat de grillige geest der wijsheid zelfs den eenvoudigsten werkman kan beroeren’. Ja, hij zou de wereld verbazen, hij zou de hooggeleerde (wat zâ-je dààran liege!) snuiters overdònderen. En als ie door deze gedachte voortgejacht, thuiskwam, ademloos en met schitterende, kleurrijke vizioenen voor oogen, dan vergat-ie zelfs: de meid in 'r armen te knijpen. ‘Vrouw, hou m'n tellege 'n oogenblik fast, hè? Nee Nanuel, laat je vader mitrus'. Ik moet even 't een en onder òpteekene... d'r broèit wat in me’. Maar 't waren me vréémde gedachten! Ze lieten zich niet pakken, en nog véel minder opschrijven. Ze waren compleet zoo glad als alen! Je kon je inspanne, 'n glad denkers- of 'n rimpelig peinzersvoorhoofd zetten, je oogen òpenhouden of dichtknijpen, op je lippen bijten, of probeeren met je tong je neus te raken, de kamer op en neer loopen, of je ellebogen onder 't hoofd zetten... ze ontsnàpten je. Waar zou 'm dat toch aan liggen? Maar dien morgen was-ie door-en-door frisch en voor 't eerst in langen tijd merkte ie dat d'r 'n heerlijke geur steeg uit de straat. En hij vond zich zelf dwaas, allerzotst, zich 'n paar dagen als filozoof te hebben aangesteld. Waar haalde ie de meschoghaas van-da-äan? En de afgeloopen week scheen 'm plots 'n kwellend-kwade droom. Hij wist dat-ie machteloos was geweest, en de gekste dingen had uitgehaald, zonder 't te willen. Hij móest. 'n Zak zand had benauwend zwaar op z'n borst gelegen. En hij werd wakker met 'n schok, verwonderd dat-ie nog héél was, en zoo licht in 't bewegen. Afijn, 't was dan 'n droom geweest, inbeelding: en 't was achter de rug, - voor goed. Als je na-gaat, wat kan 'n mensch toch gekke dingen ondervinden; en ze dan op de koop toe zoo hoog-ernstig, onverstoorbaar-ernstig opnemen; terwijl-ie er zich later toch maar 'n bult om lacht. Hij kwam aan z'n fabriek, en bij de poort stond Frâänske. Naast 'm: de half-onnoozele kranteleurder, die 't koud scheen te hebben, want hij had, handen in zakken, 't pak bladen tegen z'n heupen geperst, en liep trampelend op en neer, zoo nu en dan. Boodschappenloopers holden tegen elkaar in, de poort in en uit, met flesschen melk en dampende kroezen koffie. - Doaviedsje, me wârke niet vandoagh. - Wàt, we werreke niet! - Den Jef is op schok. - Wat? - O, 'ollander verstaat jij me niet. Hoe moet ik jou dat dan h-uitleggen? D'n verstelder is looien. Verstaat jij dat?
[pagina 70]
- Lik me gat, dan hè-je wat. Dus die zatte snoeshaan, die het zoo mar 't rech', ons in onze werrekzaamhede te belemmere. Die ònverantwoordelijke pierewaaier, die mag onze vrouw en kindere zoo mar 'n dag arbeidsloon te ontstele! - Wat 'nen dag? 't Ies vandoag Zoaterdagh, hé? Awel komt 'n Desdagh moar weer. As ghe dan an 't werk meugt ghoan, dan 'edde chânce. - Maar God zal je ferdomme, dat is àl te erg! Dat schreit ten hemel! Ik ga naar de Bond. Ik laat d'r geen gras over groeien. Ik loat me niet in me rechte verkorte. Ga je mee? - Da 's pertang 't zotste wat ghe doen kunt, eh? D'r is niemand nie op d'n bureel. Allé jonge, zulle we d'r 'n pint op zette? Laat ze an d'n Bond m'ne kloote kuusse. Als d'n verstelder looit, looi 'kik ook! Allé, kom-de gà mee? Rond d'n 'oek, daar ies nog 'n ghôe stammenéeke. Bij Poliet van den Kasteele m'nen schoonbruur. Allez jong, stoat dor nà niet te zievere! 't Zal... u ‘dingen’ doen. Ge meught à koleire wel 'n bietsje wegspule, zulle! - Nou, vooruit! dat zalle we hebbe! Frans pakte David bij z'n arm, en zoo wandelden ze samen de straat uit, dood-kalm; en den hoek om. - Zeg Frans, wat doet je nou zoo'n heele dag? - Awel, 'k 'eb 'kik m'ne doive. 't Loat 'kik m'ne doive vlieghe, in 't pârk. - En dan. - Dan? Goa 'kik wârke veur m'ne Moatschappai. 'k Zain 'kik schrijverGa naar voetnoot1) van de ‘Moedige Meezevangers’. 'ierzie: Dees' noamieddagh moet 'k dat afdrûkke, met den paat’Ga naar voetnoot2) En hij gaf David 'n papiertje. ‘Dat is den broeljonGa naar voetnoot3)’. Vermaak-Maatschappij ‘De Moedige Meezevangers’. Zetel: ‘In het Stoopke’, bij Camiel van Reeth. Geacht Medelid! Op Woensdag heeft onze bestuurskiezing plaats gehad. Na eerst besloten te hebben dat op de aanstaande vergadering in Oogst (op 10 centimen boet ten voordeele van het algemeen kleedingwerk) een vast besluit dient genomen te worden voor onze deelneming aan het groot gemaskerd Bal in Januari, en zoo ja, voor de keuze van ons costuum en 't uitdeelen van consommaatiekaarten aan de Heeren Muzikanten, is de vergadering overgegaan tot het kiezen van haar bestuur. Werden gekozen: Tot voorzitter: Den Heer Jef Koekelkoren. Schrijver-schatbewaarder: Den Heer Frans Laureys. Muziek Bestuurder: Den Heer Camiel van Reeth.
[pagina 71]
Deze achtbare Heeren hebben de plechtige belofte afgelegd al te doen wat in hunnen macht ligt tot den bloei en den voorspoed van ons geliefde Maatschappij; belofte waarvan den indruk ons de stellige overtuiging heeft gegeven dat deze Edele Heeren aan hunnen plicht te kort niet zullen komen. Als gevolg hierop heeft 't Muziekbestuur besloten op Maandag aanstaande aan onze gekozenen eene puike Serenade te brengen. Wij zijn vast overtuigd als dat geen enkel uwer zal ontbreken tot het vervullen van dees duurbaren plicht. Aan allen dus tot Maandag negen uren! Naschrift. Zondag aanstaande groote Meezevangst. Bijeenkomen aan het lokaal ten 11 uren. - Ge ziet wel, Daviedsje dat 'kik genoeg te doen 'eb, eh? - Dàt geloof 'k. 't Is me 'n heel epistel. En hedde ggij dat nou zelf opgesteld? - Vànèighe. - M'n komplement! Ze ginge 't stamineetje in. De bazin stond breed-uit, op d'r bloote armen leunend achter den toog. - Twee pintjes: Zjosfieneke. - Astenbleef, Frâans. Thois alles ghoed? - Stillekes, eh? Stillekes! - Lâf weereke vandaag, eh! - 't Is dàtte... Allé, nog eene, Zjos'. David had in geen jaren bier gedronken. De smaak er van was ie heelemaal vergeten. Hij stelde zich voor dat 't iets heel vies moest wezen, maar dat viel mee. Frisch tintel-prikkelde 't koolzuur 'm op z'n tong, en toen-ie 't glas half-leeg had, steeg 't luimige gas 'm in z'n neus. Hij vertrok z'n gezicht, met zware grinnik-rimpels om mond en boven z'n neus. Vuurrood werden z'n wangen, z'n oogjes, plots waterig, kiekelden door half dicht-gekierde leden -, hij wist niet recht, wat-ie 't eerst zou doen: Niezen of lachen. Jékrimmenikkie, dat bier, daar zat kittelende luim in! Toen stapte naar binnen, langzaam en lodderig: 'n Kristen slijpersbaas, Hein Janse. 't Was 'n kolos van 'n keirel, die 't lage lokaaltje vulde; met lange, stevige beenen, eventjes naar binnen geknikt vlak onder de knie; en 'n zwaren bolbuik, waarop ie beschermend z'n vleezige handen hield. Hij was breed-geschouderd, had 'n dun kleurloos snorretje en wammige ballon-wangen, paars gekleurd als van winterkou. Z'n kleine vocht-glans-oogjes zaten warmpjes weggedoken in dikke vleeschkussens. 'n Koepelhoed hing op z'n achterhoofd.
[pagina 72]
- J' frouw, geei-mê-ên 's 'n ‘beste’Ga naar voetnoot1) fan je. De waardin, - nam 'n schenkflesch en straalde vuurwater in 't kelkje, totdat 't overliep, en 't schoteltje zoover met 't vocht gevuld was dat de voet van 't glaasje er door werd omspoeld. - Merci, j' frouw. Frrans, op je gesontheit, jonge!’ Hij tikte met 't lichte glaasje even tegen de dof-klinkende strakke pint-pot, bracht 't nietige dingetje aan z'n mond, liet den ballon-kop 'n eindje achterover vallen, en schonk 't kelkje half leeg in de omgekrulde toeter-lippen. Toen likte ie z'n mondhoeken en knevelhaartjes zorgvuldig nà, en haalde diep adem: ‘Heh, hehhh... dat sit d'r weer in. Hè-je geen werrek Frans? - D'n verstelder looit. - Hij het gelê-êk, hoor. Je sterreft tòch niet rêêk. Daar make de werrekslui 't tegeswoo-ordig niet meer na. - 't Is dàtte, eh? - Ja, maar ik lààt 't t'r niet bij! Ik ga na' de Bo-önd. Ik laat me me rechte niet ontneme! Is-ie bedonderd? De reus klokte de andere helft van de ‘beste’ in z'n zuig-lippenkring, en zette 't fragiele glaasje voorzichtig uit z'n zwaren poot. Vervolgens likte-ie 't schoteltje af, en boog zich naar David omlaag. Hij deed z'n uiterste best om Joodsch te spreken: - Dafedje, in alle errenst, sonder dolle sie-je, sal ik jou d'r is fat ségge! An de Bond kenne se sech foor mijn allemaal in de kankerr legge, hoor. Niet dat 'k 'n fijand fan de werrekman bin. Dat weet Franssie ook wel! maar se hebbe me, Godsalselasere, fan de week de heele rommel in de far geschopt. Jefrouw, geemijn nog soo'n dikkoppie! Soo. Merreci. Ja, ik seg maar, baas is bààs, en gast is gàstGa naar voetnoot2). Meschien heppe se wel gelê-êk. Mar ik heb ouk gelê-êk, seg ik maar, ik heb ouk gelêêk. No ja, is dat niet faar, Franssie, seg jij nou 's. En z'n geweldige beenen tegen elkaar klemmend, liet ie, om die spil, z'n buik-ballon naar Frans draaien. - Nò ja, seg jij nou 's. - Vàneighe. - Ik scharrel sooe beetje foor me eiche, tegeswoo-ordig, ik bin Godsalmekrake baas, as der geen minsch thues is. Ik sorreg nou netuurrlijk foor mijn belange. Ik mot uet me ouche kê-êke, dat 'k me werrek op pepier krê-êg. Is dat nou waar of niet J' frouw? Maar dààrom geen werkmansfijand! De beste werreksman die 'k gehad heb, Makje Fan Emde, dat was miteen de grootste opruier. - Dat meugde gà niet zegghe, Riekske, alleman warkt even ghoed. - Soo sal jij de siekte krijge. Nee, is dat niet waar? Ik geef
[pagina 73]
eere wie eere toekomt. Die Makje is nou geen friend famme hè? Maar ik bin onpartijdig. Recht is rècht. Nooit het-ie me 'n steentje bedorrefe. Maar hij het de boel opgeruid, - en daar sal die de pest foor krijge. Hij het me slècht behandeld. Eerst werrekt ie bij Pelak, 't hoogste wat-ie daar gehaald het, was 85 frrank. Seg jij nou 's Davedje, het zoo 'n fent rede fan klage, mit 'n frouw en één soontje? - Waaràchtig niet. - Hij smijt d'r de boel bij neer. Hij komt bij mijn Janse, seit-ie, hè-je werrek foor me? Ik seg: Makje, ga maar derekt sitte. Soo bin ik. Ja, maar seit-ie, 'k mot neigetig frank ferdiene. Hoor 's Makje, heb 'k toen gesegd, verleje week heb 'k 'n partij gekocht, dar had 'k 'n reusestròp an. Dàvedje, bij me frouw en kinderes gesond, honderd fijftig frrank schiet 'k d'r op in. Ik seg: Makje je kan bij mijn op entrepriesseGa naar voetnoot1) werreke, dan spreke we later ferder. Goed; hij begint de follegende dag. Fijf dage werrekt-ie, hij segt Janse ik geloof dat ik te min haal, hoeveel heb 'k ferdiend? Ik seg: ik zal je rekening make as je àf het. Hij mietert net zoo lang, tot 'k de rekening maak. Hij had de boel net in kruis. In die fijf dage ferdient ie 75 frank. Dafed, salle me ooche me uitrotte, as 'k lieg. Is dat geen mooie ferdienste? Janse, seit-ie, geef me fijf percent verhooging boufe 't loon. Nou, seg ik weer, je ferdient nou al meer as je baas. Je bint de boufeste beste, maar 't ken d'r niet af. Nou ja, wat niet ken, dat ken niet. Toe het-ie de boel d'r bij neergesmete, en ik sit d'r mee. Ja, meschien hebt-ie gelê-êk, maar ik ook. - 't Ies 'nen achteroitkroiper, zulle. De kolos slokte 'n borreltje leeg en zette 't glaasje voorzichtig: met twee zware vingers om 't ijle pootje, pink in de hoogte, op 't zink; z'n pufferig-paarse wangen vielen in twee bogen, aan weerszijden van z'n puntig kinnetje naar achteren, als de slappe bovenkaak-wammen van 'n buldog. Zeerklein en vochtig stonden z'n blauwige oogjes. Toch scheen er iets in te glans-smeulen. En 't lage voorhoofd trok in diepe gramschap-voren. Hij stond onwrikbaar rechtop; z'n kleeren spanden om z'n ballon-buik en langs z'n breede athlete-schouders. Z'n snorretje was licht-bruin geworden van vocht. Op z'n kaarsrechte beenen als spillen, draaide ie kalm naar David, en met gefrommel en gefrutsel van hard vloeipapier, 'n zakje sigaren voor den dag halend: - Kan 'k je diene Dafedje? En jou, Franssie? Soo, nou eentje voor meself en dan bin 'k nèt los. 'n Goed merrek, sal ik stikke’, zei-die; met aangeleerde Jode-gebaartjes, die hij maar half àfmaakte, uit verlegenheid. ‘Sjèg Dafedje, jij werkt fan daag niet, hè?’ - Nee Goddank.
[pagina 74]
- Dat komt van dat pestkreng fan 'n ferstelder daar bij julli. Om 'n haverklap mot 'n mensch fersuime. Niet dat 'k 'n minsch 's 'n daggie looie misgun, Got nee, dat weit Franssie ook wel. Ik bin sellef gein heilig bountje. Maar sie-je, ‘en genadig boog-ie z'n dikken pokkel weer naar David over, ‘'t kan 'n minsch soms ferdomd ongeleige komme. Net zoo goed als 't mijn ongeleige komt, dat die laseresklep fan 'n Makje mijn soo in de solteretieë laat leggen. Foor mê-ên parrt legt-ie sich in de pestpòkkesiekte. Niet dat 'k rê-êk sal sterreve, daar make de werrekslui 't tegewoo-ördig niet meer naar. En gelê-êk heppe se, mar ik ouk. Ik seg mar altijd teïge me frouw: Wig mit 't kap-toal, maar had ik d'r mar 'n beetje fanj. Nou ja, is dat nou waar of niet. - 't Is 'n manier van zien, daar gaat niks fan af. - Weit je wat wij nou moste doen Davedje? Wij moste mekaar hellepe. A-je nou na' dat Bond gaat, d'r sit tòch geen masssel an. Die fersteller die lapt d'r in die paar dage toch alles door. Soo sijn se allemaal, en se sijn in hun recht. Die fa mê-ên mot soofeel op afkorting heppe, dat-ie an 't end fan de weik door de bank gein sodemieter oferhoudt. Nee, fan soo 'n fent is niks te hale, sal 'k gezond blê-êfe. - 't Ies zjuust datte. - Mar as de eine hand de andere wasjt, dan worre se allebeije schoun. As jij mê-ên nou hellept briljandeeëre, dan maak jij je paar-dage goed, en ik krijg me pertijtje op pepier. - Hoor 's friendsje, dank jij dat ik foor onderkruiper ga zette? Dan bin jij bij mijn niet aan 't rechte kantoor. Werreke dat wil 'k heel graag, maar foor dat 'k onderkruip, freet 'k liever m'n vengers op. Nee, spreek me daar asjeblieft niet van. - Nou-'ou, 't wasj mar 'n fraag! Efe goeie frinde hoo-or. Ik fou jou 't eerste frage, omdat 'k weit dat jij 'n fideele kerel bint. En je staat bekend as 'n premjeï ferreksman. Dat feet de heile stad. Dus je hebt d'r geen sinnigheid in? Eïfe goeie frinde hoo-or. Drink nog 'n pintje foor me Dafedje. Kom, fooruit, maak geïn smoessies. Fe sterrefe toch niet rê-êk; fooruet nou keërel sjeneër je nou niet, hoor. Seg niet ‘nee’, as je ‘ja’ bedoelt. Lég niet te ouwehoere. Foor wat bin je anders in Antferrepe, à-je geïn pintje lust. Nee, is dat nou faar of niet, je'frouw? - Fanne pintsje ghârste, dor worde strois van, zulle. - Soo as jij hé, lekkere dikke. Kijk, hoe se in d'r fleïsch sit. Mot je foele wat 'n titte! - Allé, lot me gherûst, kerel. - Nou, ik zal d'r geïn stukkie af-eïte! Effetjes foele kan toch geïn kwaad, hè lekkere diksak! Godsalmekrake, fat hè-jij 'n dikke kont. - Blijf fan m'n laif! sunne Riek. - Nou ja, dat komt fel terecht mit blièndee-ëre, segge se bij
[pagina 75]
ons. Ik most Dafedje alleïn maar 's late sien, dat 'n pintje geen kwaad ken. Allé Sjors, 't is maar een keer in de week Sabbes, drinkt d'r maar een foor me, lekkere bul. En jij ouk eïn Dafed’. 'n Zware stank van jenever en bederf sloeg David in den neus. - Eens gezegd, blijft gezegd, Janse. - Nou ja, jij het geen sinnigheid om me te hellepe àfmake. Dat feet 'k nou allang. Daarom ken je toch fel 'n pintje foor me drinke’? Weer uitte de kolos z'n kameraadschappelijke gevoelens in gemeenzame, half-mislukte Jode-gebaren. Z'n breede, zware vleesch-poot hield-ie David vòor, de peluw-achtige vingers uitgespreid. - Nee Janse, vandaag niet. 'n Andere keer. - Ejasses, fat bin jij nou toch 'n soudemieterige flapdrrol,.. Afijn, dat neukt niet. De beste frinde hoor, sal 'k de siekte krê-êge. - En jij, Franssie, pak jij d'r ouk geïn foor me? Sie-je, dàt mag 'k sien, jij bint 'n fideele jonge. 'n Pracht fan 'n soudemieter om mee uit fissche te gaan. Santjes!... Nou, en à-je nou bij mê-ên wil werreke dan hè-je mar te kikke. - Wat zegde doar? 'n Kieken? - Janse bedoelt, as je wil onderkruipen, as je 't werk fan 'n kameraad wil opneme, dan mot je bij hèm weze! - Krê-êg jij nou 's effetjes gàuw de koo-örs Dafedje. Kan je je laseres-klep nou geen oogenblik toe-houe! Je hebt je niet te steïke tussche mê-ên en me ferreks-liede. Gerust, Franssie is mans genoeg om foor sich sellef te sorrege. Wat seg jij d'r fan! - Vàneighe! - Je kan derèk beginne, Franssie. - O, la-lá, la-là 'k 'eb 'k à nikske nie beloofd, sunne! San 'kik ghienen rat,Ga naar voetnoot1) verstoadet? Oi-oi-oi! - Nou sèg dat dan? Fat heb ik mit jullie gedonderjaag fannoudig. Dat lapt me dat rottige Bond nou weer! De siekte sal se uitruime. Se boure 'n Baassie de grrond in. Afijn, jullie heppe gelê-êk. Mar ik ouk. Leife de solidariteit... Asjeblief j'frouw, alweer geld waar je man niks fan weït, hè? Lekker snerrtbulletje! Jeses, watte mellekfebrieke! God nog toe, die fent fan dat mensch is goed af, as de rest net sòò is. - Blaif van me laif, sunne kerel. Zai-de niet beschomd? - La-la-la, maak geen drukkie. Se het 't wat graag, hoor Dafedje. Fan mê-ên feelt se alles die, fê-êne diksak. Kê-êk, se lacht weer. Nou, ajuussies. Niet onderkruipe jonges, als je mesoeger bint. Ga jullie mar kuiere, hoor. Wech mit 't kap-taal, maar had ik d'r mar 'n beitje fan. Saluutjes. Solledeire swamneuze! En hij schok-zakte statigjes de stoep af en lodderde z'n koloslijf, met traag heffen van reuze-beenen en gelil van paarsige wang-zakken, bedachtzaam-aan de straat over.
[pagina 76]
- Dà's 'n ghemeine kerel, konkludeerde Frâns. ‘Allé Zjos, we ghoan oek 's zien. Salu, zulle, 'n ghoeien dagh an auwen boas.’ En samen met David ging-ie 't kroegje uit. ‘Allé Daviedsje, bon amusement, zulle. Rond drie uren zain 'kik in 't park mit m'ne doive. Als ghe misschiens ghoesting 'eet...’ David wilde verder gaan, maar opeens 'n inval krijgend, keerde ie zich nog 's om: Zeg Frans, die daar achter d'n toog, dat was uw zuster, hè? - Vaneighe. Voor wat wilde dat wete? - Och zoo maar. Tot ziens, hoor. Als 'k Maandag niet aan 't werk kan gaan, zoek 'k me 'n andere baas... - Rond twee uren 'n 't Park, zulle... Terwijl David, telkens boeren latend van 't hem ongewone bier, naar huis wandelde langs de schutting van de fabriek, die met allerlei onhandige poppetjes en vuile woorden beklad was; en de onderste verdieping, door de snel verspringende latjes-kieren tril-schemerig zag; was de herinnering aan de massale ghoi als 'n donkere slagschaduw op z'n voelen gevallen. Hij zag 'm weer staan, zoo als ie met z'n reuzig lijf 't lage lokaaltje beheerscht, opgevuld, had en z'n hoorders geïmponeerd door z'n venijnig-onbeschofte, en toch gemoedelijke taal, en z'n onvolkomen, toch zwàre handbewegingen. Zonder zich te haasten redeneerde ie door, 't kon 'm niet schelen of ie je door z'n herhalingen verveelde of met z'n kastijdende scheldwoorden misselijk maakte, en niemand dacht er aan, 'm in de rede te vallen. Als ie 't noodig vond, dat je wat zei, dan waarschuwde hij je wel. Hij gaf zich zelfs niet de moeite Vlaamsch te spreken. Wie z'n plat-Amsterdamsch niet verstond, die moest 't zelf maar weten. Hij, David, sprak nou toch vrij goed Vlaamsch. Waarom verstonden de menschen hèm niet? Die Janse, die bleef zich zelf; zonder zich te zjeneeren, deed-ie waar-ie zin in had. 't Wijf achter de toonbank maakte 'm wellustig, - goed; waar d'reigen broer bij was, pakte ie d'r overal beet. En niet driftig... God nee, op z'n duizend gemakke. Waar lag dat nu toch aan, dat die vent precies dee', wat-ie wilde? Kijk, daar ging-ie weer, zwaar en groot, alsof de heele straat van hem was. David voelde zich erg nietig. 't Ouwe gevoel van: ‘Was 'k toch in hemelsnaam maar 'n endje grooter’, dat z'n jongestijd beheerscht had, kwam nu weer teemerig in 'm op, en dat maakte 'm opeens zwaarmoedig. ‘Waarom ben 'k toch zoo'n petietig Joodje, zoo'n bedonderd klein kereltje’? drensde 't in 'm. Waarom is die vent de bààs, waar-die komt, en waarom laat ìk me direkt door anderen overbluffen? Och, och, wat was dat toch 'n akelig leven; om àltijd te kniezen. Om nooit 's ergens plezier van te hebben. In 'n akelige stemming kwam-die thuis. En toen begon 't vervelend geseur van den werkman die jaren achtereen op 'n bepaald
[pagina 77]
uur bezigheid heeft, zich onverwacht leeg vindt, en nu met den tijd geen raad weet. 't Was zoowat acht uur, en Lena, na koffie voor 'm te hebben gezet, was voor d'r sjabbesmorgen nog 'n beetje in bed gekropen. De kinderen sliepen. De meid was d'r ook nog niet. - 't Is gedaan mit 't werk, begon-ie, 'k heb àf. Kom Lena, is 't je niet de moeite waard om na' me te hoore? Ik heb àf, zeg 'k. Me ooge, die binne òp. Na' de bleksem! O, intrasseert 't je niet? Wat mot d'r nou fan ons worre? Geef nou 's raad? O, slaapt Madame nog? Is dat hier de gewoonte, dat me tot ellef uur in zijn nest blijft legge? Vooruit, geef nou 's antwoord? Is dat hier iedere dag zoo? Als de man uitgaat om de kost te ferdiene, foor dag en dauw, zich rot sappelt, zijn ooge ziek staart, blijft de huismoeder in d'r bed sjtrekke. Hoor 's, 'k mot zegge, 'n pràcht fan 'n ferantwoordelijkheidsgevoel hou je d'r op na. Is dat 'n fòòrbeeld foor de kinderen! Allé, wor wakker of 'k kijl je 'n pot water over je kop. Zoo, zoo, 'k wìs' niet dat de luiheid zoo foortwoekerde in me hueshouwing. 'n Kunst dat 'n mensch tot arremoede ferfalt! Kijk, wat 'n rot-rommel overal om iemand heen, kijk toe, wat 'n stinkboel. Overal vind je wat. Kunst! dat dat huishouwing heelemaal na' de bliksem gaat, kunst! Hoe is 't, sta je op of niet? 'n Meid mot ze hebbe Madam kak! toe maar, 'n meid, 't geld mòt op. De knapste meid fan de heele stad schaf 'k d'r àn, 'n paar weke is ze hier, en hop! nou is ze ook al bedorrewe. Maar 't zal nou gelukkig uit zijn. Je kan d'r gedaan geve, hoor! De andere week zitte we zonder sent in huis. Dan is 't uit mit de pret. Dan kan je meesappele, net zoo hard as ik. Den kan je 's morgens froeg de straat op, mit 'n kar mit sinesappele. Dat zal je niet glad zitte, meissie. Kijk toe, dat lacht me uit. Kijk toe wat 'n model! Wie het dat ooit gehoord, dat de frouw van 'n werreksman tot hallef twaalf in d'r nest blijft legge! Dat is 't niefste op dat gebied. De laatste sjiek. De ech' enoot hard sappele, dattie de broerte krijgt, en madam op d'r lauwere ruste. Ja, ja, ja! Wie het dat ooit op 'n fiool hoore spele... Lena, die zich 's nachts altijd tegen den kant van 't bed aandrong, en zich zoo klein mogelijk maakte om hem niet aan te raken, voelde zich 's morgens gewoonlijk stijf, en daarom rekte ze zich dan graag 'n beetje uit, lekker in 't midden van 't bed; ze had striemen op d'r dij van den ledikant-stijl en bleef dan liefst nog wat liggen, d'r beenen opgetrokken, met 'n warm weelde-voelen. Maar David liet d'r niet met rust. Beide handen op en neer bewegend, als schatte ie 't gewicht van 'n paar looden, begon-ie weer: - Mar foel je dan niet, mensch, dat die luiheid, die ellendige luiheid, ongeluk anbrengt? Begrijp je dan niet met je suffe harsens,
[pagina 78]
dat d'r geen zege kan ruste op 'n huis waar de frouw de heele dag in d'r nest legt te snurreke? Wàt bijgeloof? d'r is hier geen sprake fan bijgeloof. Wie spreekt d'r hier fan bijgeloof? Spreekt dat dan niet van zellef? Dar legt ze in bed, die frotterin, in 't prachtigste zomerweer dat 'n mensch zich bedenke kan. Bah, wat muft 't hier. Oe! wat is 't hier benauwd. Vooruit! Bìn ìk nìet gèk! De rame open, zoo... hop, lucht in de bak, frissche lucht, 'n beetje disinfektie kan geen kwaad in die sjtinkrommel! Kom je er uet of niet. Mensch, terg me niet! Ik kan die luiheid niet aanzien. Dat ontneemd iemand al z'n moed, om weer werk te gaan zoeken. Ja 'n man het énergie, as zijn huesfrouw, Godbetert, de heele dag op d'r sjtrek blijft. Lene, doe mijn nou 'n plezier, kom d'r uit, kom d'r uit zag 'k je! Ik kan dat niet aanzien. Dat brengt me tot 't uiterste! Kom d'r uit, of ik trek je de dekens fan je donder, dan leg je spiernakend foor de kinderen. Ik wààrschouw je! Lena vond wel iets waars in z'n woorden. 'n Klein beetje schaamde ze zich wel. - Ga dan èventjes wech, David, dan staan 'k op. - Weggaan, weggaan, voor wat mot 'k weggaan? Sjeneer je je soms foor me? - Ja. - Adenom, ze sjeneert zich, 'n getrouwde frouw, die zich foor d'r wettige man sjeneert! 't Laatste niefs, extra tijding. Wat 'n chotspeGa naar voetnoot1). Fertel mijn 'res, edele dame, bij wie het u fannacht geslàpe? En waarom sjeneert u zich nou, dat diezelfde man uws billetjes te zien krijgt! Is u bang dat-ie d'r 'n stukkie af zal ète? Ze binne d'r sjijn genoeg voor. Verschwartste narrente. Het zich late opstoke door 'n komediantster, die d'r mit ope ooge bedondert. Maar 't mot uit zijn. Ja, dat kan ìk net uitstaan, dat 'n freempie zich in mijn huiselijke omstandighede d'r neus insteekt. Laat ze zech in acht neme, die stinkendige temeieGa naar voetnoot2), ik heb d'r in de gate, die Roomsche donderhond. Mot mijn overkomme! Op goed awentuur stookt ze mijn kinderen óók nog tege me op. Noch!... Hoe is 't, kom je d'r uit of niet? - Ga dan eventjes wech. - Zou je wel willen, hè? Mispoes. Tòch niet, tòch, tòch, tòch niet; daar he-je 'n noppes an hè? Komt je toe. Tòch ga 'k niet wech! - Dan sta 'k niet op. Als jij niet weggaat, sta ik niet op. Treiterkop! - Goed. Alrait. We zulle zien! En vast besloten zette ie zich op 'n stoel bij 't bedje van de kinderen. Maar 't duurde niet lang of hij verloor z'n geduld. Vooruit, dan
[pagina 79]
zou die zich maar 's 'n beetje met ‘zijn zoon’ bemoeie, met ‘de jonge’. Is dat ongelukkige schaap dan niet ook ‘je zoon’, David? Zoo'n kleine schlemieltje. Maar David hield niks van 't jongste kindje; wie had 't geroepen? Had hij d'r om gevraagd, had Lena d'r om gevraagd? Nee, immers? Voor wat moest 'n werkman meer as èèn kind hebbe. Een was al te feel. In de tegenwoordige tijd, nou de opvoeding zoo duur is... ‘Chenebbisj, vond Lena, mijn schaap. - En 't leek zoo persies op 'm. Zoo'n klein zwak kereltje... Wat? Dat bleeke mormel op hém lijke. Wat zà-je daaran pokke! Niks fan an, net zoo'n gele tronie as Lene, as madam Lene. Nee, née die andere, die mit ze rooie wange, die was persies z'n evenbeeld... ‘Hij het toch jou maniere Dawed. Hij het toch z'n kwaal fan jou geërfd. Dat-ie altijd mit z'n dingetje speelt... dat kan-ie toch niet fan mijn hebbe... En as dat nou 's niet zoo was, was-ie dan minder als z'n broertje? Binne ze niet allebeie gelijk? Moest-je niet veel lìever voor 't kleintje zijn, juist omdat ie zoo onschuldig lijdt?’... ‘Het-ie fan mijn geërfd? Goed! Ik heb ook fan me fader geërfd. Is ie daarom beter foor me? Noe, wat 'n meschoghaas’!... ‘Hè David, wat bin jij toch feranderd, man! Hoe kan 'n ontwikkeld mensch, die zòoveel geleze het as jij, zòò ongevoelig zijn. Wat mot d'r van dat kleine kereltje komme? Wat is 'n kind zonder vader? Mot-ie verwaarloosd worre, omdat-ie zwak is? Al hebbe we 'm niet gewild, ons kind is-ie toch, en dat blijft-ie. We zijn niet froom... maar... nò, ik weet niet’!... ‘Wat weet je niet’... ‘No, ja David. je zal d'r om lache... is 'n kind tòch niet 'n zege van God’?... In geen weken had Lena zooveel met 'm gesproken. Als vreemden hadden ze naast mekaar geleefd. En nu, midden in 'n kwaje bui van 'm, had ze opeens gemerkt, dat d'r in de kinderen iets leefde, dat hun verbond. Ze had d'r geen idee van gehad, dat d'r 'n lang gesprek zou komen, na haar korte opmerking. En dat ze nu haar gevoel kon uiten, op kalme toon,... ja, ze kon 't niet helpen, ze vond mooi wat ze gezegd had... dat maakte haar plots vrij tegenover David; er was iets tusschen hun gebeurd. Je kon d'r niets van zien... maar er zweefde iets van haar tot hem,... ze had 't nog nooit ondervonden, zoover ze zich herinnerde; maar... ja ze was er... 't was 't tegengestelde van dat spinrag-ijl-glibberige dat d'r weeïg gebibberd had langs d'r teer-gevoelige borsten, toen ze zich van Hanna had gevoeld vervreemd. - Zou Daved dit zelfde smeltend zacht-verwarmende nu òòk ondervinden? Ze moest 't weten, want als 't zoo was - en hoe dikwijls komen dergelijke oogenblikken? - dan moest ze nu trachten 'm duidelijk te maken, dat-ie d'r verkeerd begreep... dat ze niet was opgestookt; geen vreemde had zich tusschen man en vrouw gestoken, maar dat ze zoo
[pagina 80]
standvastig was voor hèm ook, en dat er iets zachts in d'r weende, 'n kostelijk schatje voor hun beidjes... Zou ze probeeren... zou ze? - Zeg David. - Wad-is? - Kom 's hier man. - Daar bin 'k! - Dichter. Maar David dorst niet. Bang dat ze de bierstank zou gewaarworden. Toen kwamen d'r bloote armen van onder 't omgeslagen laken te voorschijn en ze sloeg ze zachtkens om z'n hals. Met afgewend hoofd liet David, hijgend van hartstocht, d'r begaan, - nog even zag-ie 't helder-wit kantwerkje dat d'r gelige borst begrensde, - toen lag-ie met z'n haren òp die borst, die zacht meegaf,... en hij wist niet meer wat hem wàs... hij voelde zich duizelig worden en bibberen; als brak in 'm 'n lang opgekropt heimwee, bij 't weerzien van 'n geliefde stad met bekende huizen en gemeenzame wandelaars... En tòch... 't was om te stikken! hij mocht d'r niet naderen, want de bierstank... dezelfde bederf-lucht, die 'm was tegen-gedwalmd uit de mond van de ghoische slijper... - Zeg man he-je nou niet gemerkt, dat d'r tusschen ons nog zoo veel is ...zooveel goeds, hè?... de kindere...; motte we nou wel as freemde tegenover mekaar staan?... We hoore wel niet bij mekaar... 'k bedoel niet ‘geslàchtelijk’... maar... begrijp je niet David... die twee kleine jochies... die motte er toch niet onder lije... late we dat toch nooit vergete, Daved... hè man?’ Ze is 'n goeie narrente, dacht David. Misschien ja, speel 'k 't nog mit d'r klaar. Maar nou heel voorzichtig. We zijn nou op 'n gevaarlijk terrein. Niet te veel zegge, Davedje! D'r aan 't lijntje houe... Niet te veel zegge. - Nò, 'k zal me betere, frouw. Zòò goed? - Ja David, doe je best, man. Ik zou 't zoo grààg wille... Toen trok David zich voorzichtig los van tusschen d'r gladde armen. Hij was duizelig. Kwam dat van 't bukken? Manuel - wakker geworden, heelemaal uitgerust, terstond frisch. Hij bibberde 'n beetje en poetste z'n oogen na, de knuisjes omgebogen. In z'n hansopje stond ie rechtop op z'n kussen, en begon te dansen, z'n voetjes diep geweld-dadig wechplonsend in de zachte peluw. - Ho, ho, ho, wat kom u hier doen, Paatje? Warom is Paatje thuis. Moetje zegge, moetje zeg 't nou an Manuel, w'rom is Paatje thuis? Mot Paatje dan niet wekkere... op de berfiek? - Zoo beste jonge bin je wakker. Het meneertje goed geslape? Vooruit mar, een, twee... hòp, nou bij Paatje op schouwer. Nou gaan we rije. Hop, hop, hop... pas òp, zit stil, of je valt d'r af... Jonge, jonge wat he-jij 'n schoone foetjes, zeg!
[pagina 81]
- Moetje pas gewassche. Moetje wascht Manuel iedere dag.. bah! koud,... in de tobberd... - Zòò, beste jonge... ‘in de tòbberd’... Kom, nou weer in je bedje hé? Paatje is moe. - En w'rom werrek u nou niet, paatje... w'rom wekkerd u nou niet,... op de berfiek? - Mot jij dat wete, nieuwsgierige wê-êsneus. O, o, o! hij is zoo'n fijne man, hè? Zoo'n lekker dik kereltje hè? Hier, daar hè-je wat fan Paatje, fê-ên mensch, hier! nog éen, en nog éen. Wat 'n fê-ên stuk mensch bin-jij, zeg... Toen merkte hij, dat Manuel 'm afweerde: - Bier! Bah, vies! Màg geen bier drinke; het Pàatje me geleerd. Stoute Paatje, - Wat David, heb je bier gedronken?’ Lena vroeg 't. Er had iets ijzigs gesidderd, door 't dankbare liefdegevoel waarmee ze 't spelen van vader en zoontje had gevolgd. - Nee hoor, niks fan an, misschien bier geweest in 't glas waar 'k limoenade uit heb gedronke. Ja, mot je net bij mijn weze, de rechte soort!... Ja, nou merrek 'k toch ook iets an mijn knevel, mit permisse. - Zoo iets zal je me toch niet andoen, hè David? Je denkt toch altijd om je kinderen hè? - Wat 'n fraag! Natùùrlijk. Jà ik doe zoo iets! Overtuegd geheel-onthouer,... de rechte soort!... Je gelooft me toch? - Ja Daved, 'k gelòòf je. En rechtop in 't bed, de gladde armen boven 't laken, keek Lena 'm aan met d'r groote bruine oogen, waarin altyd zòekende weemoed zweemde... Davidje, gammer! Dat kòmt d'r nou fan. Je zal 't altijd zien, 't is al z'n leve zoo geweest. Een keer za-je 's iets verkeerd doen en 't komt uit. Nooit geef je jouw oudste zoon 'n zoen als je 'n zuevere smoel het; éen keer drink je 'n glaassie bier, en je wordt gesnapt! kòmt d'r van, sjtomme hond! Mot je mar niet smorregens in de froegte mit in stijve ghoi uit jajeme gaan! Davidje, je komt d'r nòg kosjer af; ze het nog niks gemerrekt. Je hebt 't d'r nog uet d'r gedachte kenne prate, gelukkig... mar wat het ze je angekeke mit d'r ghebenschte ooge... je wordt d'r wee van... Mar ze gelooft je nog...; nòg, Davidje; je het d'r bedonderd; je bint d'r kostelijk doorgezeild... maar nog 'n keer en 't loopt mis!... Davidje, Davidje; pas op foor de tweede keer! Ga nooit weer in de froege morrege, op je nuchtere maag bier drinke met 'n stijve ghoi... En praat 't je oudste telleg nou ook uet z'n kop, want je geeft 'm 'n slecht voorbeeld...
[pagina 82]
- Bi-je nog bang foor Paatje, beste jonge? Ja hoor... bier is vies. Mag je nooit drinke hoor. Nooit doen! Wat is bier nou, ghebenscht ponem?Ga naar voetnoot1) - Bah! Vies! Mag Manuel nooit drinke, hè Paatje? - Nee hoor! Nooit. Sta mar op, dan kleedt Moetje je an, en dan ga je met Paatje mee de straat op, en dan drinke we 'n lekker glaassie limoenade. Wat krijg je nou? - Manuel krijgt een glaassie lammenaderig van Paatje... Moetje! Manuel gaat mee, de staat op, en dan krijgt Manuel 'n glaassie lamme... lammenadig. - Goeie paatje, hè? - Ja goeie paatje. Bier bah!.. hè Moetje? - En fertel mê-ên nou 's, beste jongen! Van wie hou je nou 't meeste... fan Paatje of fan Moetje? - Hè, David, nou fal je me tege. Hoe kan je nou zòò iets frage... Niet zegge Manuel! Màg Manuel niet zegge, hoor. Manuel houdt fan alle twee ewenfeel, hè jochie? Paatje is net zoo goed as Moetje, hè fent? - Manuel houd 't meeste fan z'n Moetje. Manuel komt ewetjes bij Moetje in bed... - En waarom hou jij 't meeste fan je Moe, snuitertje? - Paatje Moetje bang gemaakt... stoute Pa;... màg Moetje niet bang make... góeie Moetje, brawe Moetje. - Zie je David, dat kòmt d'r nou van. Je moet 'n kind zulleke dinge niet frage. Daar komt nooit iets goeds uit. Nou, 'k zal 't 'm wel afleere. Maar je bederft alles op zoo'n manier. - Ja, stook jij de kindere mar tege hun fader òp’, spotte hij. Doch in 'm ging 't: Davidje, je lacht... mar 't is je weiGa naar voetnoot2)... wat gebeurt t'r toch mit je? Waarom hou je je mond? waarom zeg je nou niks meer? Jij holt overal maar voorbij, jij blijft nergens bij stil-staan... Zooveel jare bin je al getrouwd. En nóóit spreek je 's fatsoenlijk uit... Waarom most je fandaag foor 't eerst zien, dat Lene wel iets het, - fan die ‘duizend kwaliteite’, die je overal rondbazuint? Kijk d'r nou maar 's goed an in d'r ghebenschte ooge... je hebt d'r altijd miskend. Misschien jà, merkt ze dat je d'r nou beter gaat begrijpe. - Goeie Daved, dacht Lena... Toen kwam de meid. - 'uffrouw oi, 'uffrouw oi! riep Manuel. - Och David, ga jij eve na' de keuke en zeg 'r ewe dat ze de pap foor de kindere opzet. - Tot je dienst, Madam. Nog iets fan uw orders?
[pagina 83]
Hij ging, en zoodra ie de kamer uit was stond Lena vlug op en kleedde zich aan. Hij was nu zoo goed, en 't diende voor niets, 'm weer uit die stemming te trekken. In de keuken stond David de meid te bestudeeren, alsof ie d'r nog nooit gezien had. - Zeg, zet jij de pap altijd zoo op, mit enkelde mellek? Dat mòt toch anbrande. - Neewel, meneer. - Wàt, neewel? Hoe weet je dat zoo persies? - Madam 'eegh 't ghezeed. - Nò, Madam kan fan mijn op 'n brieftie krijge, dat ze d'r geen kaas fan gegete het. Ze kan bij mijn 's 'n lessie komme neme, hoor! Doe d'r mar gauw 'n scheut water bij, of je kan de heele boel wechsmijte. - Zjuust gh'laik ghe wilt m'nier. David voelde neiging om die meid in 't ootje te nemen. En die neiging kittelde 'm in z'n neus als stuipig bier. Veel scherpzinnigheid was in 'm aan 't woelen, en hij kneep z'n oogjes beurt om beurt dicht van de snuggere gedachtjes, die in 'm opkwamen. Hij vond die meid, zoo netjes gekapt en zoo stemmig gekleed, 'n beetje onwezenlijk. Ze leek wel 'n Hollandsche aan de bùitenkant maar innerlijk was ze toch net als de andere meiden, en dat zou 't wel zijn, meende David, dat d'r zoo bespottelijk deed schijnen. De jeukend-slimme overweginkjes gaven 'm 't bewustzijn van groote overmacht. Ze stond daar zoo onnoozel, onbeschermd vòor 'm. Hij mòest 's 'n beetje met t'r dolle... - Zeg, die hare fan jou, zijn die echt, of hoe zit dat? - Wá wilde zegghe, menier? - He-je meschien 'n toer op? - Ik verstoa áu niet. - Hé-jij je zelf zoo mooi gekapt? - Joà beghò'Ga naar voetnoot1), zjuust 'laik ghà, eh? Goddome, 't was 'n brutaal kreng. - Mar... he-je d'r nou niks onder zitte? - 'Edde gà meschiens iet onder àu 'oare ziette? - Ja, maar hoor nou 's meisje, je moet niet zoo brutaal worre. Ik bin je ba-aas! Je kan mijn niet wijsmake dat d'r niks onder zit... En met z'n linkerhand streek-ie over de hel-blonde haren. Hij voelde zich 'n Janse in 't klein. En verwachtte dat ze 'm nu wel 'n tik op z'n hand zou geven: ‘Blâf van m'n lâf, sunne kerel!’ Maar ademloos stil liet ze 'm begaan, en hij wist niet waarom, - hij blééf over de puur-blonde, zij-zachte haren strijken. Eindelijk, na 'n poosje, zei ze met ingehouden stem: - Awel, zà-de nu gherìed? Gh'edt onghelak ghehad van me
[pagina 84]
niet te gheloove, zulle m'neer!’ David schrok van d'r vreemde toon. Hij voelde, dat-ie er wat overheen moest zeggen, en zocht... - Ja, maar hòòr nou 's, allemaal goed en wel, marre... wat 'k zegge wou. (Deksels, wat was-ie verstrooid!)... dan bin je toch zeker geen echte Antwerpsche, hè? - Neewel, meneer. - Dan, in dat geval... moet 'k je toch op je hart drukke màske... dat je iets doet wat verboden is, hoor. - Gh'edt op mijn 'art niet te drûke, m'nier. Goddorie wat 'n slim nest! Zou ze nou werkelijk zoo naïf zijn? Of... D'r blauwe kijkers, waarvan 't lid heelemaal in-getrokken, waren op 'm gericht: bloote uitpuilende leven-bollen, onbewegelijk, lokkend als serpente-oogen. Maar d'r mond was half open, de onderkaak wat terug. Krijtwitte tand-uiteinden van bovenlip, kwamen heel-eventjes te zien. 't Mondje was onschuldig als van 'n kind. 't Vleesch er omheen zeer glad. Geen spiertje vertrok; en dat herinnerde 'm aan:... wacht 's! 'n donkere bank onder zwarte boomen 's avonds laat in 't park, warm krachtsgevoel, 'n beetje opsnijen over boek van beroemd profester op medisch gebied... mensche binne geen idiale... nee!... maar bliksems, hoe kwam 't een bij 't ander?... ‘Joa 'n bietsje najief is 'm wel’... jui-uist! Hànna, de tooneelspeelster... die had òòk zoo gekeken. - Hoor 's, maske, ge zijt fan dat soort zake messchiens niet zoo percies op de hoogte, hè? Natuurlijk, jij weet weer àndere dinge, die ìk niet ken... jij ken 'n kosjere pot koke... maar hoor naar mê-ên, die 't goed mit je meent... loop nooit mit je bloote kop op straat, want op mijn eer en gewete, als 'n gardewil' ziet, dat jij, as Antwerpsche zijnde, geen krepé in je hare draagt - waarachtig, je vliegt d'n prison in! - 'k Zal 'kik oe 's wat zegghe, eh? Ghe zait 'nen zwanzer.Ga naar voetnoot1) - Bi-je bedonderd? Bij mijn gezond dat 'k waarheid spreek. Geloof je me niet? Nò, fraag 't dan mar an Madam. - Madam zwânst niet, zulle Menier! Madam 'eet altijd 'n serieus wiefke ghewest, eh? - Hou-je feel fan Madam? - Da ghelôef 'k. Madam 'eet altijd ghoe veur me ghewest, sunne, en z 'eet me leze en schraive gheleerd... ghe wet, zooë eh? Awel, Madam kunde betrauwe, eh? Dieje is altijd serieus... Maar ghá? Ghà denkt iemand altàid feur d'n zot te 'auwe. - Dus mijn zie je niet gheire? - Bailànge niet! gha zât 'nen lelliken vengt, zulle m'neer! Nà wed 't! - Zoo, zoo; daar kan 'k 't foorloopig mee doen, hoor! Jij dur-
[pagina 85]
reft me Goddome heel wat te zegge, snuitertje! Nò, dat is tot dààr an toe. En as ik je nou òòk 's leze leer, zal je mijn dan ook gheire zien? De meid keek 'm aan van onder hel-blonde glanzende kuif. D'r oogen loerden onbeweeglijk in de zijne. Hun glans was donker, en tóch zat t'r geen diepte in. Ze leken ondoordringbaar en ze boorden dom-stroef in z'n blikken. Voor de vol-schitterende zonnebrand zou ze niet hebben neergeslagen: d'r kalm-onverzettelijke slange-kijkers. - Zoo iets zulde ghà toch niet doen’, zei ze sleepend; en zonder glimlach. - En as 'k 't nou wel doe? - Ghe wilt mî-mai lache. - Ja, maar as 'k nou 's serieus bin? - Ghe zult wel weer zwâänze, eh? - Maar ik verzeker je... - Awel’... En zonder 'n woord te spreken gaf z'm d'r linkerhand, met den rug naar voren gekeerd. En keek opzij. Met den rechterduim speelde ze aan d'r bovenlip, hief die telkens bij den hoek op, en liet 'm dan met 'n zwak plofje slap neervallen. - Wad is dàt nou.., waarom krê-êg 'k 't mòòie handje niet? - Awel, de slinke is zoo ghoed as de rechte, eh? En ze keerde zich af en ging in de pap roeren; de blonde kop, met de terstond dof-rozige wangen in den wasem. - Wanneer zulle we beginne, snuitertje? Hij kreeg geen antwoord. - Nò-ò... bin 'k je geen asem waard? Ze bleef zwijgend; ze roerde in pap, roerde, roerde... steeds woester; witte spetten sloegen op d'r rooie hand. Eentonig en gedempt schuurde de lepel langs de eventjes-klankende boôm van de pan... Wat mankeerde d'r nou opeens? - David, je moet de meid niet zoo in de maling nemen. - Och, wat is d'r an gelege? 'n Frotte bijgeloovige ghoië. Onkrued fergaat niet. - Ik doe zoo me bèst op d'r. Bederf nou niet alles wat 'k an d'r doe. - Och, d'r is niks an ferbeurd. 'n Sjtinkendege sjikse. Al wat je an d'r doet, is parele foor de zwê-êne. Sìsifes arbeid; an de eene kant gooi je 't d'r in en an de andere kant loopt 't d'r weer uet. Boter an de galleg. - Gerust, je ken d'r niet. Ze is zoo leerzaam. En zòò gezeggelijk. - Nò, weet je wát? Je heb gelê-êk! Heb jij òòk lol! - Zà-je me dan niet meer in me werrek hindere, Daved?
[pagina 86]
- Ik zèg je toch al, dad 'k je graag in je illuzie wil late. Ja, 'k bekommer me om die mê-êd! 'k Heb waráchtig andere zorreg an me kop. - Ze begind al zoo aardig te leze, en ze is zoo helder op d'r lijf en zoo goed voor de kinderen. Ik heb zoo weinig plezier in me leven, fergal me dat nou toch niet, David. - Wou je-n - 't op zegel hebbe? - Nee, David. Ik geloof je. Daar waren ze weer: die trouwhartig-bruine oogen, van zachten weemoed doorspeeld, stil-smeekend... God! ze maakten 'm bang. 't Werd 'm benauwd om 't hart! 't Deed 'm zeer, dat kalme: ‘Ik gelòòf je’. Vertrouwde ze 'm nu heelemaal? Of beteekende dat zeer-stille: ingehouden twijfel-smart?... Hoeveel tijd was d'r nu al verloopen, sinds ze 'm zoo vol hartelijkheid, met d'r glad-warme armen had gepakt om z'n hals? Was 't pas 'n half uur geleden? 't Scheen 'm dat d'r dagen en dagen waren voorbijgegaan: Wat vreemd... wat wonder-vreemd, dat dat nu zoo ver-af scheen. Nee, vergeten was-ie 't niet... 't was alleen maar verdròngen door wat anders... maar hij kon 't wel weer terugkrijgen, dat teer-melodieuze van gebroken heimwee, van weenend weervinden... 'n Zacht liedje had 'm toen in d' ooren gesuisd; nee, hij had 't alleen maar geweten, niet gehòòrd... 't was geweest: ìn 'm, zooals vroeger de vreemde stem in 'm leefde... 't had 'm geheel vervuld, 't had 'm zacht bezeten... O, zeker! Hij kon die melodie nog wel vinden... zéker;... hoe was 't toch geweest?... Nu? kon-ie niet vèrder denken? Hé... wat vreemd... dat gevoel had-ie nu nog nooit gekend... wat wonderlijk... 'n liedje, 'n teer wijsje... dat-ie pas had gehoord... dat in 'm was aan 't vragen: ‘Dénk aan me. Dènk toch aan me...’ en áls ie d'r aan dacht... dan werd-ie doezelig... op z'n oogen kwam druk... en 't glipte, glipte weifelend wech... Vrouw 'k ga 'n beetje loope. Maak de jonge klaar, over 'n uurtje kom 'k 'm hale... - 'n Flammetje, gesel Peereboom? - Asjeblief. Zoo, dank u wel. - A-je nou effe froeger was gekomme, dan had je me in me bed gefonde, ho-or! - Ja, de ouderdom komt mit gebreke, daar is nou eenmaal niks an te doen, vrindje. Hoeveel es 't? - 'n Frank-fijftig asjeblief... Frau, Frau! hè-je meschien al 'n koppie thee foor me? U ook 'n koppie, meneer Peereboom? Nee? Nou, sal 'k je 's wat segge? Je hebt grout ongelijk. Ik kan niet buete me koppie, hoor. 't Sij somer of winter, me koppie
[pagina 87]
thee mot 'k hebbe. Dat brengt je soo lekker an 't denke, hè? 't Is 'n Godedrank, hoor. The-o-broom-a, soo segge se 't ommers? Nou, daar komt ons woordje ‘thee’ fandaan. En nou zal 'k u nóg 's wat segge. Maar: mondje toe, hoor! 't Is nog geheim. Sal u d'r mit niemand oufer spreke? - Bi-je bedònderd. - Nou, mot je hòòre. De kapitaliste... - Stìk mit je kapitaliste... wat gaat mijn je frotte socialerigheid an? - Nee, nou sonder dolle... Als 'n kapitalist in 'n seker artikel handelt, hè; dan doet-ie dat natuurlijk om de minsche d'r mee te begunstige, he? - Hoor 's meneer Dejongh... dat is me te zwaar op de maag in de froege morrege. - Nee, luester nou toch 's efe. U bent zoo haastig gebakerd fandaag. 'k Heb u ommers geseid, dat thee sooë lekkere drank is? Nou, en ik bin 'n kapitalist, hè? Ik doe ommers ouk handel? Nou, maar u mot d'r mit niemand over spreke, hoor... ik ga 'n saakie in kóffie en theï d'r bij doen. In goeie thee, siet u, want dat foorziet inne lang gefoelde behoefte - soo segge se 't ommers?... Dank je frau; nee, meneer Peereboom mòt niet... hehhh, dat doe' 'n ouwe man goed onder sje bloes, hè? lekker, hehhh, lekker!... Wat ìs d'r jonge, wat ís d'r hondje, kom jij de baas 's goeie morrege segge? Ou, 't is sooë frïndelijk beest, meneer Peereboom, daar het-u geïn idée fàn... Wat is d'r dan me hondje, wat ìs d'r dan me beessie... wat ìs d'r dan frïjndelijk dier... - 't Lijkt 'n kwaaie. - Dat mot u niet segge, hoor! Hij is niksj falsch; soo mak, soo màk! Die heb 'k gekocht fan me wagoncente, toen 'k nog onderchef was; dat is nou me eïnigste plezier!... Mòrrege! me hondje, goeie morrege!... wat wou je dan? Wat is d'r dan? Wou je spele mit 't baartje fan de baas? Wacht, effe me koppie wegsette; soo... is-ie nou kontent? Sie-je, dat sikkie, dat laat 'k nou expres staan, foor me hondje en me poesjie. Moet je piesse? Mot ie piessies doen, me lekker beessjie? Frau, laat de hond effetjes uit. Allé, fort beest, ga mit de frau mee... allé, marsj! Geen moui hondje? Me eïnigste genot. Me steun en toefferlaat... soo segge se 't ommers? - Nou, ofer wat anders gesprouke, 'k mag toch op de klandiesie reikene? - Wat? foor je hondje? - Och nee, u bint erreg kort fan memorie foor sooë jonge kerel. Ik wil segge foor de theeï. Spreek u d'r mar 's mit de frau oufer... 't Is toch weer in orde mit de frau?... Nou, wie niks seit, die stemt toe, segge se in 't Fransch. Wel, dàt doet me genoege. Weer hèèlemaal in orde? Sòò hoort 't nou eiggelijk. Wer-
[pagina 88]
achtig, u het niks te klage hoor! 'n heel goed, lief, aardig frauwtje hebt u. As 't nou soo was as bij 'n kennis fan me, dan sou 'k ségge... 'k Weet niet of u snapt wie 'k bedoel... Nee? Nou, dan sal 'k 't u 's segge... Mar mit niemand oufer spreke hoor? - Me hand d'r op. - Nou 't is bij Isekson, in de Moulestraat. Daar is 't treurig gesteld. Ken u d'r misschien? Nou, niet oufer babbele hoor! Ik weet niet siet-u, maar soo jonge kerels onder mekaar, de een fertelt 't an de ander... Afijn, dà frauwtje... ik geloof stellig dat ze ferliefd is op iemand die d'r as frind oufer de floer komt... sooe soortement fan klad-schilder. Nou, wat seg u dààr nou fan. Is dat geen oupelijk schandaal? 'n Getrouwde kerel mit twee jonge kindertjes... Fanne frau kan 'k 't me nog begrijpe, siet u, die jonge frauwe sijn oufer 't algemeïn niet te vertrouwe... mar 'n man, 'n man! Siet u, daar kan 'k niet bij mit me ferstand. Dat, sou iets, dàt gaat alle grense te buete, dat is 'n oupenbaar schandààl’. Z'n platte hand klapte Dejongh op z'n zwakke toonbank en 't ‘koppie thee’ rammelde op 't bemorste schoteltje. Met scherp-schokkend geblaf stoof de bruine buldog binnen en wilde David naar de keel vliegen - ‘Koesj, beessie, stil! 't is goed follek. Nee, hoor, de baas is niet boos... Siet u, op dat minsch bin 'k soo duuffelsch geworre. Ik bracht d'r wel 's foor 'n paar frank segare, - wat doet 'n mensch al niet foor se broudje. Maar toen 'k dàt hoorde! In eens finaal uet, hoor! Liefer eet 'k me hande op fan de honger, as dat 'k an 'n peblieke frauw ferkoup. Ik sou me schame foor me dochter, as 'k dàar in hues kwam. Twee getrouwde minsche, mit d'r folle ferstand! Schandelijk!... Nee, koesj hond, koesj! Goed follek! Koesj dan toch!’ - Ja, ja, gelijk hebt u. Zeker. Natuurlijk. Mar u was me nog an 't fertelle, waarom u zoo laat opstaat. - Gunst nog toe! Dat was 'k heelemaal fergete! Nou, da's heel infoudig; niet dat 'k me oud foel of soo iets... hooör! Ik foel me - hoe segge se dat ouk weer... soo jong asse - fougeltje in de lucht. - Neeï 't sit 'm sou! Froeger, kwamme de partijgenoute d'r solledariteit mit 'n arreme spoorwegslaaf toune, door 's morreges froeg, foor dat se na de febriek ginge soo 's effetjes bij me binne te loupen... Maar slijpers, snijers en kloufers; siet u, ik ken de kattegorieje goed fan buete, se binne nou kepleet allemaal efe lui: Komt u mar effetjes op de winkel, meneer - of ‘gesèl’ - Dejongh, seit de een na de ander. En sou is dat as 'n louped fuurtje rondgegaan, en nou staat 't belletje smorreges in de froegte heïlemaal sti-il. Niet da 'k d'r nadeel fan heb! Gunst neeï. Maar sou de heele godsganschelijke dag loupe, trap op, trap àf, dat foelt 'n minsch in de beene; nou en dan dolle se nog wel 's 'n
[pagina 89]
beetje met me... u begrê-êpt, jonge kerels, en dat maakt iemand 'n beetje moei... - Ze make 't toch niet zoo erreg hè, die onbeschofte rekels? - Nee, soo erreg ìs 't niet, mar moei wor je d'r wel fan... Nou dan kan 'k d'r smorreges niet àl te goed uet, en 't hoeft òòk niet. Is u d'r nou achter? - Uitstekend. - Maar foor de rest! Niks geen klage hoor! 'k Haal d'r me korssie droug broud wel uet. 't Saakie dat loupt, siet u, soo langsam-an gaat 't an 't rrrolle. Sal ik u 's wat segge? Ofer 'n jaar, hé? - Nou? - Dan schê-êt 'k op de ‘Staat’. En Kuyper Abrraham, die mê-ên me broud ontnam, - dat rê-êmt - die krijgt 'n kissie segare fan me gestuurd, mit klappertjes d'r in... Pang!... Dat hebbe die verrekte sosjaal-demokrrate gedaan! Heere fergeef se, se weïte nie-beter... hê-hê-hê... dat is de ‘wrraak fan 'n spoorwegslaaf’. - Jij bint 'n ouwe moppetapper. - Oòk 's op se tijd, gesel Peereboom, òòk 's op se tijd... David wist niet: waar-ie met z'n dag naar toe moest. Gek! anders was-ie voortdurend aan 't morren, omdat-ie geen gelegenheid had 's flink te studeeren. Nu had-ie 's 'n paar dagen vrij, gedwòngen vrij, maar hij had toch niets omhanden - en nu voelde ie zich te belabberd om 'n boek op te slaan. Drenzerig slenterde ie 't park in. 't Juichte er van bijna-volle zomerbloei. 't Was d'r nog eenzaam. Hier en daar zag je 'n net-gekleed meneertje, wellicht 'n kantoorklerk, op 'n bank zitten. Over 't pad dat beneden langs den vijverkant voerde, liep 'n kort pastoortje heen en weer, met langzame veerkrachtige pasjes van z'n gegespte schoenen. De doffe soetaan hing bijna onbeweeglijk om z'n dik lijf; 'n breede sjerp met zwarte franje gaf den gezwollen buik aan; 't lichaam verder zonder eenige bocht; z'n kop was bloot, en in 't midden scheen de tonsuur als 'n wit muntstuk; de breede Jezuïtehoed hield-ie in z'n linkerhand, en met z'n rechter droeg ie 'n in rijk glansleer gebonden brevier; 'n groen-zijden koortje hing uit de glinster-gulden snede; z'n dikke lippen vormden 'n ronding, zoo iets als de sluitspier van 'n darmkanaal; nauwelijks bewogen ze; maar de bleeke, door baardstoppels zwart geärceerde wangen trilden voortdurend in gebeds-prevelen. David nam 't stijgende pad dat naar de hooge hangbrug voerde. Op 't grasveld aan z'n rechterhand speelden 'n paar honden. De spitse snoeten geopend, de dunne roze tongen lillend gespreid over de hel-witte tanden, met dampende bekken en gloeiende oogen
[pagina 90]
staarden ze elkaar aan, langs d'r snuiten. De grootste van de twee trachtte de andere te bespringen. Hijgend hing-ie d'r over d'r rug, de pooten gekromd om d'r lijf, en wrong zich naar voren. Maar 't wijfje rukte zich los en sprong wech. En de twee zwarte beesten draafden over 't frisch-groene veld, in wijde bogen, tuimelden over elkaar heen, en draafden weer voort. De vervolgde stopte plots, de andere vloog d'r voorbij. Dan strekte ze de voorpooten over den grond, en ging lang-uit liggen lokken, wachtend op 't mannetje, met vroolijk gekwispel van pluimstaart. David liep tegen 't pad op; links en rechts, tusschen de struiken, steeg klinkend krakeel van piepende huppel-vogeltjes. Toen stond-ie op de hooge brug. Diep beneden 'm kabbelde de vijver in d'r stijle rotsoever, die verder-op overging in graziggroene weide-glooiingen, door 't water stil bespoeld. Links slingerde 'n rustiek pad langs den plas; met rotsigen wand onder de brug door. De zwarte priester liep er aandachtig te bidden, met korte, afgemeten veer-pasjes. Nu en dan stond-ie stil en bladerde in 't brevier. Sloeg telkens andere plaatsen in 't met rood en zwart gedrukte boekje op, stapte weer verder, prevelend geduldig. De twee hoektorentjes van de Sint Jozefskerk doemden op boven geboomte, lei-grijs boven ernst-donker groen. De vijver lag breed uitgespreid, met kalm kabbelende golfjes, wier top-kammen gulden spiegel-schitterden. Lange ritsen witte eendjes sleepten zich er over; de voorsten hadden d'r borst in de punt van 'n goudstraligen hoek, waarvan de glad-bolle grenzen zich om de na-zwemmenden verbreedden. Wat verder op de brug stond 'n ouwe man in langen witten baard, en wierp stukjes brood in 't water; daar schoten de eendenslierten snaterend op toe, hieven zich breed-wit vleugelend, op rood-bruine pooten half uit den kabbel-spiegel, plonsden met klauwen en vlerken 't zilvergloeiende water naar achteren, naar àchteren... Maar ònder David klokten half-doorzichtige waterbellen op, en vlugge visschen zag men schieten omhoog, met krachtig gespartel van lenig schubbenlijf, en haastig omlaagrukken de lichtdrijvende broodbrokjes, met vraatzuchtigen snoet. Daar kwam 't misbarende eende-leger met hevig geplons en verstuiven van sneeuwwitte veeren aangevlerkt, en de beesten lieten zich weer in den kabbelspiegel zakken, en zeilden, laveerden over 't glad-gladde, in speelsch zig-zag, als was er aan de àndere zij van de glasplaat 'n grillige kinderhand, die ze wonderstil meetrok aan 'n magneetstaafje. Schreeuw-snaterend in verward koor, snorden ze met stompe bekken langs den plas naar stukjes brood, en er geluidde 'n verwoed gevecht van elkaar gemakkelijk opzijdrijvende witte lichamen, en ònderduikende snaterkoppen, en kras-
[pagina 91]
schreeuwende sneb-bekken. De blanke blokjes werden vòòrtgedreven door 't dol-lawaaiende heer, ònder de brug; en de heele troep ze licht achterna, met omhoog-stuiven van luchte sneeuwveeren; in helsch-halsstarig geschreeuw. Verwachtend dat ze aan den anderen kant er wel weer onderuit zouden komen, liep David naar de rechtsche brug-leuning. De beesten waren er nog niet; wél werd er dof geplonsd in 't glinster-spartelende water. Rechts-vòòr 'm: 't oeverpad, begrensd door 'n hoogen grasheuvel, hier en daar begroeid met struiken; en vòòr de struiken: groepjes banken, nog niet bezet. 't Pastoortje liep telkens tot de eerste bank, en keerde dan weer om, op z'n teenen, soetaan zwierend. Op de eerste... tweede.. op de dérde bank: menschen...; zòò, die waren d'r vroeg op uit... wel gezond zoo 's morgens onder de boomen; David nam ze scherper op... en merkte toen plots:... wat wàs dat?... zou 't wààr zijn?... De middelste: 'n slapende vrouw; vòòr d'r op den grond 'n korset, en rechts en links van d'r: 'n vent, 'n lodderige vent, met bezopen-stomme oogen; beiden beknedend met volle handen een van d'r weeke borst-bollen; zwaar ronkend, met verwaaide kroesharen, hing d'r kop achterover... Ze zaten er niet ‘pas’... ze zaten d'r ‘nòg’. Over den in slaap-ademing bewegenden buik, gaven de twee dronken kwanten mekaar de hand, zoo nu en dan; en zeer deftig knikten ze mekaar toe met d'r rood-gezwollen koppen; dàn gingen naarstig verder met hun kneed-arbeid... In z'n zwarte soetaan wandelde de priester op en neer, aandachtig prevelend, peinzend over z'n brevier gebogen... En David zag 't aan, mòest 't aanzien; stond over de brug geleund, gekristallizeerd van ontzetting. 't Kwam niet bij 'm op, z'n oogen te sluiten. Hij bestaarde 't drietal, staarde tot-ie ze niet meer zag, tot ze verdoezelden voor z'n wechdraaiende oogbollen. Toen kon-ie zich eindelijk losmaken, en terwijl 't zweet 'm gloeiend uitbrak aan alle kanten, en schaamrood z'n wangen valsch-warmde, holde-ie radeloos 't pad weer af; waarheen wist-ie niet... Op 'n bank, onder 'n breed-gekroonden boom, vond-ie zich zelf weer. Hij was zeer kalm geworden, onbegrijpelijk kalm. 't Eerst dacht-ie aan Hein Janse, die 'n tijdje geleden,... nee, van morgen, de waardin betast had, op dezelfde manier als die twee aan de vijver bezig waren. Tóen had-ie toch niet gerild; hij had 't welwillend meegeleefd, zelfs was de begeerte in 'm opgekomen om 't òòk maar 's te doen... ‘sooe lekker snertbulletje fanne wijf’... Waar zat 'm 't verschrikkelijke nou toch eigenlijk in? Hij herinnerde 't zich toch levendig: 't Groepje had 'm doodsangst op 't lijf gejaagd. - Wat was d'r nou voor verschil tusschen...? Nou 's net persies 'n vraag om op je gemak over na te denken,
[pagina 92]
op 'n mooie zomersche dag, als je geen raad weet met je tijd... Hij zou er zich 's recht voor neerzetten. Zoo. Nou 's na-gaan. Maar lang dacht-ie niet. Hij had 'n oplossing gevonden: 't waren twee mede-minnaars; héél mooi gevonden;... vooruit, nou verder! Ze hadden waarschijnlijk ruzie gekregen over die meid, en toen 's flink geklopt. Nou, en daarna; hadden ze d'r 'n borreltje op gelegd, 'n droppel, 'n dikkop... hi-hi-hi... en toen nog een, en in d'r bezopenheid hadde ze mekaar gevonden, waren gezwore kamerade geworre,... nou, en toen hadden ze de meid broederlijk gedeeld. God, voor wat zou je d'r ook eigenlijk om bakkeleie, hè?... Ieder an 'n kant, dan hinder je mekaar niet, en je hebt tòch alle-twee lol... En nu zaten ze mekaar toe te knikken: ze verknèuterden zich, de twee oolijkerds, omdat ze zoo'n mòòie oplossing hadden gevonden.- Toch eigenlijk niet de moeite waard, er van te schrikken. 't Was zoo logisch als wat! Maar iedere dag kreeg je zoo iets toch niet te zien, dat was òòk al weer waar. 't Kon in ieder geval wel 's te pas komme, in 'n gesprek mit 'n kameraad. Zie je, zou ie 'm zeggen, dat is nou eigenlijk de nacht, die nog voortduurt, in de dag; de duisternis, die z'n schaduw nog werpt in 't licht. Dat was een. En ten tweede: 't symbool van de geraffineerde wellust, de ten top gedreven geilheid. Die twee vragen niks als vleesch. Iemand die 'n heele meid noodig het, die wil d'r tenminste nog 'n mensch, 'n individu, bij hebbe. Maar die, die vrage niet, of d'r soms nog 'n ander mèe geniet. Enkel genot wensche ze: Ziel gaat hun niet an. En ze gunne d'r 'n ander graag 'n stukje van, zoo as je an 'n friend die toefallig 's bij je oploopt zegt: ‘Eet mee’. Ja, ja, waar 'n mensch zich al niet mee bezighoudt as z'n fersteller an 't looie is. Wat 'n daggie zou me dat geve! Nou was 't pas tien uur, en nou had-ie al meer ondervonden, als anders in 'n heele week. Kwam d'r dan nooit 'n eind aan zoo'n dag? Wat moest-ie beginne. Als-ie anders tusschen twaalf en eene zoo 's 'n kwartiertje in 't park liep, dan speet 't 'm altijd, als ie d'r uit moest. Nu kon-ie uren en uren blijven, en hij had d'r geen zin in. Hij zag d'r tegen òp. Alles leek 'm doodsch en akelig eentonig. Denken? Over wat? Denke is heel mooi, maar d'r mot 'n oorzaak zijn, iets waar je je mee bezig houdt. En zelfs dàn nog... wat gàf 't per slot van rekening? Hij had hier in Antwerpen toch al heel veel, 'n hòòp gedacht. De mooiste denkbeelden had-ie gekregen: de menschen had-ie ferafgood. En toen-ie naar ze toe wou gaan, om met ze mee te leven hun heerlijk-schijnende joviale leven toen had-ie z'n kop gestooten aan de werkelijkheid; hij had zich alles veel te mooi voorgesteld bleek 'm, en 't gemoed vol walging was-ie naar huis gegaan. Had 't ìets uitgewerkt,... iets anders als teleurstelling?
[pagina 93]
Nòg 'n keer was-ie naar ze toe gegaan, om ze iets te leeren, om ze d'r op te wijzen, hoe dom en bekrompen hun levenswijs op de keper beschouwd was. Maar door wat-ie tòen zag, werd-ie zoo hevig aangegrepen, dat-ie geen stom woord meer had kunnen uitbrengen. Hadden z'n mooie plannen 'm iets geholpen? Nou was Leen aan 't denke. Nu dacht ze, òòk 's wat moois te hebbe uitgevonden. Verbeeldde ze zich nou werkelijk dat ze hem d'r beter mee zou maken? 't Was meschien heel mooi in theorie, wat ze wilde, maar in 't werkelijke leven kwam d'r natuurlijk niks van terecht. Per slot van rekening zou ze 't zelf wel inzien. Ze was al goed op weg. Toen was hij weer 's an 't fielsefeere gegaan. Genòt; geniet zoolang je kan. Je mot toch dood, en na de dood is 't - uit... Heel aardig! Kwam d'r nou verandering in z'n leven? Geen sikkepit. 't Leven ging z'n goddelijke gangetje maar, stoorde zich d'r niks an, al vond-ie de mooiste fielsefie uit die 'n mensch zich mar denke kan. Plannetjes make, mooi, màn-jefiek... maar geve doet 't niks. Vandaag was 't Zaterdag, en morgen Zondag, en Maandag zou die weer voor ze schijf zitte, - bij leve en welzijn - en zoo was 't geweest, en zoo zou 't doorgaan. Je kon je draaie en wringe in alle bochte, er viel niks an te verandere. 'n Broerde troost, dat is waar, maar zoo ìs de werkelijkheid. Akelig, vervelend, o Jezes! liederlijk vervelend, en iedere dag is alledaagsch. En als je nou 'n broerd leve hebt, dan was 't maar 't beste, d'r niet aan te denke, want goeie God, als je je dàt 's goed voorstelde, die eindelooze reeks van vervelendheden, jaar in, jaar uit... dan kwamen je ingewande bijna je keel uit-glibbere, zoo misselijk werd 'n mensch d'r van... Nee, 't beste, dat was toch maar, je van de toekomst niets an te trekken, absoluut niets. Enkel en alleen te leven voor 't volgend oogenblik. 't Gaf toch immers niks of je je vooruit bang maakte voor iets. Komme dee 't toch, dat was zoo vast als wat. Vooral, bekommer je alleen om je zellef. Laat de anderen dat ook doen. Broederlijkheid was goed, als je d'r maar iets mee veranderde. Anders: geen spek voor zijn bek. En as je dan tòch wat voor 'n ander wil doen, vertel ze dan niet, hoe de zake eigelijk staan, want als je d'r niet te lui voor was, zou je gewoonwech in 't water springe bij de gedachte aan die ééntonige reeks van lammenadig-vervelende zeur-dagen. 't Beste is nog, ze mooie leugens te vertellen. Adenom! hé-je nou ooit zoo 'n ezelsveulen bijgewoond? Dat neemt zich voor niet te denke, niks anders te doen as lui te zijn, en foor dat-ie 't weet, zit-ie midden in de fielsefie. Davidje, Davidje, wat bin jij toch 'n gammer! D'r het hier op die bank bepaald 'n filozoof geslape, vannacht, en ieder die d'r nou òp gaat zitte,
[pagina 94]
die wordt angestoke. Weggaan? Och voor wat? Hij zat hier immers uitstekend; over z'n einde! Onder zoo 'n boompie. Voor wat zou die zich druk make? D'r wor je maar moei van. Jezes nog toe... kwart over tiene... nog pas aan 't begin... wat zou me dàt 'n daggie worre. Komt d'r fan, als je altijd zoo op je werkplaats, waar je je kostelijk stukkie brood verdient, an 't hakke en roddele bint. Nou had-ie d'r nog gebrek an òòk. Wat zou-ie nou doen! 't Beste was, dat-ie maar na' huis ging om ze 'n beetje in de weg te loope. Wat moet 'n mensch anders uitvoeren, zoo'n lange, lange dag... hehhh!... eve gape... je wordt d'r lustig van... Zou je hier, onder zoo'n lekkere boom niet 's 'n beetje kenne maffe? D'r was niemand te zien in 't heele park... hehhh! Goddome, wat kreeg-ie 'n slaap. Nou, éen oog dicht, dat rust dan 'n beetje uit; zoo, nou 't andere... nee, eerst 't eene openmake. - O, lieve Jezes, wat 'n lammenadig-sikkeneurige dag... hehhh!... Toen ie, wakker wordend, zich rekte, stond voor 'm: Hanna in 'n licht-grijs kostuum. Ze had een been 'n eindje vooruit-gezet, heel-even tipte d'r voet onder d'r rok vandaan. Flink rechtop stond d'r krachtige edel-vrouwengestalte. Ze glimlachte, met kuiltjes in d'r frissche wangen. - Heeft menheer 'n lekker slàapie gedaan?’ vroeg ze, d'r lippen tot 't Hollandsch grappig spitsend. - Jij hier? - Is 't park soms verboden voor gewone menschen, die geen paspoort 'ebbe van menheer Peereboom? Ik heb m'ne man nu 's evetjes naar z'n wàrk gebracht, en nu geniet 'k òòk 's een beetje van de schoon' natuur. - Wat schoons an! Ik ambeteer me hier dood! Hé-je nou ooit zoo iets vervelends gezien as dat park hier? Boome, boome en nòg 's boome... - Oi-oi-oi, ghij spotter. Ghe moogt kontent zijn dat ghe van alles kunt gheniete. Hoor die vogelkes 'ne keer, en dan: die bloemekes, ruikt ghe ze niet? Awel dees' morgend sprak 'k nog iemand, die kost daarvan nikske-nie meer onderfinden. Duwallon, de schoolmeester. Onghelúkkige keirel. Diejen heet z'n reuk verloren. Dàt is iet verschrikkelaiks. Ennigte maande ghelede was 'k met 'm op de hei, en 'k dacht d'r nie-op. Tjsorl 'zeg 'kik, wat 'n 'eerlijke geuren 'ier, eh? En daar beghost 'm te schreeuwe. Zeed 't dat is nog iet ânders, jongske! - Duwallon dat is die snuiter die 'k 's die avond ontmoet heb bij Izakson? Zeg, juffrouw Pyrgos, je mot me niet kwalijk néme, mar ik zeg alles rond foor de fuest wech. Ze fertellen dat jij 't
[pagina 95]
froeger mit 'm gehoude hebt. En nou hoor 'k daar dat je alleen met 'm op de hei was. Hoe zit 'm dat eigenlijk? - Wat stekt daarin als men mit 'nen kameraad 'n oitstap mokt? - Ja, ga je gàng mar. Ons ken òns. 'k Zeg je persies wat 'k denk, hoor! De waarheid is mijn àlles. Je hebt 'n goeie ruil gedaan. Zoo'n stomme kerel mit zoo'n abnormale neus, die ie dan nog niet eens gebruike kan... - Mar 'k zeg oe immers dat d'r geenen flikker van ies! - Nò-jaä... 'k bin 'n beetje doof an dat eene oor! Je wéét wel. Ik zeg je toch immers dat je groot gelijk het. Mijn liefje wat wi'-je nog meer? - Maar hij 'eet niet altijd zòò gewest... Over 'n jaar was 'm 'n flinke klepper, sulle! - En toen-ie gebrekkig is geworre he-je-n-'m in de steek gelate, hé? Gelijk hé-je. Wat dóet 'n mensch mit 'n afgeleefde vent? - Leuster 'ne keer, Gezel Peereboom. Twee woordjes. Indien 't zoo ware, dan was 'k daarvoor tegenover niemand-nie responsabel, en tegenover à allerminst. Gh 'edt me verstòn, eh? - We zijn tege mekaar opgewasse, meissie. We hoeve mekaar geen jongejuffrouw te noemen, zegge ze bij ons in Holland. Afijn, 'n gaat me eigenlijk niks an. Dat mot je maar mit Levie uitmake. - Levie 'eet me nooit-nie naar m'n verlede gevroagd, en dat hòeft ook niet. Van 't oogenblik dà 'm me gheire ziet, aanveerdt 'm mà ghelaik 'k zain. - Om asdat Levie 'n sjtomme schlemiel is. Nee, zeg nou maar niks meer daarover... òns ken òns. 'n Beetje menschekennis hèb 'k wel: Davidje Peereboom is niet fan gisteren. We zulle de debatte daarover maar sluete, hè? Waar ga-je naar toe?’ David stond op, en rekte zich. - 'n Wândelingeske doen, eh? - Breng me dan 'n endje op. We zijn toch geen kwaje vrinde? - 'ne ghoeieGa naar voetnoot1) Ze wandelden 'n poosje naast elkaar, zonder wat te zeggen; van tijd tot tijd zag David op naar de heerlijk volle gestalte, die rijzig aan z'n rechterzij voortging. O! wat 'n heerlijke mooie meid! Hoe kwam zoo 'n stille jonge als Levie aan zòò 'n kollossale lichaams-schoonheid, aan 'n vrouw die al zooveel achter de rug had? Want dàt stond vàst: Ze had al heel wat mee-gemaakt. Hij doorzag 'r. Maar wat gàf 't per slot van rekening? Hij hàd d'r toch maar; wat was dat toch 'n vreemde gedachte: die stille donkere Jodejonge te zien wechloopen met die bloeiende, fel-Katholieke Vlaamsche. 't Moest toch wèl iets buitegewoon-gelukkigs voor 'm zijn. Alles wat hij zeggen kon, was nieuw voor haar. Zelfs de banaalste dingen, waar iemand in Groot Mokem geen spier van ze gezicht
[pagina 96]
voor vertrok, klonken haar vreemd. Ze mocht zijn, wie ze wilde, - hèm, David, was ze toch niet te slim af, - hij benijdde Levie. Hij zou 'm wel 's onder hande wille neme, en 'm zegge: Jonge, jonge, laat je raaie van 'n goed vrind, verwaarloos die schatte die je daar hebt toch niet zoo. D'r zal misschien 'n tijd komme dat je ze kwijt bint. Geloof mijn! Zorg dat je dan niet tege je zelf mot zegge: Had 'k d'r maar van geprofiteerd... En terwijl hij zoo peinsde, - kwam zacht de begeerte weer in 'm op: zich die zoet-sleepende melodie te herinneren, die hij vernomen had, toen Lene 'm in d'r armen nam. Maar hij kon ze niet vinden. Soms kwam d'r 'n spoortje van in 'm op, en dan trachtte ie 't te neuriën... maar dan opeens: - wèch was 't. Alles kon ie zich herinneren wat ie in de laatste maanden had ondervonden, en alleen dat eene heerlijke niet! Hij werd d'r wrevelig onder, 't onvoldane verlangen kittelde 'm en maakte 'm griezelig. - Kom j' frouw Pyrgos, zalle we 's 'n portie crême-klas gaan gebruike? D'r is hier net 'n ijskroeg. - Oh ghullie 'ollanders! 't heet niet: ‘klas’, 't heet: ‘glace’... ‘glace’, herhaalde ze met vooruitgestoken lippen. ‘Zeg dat nu 's na!’ - Morge brenge! Ga je mee na binne of niet? Of he-je mischien geen zin? - Dàt zie-de dikwels. - O! 'k dacht soms dat 'n Antwerpsche geen ijs lustte. - 'k Zain 'kik gheen Antwerpsche, zulle m'heer Peereboom! M'n ouwers zijn 'ollanders, zjuust 'laik ghij... - Wat? jij bint geen Antwerpsche? Maak dat nou 'n ànder wijs, hé? Kom, ga méé. En terwijl ze 't zoetige vanielje-ijs voorzichtig met tongpuntje op-likten, hijgend van de kou, begon zij weer over de uitspraak. ‘In 'olland heete ze dat: “ijskreempjes” hè?’ - Hoe kom je dààr op uit te valle! - 'n Hollandsche aktries 'eet 't me gezeghd. Dat was zoo: 't Ies 'n bietsje, enfin ghe wet... zooë... allé ghe zult 't wel merke. 't Was van 'n jonge dame, die mit 'euren man op huwelijks-reis gonk. Als ze d' eerste avond in 'un 'ôtel zaten, was zij bang om naar bed te gaan, verstoa-det? ‘Piet, zegt ze tegen 'm, 'k eb 'kik nog wel ghoesting voor wat. Ik 'eb nog wel ghoesting foor 'n ijskreempje, ziet jij? Neemt jij d'r nu ook een. Goed. Hij nam d'r een. En toen had ze ghoesting foor nòg 'n ijskreempje, en zoo gìng 't door tot 'm er zes 'ad gebruikt. Piet zegt ze weer, geef me nòg 'n ijskreempje. Neeë, zegt 'm, 'k heb te veel kou. Piet, geef me dan 'ne kûs.’ ‘Ik heb geen zin vanavond’, zei-die. ‘Awel, zeght 't Medammeke, doar was 't me nu zjuust om te doen... Verstoadet?
[pagina 97]
- Of 'k 't versta? Als Levie jòu zoo goed verstond, als ik die schuene bonk... - Zûlde nu eindelijk daar 's van zwijge, eh onbeschofterik? - Nò, ik bin d'r niet kwaad om. Ik kon d'r wel tege. Ken je soms nog meer van dat goedje? - Neeë. - Meissie, meissie wat bin jij gauw op je teene getrapt... Nò, over wat anders. Kom jij van avond bij ons ete? Mit Levie natuurlijk. - 'oe stoagh 't tûssche Madam en àu? - O, manjefiek! Je kan gerust komme, hoor. - Nu, 'ne ghoei. Tot dees' avond dan, eh? Dank veur àu crême glace. 'k Trek d'r oit. - Wel bedankt foor je ijskreempie, hoor. Zou ze 'm begrepen hebben? Op z'n slentergang kocht David zich 'n paar kranten. De hobbelige straat waar-ie woonde, weergalmde van 't gedonder-rammel van wagens zonder veeren, die diep weggezonken tusschen de reuzewentel-wielen, bonkten en schokten over de keien. Vrouwen met natroode appelharde armen, dwijlden de gladde trottoirs, voorovergebukt, de zware dijen omhoog; anderen besproeiden de straten met groote gieters of bespoten de vensters in frissche genoeglijkheid. Krante-jonges toeterden, trekhonden voor zware broodkarren weerden zich in woedig jank-en-blaf-misbaar. Boven, - stond 't enge keuken-kamertje te léven, te kissen - 'n helletje in 't klein. In 'n zwart-duisteren hoek doorlichtten de stil-rosse vlamtongetjes van gas-komforen: de witte wasem-wolken die uit de borrelende potten stegen konstant omhoog. In 'n platte braadpan lagen vet-glanzende gehakt-rotsjes nijdig te tintel-sissen. Hè, wat 'n lucht! wat 'n smeltend-gezellige braadgeur! En dan moest je zoo'n jeukende honger hebben... Hah! wat zou die de bitter-vet-geurige braad-korsten tusschen grage tanden doen kraken! Z'n mond liep vol flauw-zoetig water. O! wat had-ie 'n honger. - Is me frouw niet thuis? - Ze 'eet 'nen brief ontvangen, en nà is ze even 'n kommissie ghoan doen; ze ies om post-papier, zeedet. - O... zeg meissie, 'k ferga van de honger. Zou ze lang uitblijve? - Och-arme!’ De ondoorzichtig-blauwe kijkers schitterend van keukengloed en de wangen vuurrood, keek ze 'm aan, 't hoofd wat opzij, vol medelijden. - Zeg, hè-je niks foor me te bikke?
[pagina 98]
- Awel, omdà-ghà 't zijt, zal 'kik à 'ne keer iet 'eel ghoeds late pruve, eh?’ En ze sneed 'n dun boterhammetje af, en doopte 't in 't bruin-perelende, lokkend-geurige gehaktsap. ‘Opgepast, 't ies heet. Wacht 'ne keer. Hier is 't nog wit’. En ze doopte 't opnieuw in. Hij keek toe; over d'r schouder; ze was kleiner dan hij. D'r bloote nek was soepel en blank. Hij lachte. 't Water welde op van onder z'n tong en achter in z'n keel, en tot ín z'n lichaam voelde ie 't zoet-vochtige. Reeds meende hij in de heerlijk-vettige boteram te happen - toen ie plots bedwelmd werd van d'r vreemd-zwoele lijfs-geur, die zweefde op tusschen d'r half geopende kleeren - 't was de zware lucht van bebloesemde boomen in 't voorjaar, 't was 'n zoet-bitter amandel-aroma, - 't steeg 'm naar 't hoofd... 'n Snik welde op door z'n lijf, 'n stille gerekte weemoedssnik... Vlak bij z'n vochtige smul-lippen d'r soepele hals - maar zooals de vol-zonnige muziek van 'n mei-processie die op-golft in de blauwe ochtendnevelen, zòo luide hoorde hij nu de melodie die 'm hardnekkig was ontsnapt den heelen morgen, - hij voelde 'n angst-gilletje stijgen in z'n dicht-gepropte keel, en plots bloed-rood, snelde-ie de keuken uit, de kamer in, - wierp zich neer op de kanapé, oogen toe, haar-kop tusschen de armen... - - Wat gebeurde er toch in 'm? Er was 'n vreugde, die op 'm toezweefde, 'n gloeiende vreugde, glad en zwellend als d' armen eener vrouw. Die pakte z'n denken omnevelend, en deed z'n gevoelens lillen en smeekte om overgave: ‘Laat je gaan, laat je gàan’, was de vliedende neiging die zich in z'n gemoed maakte ònbewust geweten... En als-ie zich verwachtingsvol, rust-zoekend, overgaf en meende zich te laten wech-zweef-dragen door de bol-warme schaapjeswolken die 'm lokten, - dan voelde hij dat 't niet gìng, daar 't melodieuze zangstemmetje dat 'm riep, tot somber-ijzige ondergrond had: huiver-angst... Vrees... voor wat?... doorslangelde z'n gemoedswarmte als 'n lenige ijspegel. Door 't opgaande zonnelied van duif-blanke morgen-processie brak plotseling d' ontzettende toetering van 'n misthoorn... - - O! die gevòelens, die in z'n zìel nu kàmpten, zwòegende strijd van hémelvreugd, en àngst... wéénende begeerte in héét gesnik te stérven... líchaam versmeltend, van ònlust onbewust... - Wat 'edde nà, men'eer? Gij zijt toch 'n aardige. Eerst lot 'm me 'n botterammeke gheried moake, en dan ghoat 'm loepe... Allé, wat-ies nà? - 't Is niks meissie, 't werd me in de keuken 'n beetje te warm.
[pagina 99]
- Awel, 'ne mengsch zeet 't op à wezen: ghe bloost... - Ja, dat zal dààr wel van zijn. Dankje wel. O, wat is dàt lekker. Hij hoorde d'r langzaam weggaan, scheer-voetend over 't hakige karpet; nu was ze in de keuken,... luister: ze is den drempe' over, nu was ze bij de muren, vlàk achter 'm... hij vòelde 'r.. hemel! hoorde hij 'r daar niet snikken? Nou, laat maar gaan, blijf maar zitten... nee, 't zal wel niet waar zijn. 'n Bezopen gevoel: iemand achter je gewaar te worden, door 'n muur heen. Wéér zag-ie d'r staan: 't blozende hoofd boven de perelend sissende braadpan, d'r soepele hals bloot, en in d'r nek, wat onder de glad-blonde haarwrong: 't even-uitpuilende knokkeltjes-reeksje in 't zacht-vloeiende groefje verloopend... en hij snoof ze weer in: die vreemd-reine geur, zoo zoet als mélk. Zòò fijn dat-ie ze eer wíst dan rook, zeer-etherische meisjes-lucht, die 'm dronken van yle vreugd maakte, en bijna brieschend van zware angst... Lena vond 'm, terwijl ie met open mond vòòr zich staarde, 't bruin-vettige broodplakje nog onaangeroerd in de hand. - Mooi bi-je Manuel komme hale, daar heb 'k 'm expres foor klaar-gemaakt. Je bint 'n man fan je woord, hoor. De heele morge het-ie om je gehuild, chenebbisj. - 'k Had geen tijd, 'k was uit foor zake... ik... - Och kom, dat zeg je mar. Net heb 'k... je weet wel... Hanna gesproke, en die het je heel keneidem in 't park gefonde... Wat hé-je dar in je hand, snoeper? Zoo, nou bin je 's lekkertjes gesnapt: meneer de werkelooze eet brood mit sju, meneer smulpaap mot proffitéére fan ze frije dag; zoo, zoo, nou komt je ware aard 's bove... - Gùn je m 'et niet? 'k Mot t'r toch hard genòeg foor sappele. - Hè, David. Wie denkt daar nou an? Ga je gang mar man, beter ete as drankies slikken. - Paatje, Manuel ook 'n stukkie brood mit fet, gee-mijn ook zoo'n stukkie gehak-brood. - Hier mijn jongen, eet jij mar toe hoor, eet smakelijk. Wat zeg je nou? - Dànke, paatje. - Bràve jonge. Is 't lekker? Fertel mijn 's Lene: 'k heb gehoord je hebt 'n brief gekrege, hè? - En ik heb gehoord dat je visite hebt uitgenoodigd. Je ziet, we wete alles fan mekàar. ...In David knaagde 'n akelige weemoed... - Nou, nou, zei-die onwezenlijk, flauw glimlachend, ‘daar zal nog wel 's 't een en ander an mankeere. Maar zonder gekheid, van wie is die brief?
[pagina 100]
Lena was blij-moedig: Op d'r anders wel wat stuursch gezichtje, met de puntige neus, de stroeve trekken langs de mondhoeken en de wat vooruit-vallende onderlip, bloeide 'n blosje onder 't gelige vel. Ze trachtte te glimlachen. D'r fijne vervloeiende mondhoeken gingen lichtelijk op en neer van ingehouden jool. Hoog-ernstig waakten daarboven d'r donker-warme oogen: - Dat geef 'k je te raaie, zei ze fijntjes, even-meisjesachtig van stem. - Nò, fan wie zal 't zijn’, luchtig-schertste David, fan Schlaume Pòmpsjtok. - Fan Sam Benjemins. Hij is geprommeveerd tot Dokter in de Rechte. En vandaag over drie weke geeft-ie 'n partijtje. 't Kon niet eerder, omdat z'n moeder ziek was. En nou fraagt-ie of wij komme. Mot je hoore hoe aardig: ‘Dit feestje zou voor mij niet kompleet zijn, als ik de vriend die me aan zooveel dokumenten heeft geholpen voor mijn... wat stààt daar? Diezer... - Dissertaatsie zeker. - Juist. ‘divertaatsie, niet 'n paar dage bij me had. Terwijl ik nu aan alle kante geprezen word voor mijn omvangrijk werk, zou 'k graag willen, dat tenminste m'n intieme vrinde en eenige partijgenooten den man nog 's in hun midden hadden, wien de eer van 't grond-idee van mijn boek voor 'n groot deel toekomt. Aardig van 'm hé? Wacht, d'r is nog meer: ‘P.S. Indien David onverhoopt verhinderd mocht zijn, reken 'k d'r minstens op dat Leentje met de kinderen komt. Liefst natuurlijk zie ik jullie beiden. Je weet: Bij ons is plaats genoeg. We houden er gelukkig 'n “proletariërs-huis” op na, zooals David zegt’. Daar hàd je 't: In de stikdonkre, lood-zware onweers-nachtatmosfeer, die hij nu al maanden-lang inhijgde - in 't van wanhoop hìnnekende helleduister dat alles omgaf, omròuwde.- Blonk vredig-teer het afschijnsel van 'n zonnige dag, en bij dit schijnsel werd David 't satanische heer gewaar van zwaarpolterende, gloei-bronstige roofdier-menschen met bloed-oogen, dat bevolkte de weer vallende nacht. Daar zat-ie nu, Davidje, die zich zoo graag 'n ‘vaderlandsloos gezel’ noemde: ‘Noe, Vhàderland, wat doe-je d'r mee? Waar ik mijn bròòd ferdien, dààr is mijn fhaderland. Nu-die in den vreemde zat en leed, was in 'm heel eventjes 'n herinnering komen dagen aan z'n tooverig-lichte, blonde makkers,
[pagina 101]
in wie 't socialisme leefde als geest, als gedachte, die zich maar ééns in 't jaar vervleeschte tot frisch-zingende, droom-vrindelijke vergadering, met zelden-vertoonde roode vlaggen op Holland's groene weiden; heel-eventjes herleefde in 'm z'n goeie vrind Sam, de huiselijke student, die 's avonds laat, zeer bleek en gaperig-luchtig van 't kop-werk, wel 's bij 'm òp kwam loopen, en welwillend luisterde naar wat anderen: ‘de frazen van Davidje Peereboom’ noemden; als kalm-onderzoekende wetenschapsman, die z'n boeken uiterst langzaam doorwerkte, had ie vaak z'n voordeel kunnen doen, met de warhoofdige belezenheid van David, die 'n zee van boeken verslònd; en met z'n vrind was herleefd: lief-ernstig Amsterdam, met z'n bochtige grachten in avond-weemoed, z'n stijf-ghoische vergaderingen, z'n schaduwvolle Jode-hoek met 't schorre ghetto-geschreeuw op ingaande sjabbes, z'n deftig-stille Vondelbuurt met de frissche sprookjespracht van modern-mooie huizen... Groot Mokem dat voor hem kulmineerde in 't ‘rooie’ Distrikt III, waar de Kristen-partijgenooten zoo gezellig Joodsch deden; de ‘partij-kroeg’ op de Weesperzij, waar ze allemaal bij mekaar kwamen: 's avonds laat en op Zaterdagmiddag: de goeie dikke Tak, en ‘Joppe’ met z'n blond sikje en z'n groote kokker-neus, Levita met z'n zwarte snor en z'n deftig-afgemeten gebaren, en Sam de Wolf met z'n grijze pierewaaiershoed, en Huysman, de ‘pilosofische bode’ met z'n ingevallen wangen en talmudisch-slimme brille-neus, en David Wijnkoop met z'n nooit-stilstaande baardkop en aanstekelijk-nerveuze gebaren, en Van der Waerden, de intressant-wakkere, zwart-gebaarde peinzerskop met de gouden bril, en Soep met z'n drukke gebaren en verward-scherpzinnige opmerkingen; - dat alles zat daar, drinkend en rookend, bij elkaar, geleerd en ongeletterd, en redeneerde beklemd van verantwoordelijkheidsbewustzijn, over partijzaken, òf schaterde om fijne moppen, voor geen outsider begrijpelijk... Groot-Mokem met z'n simpel-mooie ‘roofburcht in de Franschelaan’, z'n vorstelijk-bezonken Hangri Poelak, z'n Jordaansche idealisten en Jode-hoeksche wijsgeeren, z'n deftig-blonde reform-joffers en z'n majestueus-vergeldende Kerstrede van Pieter-Jelles; - dat niet te zeggen uiterlijk-stijve, dat zooveel warm-hartelijke gedachten bevatte, bleek 'm zoo intèns lief, dat 't nu voelbaar wordende gemis 'm plotseling aan 't snikken bracht: O, o, o! hij stampte op den grond, 't hoofd op de kanapé-leuning tusschen armen weggedoken. O, o, o! Zacht streek Lene's handje over z'n haren... Ik wist wel, dat 't je zou pakken, man! 't Was altijd zoo'n goeie jonge, hé? Nu is-ie d'r eindelijk. Hij het hard genoeg gewerkt, hé? 't Snikken verklaarde z'n gemoed en zeer helder wist-ie plots: dat-ie niet gaan kon. Hij was 't ontgroeid, hij was te slecht geworden voor Mokem, zoo-als 't in z'n herinnering leefde.
[pagina 102]
Hij voelde zich als de verzopen student, jaren geleden 's ontmoet, die in bittertjes-weekhartigheid had gegriend: ‘O! was 'k nog maar 'n schooljonge, o! had 'k me maaggie nog maar’... van streekbrengend treurig. Als Gretchen in de kerk, toen de Booze d'r in-blies: Hoe ànders was 't je, Gretchen toen je nog vol onschuld hier voor 't altaar traadt, uit 't ouwe boekske prevelde gebeden half spelend kind, half God in 't hart! Gretchen! ................ Wat misdaad in je hartje? Bid je voor Moeder 's ziel, die door jòu naar lange, lange pijn ver-sliep? Wiens bloed bevlekt je drempel? - Leeft niet 't zondekind reeds trillend je onder 't hart: zich en jou beklemmend met angst-vol toekomstpeinzen? ................ Hun aan-zicht wenden Zaligen van je af, hun handen je te reiken schuwen zich de Reinen! Wee! En òm 'm galmde 't plechtig Latijn van de Doodenmis, zooals Sam 'm die eens, in een van z'n mooie oogenblikken, had doen begrijpen: Quid sum miser tunc dicturus Quem patronum rogaturus Cum vix justus sit securus?... Quid sum miser tunc dicturus. en waarvan de overweldigende wanhoopszin langzaam doorweede z'n gemoed: Wat zal ik, ellendige, dan zeggen van wien zal ik de voorspraak smeeken
[pagina 103]
daar (voor Uw Oordeel) d' allerreinste nauwlijks veilig is?... wat zal ik ellendige dan zeggen? Nee, hij kon niet gaan. Zooals ie nu was, had-ie met z'n vrienden niks meer gemeen. Wat zou die ze zeggen? Hij schaamde zich voor ze. Hij vreesde hun nabijheid als 'n Oordeelsdag. Nee, hij zou in Antwerpen blijven, wachten wat d'r van 'm overbleef, nu 't ongeluk voortdurend op 'm neer-hamerde. - Nou Lene’, zei-die na 'n poos, door besluit gekalmeerd, je gaat natuurlijk. Maar toen 't d'r uit was, bestormde 'm nieuwe verschrikking: Terwijl Lene wegging, uit 't oog uit 't hart, hing dàt met die meid 'm dreigend-zwaar boven 't hoofd. Die bedwelmende uitwaseming, die gemaakt had, dat-ie plots verlangde te weten wat ze deed: of ze snikte; die 'm dat vreemde gevoel had gegeven van: ‘Nu huilt ze, vlak achter je tegen de muur’, die gaf 'm wijd geluk, waarin dan langzamerhand angst de grondtoon werd. En die onbestemde vrees doorhuiverde nu òòk weer de kàlmte, die 't vaste besluit 'm had gegeven voor 'n moment. Hij zat stijf van verslagenheid. Zooveel tegenstrijdigheden had-ie nog nooit, nooit gevoeld. Vreugd en angst en kalmte en toorn, die golfden in zijn lijf dooreen, en wel zoo zwaar als kolkende wolken... Ja, nu was 't zeker. Dààrvoor moest-ie naar Antwerpen komen, omdat dààr 'n groot ongeluk 'm moest treffen. 't Kwam langzaam en onverzettelijk stil op 'm aan, en oversomberde 'm met inktzwarte schaduw, zooals de nacht uit den grond stijgt, hooger en hooger, en 't zonne-licht van den hemel drijft. Zich er aan onttrekken kon-ie niet. Alles scheen 'm vóórbestemd. Hij had zich huiverend te buigen, voor 't tastbare, alles ver-troebel-wolkende noodlot. Wat kon-ie anders doen? Was 't niet meer dan duidelijk: dat 't zoo moest? Schenen niet alle gebeurtenissen ineen te sluiten, logisch elkaar op te volgen, en in rechte lijn te leiden naar z'n Ongeluk? Waarom moest juist vandààg de versteller looien? Waarom moest-ie juist vandààg Hein Janse ontmoeten en naargeestig worden door zoo'n massale onbeschaamdheid? Waarom moest Lene 'm vervolgens zóó vreemd aanzien, dat-ie de straat werd opgedreven? Waarom moest Dejongh 'm juist lang genoeg ophouden om 'm in 't Park te doen komen, juist op 't oogenblik, dat 't door eendemisbaar vergruwelijkte tafereel van die twee broederlijk deelende dronken beesten te zien was, om daarna in slaap te vallen op 't oogenblik dat Hanna passeerde; om thuis te komen, door 't ijs hongerig-wee gemaakt, op 't moment, dat 't bradende gehakt z'n eetlust prikkelde, zoodat-ie, toevallig over de schouwer van de meid loerend, drònken werd van d'r lijfsgeur? Waarom moest Lena 'm juist vandààg de meid zoo aanprijzen, zoodat-ie familiaar
[pagina 104]
genoeg met der werd, om d'r in de hals te kijken? Waarom moest ze, op dat oogenblik, juist niet thuis zijn? Waarom moest Sam's brief komen, wààrom z'n moeder ziek worden, waarom moest ie juist nù promoveeren? Ja, 't was klaar: alles liep samen. Dòe daar nu 's wat tege! Nee, d'r wàs geen ontkome aan. Alles was er op ingericht, om hem te verderven. En hij stond in 't midden van de draaikolk, van de windhoos, van de woest rond-spiralende cycloon, vastgekwakt aan den grond. Wat kon ie anders doen: als gelaten z'n lot afwachten? Nu ging de marteling beginnen, glimlachte ie met stille oogen: - Je schrijft natuurijk direkt te-rug, hè Lene? - Bin je wat bekomme, man? Gelukkig, 'k werd al bang. En waarom ga jij nou niet, hij rekent d'r zoo vast en stellig op. - Och, wéér 'n paar dage verzuime, daar heb 'k nou geen puf in. 'n Mensch kan op die manier wel aan de gang blijve. Doe 'm maar 'n hoop komplimente voor me, dat is net zoo goed. - Hè Daved, wat akelig nou... - Wat!! ... voor die jonge; slaap d'r nog mar 's 'n nachie over. - Och, bi-je betoeterd? Néém jij je 't d'r mar 's fan. Zoo'n weekie alleen zal je goed doen. Daar zagen z'm weer aan: de twee donkere fluweel-streel oogen, en 'n blij licht ging d'r plots in schijnen. - Begrijp je 't nou beter, man? - Ja, 'k begrijp je’, zei-die vol tragische beteekenis. En 'n stille snik door-boogde z'n lijf onbegrijpelijk traag, als een statig af-rollende serpentine. ‘Ja, Lene’. Zij hield z'n stroefheid voor ernst, en d'r fijne mondhoeken, waar d'r lippen ontsprongen uit 'n strak zwart lijntje, trokken zacht òp en toen neer. Goeie Daved, dacht ze. Wel vond ze dat-ie wezenloos bleef zitten, maar lette 'r verder niet op. - Manuel, Manuel, we gaan op reis, jochie. We gaan na' Ammetje-Dammetje! Nou jonge, wat zeg je nou? - O, Paatje heb u 't gehoord. Paatje!! We gane rije in de trein, na' Ammetje-Dammetje, na oome Joppe, en oome Sam; o, Paatje in de spoorwage mit de mokeletief... tû-û-û... sj, sj, sj, sj. 'uffrouw oi, uffrouw oi, he-je 't gehoord, uffrouw oi!! in de mokeletief, en Manuel, die gaat bij de stoker... tû-û-û... sj, sj, sj, sj... Nee, Paatje hier blijve. Paatje mag nie-mee, komp er van, stoute Paatje,... wou niet werreke op de Berfiek... tu-u-u... sj sj sj... Paatje hier blijve! - 'k Weet 't jonge. Opnieuw zag ie zich weerkaatst in 'n beslagen spiegel, zittend met gespreide beenen op de kanepé, voorovergebogen op de
[pagina 105]
even-stuipende handen steunend: 't zeer bleeke hoofd, met de ingevallen wangholten, en de slap-gladde oogleden half omlaag, en om z'n mond bittere miserie-trek. Wat lacht-ie vàlsch! meende Lena. En wist niet wat ze van 'm denken moest. - Kom Manuel, stil zijn jonge, Paatje het hoofdpijn... Zal 'k 't ete mar òpscheppe, man? - Ja... doe dat’, hoorde-ie iemand ver-af zeggen. Van toen af zag ie alles in 'n grijze nevel, en de geluiden drongen vaag tot 'm door, en verward als bij 't inslapen. Onwillig stopte ie zich 't eten in. Hij proefde 't niet, 't had geen smaak. Naast 'm zat Manuel te snappen over z'n spoorwagen, maar hij vond geen zin in z'n woordjes. Nauwelijks had-ie ze gehoord of ze waren weer wech, samenhang ging verloren. Hij at bijna niet, 't lekkere eten stond 'm tot in z'n keel. ‘David, wat overkomt je’? vroeg iemand. ‘Ja, zeker... uitstekend’, antwoordde hij. Kort-afgebroken, met fascineerende glinstering, tikten de lepels in de borden. Hij dorst niet op zien. Tegenover 'm aan tafel, moest 't zijn: 'n hevig licht, 'n helle schreeuwzon: twee krijtwitte zoek-lichten hadden hun reflektors op 'm gericht; 'n straatjongen stond midden in den zomerdag met 'n spiegeltje de zon-gloed in z'n schrijnende oogen te flikker-kaatsen, hield niet op, hield niet op, en hij staarde maar in z'n bord. Manuel babbelde voort, wat wilde-ie toch? ‘Ja ja, jonge’... nòg niet tevreden? ‘Natuurlijk beste jonge... 't Eten was in eens gedaan, en hij stond op de koer te piesen. De plee-deur achter 'm ging krakend open, en de breede buurvrouw zat 'r, vulde 't hokje geheel. ‘A wîfke goat op voyage, eh?’... Hoe wist ze 't? Doet d'r niks toe. ‘Ja, ja Madam... zékers’... ‘Ghij 'ebt 'nen langen pies, zulle meneer’. Hoe? Wat wilde ze? ‘Natuurlijk Madam. Om u te diene’... ‘Zjuust ghelaik m'ne vengt, eh. Ghe drinkt zekers gheire 'ne pingt’ ‘Tonne vol Madam’. ‘Ghe houdt me toch niet veur den zot, eh’. ‘Zékers Madam’. ‘O ghij smeirige keiskop’... Hij slenterde naar 't park, besteeg weer 't pad naar de brug, keek over de leuning naar omlaag of die twee lollige snuiters d'r nog zaten. Toen kwam 'n magere man de brug opgestapt, aan z'n hand 'n hoekige korf, met kribbelende diertjes d'r in. Hij had die man meer gezien. O, 't was Frans, Frâänske mit de doive... Ja, goeie-middag. O, pràchtig weer, mòòie beeste... Hòp! hij smeet ze de lucht in, ze vlerkten wech... Komme die beessies nou terug, Frans?... Even trok de nevel op, en hij bedacht: Lichtzinnige kerel,
[pagina 106]
maakt lol mit de doive; en ik... met me verdriet... Nee, 'k ga er van door. Toen werd alles weer mistig. Hij slenterde naar omlaag. De stad in. Verward belden in de verte trems... As je nà-gaat, wat hebbe de smousinnetjes toch 'n drukkie op d'r lijf... Kijk ze daar nou 's wandele mit hun achteruit-gatjes. Sjijn binne ze! Verlakte laarsies; addenom! d'r is d'r een mit rooie laarsies... Wat 'n hoogte die kathedraal... tòch 'n mooi gebouw, zeker! 'n mòòi gebouw. Pracht van 'n toren. Dat is de groote Markt hier, hè? En die huize, mit hun langwerpige ramen en vergulde daklijsten: allemaal gilde-huizen? Gilden, dat binne 'n soort van fakfereenigingen?... Hij glimlachte. Nee! Davidje, laat je niet bedotte hoor! Partijgenoote... let 's op, geef mijn 's 'n moment àndacht, spant 's uw attantie in... Men tracht u wel wijs te maken, dat de meddel-eeuwsche Gelde overeenkomt met onze moderne fak-bond. Dat patroons en gezelle nòg wel broederlijk naast mekaar kunne leve, as... as 't leeuw en de lam in 't Paradê-ês. Maar dat is bedrog, dat wil zegge: bedriegelijke ferdraaiïng der feite. In de allereerste plaats, had ieder gezel toendertijd, in die dagen, kans om òòk patroon te worre. Hij had z'n proefstuk af te legge, en klaar was ie. Dan zette ie ‘Meester’ voor ze deur. ‘Meester leerzemaker’. ‘Meester schrijnwerker’. ‘Meester smeder’ en zoovoorts... wàt dies meer zij. Maar tegenwoordig... is bekwaamheid niet foldoende, om 'n sportje te stijge, op de maatscháppelijke ladder. Nee, partijgenoote... ge moogt zoo bekwaam zijn als ge maar wilt, ge moogt zijn 'n premjéï werreksman... als ge niet bezet: gàld... dan blijft ge werkman. En ge moogt zijn: zoo aartslui dat koning Salomon tot u zou zegge: gaat naar de miere... en ghe moogt zijn: zoo idioot-dom, dat ge rijp zijt foor Meerenberg, of voor Gheel... als ge geld bezet: dán wordt ge kapitalist... Nou, klap nou 's in je hake... allé nou... zoo: ‘Bravooö!’ Ja! Davidje weet 't nog wel... As je zoo nagaat... wat frischt die socialerigheid iemand toch op, hè? Ja, bij Weber 's 'n kop koffie gaan drinken... hé! cochon!... Nee meissie, ga nou door... 'k bin niet muzikaal... hoor je me niet, je krijgt geen cent fan me... Nò, weet je wat?... Daar heje 'n frankie. Bin je nou zoet?... Verschrikkelijk... die kindere door hun vâer en hun moer in de steek gelate. - Zoo... is u Montanjees? Nou, u begrijpt me wel: bizonder aangenaam kennis te make. Fijne koffie hier, vind u niet... Fertelt u mijn 's... het u trek in 'n fijne sigaar... Wat? Tien sentiem bij Dejongh; nog 'n brok partijgenoot fan me... Ja, maar daar wilde 'k eigenlijk niet op neerkomme, ik bin 'n beetje verstrooid ziet u... Fertelt u mijn 'res... is zoo'n meid zwaar?... Zoo, bind u zoo sterrek? Toch nie-meer zoo erg as froeger hé? Nee, 'k zie 't, u force-bolle binne
[pagina 107]
heelemaal wech. Ja, 'k heb wel eenig ferstand fan de médische wetenschap. Zoo, zou u me dat niet aanzien? Ja, ja, wie de hawer ferdiene, die krijge ze niet, hê-hê-hê-hê-hê. Ik bin 'n grappenmaker as 'k begin hé? Maar! alles op ze tijd Meneer Montanjees, alles mit mate. - 'n Rotte boel hier, is 't niet zoo? Mot u hoore wat me van morrege gebeurt. 'k Ga na de winkel, zooas gewoonte. Geen fersteller te bekenne. Looie! U ken Frans toch wel. Speelt mit de dueve, mit de doive!... Zoo, is dat hier zoo erreg in zwang? Zijn de mensche d'r vurig op? Hart-stochtelijk? Zoo, zoo, wàt u zegt. En die vent trok z'n duif zoo mar 'n poot uit, omdat-ie te laat ankwam? Wat 'n gruwelijke wreedheid, wat 'n onmenschelijke barbaarschheid! En werd-ie toen niet bestraft? Wat u zegt. Beschermt de rechtelijke macht de duiwe. Ei!... Ja 'k verstà u wel! Processie. Op Berchem, heel intressant. Lòope ze dan zoo hard met die beeste... zeker om d'r gauw te zijn hè? Hê-hê-hê-hê-hê. En toen dwàrs dòòr de processie. Wat 'n lef fan zoo'n fent. En de pastoor? Trok 'm de duif uit z'n hand zegt u? Groot gelijk had-ie. Hòèveel boete zegt u? In de duizend frank. Wat zegt u? de Pastoor? Schande. O, o, o! Wil u wat foor me gebruike? 'n konjakkie? hè! Cochon! Zòò. Zijn de meiden hier zoo gemakkelijk? zoo lekker? Hoe noemt u dat? Hè! dàt is aardig uitgedrukt: als kole fuur binne ze in bed. U schijnt d'r ondervinding fan te hebbe, hê-hê-hê-hê-he! Is 't dan overal kerremes de andere week? Ja? God, heelemaal niet aan gedacht. Geen spek foor mijn bek? Zal u fan opfrissche... Me frouw? Dan schei 'k... Dat is morg-avend zegt u? Me an d'r voorstellen? Nò, heel graag. Zeker... Om acht uur? Uitstekend... Nou Montanjees, 't was me zeer aangenaam mit u kennis te make... 't ga u biezonder. Tot morg-avend. Komplimente an Anzjelieke, hê-hê-hê-hê-hê... Hoe zou Montanjees 'm nou gevonden hebben? Flauw? 'n Kletskous? Zòò voelde ie zich zelf. Z'n kop had-ie suf gepeinsd, om 's wat geestigs te zeggen, maar niets, niets was d'r in 'm opgekomen. Hij kon niet denken. Z'n hersenkas was gevuld met warrelende rookwolken. Hij wist maar één ding, en dàt wist-ie uitstekend, besténdig. Dat ie naar de bliksem ging, als ie langer hier bleef. Dat die meid 'm kapot zou maken, zou sloopen wat d'r nog van 'm overend stond. En toch kon-ie zich d'r niet aan onttrekke. Hij verlangde heimwee-vol weer naar de bedwelmende geur die d'r omzweefde, hij zou wel willen... maar dat kòn niet, dat was te erg... heel dicht bij d'r komen, en snuffelen in d'r nek, in d'r bloesemnek, met z'n neus tegen 't soepele vleesch, en dan, ja, dan d'r zoenen in de gladde groeve waar d'r fijne ruggestreng verliep en 't zilverblonde donsgekroezel van d'r haren begon... Zou d'r vleesch zoet zijn? Zie, 't was slecht van 'm, walgelijk slecht. Hij moest zich scha-
[pagina 108]
men. Voor z'n vrienden moest-ie zich schamen, voor z'n teer vrouwtje, 't stille donkere jode-vrouwtje; o! wat was ze lief geweest van morgen met d'r heilige oogen... en voor z'n twee kindertjes: de jongste, dat ongelukkige bleeke schaap, die z'n zorg zoo noodig had; en Manuel, ‘z'n jonge’, z'n lieveling. O! z'n kleine verstandige Manuel, die zoo aardig begon te snateren en te klappen. Chenebbisj, dat kind dat in z'n onschuld zulke hevig-ware dingen zei: ‘Paatje stout geweest, Paatje mag nie-mee op de mokeletief tû-û-û!... sj, sj, sj,.. Z'n lekkere zoontje, dat innig-mooie jochie met z'n rooie wangen en z'n bruine oogen. O! wat was-ie frisch opgestaan van morgen; ineens klaar-wakker; met z'n roze-pootjes had-ie gedanst op 't kussen... Direkt had-ie geroken dat paatje bier gedronken... en wat was-ie blij geweest met z'n ‘glaassie lammenadig’ en toch was-ie liever bij Lene, bij Moetje gegaan. ‘Manuel komt eve bij Moetje in bed’. Zou-die gevoeld hebben, die kleine rakker, dat 't hem bij Paatje niet goed zou gaan? Had-ie niet gezegd, dat-ie 't meeste van Moetje hield? O! daar voelde-ie 't weer, 't verschrikkelijke noodlot, dat zoo zwaar òp 'm hing. Waarom moest-ie juist van morgen z'n kind vragen: ‘Van wie houdt Manuel 't meest?’ Och, zat dan in letterlijk àlles 'n mystieke beteekenis? Leefde dan in ieder wòordje dat-ie uitsprak 'n booze geest? Maar wat wilde 't dan zeggen, dat Manuel bang voor 'm was? Langzaam doorgolfde 'm weer de melodie van Gretchen in de kerk, die hij stil in zich zelf had herhaald, zonder de woorden te verklanken. Slechts 't ijl-eentonige klinken van de simpele woordjes op elkander was in 'm geweest: 'n kinderlijk wonder: Hun aan-zicht wenden Zaligen van je af, hun handen je te reiken schuwen zich de Reinen! Wee! Ja! wee! wee! wee! Arm rein jochie, je weet niet, je weet niet, dat je vader was aan 't sterven, dat je geen vader meer hàd, toen je je vroolijk maakte over je reis in de spoorwagen. Mijn kleine jochie! Je weet niet, je weet niet, en pas veel later zal 't je schrikvol worden bewust, dat je je vroolijk maakte om je eigen ongeluk. Mijn jongetje, terwijl je je Paatje juichend vertelde van je mokeletief... Tû-û-û!... was je 'n wees, 'n wees, 'n wéesje... En toch! 't Kon niet anders. Wie zou 't wagen zich te verzetten, nu de teekenen zoo duidelijk hadden gesproken, nu de dag, met z'n schijnbaar toevallige ontmoetinkjes zich toonde als 'n kunstvol bouwwerk, dat in stroef-stille konstrukties zong, zong, eentonig
[pagina 109]
als 'n doffe gong, misbarend als 'n schorre gong: z'n òndergang! Hij zou vergaan, hij zou vergaan! En hij zou... 't alles bij-wonen, met z'n volle bewustzijn. Hij was toeschouwer; en akteur tevens. En door z'n glinsterende kijkglazen zou-ie zichzelf beturen en kalmpjes proeven... of-ie wel mòòi stierf. Wat kon-ie anders? Dat hij nu weer klaar aan 't denken ging, was dat geen bewijs, dat z'n marteling zou beginnen? De steedsche zomer-avondschemering leefde rumoerend om 'm henen. Dames in lichte kleeren dribbelden 'm voorbij. Op de terrassen voor de kafé 's zaten de menschen met lang-uitgestrekte beenen voor d'r tafeltjes, en slurpten verkoelende dranken door slanke rietjes.. Krantenschreeuwers elboogden zich door de wandelende massa. David boog 't hoofd, wilde niets zien, zàg niets. Dacht alleen maar aan z'n arme weesje... Lene en Hanna zaten thuis voor 't open venster en dopten erwtjes. Tweelicht hing over de strakke straat; de keien wit, en diepzwart strekten zich daartusschen de elkaar kruisende voegen. 't Kleinste kindje sliep. Voor 't andere venster zat Levie en tusschen z'n beenen stond Manuel, en teekende met 'n groot potlood, dat-ie telkens bedachtzaam nat maakte, op de achterzij van 'n brief grillige spoorwagens met hoekige machinisten: Daar gaat Manuel in rije, mit Moetje... had meneer Lelie nooit op 'n mokeletief gezeten? Dat rijdt zoo hard, oe! nog harder as 'n tremmetje. En d'r is 'n hoop vuur in, oe! zoo heet! En veel rook. Die had de massenis in ze pet, hè Meneer Lelie? En dan blies de massenis op ze fuit, hè meneer Lelie?... tû-û-û! sj, sj, sj... uit de weg, daar komt-ie... oe-oe-oe! daar is-ie... tû-û-û! Leentje was nerveus-uitgelaten, praatte gillerig snel. En Hanna, - liet zich aanstonds meesleepen, en zoo wonden de twee mekaar op. Oh! Amsterdam was 'n schoon stad en de mensche waren er zoo lief, zoo vriendelijk. En de jufrauwe waren d'r zoo simpel gekleed, en niemand riep oe na op straat als ghe reform aan had. En die melkhuize, die... katte-kroeghe, eh Levie? dat was toch oprecht ghemakkelijk, dat 'n dam' geen stamminée in hoefde te gaan. Eh Levie, als we in Parais ghewest 'ebbe, ghaan we in 'olland wone, eh? Kleine Kareltje werd wakker, en Lena gaf 'm z'n papje. Toen werd-ie gewasschen. ‘Dat is niet gezond’ vond Levie. Och, daar wist-ie niets van, zei z'n Moetje. Hanna mocht 't naakte ventje even op d'r schoot hebben. En dol van pret, zoende z'm op z'n kopje en op z'n armpjes en z'n borstje. Oh! ze hield zooveel van kinne-
[pagina 110]
kes. Oh! ze zag niets lie-îever als die klain kleuters. En ze draafde met 't kindje de kamer door, en wierp 't de hoogte in, 't kussend terwijl z't opving. Weer ging ze met 'm zitten, hield z'n kopje aan d'r krachtige bolle borst en riep: ‘Oh! Levie ziet toch 'ne keer, wanneer zou 'k toch òòk zoo 'n klain smoeltje aan m'ne borst 'ebbe, jonge’. Zou dat nu allemaal echt zijn? vroeg Leentje zich af. Toen schrok ze even, want 't kleintje peuterde weer, vol aandacht z'n zorgers-kopje, aan z'n puntig geslachtsdeel. - Oh, Madammeke ziet toch 's. 'k Verschiet d'r van. Maar Lena liet zich niet van d'r stuk brengen: In Amsterdam zou ze met 'm naar de dokter gaan; die zou d'r wel wat op vinden, ze had d'r alle vertrouwen in. En ze deed 't kereltje z'n nachtpon aan, en bracht 'm naar bed. - Ons kingdere zulle dat toch niet 'ebbe, eh Levie’? hoorde ze Hanna kweelen. Laat die maar praten dacht ze. Mijn Kareltje wordt beter. Niets is vaster. In de val-avond glansde d'r gelig gezichtje op, toen ze weer bij 't venster kwam zitten. Vreugdevol dacht ze terug aan d'r lieve vrienden en d'r lippen beefden van verwachting, als ze zich voorstelde: den dokter na-denkend gebogen over d'r kleine menschje. In d'r stille gemoed voelde ze de schemering langzaam-koel vallen, en ze genoot, zooals ze 'm eens genoten had op de draaitrap bij Greta... maar veel rustiger nu. Alleen Hanna dopte nog erwtjes... 'n Poosje later kwam de meid: ze was klaar met d'r werk; òf ze maar naar huis zou gaan. - Zoo je wilt, Marie. Maar zà-je me echt belove dat je niet gaat danse, kind? - 'k Weet zooal niet. - Kom, bedenk 's goed. Hebbe we 't niet allang afgesproke? Vooruit meid, wees 's flink. - 'n Ghoeie Madam. - Dus je doet 't niet? - Zekers nièt, Madam. Op 't portaal kwam ze David tegen. - Awel, ghij zijt me toch òòk 'nen oardighen. 'k Dacht dà ghe me les wilde gheve. - Wees maar goed kwaad op me, màske! - Bijlange niet, zulle meneer. Zee 'kik à toch eve gheire. - Wàt zeg je? Maar ze liep al wech. Bij 't eten was David erg zwijgzaam. Lena had d'r beste beentje
[pagina 111]
voor gezet, om 't heel smakelijk te maken. Er kwam hartige jonge kaas op tafel en spiegeleieren, en kersen voor dessert. Ze wist dat Daved van ‘naschen’ hield. Maar 't scheen 'm niet aan te doen. Hij liet bijna alles staan. ‘Jij hebt zoo dikwijls wat fijns foor bij 't brood meegebracht man, nou zorg ik d'r 's foor. Bin ik nou geen goeie frouw?’ Er kwam geen antwoord. Wat sneu! Ze had zich zooveel voorgesteld van 't vroolijke gezicht dat Daved zou zetten. David wist wel dat z'n teruggetrokkenheid hinderlijk was, en hij deed alle moeite om iets te zeggen. Hij peinsde en overlegde, voelde z'n voorhoofd hooger worden, maar geen enkele gedachte kwam bij 'm op. Eindelijk haalde ie 'n krant uit z'n binnezak. Misschien zou een of ander bericht 'm op de goeie weg helpen. 's Zien... Dàt zou misschien wel wat zijn: ‘Groote aanmatiging van de dienaars der H. Kerk. De volgelingen van Christus dienen den Moloch’. Hij zou maar direkt voorlezen. Die stilte was onuitstaanbaar. Maar hij had d'r dadelijk berouw van. 't Leek Goddomme of de duivel d'r mee speelde: 't Was 'n verhaal van onderpastoorkes op de Kempische dorpen, die de vrouwen die bij hen de biecht kwamen spreken, verboden d'r ‘echtelijke plichten’ met hun mannen te vervullen, zoolang die mannen niet vast en stellig beloofden bij de a.s. verkiezingen hun stem op de Katholieken uit te brengen... ‘God nog toe, waarom moest-ie nu juist dit berichtje oppikken uit de drie kranten die ie had meegebracht?’ - Schande, vond Levie, de vrouwen zoo tegen ‘hunne vengt’ op te zetten. - 't Werkt de prostitûse in de hand, riep Hanna. Wat 'n onbeschoamdheid bij zoo'n pastor. - Ja, maar nog stommer van die vrouwen dat ze zich laten opstoken, sprak Levie tegen. - Meneer pastoor ghebroikt ze lievers zelf! - Zie je Han, daar komt de ouwe Adam weer in je boven. Kan 'n pastoor niet evengoed 'n eerlijk mensch zijn als... ja als 'n tooneelspeelster? Als 'k de wereld had moeten geloove toen 'k jou lief kreeg, dan had 'k me waarachtig wel kunnen verzuipen. 'k Heb me niet aan praatjes gestoord. 't Is wel waar, heb 'k gezegd, dat d'r onder de aktrices veel zijn waar 'n steek aan los is... - Die geen achtien zijn, lachte David. ... maar dat was voor mij geen reden om aan te nemen, dat 't met àlle speelsters zoo stond. En met de pastors is 't precies net zoo. Zeker, hun manier van leve is wel van dièn aard, dat ze dikwijls in de knel zullen zitte... - Dà 's zjuust! ... Maar is 't daarom goed, aan te nemen, dat d'r geen eerlijke pastoor op twee beenen loopt?
[pagina 112]
- Diejen ont'auding moesten ze afschaffe. - Uitstekend! Als jij nog 's minister wordt, moet je d'r maar flink voor werken, Han! Maar daar gaat 't hier niet om. Ik beweer dat je 't 'n hoop pastoors kunt aanzien, dat ze hun passie aanhoudend bedwingen. 't Schijnt onder de vrijzinnigen hier 'n beetje de gewoonte te zijn, iedereen die 'n soetaan draagt voor 'n wellusteling te houden. Demagogie hoor, niks anders. Vind u ook niet Madam? Lena gaf geen antwoord. Ze dacht onder kille teleurstelling, dat David 't artikeltje met moedwil had voorgelezen. En ze kon geen verband vinden tusschen z'n zachte manieren van vanmorgen, en deze nieuwe plagerij. - Och, Madam heet zich daar nooit in verdiept, begon Hanna weer. Ik weet wat 'k weet. Als ik 'n maske was, en 'k moest m'n eerste kommune doen, dan moest 'k d'r natuurlijk voor leeren. En dan ging 'k iedere morgend naar 't school bij de nonnekes in 't kapelleke. Awel 'k kan oe verzekere, dat 'k daar dikwels pastoors uit zag komen, en dan stonden wijnflesschen en leege glazen nog op toafel. - Stomme maseurkes toch, hè? Dat ze de overblijfsels van hun orgieën zoo maar lieten staan, tot de kindere kwamen. Wat Han? Gek hè, dat ze d'r maar zoo open en bloot op los leven, vind je niet?... Geloof je je zelf wel heelemaal? - Maar 'k zijn d'r zeker van. - Dat was 's morgens in de vroegte, zeg je? - Vàn eighe. - Nou, dan had je misschien nog slaap in je oogen, hè jonge? Ik geloof dat d'r geen ongelukkiger menschen op de wereld zijn, als die aan iedereen twijfelen. Ze denken d'r 'n ander mee kwaad te doen, maar op stuk van zaak hinderen ze zichzelf er 't meest mee. En daarmee ‘uit’. Rrrt! weer 'n ander stuk. - Dat is net as de man mit de rarekiekkast, bracht David in 't midden. - Dat was ook net presies mijn bedoeling. Vertel 's, heb jullie wel 's gehóord van de poesjenelle-kelder? Nee? U ook niet, Madam? 't is me toch wat te zeggen. Nou gaat u al weer van Antwerpe wech, en nou hebt u nog nooit gehoord van een van de grootste merkwaardigheden. - Ja, maar 'k kom teruüg... nog tijd genoeg David keek Levie onder de oogen. Had die jonge soms de macht, z'n vrouw akelige dingen te laten zeggen? - Wat kijk jij me an! Zie je soms wat an me? - Bi-je meschoghe? Ja, d'r is aan jou wat te zien. Wat zeg jij Hanna. - Als dà ghe 'n lellike kerel zijt!
[pagina 113]
De twee bleven niet lang. Er hing 'n atmosfeer van kille ongezelligheid in de kamer. David was niet aan de gang te brengen, zei niets als ‘ja’ of ‘nee’. Lena sprak heelemaal geen woord. Levie vond 't stuitend, altijd maar alleen te redeneeren, Hanna geeuwde... Bij 't weggaan namen ze David even apart. - Zeg Peereboom, je moet dat je vrouw niet ààndoen. Ik dacht dat alles weer in orde was tusschen jullie. - De zaak is inderdaad opgelost. - Maar veur à is niks 'eiligh, eh? - 'n Spotter bin 'k. Da 's waar. Mààr, ìk zeg de waarheid aan iederéén. - Kom Peereboom, laat je vrouw nou 's 'n beetje tot d'r zelf komen. - Maak je mar niet ongerust, hoor. Tussche ons is geen speld te steke. Je weet 'k heb 't al 's meer gezegd: Dùizend kwaliteite... - Als je dàt maar in 't oog houdt. Onder ons gezegd en gezwegen: ze heeft al zooveel te verduren gehad. Jij was me in de laatste tijd 't mannetje wèl. - Haal jij je maar geen zorg in 't hoofd, hoor. Alles zal veranderen... Waar kwamen toch vanavond al z'n dubbelzinnige antwoorden vandaan? Toen ze samen naar bed gingen, legde David z'n hoofd op d'r schouder: ‘Lene, Lene... - Is 't weer in orde tusschen ons, man? - Lene, Lene... - Wat ril je, David. Mankeert je soms wat? Hè-je-n-'t koud? Kommier vent, zal 'k je warreme. En ze trok z'n hoofd op d'r borst. - Lene... 'k bin bang... zoofeel ferdriet... - Alles is weer in orde hoor! Maak je mar niet ongerust. Kort daarop sliep ie in. Lena had d'r smalle handjes om z'n kop gelegd, en voelde 't zware blok met d'r adem gaan: op en neer. Ze bleef nog lang wakker. D'r verbeelding was in stille aktie. Zeer levend bewogen zich d'r goeie vrienden voor d'r oogen... Die Sam was d'r nou gelukkig aan toe. Wat zòu die blij zijn. Ze hoorde kleine Manuel rustig z'n adem uitblazen. Over twee jaar ging-die òòk naar school. Ze had zoo'n idée dat d'r nog 's iets goeds uit 'm zou groeien. Hij had zoo'n wakker kopje! Op d'r borst lag David. Z'n zwart-glanzend haar stak scherp af tegen d'r blanke nachtpon. D'r fluweelen weemoed-oogen waakten stil boven 'm. Door 't geopende venster woei de zwoele nachte-lucht. De straat geluidloos. 'n Wei-aroma vervulde de slaapkamer, waar drie menschen naarstig ademden. Lene's zeer groote, donker-flonkerende oogen leefden er alleen, vol zachte zorg.-	voetnoot1) Sekretaris. voetnoot2) Hektograaf. voetnoot3) Ontwerp. voetnoot1) borrel. voetnoot2) knecht. voetnoot1) op eigen kosten. voetnoot1) Onderkruiper. voetnoot1) Aanmatiging. voetnoot2) Lichtekooi. voetnoot1) Gezegend snoetje. voetnoot2) Bang te moede. voetnoot1) Eigenlijk: bij God. voetnoot1) Spotter. voetnoot1) Dat is goed.

Vorige Volgende

XV