Quasi-socialisten. Hollanders te Antwerpen. Deel 2

[p. 8]

XII

... Maar voor de Lente-jubel-zon, Lente-licht-geluiden, sloeg David d'oogen neer, als voor 'n grimmig-sarrende vijand.

Het schel-schetterende en dof-roezemoezende stads-lente-leven hinderde hem. Er was iets in 'm gezonken, er was iets voor 'm vergaan. Hij voelde 't duidelijk, er was 'n leegte in 'm gekomen. Er was 'n lach in 'm geweest, die al 't verdriet om 'm heen had overstrááld. Hij had 'n zachte bezorgdheid gekend, die àl z'n leven in beslag had genomen, die was meer 'm geweest dan de liefde voor z'n twee kinderen. 'n Zacht-vaste arm had 'm in z'n leven geleid, jàren lang, zoover z'n herinnering reikte. Waar was 't, waar was 't toch? Hij zocht met z'n beduusd verstand, maar hij vond niet, vond niet... en langzaam welde in 'm op: 't bewustzijn dat er iets was, waaraan hij niet denken kon, waaraan hij niet denken mòcht... want hevige siddering zou 'm bevangen dan, en tranen, gloei-stekende tranen zouden uit 'm stroomen, als dacht-ie aan 'n trouw-lieve broer, pas onder d'aarde. En hij wilde geen tranen, hij wilde geen wanhoops-gieren, want: ‘Hou je stil, hou je stil, je zult er in stèrven’, ging 't in 'm. ‘Vergeet, vergeet, wat bààt je woest verdriet... treur niet om 't stinkende kadaver dat in 't graf grijnst.... Die je verliet... wou slechts als levende geëerd zijn... Daarom: vergeet’.

Maar soms moest hij wel denken: Hoe zou 't nu gaan, met dat... dat vergeten schoone, waarvoor ik me alijd zoo bezorgd maakte... Maar dat was zònde... want als 'n gruwelijke nachtmerrie loei-stormde dan op 'm aan: iets dat ie tot nogtoe onbestaanbaar had gemeend, zòò satanisch was 't... 'n Week te voren zou-ie hebben gelachen, indien men 'm zeide: ‘Dit is!’... O! rauw gebrul en begeerig geklauw van mensch-dieren, mensch-duivels,... en rommelend gepolter en knersend geschuif van lompe voeten op kroeg-vloer,... woelende waggelende drom van lompe vleeschklompen, met vuurroode zwel-koppen en bloeddoorloopen roofdier-oogen... en lach, ziellooze begriplooze idiote-

[p. 9]

schater... Lach, làch... om eigen ondergang... O, leeggeraasde hersenpannen, waarin bleef één greintje denkvermogen maar... en dat ééne greintje... spot... spòt met eigen afzichtelijkheid... Verwrongen bultenaar... die grijnst om rijzig-schoone menschen... Geschuwde melaatsche stinker,... die van zachte blank-huidigen de naijver wil wekken... en zich-zelf met rotlamme kwijllippen ‘ideaal-mensch’ mummelt... O! hel, hèl!... Gezellige vuurgloed, waarin de brandenden zich met begeerigheid wentelen... ònder-menschelijke verworpenen, die genoeglijk konkelt met den u langzaam vervezelenden Booze... Krijtwit licht-gloren in vuil-grauwe wanden en rommelend gepolter en knersend geschuif van lompe schoenen op kroeg-vloer... Woelende, waggelende, stom'lende drom van lomp-zwarte klompen mènsch, met glad-roode kop-gezwellen, en bloed-doorloopen roofdier-oogen... Kroeg-geur... zure stank van ontstoken bier-kelen, blauw-bruine steek-walm van borrelende pijpen... Zie!... daar komen ze in dwaze olifants-galop... ze komen, kómen... O, nee, nee... wèch!! - Dan klemde ie z'n vuisten dicht, tot z'n afgebeten nagels 'm tergend kwelden, wijd-open sperden zich z'n traan-gloeioogen... en als de waak-droom week... was in 'm 'n zwarte leegte... de zoet-bloedige holte van 'n pas-getrokken kies...; er was 'n vinger minder aan z'n rechter hand,... waar nu somberde 'n duister niets... was eens geweest 'n lieve van-zelfsprekendheid; en de woest-schimmige, licht-lompe, wit-ros-gloedige hellevertooning..., zòò had-ie dat warm-geliefde voor 't lààtst gezien...

Dan was 't zacht-zonnige weer om 'n heen, als de luchtige lach van 'n blond kindje dat nooit vunzige misère gekend heeft... En dààrom sloeg-ie d' oogen neer voor de lente-licht-geluiden.

Hij sliep bijna niet meer. Uren en uren lag-ie in z'n bed te woelen, hij kòn zich niet stilhouden; z'n beenen trokken soms plotseling krom zonder dat-ie 't wilde, en de spieren van z'n teenen klopten jeukerig. Als-ie voelde dat dommel dicht-bij was, kwamen kleurige kroeg-vizioenen voor z'n oogen, en àl wat-ie dan zag, was in meedoogenloos-regelmatigen galop-dans. Dan vreesde hij gruwelijke droomen, en rukte zich wakker. Het gewoel begon opnieuw en avond aan avond dacht-ie aan Marîke, de geil-leuke meid, die den dronken kwant wilde ‘'elpen’... en als 't eenmaal zòòver was, kon-ie zich van die voorstelling niet meer losmaken. In z'n half-droomende àlmacht verzocht-ie haar zich heelemaal voor 'm te ontkleeden, of soms deed-ie 't zelf, want zij was d'r tergend langzaam mee, en kwam na elk stuk dat ze uittrok, lonkend vòòr 'm staan en liet 'm de hette van d'r lijf voelen - hij rook d'r warm-vettige amandel-achtige vleeschlucht, die 'm dòl maakte van begeerte. De heet-verlangde naakt-

[p. 10]

heid voelde hij telkens nader komen... d'r armen waren bloot, d'r borsten stonden bol onder 't hemd,... waarom was ze toch zoo langzaam? De onderrok viel... gelukkig! 'n broek had ze niet aan... nou nog 't hemd... en daar kwam ze lachend, met opgeheven hoofd, ongegeneerd naar 'm toe, spiernaakt... en d'r gloeiende zware lijf, wierp ze op z'n schoot, en d'r volle warme armen om z'n hals, en d'r borsten waren aan z'n mond en hij zoende ze... voorzichtig... Dan sloeg ie z'n handen om d'r gloeiende lenden... hu! wat was ze zwaar... 'n Woeste bloedstroom golfde naar z'n hoofd, en z'n blik was omsluierd... z'n slapen klopten... en dan wist-ie niet meer wat d'r met 'm gebeurde...

Fel-bewogen waren z'n zwaar te verduwen droomen... hij liep in z'n hemd de straat op, en griste in 'n hoop paardevuil, en teekende zich 'n puntbaardje met z'n stinkende vingers, en hij vluchtte wech voor Lena, die in de verte aankwam; hij liep, liep... van 'n steile helling af; of hij zoende 't bekroesbaarde gelaat van d'n wijn-lachenden beeldhouwer, en Levie vroeg: ‘Wat doe-je daar Peereboom?’ dan zei hij: ‘Bì-je soms jaloers? Je weet nog niks van 't leven. Je bent nog niet droog achter je ooren’. En zoen op zoen gaf-ie op 't baardgelaat... tot de beeldhouwer ging loopen, en hij 'm kussend achterna, deuren opentrappend, licht-springend over kroegtafels... Eindelijk kreeg ie 'm te pakken... ‘Zoo, nou hèb 'k je, lieveling, nou hòu 'k je ook’... hevige omarming en duizelende ontwaak-schok... Wakker werd-ie weer, met pijn in de heupen en stijve beenen... naar lucht-happend,... verdoofd... en z'n oogleden waren lood-zwaar. Langzaam-aan kwam wat meer bewustzijn... hij voelde dat-ie zich moest rekken... hé ja, heelemaal lang-uit... dat luchtte op...; en merkte dan plots dat-ie lag in z'n eigen warm-slijmige zaadvocht... Hij griende van schaamte voor zich-zelf... en zei in nijdigen opstand: ‘'t Is alweer zoo, die Godverdommesche schande... smeerlap, schandbrok!’ En in z'n loomheid vreesde ie, Lena naast 'm wakker te maken... en bleef kalm, zoo smal mogelijk, liggen, in de hoop dat 't gedurende den nacht wel weer op zou drogen... dan pakte de zware ronk-dommel 'm weer... en àl te spoedig rammelde 't wreede wekkertje 'm wakker... Z'n eerste beweging: voelen of 't laken onder 'm al was opgedroogd.

Huiverig en onhandig stond-ie dan op; de morgen was 'm kil, 't buitenlicht valsch. Met linksch geklink-klank van potten en pannen zette hij zich koffie, en ging neerslachtig, kouwelijk de straat op. In den spiegel had-ie z'n hoofd gezien: bleek, met lange streepen van neus tot mondhoeken, ingevallen wangen, en kringen om de oogen, flets, slap... en dat spoke-gezicht zweefde 'm nu urenlang voor den geest. Dat kwàm d'r van! Hij was ziek, vreese-

[p. 11]

lijk ziek... Ze hadden 'm ziek gemaakt... Z'n vrouw was d'r mee begonnen,... en nu die vervloekte stad! En nou moest-ie weer naar dat pesthol van 'n fabriek... 't was nog niet erg genoeg... Daar kon ie weer den heelen dag gaan zitten in den stank, en in 't geraas... op z'n bank te wippen en te rijden van ongeduld... O! wat hing 't 'm de keel uit, dat zittende leven! Nee, dat was niks voor hém, dat was goed voor kalme menschen met 'n stil huis, waar ze konden uitrusten. Maar iemand van zijn temperament, die moest in de beweging, die moest z'n spieren roeren... Met de heele dag te zitten, maakte ie z'n zenuwen kapòt, 't bloed stolde 'm in z'n lijf, en als ie opstond... dan steeg 't 'm naar z'n hoofd... o, wat was-ie nou opeens draaierig,... de grond duizelde voor 'm wech, als 'n zinkend ijsveld... hij moest zich aan den muur vasthouden... wat werd ie nou akelig ongerust! Wat zou 'm toch mankeeren? Z'n heupen deden pijn,... nee 't waren niet de heupen, 't was niet op zij... meer naar achteren,... in 't midden... de ruggegraat? Zou 't in 't ruggemerg zitten, in 't teere ruggemerg...? Wat kreeg-ie nu 'n angst! Had-ie niet 's gelezen... waar toch? Godverdomme, hoe heette dat boek ook weer, 'n brochure, uitgegeven, laat 's zien... bij... bij... Daniëls?... die gaf 'n hoop van die dinge uit... nee, bij Van Klaveren, nò, doet d'r niks toe..., hoe was-ie daar ook weer op gekomen?... Nou? Stond z'n verstand stil?... God nog aan toe..., late die kerels toch ophouen met hun vervloekt gezang... 'n Mensch kan z'n gedachte niet meer bij elkaar krijgen... Van Klaveren, Van Klaveren... o, ja, in die brochure, daar had-ie 't gelezen; 't zaadvocht, dat kwam uit 't ruggemerg, en iedere druppel die je d'r van verloor... was wel zooveel waard als twintig kan bloed... Vroeger had-ie niet willen gelooven... en 'n béétje overdreven zou 't wel zijn... maar d'r zat toch wel iets in; verschrikkelijk, verschrikkelijk, dat één zoo'n droom je zoo zwak kan maken; en dat had-ie nou bijna iedere dag! Zoo most je immers reddeloos naar de bliksem gaan! Gek! als je bij je vrouw geweest was... O, Lene, Lene, wat hé-je me gedaan,... nou al weken, weken is 't geleden... dat overweldigend-heerlijke... Wat was-ie toen frisch en vriendelijk opgestaan! Gebeurt d'r dan niet 't zelfde als van nacht? Je moest zeker 'n hoop minder verliezen, anders begreep-ie niet dat je daar zóó zwak van kon worden... Hij zou 't 's nalezen hij had d'r ‘'n uitgebreid werk’ over. Toch maar goed, dat je 'n zootje boeken thuis hebt, Davidje; dààr hè-ja teminste goed voor gezorgd. Van alles kan je je op de hoogte stellen; over alles kan je zelf oordeelen... Ja! voor alles na de dokter loope!... dat kost je 'n makajem cente,... en je bint d'r niks beter mee af... Wat had hij al niet zelf genezen met z'n boek! 'n Snee in ze vinger... zèlf eve 'n waterverbandje d'r om... om de drie uur vernieuwen... in 'n week dichtgetrokken.

[p. 12]

Zoo'n dokter die smeert je daar van alles op... jodeform-gaas... je verrekt van de gasthuislucht... 'n paar vizites gaan d'r mee heen... en 't trekt niks gauwer dicht... En dàn de dokters hier... die wete d'r heelemaal de kloote van! Nou, hij zou d'r dat werk dan maar 's op naslaan...

Z'n gedachten kregen 'n andere richting, en hij voelde zich 'n beetje opgewekter na 'n uurtje of wat. Maar stilzitten, daar was geen denken aan. Hij zat, één voet op 't fundament van de molen, onrustig te wibbelen, en dit prikkelde 'm weer, en maakte 'm heet... daar gaf-ie dan aan toe... kreeg allerlei geile voorstellingen, dacht aan de meid, die zich uitkleedde... hij zag d'r gloeiend naakt telkens vuriger... en 'n roes kwam over 'm... Gespannen, oogen toe, wat achterover gewipt, adem ingehouden, zat-ie 't wellustwekkende vizioen te bestaren; totdat-ie eindelijk bijna stikte van opgejaagde benauwdheid, z'n bank met 'n schok recht-op liet vallen, en merkte dat-ie hijgde naar lucht, en dat z'n hart bonsde. Hemel, zou 'm aan z'n hart ook wat schelen? Z'n verstand was beneveld, en boven z'n voorhoofd voelde ie 'n holte. Kómt d'r van, komt d'r van, mot je maar niet an zulleke geile dingen denke... of is dat soms òòk de schuld van je vrouw? Het die 't je soms gezegd, dat je die meid de heele dag moet uitkleeden. Nee Davidje, dat hè-je zelf gelapt... Je maakt je kapot op die manier: Op 't laatst ken je je werk ook niet meer doen. Als je nou ruggemergstering en 'n hartziekte krijgt, dan kenne die twee ongelukkige schapen van kindere die je in de wereld geschopt het van honger krepeeren... door jouw schuld! Bi-jij 'n vaêr?! 'n scheitzak bi-je! Welke vader doet dat nou, 'n vreemde vuile meid de heele dag voor ze plezier uitkleeje?... Nee, 't most nou 's uit zijn hè? Ja, versta-je me niet? Uit mot 't zijn!

Als z'n dwalende, telkens hokkende gedachten 'm zòòver hadden gevoerd, was 't gewoonlijk al zoowat donker. En langzamerhand, hoe meer 't eind van den werkdag naderde, voelde-ie z'n kracht terugkomen, z'n wangen kregen weer warmte, de kilheid in z'n voeten verdween, en als-ie z'n tang om-vatte, dan voelde-ie dat-ie goddomme nog vleesch an z'n knuisten had! Hoop op herstel bezielde 'm met trotsche wraakgedachten. Ja hij zou zich wreken, op Lena, maar op 'n wààrdige manier. Wilde zij d'r plichten verzuimen, goed! Dat moest ze zelf dan maar weten. De gevolgen kwamen op hààr hoofd neer! Maar hij, hij zou zich gedragen als 'n flink, edelmoedig huisvader, en goed voor d'r zijn.

En als de fluit toeterde, was hij 't eerste wech, en holde de trappen af als 'n dolleman, smeet de slijpers, die langzaam voor 'm uit liepen, met krachtigen knuist opzij. Hij liet zich niet ophouden, door niemand! As ze 'n kloppie wouwen, hèm ook goed, hij was voor niemand bang. En trotsch opgericht, met krachtige, kordate stap-

[p. 13]

pen, schreed-ie door den loomen menschen-stroom de straat op; z'n neusgaten gingen wijd-openstaan, z'n fiere, vrije borst ademde diep, z'n op-golvende energie deed 'm z'n vuisten stijf ballen, z'n oogen schitterden, de vlammen sloegen 'm uit... Straatjongens, die 'm na-schreeuwden om z'n in 't oogloopend machtsvertoon, werden genadig met goeien raad begiftigd... ‘Kijk jonge, 'k kan ze nou wel met één slag vamme fuest fermorzele, maar dar bî-je me te mèn foor, zie-je. Maar pas òp, foor 't ferfolg, loop me nooit weer in de wag, of 'k zà je 's late foele wie 'k bén!’ - Hij wou wel lachen, schateren, dansen van plezier om de menschen die zoo langzaam liepen; nèt slakken! Godverdomme, wat ware dat toch voor pap-kerels, die d'r bij neer-lagen na 'n daggie glimmertjes maken! ...Nee hoor, allemaal schijn. Ze-ware wel groot en dik, maar geef mijn dan liever Davidje Peereboom... die is 'n endje kleiner, mar dar zit te minste pit in. Hij voelde zich nog zoo frisch as kip, net of-ie nog beginnen moest. Kijk, daar slabakten weer 'n paar voor 'm. Wacht, in 'n wip had-ie ze ingehaald! Ja, net iets voor hém, dat langzame kruipen! Zou je nou niet zeggen, dat-ie bij-dit-en-dat 'n mensch kon omvertrekken met één hand?

Dan liep-ie in 't voorbijgaan even in bij Augurkiesman, ‘wat fijns foor bij 't brood’ halen. Maar de winkel stond vol met Hollandsche vrouwtjes, die hier gewichtige beraadslagingen hielden: ‘Meneer Augurkiesman, het-u meschien òòk gehoord, datte de blauwe teimbertjes¹⁾ tegenwoordig zoo wankelbarerig binne?’ En de winkelman achter z'n vettige toonbank, hoed scheef op, zwart Spaansch puntbaardje, bevingerde witte jas, met schorre schreeuwstem: ‘Jufrouw, daar bemoei 'k me niet mee, ik bemoei me alleen mit me zhaak... Fhijne zhalm, fijne whaar!’ ‘No, geef u me dammaar voor 'n stuever exstra; as me boekkie fol is, neem 'k zwarte. Want as ze nou tòch zoo wankelbarerig binne, enne...’ ‘Kàn u gedaan krijge jefrouw! Fijne fisch, fijne whaar!!’ Adenommegod, wat zeurden die wijven. ‘Zag, mannetje, kan je mijn niet 's evetjes hellepe, en daarna de zetting voortzette, hé? Wat 'k gehad wou hebbe? Nou, geef me 's twee ons geròòkte zalm hé, maar goed wegen, anders krijg je ze tereug!’

En 'n ander keer stonden d'r op den hoek van z'n straat twee Zeeuwsche boeren, die probeerden Yiddish te spreken, en zich aanstelden als heuschelijke standwerkers.

Chijn!²⁾ zoo'n paar stijve gooie: ‘Dat binne me mooie harrde bokkes, o, o, o! wat binne ze lekker, zoo lekker hèt je ze nog nooit gehad, o, o, o! watte heerlijke bokkes... o, o, o! watte seebanket, spotjgoedkoop, al wat je d'r eut haalt tweeï sjente! Soek

1) Spaarzegels.

2) Aardig toch!

[p. 14]

uet, soek eut, twee sinte perrrr stuk, koopt dat burregers, koopt dat, dat is iets fijns. As je dàar fanafed je frou op trakteert... dan kâ-je zeker zijn, dat zij jou fannacht ook op fat lekkers trakteert, tweeï sinte, burregersj!... ‘Zeg wrindje, is dat recept fan jou altijd afdoend? Helpt dat altijd? Hè! Nou, weet je wat? Geef me er dan maar 'n stuk of zas, hè?

En 'n anderen avond had-ie Frânske ‘'n crayonneke’ ter leen gevraagd, en 'n advertentie opgesteld voor: ‘'n Deftige meid voor alle werk, thuis slape’. Dat zulle die mansche an die gazat wel verstaan, hè Frans? Verkneutert had-ie zich, toen twee dagen later zes meiden zich na elkaar kwamen aanbieden. Een er van diende niet bij ‘'ollanders’ en 'n andere was ‘'ne ghoei Katholiek, eh’? en diende bij geen joden. En de vier anderen had-ie, schmonselend om Lena's verbazing, gemonsterd. ‘Of ze goed konden werreke, of ze mit kinderen konde omgaan, of ze 'n vrijer hadde, of ze kosjer¹⁾ konde koke, of ze op Jomkipper gevast hadde. Nou meisje, geef me dan je adres mar op, hè? Als we je noodig habbe, schrijven we je wal 'n kaartje, hè?

Laat op den avond werden z'n gedachten hoe langer hoe woeliger. Hij was één en al energie, vond 't zonde om naar bed te gaan, en maakte dan maar 'n wandeling, haastig, in hevige bewegingen en aanhoudend gezwaai met z'n stok z'n voortdurend opwellende spierkracht verspillend. Op een van z'n wandelingen had-ie Hanna ontmoet. Ze kwam van repetitie. Of ze 'n endje mee wou oploopen? Waarom niet? Mocht ze dat wel van d'r aanstaande? Daar zou ze zich niet veel van aantrekken: Hij was toch al veel te ‘zjaloersch’. En ze gingen samen zitten in 't donkere park. Goddome, die meid had lef! Zou ze wat van 'm willen? Nou toch 's zien of-ie zich zóó in d'r vergiste... En met gewichtig gezicht en profesoraal betoog-gebaar, ging-ie z'n wijsheid, in de laatste dagen in allerlei brochuretjes op sexueel gebied opgedaan, luchten. ‘Die jaloerschheid, die kwam fan de onthouwing. Nee, ze moest nou 's luisteren naar 'n man, die - gerùst al 'n klein beetje onderfinding op dit peunt bezat. Had ze niet gehoord fan Profester... hoe heet die sneuter ook weer.., Langeberg of zoo iets, ja 'n mensch haalt al die namen door mekaar... Nou, óók zoo geleefd... ‘rê-ên’! Godbetert, mit ze frouw gereze en gestudeerd, stapel zot geworde, zulle! Ja, 'n mensch kan daar fan idiale lewe! Laat je opsluete, bij Frederek Fan Eede... bij de holbewoners onder de grond, dàar doene ze an fan die karremelk-idiale... hê-hê-hê-hê-hê! ‘Joa, maar hij spotte ook mit alles’! ‘Nou ja, daar had ze gelijk in, sarkastisch mot 'n mensch zijn. Voor zijn spot was niks heilig, letterlijk niks. O, o, o! Daar had-ie zich al wat fijande

1) Joodsch-ritueel.

[p. 15]

meegemaakt! Hij zei de mensche zoo maar alles in hun smoel... ongezouten. De waarheid, dat was 'm alles. Nou, as ze d'r dan erg op ferkikkerd was, dan wou-ie d'r wel zegge: dat-ie d'r... nou hij zou maar zeggen “galant” - erg naïf vond, mit al ze fielsefie. Maar dat ferandert wel meissie, wat ìk je brom.’ Hanna peinsde 'n poosje, en met d'r omhooggeslagen oogen leek d'r bleek gelaat hemelsch... Ja, zei ze eindelijk, 'n beetje najief, dat was 'm toch wel. Maar alleen zòò kon ze 'm liefhebben. Hij was d' eerlijkste mensch die ze ooit ontmoet had, - d'r stem werd diep-vloeiend - van al 't ander had ze'n àfschuw; hij alleen was niet zoo laag als de rest. Al die kwiestenbiebels, die konden d'r gestolen worden... Nee, nee, neeë! 'n middenweg bestònd d'r voor haar niet. ‘Nò, maak je mar niet zoo dik meissie, we spreke mekaar later nog wel 's, wat? Je maakt mijn toch niet wijs dat d'r achter de scherme niks gebeurt’... En bij 't weggaan meende ie haar te zien glimlachen...

Maar bij z'n thuiskomen was z'n opwinding niet verdwenen; allerlei grootsche gedachten speelden 'm door 't hoofd. In bed lag-ie te woelen, slaap kwam niet, en regelmatig werd ie door 't gloeiende vizioen van de zich ontkleedende meid bezocht. Dan kwamen weer de onrustige droomen, en slap, huiverig, met dwalende, smartende gedachten, ging-ie den volgenden morgen weer aan 't werk. Z'n studie had 't 'm nu wel geleerd, hij was d'r zeker van: Ruggemergstering had-ie: Pijn in de beenen, gevoel van verdooving, onwillekeurige spiertrekkingen,... hè, wat kriebelde z'n wijsvinger 'm nou opeens... gevoel alsof d'r 'n pantser om z'n lijf zit... dat zou die pijn in de heupen wel zijn. En meteen kwam de behoefte, 't aan iedereen te vertellen. Frans had 't misschien al 'n keer of zes gehoord: ‘Fliegende ruggemergstering in de eerste graad’. Die was er al jaren aan gewend, onder Hollanders te werken, wist dat je die kerels makkelijk aan den gang kon krijgen, en vroeg 'm telkens weer: Of 'm nog nie bai d'n doktoor ghewest 'ad... En onveranderlijk kwam er dan 'n lange oratie over ‘die afzetters, die d'r de kloote fan wisten’.

Lena had 'm er om uitgelachen. Ze geloofde 't zoo gauw niet. Zoolang as-ie niet bij den dokter geweest was... Bij de dokter? Ja! me gaat daar mit zoo'n geval bij de dokter... bij twee profésters was-ie geweest, en alletwee hadde ze 't 'm gezegd: Fliegende ruggemergstering in de eerste graad. Een het in 't Latijnsch d'r bij gezegd: ‘Tabàtes dossàles’. Maar ze liet 'm praten: Ze zag 'm 's morgens niet weggaan, en wist niet dat-ie zich dan werkelijk ellendig voelde. En 's avonds was ie een en al kracht, smeet de kinderen de lucht in, wandelde als 'n bezetene, nam allerlei worstelaarshoudingen aan, en bracht tellekens wat anders bij 't brood mee. Dat vond ze echt plezierig. Want, redeneerde ze,

[p. 16]

hij begint zich meer en meer aan 't nieuwe leven te wennen; 't sarren hangt 'm de keel uit, hij is 's avonds opgewekt... nou dan komt de rest ook wel in orde. Ze nam zich voor, goed voor 'm te zorgen, en 's avonds aan tafel begon ze, hoewel heel schuchter, nu en dan te spreken over de kinderen: ‘Weet je wat Manuel gezegd het? As-ie groot is, mot-ie net zoo'n das hebbe as Pa; en zoo'n stok ook.’ Maar gewoonlijk zei-die niet veel meer dan: ‘Ja’ of ‘zoo’. Haar beviel de nieuwe manier van leven uitstekend. Ze was overdag veel kalmer dan vroeger, ze peinsde en sufte niet meer zoo dikwijls, en toen de meid d'r eenmaal was, had ze niet meer noodig zich erg in te spannen, en werd van zelf vroolijker. Wat 'n idée toch van David. Bijna geen woord tegen d'r spreken, en toch zoo goed voor d'r zijn. Wat zou dat in hebben? Zou-die verzoening willen? Maar waarom gaf-ie 'r dan geen antwoord, als ze 'm toesprak? Soms voelde ze zich beschaamd bij al z'n attenties. Zij had de boel toch eigenlijk aan de gang gebracht, en hem veel verdriet gedaan. Zij had liever gewild, dat-ie van tijd tot tijd maar 's flink aan 't razen ging. Dat zou 'm lucht geven. Dat stille, goedmoedige, was ze niet van 'm gewend, en bedremmeld stond ze toe te zien, als-ie 's avonds wat meebracht. D'r hart was goed om te zeggen: ‘Nee, ik eet d'r niet van mee, 't komt me niet toe.’ Maar ze was bang 'm kwaad te maken. Zoo hield ze d'r mond dan ook maar, als-ie d'r jochie 'n stukje ‘zammel’ gaf ‘omdat-ie tóch z'n heele leven geen grasvreter zou blijven’. Maar dàt kostte d'r moeite, want ze kon niet hebben dat 't ventje dat branderige goedje at, waar die maar zenuwachtig van werd, de dokter had 't zelf gezegd.

Marie, de nieuwe meid, was nog jong. Achtien jaar zei ze. Nu, ze zag d'r in ieder geval heel wat ouwer uit! Ze was veel frisscher van gelaatskleur dan de meeste andere meiden hier, ze had rooie wangen, helder-blauwe oogen, en lichtblond haar. Ze kwam 's morgens altijd stipt om acht uur, en 'n vrijer, daar deed ze niet aan. Daar was ze altijd nog ‘jonk’ genoeg voor, legde ze uit. En ze wou ‘'nen deftighen jonge’ hebben. Wèl ging ze dikwijls naar de danshuizen, en dat was d'r eenigste genot. Dâänse, neeë zulle, daar kost ze niet boiten’. En toen Leen d'r vroeg, of daar dan geen gemeene dingen gebeurden, begon ze te lachen. Ze begreep niet, wat d'r in stak, nu en dan 's flink in de ronde te draaien. Met jonges danste ze zelden. Alleen op Zondagavond wèl 's... ‘maar gewòònlijk met d'r vriendin. Als d'r 'n piano-orgeltje in de straat kwam, vloog ze naar beneden, ‘schaarde’ de eerste de beste meid ‘bij heuren nek’, en 'n oogenblik later zag je de twee wiegelend draaien, en de stijf geworden rokken zwierden om hun heen als 'n paar vleugels.

Ze hield veel van kinderen, en als de kleine 'savonds niet wou

[p. 17]

slapen, kon ze wel ùren bij 'm zitten om 'm te sussen, en dan zong ze 'n eentonigen deun voor 'm:

D'r was 'n fráu
Al in de ràu
D'r man moest noar Ostengde...
Zij hàd matròzeklee-ren oan
Om mie naar zie te ghoan...

Nu, Lena begon dan ook al heel gauw van d'r te houden. 't Was 'n goed slàg, vond ze, 'n beste ziel. Ze gaf d'r ouwe blouses, die d'r wel pasten, als ze 'n beetje werden uitgelegd. Zij zelf droeg dat kleurige goed niet meer. En ze wist haar er toe te brengen al 't opvulsel, nu 's 'n stuk spons of 'n ouwe sok, dan weer 'n ‘crêpé’, uit d'r kapsel te laten. ‘Kijk, Marie, dat moet je zòò doen, ga hier nou 's zitten, en zie nou 's in den spiegel, dan zal Madam je 's kappen’. En ze kamde 't mooie blonde haar uit, en woelde d'r in, en vlocht 't, en draaide 't net zoo lang, dat Marie begon te lijken op 'n Amsterdamsche schooljuffrouw. De meid was dankbaar en hield zich aan de gegeven lessen. Zoo merkte Leen, dat ze randjes in d'r ooren had, en dat ze d'r kruin nooit waschte. En heel voorzichtig bracht z't haar onder 't oog, zonder d'r te kwetsen. En Marie werd met den dag frisscher. Ze leek wel 'n buitenmeisje, zòo helder waren d'r oogen. Ze vertrouwde Leen in alles, scheen 't, en bij stukken en brokken kwam d'r heele geschiedenis d'r uit. ‘'euren Peire had 'n ‘geràaktheid’¹⁾ gekregen, en haar moeder hield 'n staminéeke, ge wét zoo, bij de Stoasse. Die hield veel van 'n ‘droppel’ en 's avonds was ze altijd zat, en dan werd ze van de logeergasten... enfin... ‘gebroikt’.²⁾ Neeë ze was nooit-nie noar school geweest en lezen en schrijven kost ze niet. D'r moeder had gewild, dat ze serveuse werd in de staminée, ghe wet zooë, ‘oitzoipster’ heeten ze dat. Dan moest ze zien, dat de kalâänte veel dronken. Maar daar had ze geen zin in, daar was ze altijd nog ‘jonk’ genoeg voor. En toen had d'r moeder gezeet, dat ze d'r bij de ‘maseurkes’³⁾ zou doen en toen was ze d'r maar ‘oitgetrokken, eh!’ Thuis kwam ze niet dikwijls, sinds ‘'euren bruur d'r gheire zag’,⁴⁾ maar d'r ‘mooder’ ontmoette ze nog wel van tijd tot tijd ‘in d'n Ellesée’. Haar bruur hield ook van 'n droppel, en dronk nog meer dan de kalâänte. Neeë, in de staminée ging ze nooit weer terug, daar was ze te deftig veur. D'eersten oavond dat ze d'r was, wilde een van de kalâänte d'r al kûüsse en ghebroike; neeë, dan was warreke nog ‘veule beter’ iòi-oi-oi!⁵⁾ Of ze nog naar de kerk ‘ghonk?’ Niet dikwijls, maar

1) Beroerte.

2) Geprostitueerd.

3) Nonnetjes.

4) Verliefd op d'r was.

5) Opm. ‘Oi’ heeft in 't Yiddisj de beteekenis van: onafwendbaar ongeluk. In 't Vlaamsch is 't 'n tussenwerpsel ongeveer gelijk staand met 't Hollandsche: ‘O jé!’

[p. 18]

ze hield toch nog altijd ‘'euren Paschen’. Joa en dan moest ze biechten en dan kreeg ze 'n ‘krùske’. O, dan moest ze toch lachen! Zoo 'ne pastoor, eh? diejen vroeg van alles: Of ze gevloekt had, en dan moest 'm altijd zjuust weten 'oeveel keerens. Neeë, dà wist ze van eighe niet zjuust, moar dan zei ze altijd: ‘min of meer’, ‘zeven keerens (min of meer)’, ‘tien keerens (min of meer)’... zeedet, dan had ze nooit noodig te liegen. En dan vroeg 'm ook of ze al ‘'nen vraier’ had, en wat ze daar mee deed. En of ze wel 's met ‘'euren vingeren’ aan ‘'euren piet’¹⁾... ge wet, zooë... kwam... ioi-oi-oi... zooë 'nen onbeschofterik... Awel, en dan kreeg ze absollûüse, zeedet... of ghe kraigt 'ne penneténgse... zooë ennigte rozen'oedjes bidden... versta-det?... Maar ‘ze zat d'r niets mee in’,²⁾ zulle... iòi-oi-oi...! Of ze nog kost bidden? Nà, zooë bietsje, maar toch niet veel, zulle. 'Nen mengsch verghet dà, zeedet... Maar ze kende nog 'n 'iel schoon gebed; dat zeiden de Kalâänte op, in de staminée's: lustert 'ne keer:

Onze voader die in d'n herberg zijt,
Ghe'eiligd zij d'n besten besten klaren,
Loat ons toekomen den zjenevel
Gheft ongs ongzen doaghelaikschen droppel
En vergheft ons ongze schûlde
Die wà in d'n herberg stoan 'ebben,
'laik wà vergheive aan de boaze
Welke slechte drâänke verkoope.
Leid ongs niet in de kroegen
Maar verlos ons van alle ledige gloaze... Amen!

En toen Lena stil begon te glimlachen: ‘Joa maar wacht wat, 'k ken 'kik nog 'n veel schoener, zulle... enfin, ghe wet 'n ‘Avé’³⁾... lùstert 'ne keer astenblieft...!

Wees gheghroet zjenevelvat
Vol van spirituus, wà zijn met u.
Gebenedijd ies 't citroentsje
En gebenedijd ies de vreugd' van 't fleschke.
'eilieg zjenevelvat
Moeder der zjenevelneuzen
Zorgt veur ongs, ârme dronkaards
Nu, en in de uure
Als wà aan 't zoipe zain... Amen!’

- Daar wist ‘meneer pastoor’ toch niets van, hè?

- Joi-oi-oi?’

1) Vrouwelijkheid.

2) Ze gaf d'r niets om.

3) Ave Maria.

[p. 19]

En kleine Manuel, die 't allemaal gehoord had, noemde 'r van toen af: ‘ufrouw Oi’

Lena leerde d'r lezen en schrijven, 's middags als 't werk was afgeloopen, en de meid zich 'n beetje had opgeknapt. Ze was vlug van begrip, ging goed vooruit, en Madam kreeg meer en meer plezier in d'r. Alleen dat dansen, dat was d'r niet uit 't hoofd te praten, en daardoor bleef Lena altijd een beetje vreemd tegenover d'r staan. Waarom? Ze wist 't niet precies, maar zoo'n danszaal met al dat licht, die tabaksrook, die zweetlucht en alkoholwasem... iemand die daar eenige avonden per week in rondtolde, die kon niet onschuldig blijven... Maar wie weet, als d'r 'n beetje meer ontwikkeling in 't schepsel kwam... dan zou ze dat zelf wel snappen. 't Was toch 'n flinke frissche meid en Lena had medelijden met haar, en voelde zich doorgaans haar moedertje.

Zoo waren d'r dagen goed gevuld; ze had iets dat d'r bezig hield, en als ze in 't mooie Lenteweer met de kinderen in 't Park wandelde, en d'r lieve Jochie aan 't babbelen ging over de mooie Swaantjes en zij 'm dan stellig beloofde 'm er een kado te doen op z'n verjaardag, dan kan ze soms zoo'n plezier hebben van 't tevreden kindergezichtje, 't snoetje van d'r kleine jochie, dat ze glimlachend overdacht: ‘Als je maar 'n goed leven hebt en goed bent voor je kinderen en voor andere menschen, dan kan je 't overal wel uithouden’.

'n Middag kwam Hanna d'r halen, en samen wandelden ze de stad in. Wat 'n genot, wat 'n warme vreugd, met die mooie, statige, reine vrouw uit te gaan. Wat liep ze trotsch! en wat beeldig viel d'r kleed d'r om 't slank-forsche lijf. En toch, - wie zou 't d'r aanzien als ze zoo zelfbewust rechtop liep? - wat was d'r taal zoet-vloeiend en kind-eerlijk. Ze had groot gelijk: David zocht in de stad alleen 't leelijke op. D'r was moois genoeg te zien. Waren er geen frissche, breede straten, was d'r geen schoon park, men zou zeggen: bijna in natuurstaat; stonden er geen prachtige gebouwen? 't Was geen kunst op 'n stad te schelden, als men al 't schoon zorgvuldig vermeed. Kijk! hier zijn we nu in de Leijsstraat. Hoe vond Madam die hoekhuizen, met die slanke vergulde beelden er op? Leek 't niet alsof ze aanstonds wech zouden vliegen? En ‘den Tietz’, hoe vond ze ‘den Tietz’. Zoo'n winkel was er toch in Amsterdam òok niet. Nog nooit in geweest? Da 's toch niet schoon van uw man. Ik zal 't 'm eens ghoed zegghen. Ge kunt hier alles, àlles koopen wat ghe van doen hebt, àlles. Ge kunt d'r naakt ingaan, bij manier van spreken, en er gekleed en weldoorvoed oit komen. Kom willen we 's gaan zien? Nee, niemand dwingt oe iets te koopen. Dat is 'n erge konkurrentie voor de kleine winkeliers. 't Is daarmée dat ze d'r aanhoudend propagânde tegen maken. Lees maar, wat ze hier hebben aange-

[p. 20]

plakt: ‘Geachte Medeburgers! Leven en laten leven is onze leus. In plaats van uwe inkoopen bij Joodsche kapitalisten te doen, begunstigt de klein' winkeliers, die reeds zooveel onder de mededinging van vreemde geldmannen geleden hebben. De Vrije Nering doenders’. ‘D'n Tietz’ is 'nen Jood, ziet u. Oh, Hanna hield zooveel van Joden. Als ze heel vriendelijk voor Levie wilde zijn, zei ze altijd ‘Joodje’ tegen 'm en dan zei hij ‘Ghoië’. Jà, Hanna kende ook al, wacht hoe noemt 'm dat... ‘Yid-dis’... Lena moest lachen om de grappige onbeholpenheid waarmee ze d'r Vlaamsche lippen tot de vreemde woorden plooide. Ja, zulle, als ze ooit van Levie àf mocht gaan, zou ze toch altijd weer 'n Jood willen. Had ze dan scheidingsplannen? Neeë, ze admireerde 'm, maar hij was nog zoo jonk, en hij zat altijd in de boeken. Dat werd soms ambêtânt.¹⁾

Lena voelde dat er op eens iets wech was tusschen Hanna en haar, ze dorst d'r niet aanzien, en iets als 'n spinrag griezelde langs d'r borst... Nee, nee, ging Hanna ijverig voort, hoe kost Madam zoo iets denken, ze zag 'm veel te gheire, en hij had d'r ook sterk lief. Joden hebben immers altijd hartstochtelijk lief? Leentje lachte weer even, bitter, met in d'r oogen blik naar binnen... Nee zulle, alles wat ze wist had ze aan hem te danken. - Zie, diejen vengt daar, met dat bord van de neringdoeners, die was ennigte weken geleden nog Gazetdrager van de Partij. Had Madam 'm niet gekend? ‘D'n Zwarte’ werd-ie genoemd. Zòò, làzen ze 't partij-blad niet? Nu ja, die berichtjes van die ‘madeliefkes van de waterkant’ of zoo iets, dat was waar, die stonden er dikwels in, maar men moest ook 's in aanmerking nemen, dat 't toch maar 'n gewone werkjonge was, die alles opstelde. Levie zei altijd, dat zijn artikels beter, veel harmonischer opgesteld waren, als die van den Schoolmeester Duwallon. Die waren altijd half Fransch. En nou moest Lena toch ook niet vergeten, dat 't volstrekt noodig was, 'n gedeelte van 't dagblad met zulke kleinigheden te vullen. In de meeste huisgezinnen was de vrouw nog streng katholiek, en als d'r niet zoo 't een en ânder naar die heuren ghoesting in stond, betaalde ze niet, en de man vervreemdde van de Partij. Nee, 't was heelemaal geen kunst op alles te schelden, als men van 'n zaak niet goed op de hoogte was.

Kom, nu eens naar binnen!

Ze traden in 't kolossale Warenhuis. In de breede doorgangen tusschen de toonbanken, verdrongen zich honderden menschen. 't Leek 'n stad met donker krioelende straten. De groote ruimte was van paarsige booglampen schitterend doorlicht. Statige trappen voerden naar hoogere verdiepingen, liften zweef-stegen of

1) Vervelend.

[p. 21]

bliksem-daalden. De hoogere etages bleken breede balkons; in 't midden was 'n opening gelaten, voor de trappen, en de balustrades waren behangen met Oostersche tapijten. Van balkon tot balkon slingerden zich lange strooken mouseline. 'n Reuze-fonograaf speelde 'n plechtig viool-concert, dat breed de zaal door-orgelde. Men zag de menschen beneden stilstaan tot luisteren.

Maar daarna schoof de massa in de markt-straten weer voort, en krachtig, verward, steeg 't geraas van de mensche-stemmen en 't geslijfer van voeten omhoog. 't Leek wel 'n onmetelijke kleine-kinderenschool vòor de aanvang van de les. Daartusschen 't gerinkel van kasregisters, 't klikken van geld op marmer.

Jonge verkoopsters in glad-lang voorschoot dat het heele lijf overdekte, liepen haastig heen en weer, droegen pakjes naar de emballage-afdeeling. Anderen onderhandelden met bezoekers, spraken hun snoezig korrekt Fransch met spitse mondjes, en verlokkend-gedienstige kopjes. Hier en daar heeren of studenten, die van uit de verte 'n knap winkelmeisje aanhaalden. Ze waren bijna allemaal knap, zag Lena nu... Oh, daar gebeurde wat met die meiskes, gretig vertelde d'r geleidster; als ze van zoo'n chef iets wilden gedaan hebben, goed, ze kosten 't krijgen. Maar! dan moesten ze zich laten misbruìken. De heele stad wist 't. Ze had wel 's met van die ârm-sukkels gesproken, over organisatie en zoo, maar ze hadden d'r uitgelachen... En Lena zag mannen in 't zwart, met aanstellerig opgestreken knevels, majesteitelijk op en neer wandelen, en soms met flauwen meerderheids-lach stilstaan, om een van de meisjes in gebroken Vlaamsch iets toe te snauwen... God, God!.. hoe er nog moeders te vinden waren, die dáár hun dochters naar toe stuurden... O, 't was hier nog niets, vertelde Hanna. Hier waren genoeg chefs die heel vriendelijk en deftig met de verkoopsters omgingen. Maar ze had 'n vriendin, in 'n ander groot magazijn, en wat dáár gebeurde! De meisjes werden er afgebeuld, moesten tot laat in den avond hard voort. Maar tegen 'n uur of zes kregen ze 'n glaaske jenever, om weer op d'r verhaal te komen. En daar was 't de patròòn, die ze één voor één wilde bezitten, en als ze weigerden:... boite, zulle!

Om hen leefde 't enorme magazijn als 'n kloppende werf. Aanlokkelijk, verblindend onder 't heldere licht, lagen de waren uitgestald. Prachtige stoften, en kostuums, en schoenen, speelgoed, instrumenten, sigaren, meubelen, pianos, keukengerei. - Menschen bleven voor toonbanken stilstaan en staarden beduusd op den overvloed, die daar zoo open en bloot lag, terwijl de meisjes zorgeloos met elkaar praatten. Willen of niet... men mòest kijken naar de voorwerpen, in hun bedwelmende tooverschittering. Het scheen wel dat verleidende geesten door de ruimte zwierven, en toeschoten op de bewonderende, door 't licht gehypnotiseerde menschen.

[p. 22]

Want onverwacht werd in ze bewust: ‘Dit heb je noodig. Dit mòet je koopen’. En als onder suggestie zag je de menschen loom-angstig de meisjes aanstooten, en die, met hupsche buigingen, en vriendelijke blikken, en snoeperige taal, onderdanig voor dames, begeerlijk voor heeren, met hun lichaam en hun oogen en hun lòkstem en d'r haar-geur-bedwelming - voltooiden den toover. Wònderen deden ze met hun lijfsbekoring: Prullige broches begonnen eensklaps verblindend-edel te schitter-leven, wanneer zij ze brachten aan hun soepele halzen. Nietswaardige katoentjes plooiden ze met zachte bewegingen van d'r slank-blanke handjes kunstvaardig voor d'r borst, en bogen koket 't kopje wat terzijde, - de reeds halfverleide kijkster was er terstond zeker van, dat d'r ‘'n pracht van 'n bloeze’ uit te maken viel. En zòò kenden de afgerichte verkoopsters hun menschen, dat ze in 'n oogopslag begrepen wat ze aan iemand slijten konden. Deftige dames kregen de fijnste stoffen te zien, vrouwen uit 't volk de goedkoopste,... ‘O, 'n bijzonder okkasie, maar excellent in kwaliteit, daar zult ge plezier van hebben, madam!’ Aan burgervrouwtjes legden ze koupons voor, ‘zjuust genoeg om 'n zjapon uit te maken’,... nu, die wilden ze dan wel voor 'n cent of 'n halve soe goeiekooper geven. Dat wilden ze wel op hun verantwoording nemen. De weinige mannen die bedienden, waren stug en onhandig, en men zag de menschen met spottend gelaat voorbijwandelen, zonder wat te koopen.

Toen werdt 't de erg-denkende Lena duidelijk, waarom 't bijna zonder uitzondering knappe, frissche meisjes waren, die aan toonbanken stonden. Die waren vergroeid met 't groote zaken-huis. Ze hoorden bij de hypnotische verlokking van in droom-wekkend booglampelicht schitterende voorwerpen. Men wist niet, waar eindigde de bedwelmende, suggestieve paars-tooverlicht uitstraling, en begòn hun vloeiend verleidelijk gebarenspel en woordgezang en oog-gelonk. Onderdeel waren de vrouwen geworden van de bedriegelijke klatergoud-schittering, 'n stukje van den met verborgen valkuilen als bezaaiden weg, die de bezoekers hadden af te leggen; want achter hen kwamen de snelrekenende caissières, met d'r eeuwig rinkelende geld-pianos, die door hun ijzersterke zenuwen en onverzettelijke kalmte, de menschen in bewondering zetten. En dan de jonge speelsch-lachende inpaksters, die met d'r vlugge geoefende vingertjes, 't gekochte in helderwit papier wikkelden en er bliksemsnel kleurige koordjes om tooverden. De menschen werden er op belust, met zoo'n keurig pakje, den wijsvinger nuffig door 't lusje gestoken, te loopen.

Lieve bliksemgebaartjes van emballeuses, verleidelijk lichaamsgetoover en woeker met vleeschgebloei en leden-slankheid van verkoopsters, vleiend voor vrouwen, lichtelijk-geil voor mannen, begeerte-wekkende expositie van schijnbaar onbewaakte voorwerpen, waar men

[p. 23]

op z'n gemak naar kon kijken, de op de hanebeenen trotsch rondkoekeloerende chefs, de muziek, en de gladde parketvloer waarop men zich zònder inspanning voortbewoog; heen-en-weer-schietende liften, de breed-grandioze paleistrappen, de zwierige draperie van mousseline en tapijten en vloermatten, en daarboven 't paarse en toch krijt-witte zon-schitter, maan-toover-licht, dat bracht verblinde oogen in staring en bedwelmde hersenen in machteloos gesuf... dat alles was één duivelsch spel, één wondervolle suggestie, die maakte den slimmen geldman, die 't had geschapen: van smeekenden bedelaar aan 't begin, tot almachtigen God aan 't eind. Met z'n vol verstand, nieuwsgierig, kwam men er binnen; droomerig, maar toch met helden-gevoel om 't koopje en kinderlijk-blij ging men weer heen; en in 't geroezemoes en licht-geschitter klonk nà als 'n schaterende satans-jubel: de metalen rim-ram der geldpiano's en 't eeuwig geklikklak van munten op marmer...

Hanna was wech. Maar 'n paar minuten later kwam ze terug, d'r engeltjes-kop stralend van blijdschap. O, oh... Madam moest 's zien... zooo'n schoon' koepon had ze gekocht... wit à-jour met allemaal bloemen opgewerkt... Zjuust twee blouses kosten er uit... voor als de warme dagen kwamen... Tiens, tiens, had Madam nikske gekocht? Ge kost 'ier anders heel goed à goesting vinden. Ze was zoo blij met d'r nieuwe bloeze... nu moest Lena 's met d'r meegaan... zij zou d'r eens trakteeren... neeë, neeë nu eens niet weigheren,... ze wilde, ze moèst Madammeke's 's trakteeren... En die stoere Vlaamsche sleepte Lena ongegeneerd mee, door 't gedrang. Ze kwamen in 'n hooge luchtige bar, waar 'n electrische piano 'n wals speelde. Zoo, Madammeke moest nu maar 's uitrusten. Ze zou wel muugh zijn... En wech was ze weer.

De rim-ram van de kas-registers klonk hier ook. Menschen stonden aan de zwengels van de automaten te draaien, en de muntjes hoorde men vallen in de metalen darmen van 't nikkel-beest.

Overal zaten mannen op krukjes bier te drinken. En vrouwen deden ongegeneerd mee. Toch niet zooals 't behoort, 'n vrouw die alleen in zoo'n gelegendheid gaat. Ze had d'r spijt van, dat Hanna d'r had meegetrokken. Maar 't waren volstrekt niet allemaal Vlààmschen. Welnee! d'r waren 'n heeleboel Hollandschen onder, die ze wel 's in de buurt ontmoet had. Hoe 'n mensch toch verandert!... Ja, ‘veranderen’, dat wàs d'r naar... Hoor! hoe ze aan 't redeneeren waren, hardop,... net of ze midden op de Jode-breestraat stonden;... achter 'n kar mit sinesappelen hoorden die thuis, die smaussinnen... hoor!... wat 'n schandaal... zoo iets mòst risjes geven... dat kon niet anders... hoe hield 'n mensch zich in 't openbaar niet 'n beetje i-in?... ‘Hoe ìs 't Moossie..., mot 'k nog lang wachte, op me kommetje koffie? Mot 't meschiens tot morgoch'end dure’... ‘Moeder, 't loopt niet’!... Wàt loopt niet, wàt

[p. 24]

loopt niet, - de automâät?... Je zal d'r toch wel je nikkeltje in gedaan hebbe’? - ‘'t Kan d'r niet ìn’... Wat zà-je daar an lieche! wach 'k kom’... ‘Zied-u nou wel’?... ‘Kèlner, kèlner!!... hé bakkebaard; pst!.. me nikkeltje past niet’!... ‘Ge moet 'n nikkel met 'n gaatje nemen, Madame’... ‘Adenom, wie het dat ooit op 'n fiool hoore spele. Geld is toch geld? Noe-oe! Wat maak je dan voor narresjkat?... Hebt ú meschiens zoo 'n paar van die gattenikkeltjes foor me?... van die mit gatte d'r in?... hê-hê-hê-hê hê’...!

Bah! Wat stelden die vrouwtjes zich aan! Ze geneerde zich voor Hanna... Die kwam met 'n paar koppen chokola aanzetten. ‘'Ierzie Madammeke,.. 'n taske kakàjo... ik ga nog 'n paar patékes 'aolen... oogenblikske.

Hè, wat toevallig. Schraal, scheef, vellerig, stond plots Dejongh voor d'r, met 'n glaasje wijn in de hand: ‘Ja, Madam, 'k mosjt effetjes 'n glaasje uit 't faatje daar koupe, siet u, daar had 'k nou zoo'n behoefte an, hè! 'r Is hier heel goeiekoop, fê-êf sinte foor sooë groot glaasjie - Nou, santjes’! En hij snoepte heel voorzichtig 'n fijn druppeltje van 't roode vocht... ‘Hoe staat 't met uw man? Is-ie wat kallemer geworre? Nou, dat is anders geen makkelijke as-tie begint, hé? Maar weet-u wat 't is? Dat-ie d'r zoo oferal mee te koop loopt... siet u, dàt is nou triestig... ik heb 't 'm ook al gezegd... 't gaat niemand an... vindt u nou ook niet? Mar afê-ên. Man en frouw, daar kan niemand 'n finger tusschen steke, zeg ik maar’. Z'n lachende oogjes met 't gerimpelde voorhoofd en de opgetrokken wenkbrauwen, maakten koddig kontrast met z'n mond, vertriestigd door de omlaag-loopende oud-militair-snor.

Toen keek ie oolijkjes in z'n glaasje, slurpte nog 'n druppeltje op, en wéch was-ie...

Hanna, terug met d'r patékes, vond ‘diejen Dejongh toch maar 'nen aardigen kwiestenbiebel’: Levie noemde 'm de stads-zeurkous of 't mannelijke water- en vuurvrouwtje. En Lena klaagde d'r nood over David, die zoo met hun oneenigheid te koop liep. Wat ging 't andere menschen aan, wat d'r tusschen hen omging! En bemoedigd door 't belangstellend luisteren van d'r Vlaamsche vriendin, zei ze zich heelemaal uit. Nee Hanna, 'n huwelijk was geen idèaal. Wat kan 'n man soms tegenvallen! Die David nù, maar met niemand over spreken hé? - zoo slim en voortvarend als-ie was in partijzaken, zoo kinderachtig was ie in wat anders. 't Leek precies of ie dacht dat de buitenwereld recht over hun moest spreken. Nou, 'n aanklager had altijd 'n streepje vòòr, en daarom zorgden-ie overal 't eerste bij te zijn, en iedereen moest 't uit zijn mond 't eerste hooren. En Hanna, oplevend, bovenlip bewegelijk: Als uw man ù zòò goed kende als gij 'em, dan zou d'r nooit ruzie zijn. Nee, ze bewònderde, admireerde, Leen's karak-

[p. 25]

terkennis. Nu verstond ze David seffes beter... Lena, die peinzend in 't leege had gestaard, stil de loop van d'r gedachten volgend, moest de Vlaamsche toch éventjes goed aankijken. Zat die d'r nu voor den mal te houen? Maar onbewegelijk, rein, stond 't Madonna-gezicht, nek iets gebogen naar achteren, mond onschuldig half-open, oogen violet en glimmend als van tranen. 't Kon niet anders, ze mòest wel oprecht geweest zijn, en hebben mee-gevoeld wat ze zeide. En toch, als had Lena blank-schitterende doktersmessen gezien, wreed in halfduister, zòò ging er 'n zeer-ijle huivering door d'r borst, en aan d'r tepels ging weer dat zacht-bibberende van 'n even-rakend spinrag voorbij... En wijl ze Hanna nu naast zich meende te weten als 'n koel-metalen kop, werd 't halfvragend nog en zéér schuchter in d'r bewust: ‘Die zit je te vleien...’ Bang voelde ze zich worden, bij 't onverzettelijk in haar voortgroeien van deze wonderlijk-fijn waargenomen verwijdering.

Hanna was opgestaan.

'n Eindje verder zat de beeldhouwer, in den blonden kroesbaard hoog-roze z'n wangen, als had-ie in 'n sneeuwjacht geloopen. Wijd hing z'n donker-blauwe broek van geribd fluweel om z'n vèr-vooruitgestoken beenen. Hij genoot, oogenlichtend, van 'n glaasje roodwijn. Hanna was 'm genaderd, en sprak 'm toe met uiterst vriendelijke buiging, in wijden glimlach d'r prachttanden toonend, met konstant-hooge stem, en tooneelmatig d'r woorden skandeerend. Een heerschap met café-chantantachtige allures, breed-geranden koepelhoed ploertig-scheef, boven bleek, door opkomende baardstoppels gearceerd gelaat, handen in zakken van lange beige pandjes-jas, was er bij komen staan, en praatte mee, met gewilde tronie-vertrekkingen. Een zeer hoofsche buiging maakte Hanna voor 'm. Het café-chantant heerschap wandelde met aandachttrekkend gezwaai van de beige jas naar de automaat, haalde 'n glas licht-bier, dat-ie kelner-vaardig, tusschen duim en vinger, pink omhoog, voor zich uit droeg, door handig laveeren den schuimkop er op houdend, - en met stijve beenen karikatuur-achtig buigend, daarna één been oplichtend, bood 't Hanna aan. Die knikte d'r prachtig-blonden kop, en likte langzaam 't schuim van 't glas. Toen stond ze op, boog opnieuw zeer diep, liet 't half-leege glas staan, en kwam weer bij Lena. De beige pandjes-jas dronk 't biertje met een slok uit.

- Nu val je me toch tegen, Hanna; ik dacht toch, ja misschien vergis 'k me wel, maar 't staat me duidelijk voor... je hebt me toch 's gezegd... dat je nooit bier dronk.

- Awel, zoo'n beetje schoim, dat kan toch geen kwaad, eh? Ik doe dat moar, om die artieste tevreden te stellen. Ge kunt, als ge in mijnen stiel zijt, niet refuseeren. Onmogelijk. Maar als ik binnen eenigte weken van 't tooniel af ben, dan laat 'k 't ook beslist.’

[p. 26]

En zelfbewust rezoluut was d'r soepele nek naar achteren getrokken, d'r breede borst ademde vrij, fier was 't hoofd geheven, kin verkort.

Lena huiverde er voor terug, d'r nog meer te vragen. Och, wat ging 't d'r ook eigenlijk aan! Zou 't waar zijn, dat Hanna d'r opeens onverschillig was geworden? Ze voelde zich klein en nietig in d'r nabijheid, gedrukt door d'r forsche lijfs-verschijning. En toch kon ze bijna niet gelooven wat ze het volgend oogenblik bedacht: Dat de mooie vrouw met d'r Madonna-gezicht 'n echte Antwerpsche...

Met breeden zwaaj was de beige jas naar de piano gestapt, en door er van achteren aan te peuteren, deed-ie 'm zwijgen. Z'n harden koepelhoed wierp-ie omhoog, zoodat-ie in de lucht omwentelde, ving 'm handig op, en slingerde 'm naar den beeldhouwer, die zonder iets aan z'n vadsige houding te veranderen; z'n hand uit z'n zak nam, het dopje kalm pakte, en op z'n hoofd plofte. De meeste menschen waren opgestaan, door 't vrijpostig akrobatengedoe van de twee heerschappen nieuwsgierig geworden.. Joden-vrouwtjes vormden 'n rij, langs de baan die de hoed had beschreven... ‘Moossie, pas op hoor-je, hier blijve zeg 'k je... as-ie je z'n hoed in je oogen gooit is 't te laat. Hoor je me niet, kwaje aap..., as je 'n ongeluk krijgt, zid 'k d'r mee’... Een stelletje boeren, op z'n Zondags, de jonges met platte kommunie-hoedjes; drong zich met vervaarlijk elleboogstooten naar voren. Een van de jongetjes stond Hanna verbaasd te beloeren. Toen trok ie 'n grooten boer, met vuurrood gelaat en 'n fijn kuiltje in z'n vooruitstekende papenkin, aan d'n arm; die waarschuwde weer een van de in zwart kamgaren gekleede kommuniekantjes, en al heel gauw stond het pummel-groepje Hanna brutaalweg te bekijken, alsof ze 'n pop in 'n wassebeeldenspel was. Van stomme verwondering waren de met bruinig tabakssap berande monden wijd-open gezakt... Lena werd onrustig, en staaroogde voordurend naar den beige café-chantant-held bij de piano. Maar van opzij voelde ze 't vrijpostige gekijk van de boertjes steken.

Eigenlijk wilde ze liever weggaan, maar aan den anderen kant was ze wel 'n klein beetje kinderachtig-nieuwsgierig te weten waar de vertooning op uit zou loopen. De pandjes-jasse-meneer keek zeer onverschillig, merkte niets van al de belangstelling. Vol aandacht voor z'n werk balanceerde ie 'n leuningloos stoeltje op z'n neus, smakte 't op den grond zoodat 't bibber-dreunde op z'n schrale pootjes, flodderde plots z'n zware rokken met 'n schok omhoog en ging wijdbeens zitten. Met z'n bleeken gearceerden kop beluisterde ie stil de toetsen, en deed toen 'n dreunende donderbui uit de piano stijgen. Daarna schoof-ie 't krukje 'n end naar rechts en trillerde met z'n lenige vingeren 'n vliegensvlug draaf-muziekje, waarvan 't hoofdmotief telkens en telkens terugkwam, ieder vol-

[p. 27]

gend maal met kwistige stoutheid versneld, en door hoog-trillerende variaties om-tjinkeld. Verstomd stonden de boertjes te loeren, naar de zich reppende wondervingers; - 'n kommunikantje keerde zich bedremmeld af en sloeg verstolen 'n druis, geloovend dat de muziekman van den duivel bezeten was. 't Aanstoot-gevende geteem van de rumoerige Jodevrouwtjes verflauwde. Als voldane kinderen, de brutale kraal-oogjes schitterend in de flets-bleeke gezichtjes, beluisterden ze gretig, gepakt, 't glas-heldere, duivels-snel opgaande getriller. De zaal scheen zich te vullen met steeds verder zwervend scherp-hoog kristal-getjinkel, en reeds begonnen de ooren van de luisteraars te tuiten, toen de muziek-duivel 'n klein zwart fluitje uit z'n binnenzak wipte; en met z'n linkerhand door-spelend, zette ie 't aan z'n lippen en blies op 't schel-gierende ding z'n thema met de eindelooze woest-gillende, stekend-trillende variaties verder. Men zag de slappe borsten van de meegesleepte Jodinnetjes hijgend rijzen en vallen; 't paarsche boertje was angstig weggehold; Hanna zat voorovergebogen, zeer bleek, d'r violette oogen strak, als onder suggestie, de steeds ijler wordende geluidjes in te ademen. Hooger en hooger steeg de tinkel-muziek, en de half-leege bierglazen tuitten mee. Men wist niet meer juist... was 't 'n helsch-schrijnende marteling... of 't smeltend kweel-koor van 'n wòud-vol slaande en tjilppiepende lente-vogeltjes...? 't Moest ophouden, 't sneed iemand de hoorvliezen vlijmend kapot... Maar 't steeg nòg, 't stèèg tot 'n woesten hysterie-gil, lang uitgehaald, toen zoet getremuleerd en teder verstervend... En met 'n doodkalm gezicht speelde de beige meneer de Brabançonne, 't log-schijnende lied soms spottig doorsprenkelend met 'n handvol kristallen tril-tranen. De Jodinnetjes vonden dat 't gedaan was, en gingen onverschillig, sleepvoetend, wech. Maar de boertjes begonnen 't nu eerst recht mooi te vinden, en zongen, eerst neuriënd en toen uit volle borst, met nattige schorre stemmen mee; kluchtig onthutst soms, als de muziek-duivel hun gezang met 'n speelsche, dartele, van kristal-helderen levenslust tintelende variatie, onverbiddelijk in de war stuurde. Midden-in hield-ie op, met 'n grijns om z'n akteurstronie; floot -... en geslingerde door de zekere hand van den beeldhouwer, kwam z'n dophoed aangevlogen. Hupsch buigend ving ie 'm met z'n hoofd op: Luid plofte de dop op z'n kop. De dorpers juichten.

Gelijkmoedig, handen in zakken van de log om 'm zwaaiende beige pandjesjas, wandelde 't heerschap naar z'n kameraad terug, in 't voorbijgaan goed-bedoelend z'n gelaat vertrekkend tot 'n stuursche grijns tegen Hanna. Leentje keek op. De zaal was propvol. Van alle kanten waren de menschen toegestroomd, gelokt door 't wondervolle spel. Massaal-breede dames, met weggepersten buik en van achteren een diepen knik in 't lichaam, kleine pakjes met keurige lusjes aan vooruitgestoken vingers dragend, loopend

[p. 28]

zeer moeilijk pasje voor pasje; torenhoog gekapte beeren, met glimmend-zwarte boezelaars, waggelend van drenteligen gang; tonbreede volks-vrouwen met koepel-buiken; professorale, helder-grijze ouwe-heeren, met hoogzij, aan hun hand kleine kinderen, pas uit school gehaald; en vloeiend-mollige bakvischjes, hoerig reeds: de dikke kuiten onder de veel te korte rokjes in dof-leeren laarsjes; opzichtig hingen de tot breede strikken geknoopte rijglinten over 'r voeten, sprongen op bij iederen pas - meisjes van dertien - veertien jaar, met lokkend-loerende slange-oogen toch al, en zware wibbel-borsten; imiteerden met ingetrokken buikje de deftige mode-dames. En die heele massa barstte uit-een en klitte weer samen tot krioelend gedrang bij de automaten; onophoudelijk rinkelden de muntstukjes in de metalen buizen, en hoog werden ze geheven, de dunne bierglazen, waarin 't bruine, schuimig doorperelde lichtvocht, dat zich snel tegen de witte schuimkoppen opstuipte, en half-zwevende vlokjes dreef in de lucht.

Ook de wondervlugge muziek-duivel bleek 'n deel van 't betooverende spel, dat de bezoekers 't geld uit den zak klopte. Met al z'n artiestiekerige ongemanierdheid was ie niets als 'n onderdanig bediende, en wat de bevallige winkeljoffers deden met d'r verleidelijk lonken, dat bracht hij tot stand met z'n hoog-edele, stout-snelle en teeder-vloeiende spel.

- Kom 't is over vieren. Ik wil de meid niet zoolang alleen laten. Ga je mee? vroeg Lena.

Hanna was graag nog wat gebleven. Maar zeer goed wetend dat ze 'n ongunstigen indruk had gemaakt, ging ze mee de straat op. Machtig-breed lag 't reuzige, veel-vensterige business-paleis met z'n glazen koepel-toren paars verlicht. 'n Dof krioelende stroom van aangelokte nieuwsgierigen kroop in z'n schitterende poorten, waarvoor de woest-gierende trems bleven pal.

En tusschen de onwrikbaar voortslenterende massa, - och... dribbelden 'n paar nietige Sandwich-ventjes, met pappige beentjes en gekromde ruggen, verveeld heen en weer. Als vogel-schrikkers boven d'r gebogen koppen droegen ze valsch-bleeke plakkaatjes. Niemand lette er op. In geeuwende verlatenheid; tegenover 't hooge paleis met z'n veel-vele vensteroogen en z'n schreeuwende, tòch smaakvolle, etalages, verdwijnend klein; liepen ze lodderig hun daghuur te verdienen.-

Onder 't voortgaan merkte Hanna wel, dat Leentje onvriendelijk tegenover d'r was gaan voelen. Haar woorden kwamen er stug en dof-stooterig uit, d'r gezichtje stond onbeweeglijk en glansloos, alleen d'r voorhoofd was krampachtig aan 't werk.

En wel wetende waaraan 't lag, begon ze zich ijverig te verdedigen:

[p. 29]

Ja, van die artieste, eh? Awel, dat moest Madammeke ghoeoed begrijpen. Ze had altijd erg veel last van dat soort menschen, omdat ze anders gekleed ging als d' andere speelsters, en de mannen op 'n afstand hield. Als ze nu niet van tijd tot tijd eens vriendelijk tegen ze was, dan had ze zooveel te lijden van hun spotternij, dat ze d'r werk niet kost doen. Want dat moest Madammeke nie vergheten... met dat soort mengschen moest ze sàmenwerken, daar was ze afhankelijk van...

Maar d'r woorden gingen buiten Lene om, die zwijgend verder liep, en niet meer aan 't praten was te krijgen. De Vlaamsche was gevàllen in d'r schatting. De manier waarop ze gelachen had met de twee kroeg-helden, en de vreemde grijnsgroet van den muziekmaker, z'n koel gelaat en z'n blik vol stiekeme verstandhouding... en dan dat lichtzinnige roddelen over Levie, over 'n ander die ze zou nemen,... en toch dacht ze er niet aan, te scheiden? Nemen, némen... had ze Levie dan ook ‘genomen’? En zou Levie dat weten van dien vertrouwelijken omgang met zulke half-verloopen sujetten? Zou-die weten, dat ze bier dronk, en die ploertige meneer uit èèn glas met haar? En nu herinnerde ze zich weer, dat er in den toon waarop ze zich verantwoord had, iets lag van: - op heeterdaad betrapt zijn... Misschien had ze er op dat oogenblik niet aan gedacht, dat d'r iemand achter d'r zat, die d'r ‘principes’ kende... en daarom maar gedaan zooals ze gewòòn was te doen, wanneer ze omging met d'r kornuiten en zich niet behoefde te storen dan allerlei malle beloften... Ja, ja... best mogelijk dat ze 'n beetje verstrooid was... dat sterke licht in 't magazijn had d'r erg gepakt... Wat woest had ze d'r méegesleept naar de bar; met d'r opwindend eentonig uitgesproken roep: ‘Ik mòet tràktéere, ik mòet tràktéere’... Gek, dat licht iemand zòò kon opwinden... zij-zelf kreeg er alleen maar 'n zacht-wéldoende gewaarwording van, licht gaf haar altijd volle vrede... Dus zou ze nù, per toeval, de Vlaamsche in d'r ware gedaante hebben gezien? Ze moest zich vergist hebben, misschien had ze niet goéd gekeken, want... hoe was 't mogelijk, dat iemand met zoo'n engel-rein gelaat zich thuis voelde onder dat café-chantant-gebroed...? Wàt was er nu echt... die kroegmanieren, of 't Madonna-gezicht?... Zou dat oprechte in d'r gelaat geveinsd zijn? En zou zij zich dus tot strijd en opstand tegen d'r man laten drijven... door bedrog? Want ze voelde 't nu, als op die avond 't heerlijke maagde-gezicht d'r niet verschenen was, dan had ze nooit zooveel durven zeggen tegen David... En bovendien, wat ze van 'm wilde was iets buitengewoons, en hij leed d'r onder;... zouden er veel vrouwen zijn die zòò leefden? Zij zelf had er nooit aan gedàcht, had 't voor onmogelijk gehouden; de geslachtsdrang van d'r man was voor haar pijnlyk, vol gruwe-

[p. 30]

lijke, walging-wekkende beestigheid, maar ze had 't nooit voor mogelijk gehouden, zich er voortdurend aan te onttrekken, al hàd ze dikwels gemord. Eerst toen Hanna d'r verteld had van Levie, was ze op 't ideé gekomen, onthouding van David te vergen, want toen had ze gezien, dat 't bij anderen mogelijk was... Maar nu begon ze te twijfelen: zou Vlaamsche Hanna hierin geveinsd hebben, zooals in zooveel andere dingen? Zou ze misschien net zoo leven als de andere meiden van d'r soort!... Leen keek opzij... en statig ging de hooge gestalte met 't losse ernstige kleed naast d'r voort;... een straatjongen bleef sar-lachend stil staan, en wees naar haar en schreeuwde iets van... ‘ghien tetten’... Waarom, als ze dan precies zoo was als de anderen, liet ze zich toch op straat uitlachen? Waarom kleedde ze zich dan niet gewoon?... Lena rilde even: Zou ze d'r nu misschien tòch miskennen? Waar... of echt?... En ze hoorde David weer zeggen: ‘'n echte Antwerpsche... 'n vulkaan van wellust’... Zou David nu toch gelijk hebben? En zou wat ze van 'm wilde, in-der-daad 'n hersenschim zijn? Dan zou-die voor niets lijden. Dan had z'm al dat verdriet voor niets op den hals gehaald... Hemel!... hoe was 't nou, hoe wàs het nou... hoè-wàs-'t-nòu?... En opzij kijkend ondervond ze weer 't vlijm-weeë dat trok door d'r teere borsten, en spinrag-fijn langs d'r tepeltjes bibberde... Vlaamsche Hanna ging naast d'r als 'n koel-metalen pop... van warm-leven verlaten... En dit te weten vertroebelde haar blik, bracht soezerige verwarring in d'r hoofd.., en drukte als 'n prop watten op d'r gedachten... ze belettend te stijgen tot woorden...

Wèl was ze dien avond bizonder vriendelijk voor d'r man, en toen z'm de trap hoorde opbolderen, ging z'm in de gang tegemoet, met d'r kleinste op d'arm, en reikte 'm 't bleeke ventje tot kus... maar hij, in z'n koortsige krachts-uitgloeding, merkte niets buitengewoons... kneep de meid in d'r wang, floot 'n vroolijk airke, en smeet 'n pakje op tafel: ‘Dàr, wat fijns foor bij de boteram.’

Ze voelde zich onder z'n zege-vierende schitterblik nòg beschaamder dan anders, maar spreken kon ze niet... Waarom kon ze toch niet tot klaarheid komen, waarom moest ze toch altijd twijfelen... waarom kon ze toch niet zeggen wat ze voelde?

En piekfijn opgekleed, met glanzend haar, en fatterig gezwaai van wandelstokje, hoed scheef, ging-ie weer wech, dien avond;... als 'n vreemde.

Lena luisterde 'm na, hoorde de straat-deur dicht-dreunen..

En evenals dien na-middag, toen buurvrouw d'r zoo laag belasterd had, rukte ze zich kammen en spelden uit 't haar, en gierde van spijt. Maar werd heel gauw weer kalm, en zette zich, tenger-klein, op 'n stoel bij 't venster, voeten op 'n sport, handen

[p. 31]

in den schoot. Weer zwierven zwarte schaduwgrillen in het veld, dat met maan-toover overgoten lag. Ze staarde er lang op, met verdoezelde blik, en toen zochten d'r groote donkere spiegeloogen zachtkens in 't ronde... op d'r dof-geel gezichtje kwam stil-bittere glimlach, en fijne rimpeltjes trokken in d'r voorhoofd, dat glàd wilde. En ze dacht: ‘'t Hangt hier boven me... 't drukt me neer... maakt m'n gedachten nevelig... Kon ik toch maar tot klaarheid komen... kon 'k maar zeggen, zeggen wat er in me omgaat aan 'n vrind, 'n trouw vrind...’ Roerloos bleef ze zitten, want over haar was benauwend gestreken de ijzige huivering van 't groot-gruwelijke, dat hier zwierf door de lucht, door de lùcht die in d'r bloéd drong met d'r adem...

‘Wat zal er morgen komen?’ peinsde ze; ‘zal ik weer vroolijk op-staan en door 'n nieuwe slag neergedold worden? Wat zal er morgen komen? Zal 'k ooit weer kinderlijk-frisch zijn?

Toen keek ze in d' oogen van d'r jochie en huilde.

In 'n koffiehuis bij de ‘Statie’, zat Bram Polak 'n biertje te drinken. Hij wachtte op Levie; die zou er om acht uur precies zijn. Kwam-ie niet op tijd, dan zou-die voor niks komen. Bram liet liet zich niet voor kwa-jònge gebruiken! Om acht uur precies stapte ie òp, zoo waar als z'n woord van waarachtig. Iedere avond zat die mar bij z'n ‘geliefde’. Eèn avond mocht-ie wel 's voor 'n oud vriend over hebben! Jonge, jonge wat was dat vroeger 'n gezellige tijd, toen ze nog geregeld samen uitgingen. 's Avonds, na vergadering, nog 'n uurtje in de Universel, lekker in 'n hoekie, bij de muzikanten, of boven op 't balkon; en als 't donker werd voor de cinemategraaf, met klontjes suiker naar de menschen gooien. Wat kon die Levie om zoo iets làchen! - En hun ontdekkingstocht naar de Mont-Martre-kroeg op de Falconrui, waar al die fijne spotprenten hingen en waar satierieke liedjes gezongen werden door 'n meneer met wijde broek, vuurrood vest en fluweelen jasje, die zich zelf, ‘le formidable poète Rafaël, mon ami intime,’ noemde. En die schuine liedjes! Jonges, jonges, dààr moesten ze vanavond nog 's over ophalen! - Toen hadden ze tegen mekaar gezegd: ‘Ik mot 'n meissie hebben, maar die vind je hier niet. 't Most 'n ontwikkeld Socialistisch gezind “meissie” zijn, want anders kwam d'r later toch maar mòt van. Wat hè-je nou an 'n vrouw, die niet met je ideeën sympatizeert.’ Maar Levie had volgehouden dat dat soort hier in Antwerpen toch niet heelemaal onvindbaar was; nou, die vond in Antwerpen allerlei onvindbare rariteiten, waar 'n ander met 'n stekkie naar most

[p. 32]

zoeken: 'n Socialistische partij, waar 'n fatsoenlijk mensch 't kon uithouden, had-ie, scheen 't, òòk al opgespoord, en in al die vervelende Jezeskoppen in 't muzeum had-ie Godbetert òòk al moois gevonden. Nou, daarom was Bram niks verwonderd geweest, toen-ie op 'n goeie dag met 'n brieffie was komme anzette. ‘Je kan nooit raaie wat d'r in staat’. Nò, vrààg 't me dan ook niet, luizige pestsik, had Bram gezegd. Om 'm niet te late merken dat-ie van 'm hieid. Hij was nou eenmaal niet sentimenteel uitgevallen... Nou, toen was de ‘teergeliefde’ op de proppe gekomme, en als 't eenmaal zoover is, dan worden de vrienden afgedankt. Ajuu, ouwe jonge, amuzeer je in 't vervolg maar alleen, hoor! Godverdomme, as-ie die meid tegekwam, hij zou er d'r ooge uit d'r kop krabbe! Dat had-ie zich nou al wel twintig maal voorgenomen, als 't niet mèèr was, maar hij kon er nooit toe komme, zoo vriendelijk kon die tang kijken. Maar as-ie d'r nou weer ontmoette... afijn, daar kwam Levie al aanzetten.

- Goeie-n-avend, bierton.

- Goeie-n-avond, rooie pestsik!

- Blootekontsgezicht.

- Grasvreter!

- Ben ik niet op me tijd?

- Dat noemt-ie ‘op z'n tijd’... 'n Kwartier te laat! wou je ‘teergeliefde’ je niet loslaten?

- Dat heb je nou 's lekkertjes mis! Die is nou 's nèt de stad uit.

- Vertroùw je dat zaakie zoo mar?

- Waarom niet!... Hé, garçon! Pst.

- Hij hoort niet, die stuipekop... wacht. Hé, garçon, cochon!... Zie je wel hoe die na' z'n naam luistert...? Geef me nog 's 'n pintje garste... en 'n citron voor meneer... Zeg Levie, ik heb wat voor je uitgevonde. Ik heb d'r al patent op genomen òòk. Je hebt natuurlijk tijd noodig voor je teer-gelìefde. Dat spreekt. Vroeger hè-je die tijd besteed voor je plezier. Vaste klant geweest van de Universel... D'r is 'n pracht van 'n chanteur op 't oogenblik. 'n Prachtvent, zeg ik je. En de cinematograaf is d'r òòk nog, en op de hoek is 'n kruienier, en die verkoopt klontjes... Als je nou de tijd, die je nog besteedt aan die verrekte Sociale, waar je toch nooit eer mee inlegt, as je die tijd nou 'r is ging gebruike voor je lol, dan zou je je gezondheid 'n groote dienst bewijze, en de baas van de Universel òòk, want die staat op 't punt van over de kop gaan, sinds jij d'r nie meer komt.

- M'n waarde vriend, plicht is plicht.

- Och loop na' de bliksem mit je plich! Ik heb ook me best gedaan, gerust! Maar ik voel geen roeping meer, om al me tijd te verdondere. En van die rooie pest-sikke kenne ze d'r heelemaal niet gebruike.

[p. 33]

- Verdonder je je tijd niet net zoo goed, als je in de kroeg zit?

- Daar hé-je lol!

- Och kom, dat is 'n kwestie van appreciatie, zou onze vriend Bram zeggen.

- Dus je doet 't niet? Daar had 'k nou expres patent op genomen...

- Hè, goeien-avend, vriendje,... op wàt had jij patent genomen, hè?’ 't Was David, vuurrood, met z'n stokje gevaarlijk zwaaiend; stilletjes bij 't tafeltje gekomen.

- O, is u 't graaf Peereboom. 'n Pracht van 'n prachtstokkie hè-je daar. Laat 's zien.

- Het me zas frank gekost’. David keek bescheiden naar den grond.

- Is nie-duur. Zal ik geluk hebbe. Hè, hè, cochon!!

- Wat ga je begenne? Ik blijf niet hier hoor! Nee, op m'n wòòrd niet. Is dat wark foor jongelui van jullie leeftijd, om met zulk prachtig weer in 'n café te zetten? Je moest je schamen! Kijk mij nu is, 'n getrouwd man, huisvader. Ik kan wal an de wandel zijn, hè? Mijn spieren moeten wel in beweging zijn, hè? Maar de jong-en-lui van tegenwoordig. O, o! praat me d'r niet van! 't Is me'n gedegenereerd zootje, zou onze geestelijke fader, Karl Marx, zegge. Bah! zijn jullie jongens! Ouwehoere zijn jullie!

- Waar zegt Marx dat, van dat gedegenereerd zootje?

- Darde deel van 't Kapitaal, bladzij 834. Heb jullie toch niet geleze!

- Omijn!

- Nò, geloof 't niet. Oòk 'n zorg. Wat je niet geleze hebt, kan je niet wete. Maar al gèèf ik nou an mijn spiere de noodige beweging, mijn studie verwaarloos 'k niet. Neem daar 'n voorbeeld an, ouwe heere! Ik ben nu al vijf en dertig jaar, maar ik steek menige jonge man de loef af... Nou kelner, geef me dan maar 'n glaasje citroenwater hé, maar koud zulle!... Ja, ja, al héb 'k 'n slecht leve, al werkt alles same om me 'n graf te grawe, 'k heb goddank stale spiere... Polak, ik verzeker je... als stààl! Maar 'k heb veel verdriet, hoor,.. wat je noemt: huiselijk verdriet. Dat moakt iemand toch kapot. Me frouw, 'n heele goeie, beste frouw, - duizend kwaliteite die 'k kan apprecjeere... maar 't huwelijk... 'k weet niet of 'k d'r wel goed an doe om d'r met zeulke snòtneuzen over te prate... 't huwelijk is 'n rare zaak, het Schopenhauer gezegd. As 'n frouw niet sexueel bij je past.... dan ìs 't geen huwelijk... En mijn frouw, God zal d'r gezond late... is 'n ijsveld, wat je noemt: 'n keisteen, zoo koud... Nò, je kant 't mijn wel aanzien... 'K bin kollosaal furig van tamperamant..., dat is as water en vuur,... dat verdraagt mekaar niet op de lange duur. D'r is geen liefde zoo groot, of op zoo'n manier wordt-ie uitge-

[p. 34]

doofd. Alle idealeste kenne voor mijn part na de bleksem loope, as 'k jeuk an mijn tuinboon heb... Dat slòòpt iemand... dat beult 'n man àf... de krachtigste natuur gaat zoo ten gronde... ‘onthouding gebiedt me de duevel’, het Milton gezegd. Bij twee profesters, eerste groothede op 't gebied van medische wetenschap, bin 'k geweest... ja, je mot niet denke, dat 'k zoo iets beweer op losse gronde... de rechte soort! Nee, zoo is Davidje Peereboom niet!... Nou, de medische wetenschap is èèn-stemmig, - ik heb: Tabbetates dossales - nou, jullie weet zoo goed as ik, dat is de verschrikkelijkste, sloopendste kronische ziekte die 'r op de wije weireld bestaat... fliegende ruggemergstering in de tweede graad! An geen stok gebonde... zoo iets gun 'k m'n ergste fijande niet!... Jonges, als jullie ooit zoo stapel-mesjoghe, zoo allerdolst-aarts-idioot bint om te trouwe, kijk dan uet je ooche!... God het de man wille ferdellege, en toe' het-ie 'r de frouw gezonde... Zòò is 't, en niet anders... Schopenhauer is 't mit me eens...

- Kollossaal. En doe je daar nou niks foor?

- Niks an te doen! Zes plankies is ons zekerste toekomst-goed, het Fan Eede gezegd. Wat geeft 't of 'k mijn karkas nog 'n beetje langer foort-sleep?

Binnekort mot 'k d'r toch an geloowe... Ja, ja, dat is mê-ên ferdriet. De mansche die je 't meeste liefhabt, die kwatse je 't meest... Maar 'k zal mijn plechte tegenover d'r ferfulle, zoolang 'k leef!

- A propos, Peereboom (Bram wilde 'm afleiden) hoe hé-je de eerste-Meistoet gefonde?

- De Meistoet? Wil-je me nou èèn plezier doen, hè? En me daar niet meer over spreke? Met 't Socialesme hou 'k me hier niet op, versta je? Als zij de goeie zaak begrave onder alkohol en andere vueligheid, dan motte ze dat zellef maar wete, hé? Ze zijn d'r mans genoeg foor. Ik help d'r niet aan mee.

Levie probeerde 'm te overtuigen, dat 't heel mooi geweest was, en wat die historie in de Werker betrof, dat was 'n uitzondering. Maar David wàs niet te overtuigen. Hij stak z'n beentjes vooruit, keek naar buiten en floot, bijna onhoorbaar.

Toen ging Bram 'm 'n beetje plagen. Die Levie, die vertelde maar de hèlft van de waarheid. 't Leelijke, daar zweeg-ie over. Op èèn Mei, waren d'r 'n tròep, zoo vet als iets, in ope bakkies, met rooie vlaggetjes rondgereje. En had Peereboom dan niet gehoord van 'n vooraanstaand partijgenoot, die had gezegd: 'n Meifeest zonder drank is niet denkbaar? Nou, en dan van Verkerke, dàt wist toch de heele stad: Met nog 'n paar van dat soort, was-ie 'n bezoek gaan brenge aan àlle partijgenoote herreberregiers; nou je snapt, dat zijn me d'r nog al 'n paar! Overal éénige pintjes, tege 'n uur of drie was-ie stom-lazeres. Toen is-ie de kapitalistische samenleving gaan veroweren. Heel uitgesjpreid is-ie gaan zitte op

[p. 35]

de Meir, in 'n groot kafé op de Meir, en daar is-ie me de Internasjonale gaan zinge. Nò, daar wilde ze 'm buite kiepere, en toen het hij gezegd: Pas op, bran je hande niet! want weetje wel wie ik bì-in? Ik bin Verkerke, hoofd van de sjossjelieste, opsteller... dat is riddekteur, sjtomme hond!... van één van de importântste blade van Belgeland. As je me 'n pink anraakt, stuur 'k al de arrebeiers van heel Antwerrepe op je af. Afijn ze waren daar zòò bang foor, dat-ie nòg gauwer de straat op is gevloge. En tege de avond, toen was 't nog veel mooier. Toen is-ie uit geweest mit me friend daar... hé, pst, artiest van de kouwe grond... pst!

En met vorstelijke gebaren wenkte Bram den beeldhouwer, die in 'n hoek bij 't buffet 'n kelkje wijn zat te savoereeren, vadsig in 'n stoel hangend, soms, z'n baard likkend, opzag naar de breede deerne die zich bewoog tusschen kleurflesschen en schitterglazen. ‘Ge wilt me zekers 'nen blaos in m' nen nek slaoghe’?¹⁾ informeerde-ie, zonder zich te verroeren,

- Nee, waarachtig, kom 's effetjes hier.

Maar de wije broek was niet te verwrikken. Eerst toen Bram 'm 'n konjakkie beloofd had, kwam-ie langzaam aangewaggeld: ‘Awel, wat ies 't?

- Waar he-je op de eerste Mei gezete mit onze friend Verkerke!

- 'k Zain 'kik te deurstiegh om à dat te vertellen.

- Nou, voor 'n glaassie wijn?

- Allez! We zain op schok ghewest, zeedet. Alle kotsjes afgheloepe, en overal 'eet 'm toernéekes²⁾ ghegheve. En tegen middernacht eet 'm ghezeed als dat 't sjossjeliezm zich moest verbrûdere met d'n kuunst, en dan 'eet 'm ghevraagd of dà 'kik kunstkronijke wou schraiven voor zân papierke. Ghe wet, daarvan zân kik hoofd-hop-steller redacteur-en-chef; en toens 'eet 'm me 'n ghoed loon beloofd, sacré-nom, mais je ne connais pas encore la couleur de son argent....³⁾

- Zal ik je 's wat zègge? Hij het je 'n blaas in je nek geslage, zulle!

De artiest begon weer dorstig te worden, en daar Bram 'm geen glaasje van 't een of ander offreerde, waggelde-ie weer naar z'n hoekje bij 't buffet, waar-ie zich vadsig in 'n stoel plakte, en voortging, baardlikkend, naar de breede deerne te lonken.

David had 'm nauwelijks durven aanzien; voelde zich in z'n bijzijn beschaamd. Toch had-ie wel gemerkt, dat de schitteroogen uit z'n droomen waterig stonden, en de rozige wangen waren vol rimpels, en overdekt met 'n netwerk van fijne aartjes. En om z'n verlegenheid wech te praten, vroeg-ie:

1) Aan de Karnaval-pret ontleende uitdrukking voor: ‘Voor de mal houden’.

2) rondjes.

3) 'k Heb nog geen rooie cent van 'm gezien.

[p. 36]

- Wat was dat voor 'n eigenaardige snuiter?

- O, dat is 'n soort duivelstoejager van 'n rijke jonge, die an schildere doet, naar 't naakt model, zie-je? Hij spoort de meide op.

- En hoe bin jij an 'm gekomme?

- Die, die heb 'k 's ontmoet in 'n soort van nachthuis, je weet wel Levie, waar we 's same zijn geweest, toen je zoo erreg most bestudeere op de Falconrui, bij ‘mon ami Rafaël’.

- Wat es dat voor 'n huis van onteucht?

- Dat zou je tegefalle, vrind. Daar worre de fijnste liedere gezonge, satieriek, sociaal, kritiek! De prachtigste teekeninge fan Steinle hange d'r. Zie-je, dat is 'n imitaatsie van 't ‘genre Montmartois’, van Parijs.

- Ken je bijgeval soms nog een van die satierieke couplette, zooals jij ze noemt?

- Nou, laat 's zien.., nee 'k herinner me d'r geen één meer... mar mooi ware ze! Maar fan de schuine liedjes ken 'k d'r nog wel een zoo ongeveer... wacht 's... ‘Le petit vaisseau’ heet 't... 't oorlogschuitje...

- Och, begin nou niet met dat flauwe ding, er zit toch immers niets in... 't 's echt wat je noemt pornografie, smeerlapperij, vond Levie.

- Nò ja, seit uwes maar Naatje, de heer Peereboom is geen jonge juffrouw, hè. Wat zeg jij Peereboom? Zie-je wel, droogpruimer...

- Vollemaansgezicht.

- Pes-sik... zie je wel, hij wil 't hoore; hij kan d'r best tege. Kijk de quintessens d'r van, is 'n oorlogschip... nee, de sociale hebbe d'r geen schuld an, die hebbe d'r tege gestemd... en op die schuit, daar ware natuurlijk matroze. Maar, en daar komt 't op an, d'r ware geen frouwe. Daar hebbe de rooie òòk geen schuld an. Verkerke had d'r vast tegegestemd. Nò, dat schip, dat dee 'n toch', 'n kruestoch', op de watere van de Stille Zuidzee, en die kerels, die verfeelde zich 't làzeres, zoo zonder meide; je weet, zeeliede die kenne d'r wat mee. Mar een d'r van, die wist raad. Hij nam 'n groote ton, mit 'n klein gaatje d'r in, die ton die hobbelde natuurlijk man-je-fiek... en ìn dat gaatje... hobbele-hobbele hop... enfin je snapt me. Dat is nog 's wat anders as 'n ijsfeld, hè Meneer Peereboom?... Nò, die snuitertertjes... wat zeg je van me mooi Hollandsch Peereboom,... die ware niks jaloersch op mekaar, en àllemaal maakte ze gebruik van die hobbelende ton. Die liep zoo langsamerhand fol... en dat goedje dat stòlde. En toen ze nou klaar ware, mit hun kruestoch', ferkochte ze 'm an 'n wàskaarsefabriek; hoor:

[p. 37]

 

On le vendit à l'arrivée-e

 

On le vendit à l'arrivée-e

 

Pour en confectionner des bougies

 

Pour en confectionner des bougies

is 't zoo niet Levie?

- Ja, prachtig! Hou de rest nu maar voor je. Die is net zoo.

- Voor à niet, sunne rosse! 't Mooiste mot nog komme.

- Peereboom schenkt je de rest’. Levie trapte Polak op z'n voeten: ‘Wees toch niet zoo indelikaat!

Maar die stoorde er zich niet aan.

- Nò, toen de beroemde chanteur Rafaël, mon ami intime, zoover was gekomme, riep-ie: ‘Mijn sur le tabel’ dat wil zegge: ‘Hande op tafel’ je snapt waarom... En toen maakte ze d'r kaarse fan, en die kaarse, die werde gebracht na 'n jongemeidekosschool:

A un couvent de jeu-nes filles

A un couvent de jeu-nes filles

Ieder van die dametjes krijgt zoo'n kaars op d'r kamer, mit Paasch, toen ze pas hun biecht hadde gesproke... goed en wèl, maar nege maande later, ware ze allemaal zwanger, en brachte 'n heel klein matroossie ter weireld:

Et je ne sais pas pour quelle cause
Et je ne sais pas pour quelle cause
Mais au bout, bout, bout de neu-euf mois
Mais au bout, bout, bout de neu-euf mois

Chacune des filles devint mère
Chacune des filles devint mère
D'un tout, tout, tout petit mat'lot
D'un tout, tout, tout petit mat'lot

En dan komt de moraal: Van die tijd af, was 't verbode zoo maar bloote kaarse te ferkoope, en voor de goeie orde drage àlle kaarse, zonder uitzonderingen, 'n Engelsch hempie:

Toutes les bougies portent des capots
Toutes les bougies portent des capots...

Nò! wat zeg je fan mijn vertelkunst!

- Ja, maar nou moet je er de andere kant ook van hoore, zei Levie met 'n stroeven glimlach. ‘Weet je wie daar in die inrich-

[p. 38]

ting komen? De meeste bezoekers komen per voiture, hé Bram? Ja. Ik heb d'r gezien: ofciere in uniform, met 'n hoop gouwe franje... advokate, doktore... de fijnste lui uit bourgeoisie. Voor de deur staat 'n groote, zwarte kat geschilderd, met z'n staart in de hoogte.

- Je kijkt net in z'n reet... hê-hê-hê-hê-hê...

... Dat is hun zinnebeeld, en daaronder lees je: ‘Sonnez! on vous ouvrira’: ‘Bel maar aan, we zullen open doen’. En zoodra je dat ding hebt overgehaald, is 't ineens doodstil, en de deur gaat op 'n kier open en 'n vent houdt d'r z'n voet tege. Nou lijkt 't net of ze dat maar doen voor de lol, omdat 't bij de heele vertooning hoort, maar ik geloof vast, dat ze de menschen er van achteren uitlaten, als d'r onraad komt. Want 'n heele boel lui die er komen, zouden voor goed gekompromiteerd zijn, als 't bekend werd. Weet je wat 't infaamste van de heele rommel is? Er komen vaders met hun zoons, om ze op de hoogte te brengen van ‘'t leven’. Hoe 'n vader zóó iets kan doen, hoe die lui mekaar later nog in de ooge durve zien, dàt is me 'n raadsel. Kijk, Peereboom, zie je die mooie meneer daar zitten, met z'n gou'e lorgnet op...

- Die daar schaak speelt?

... Ja precies. Nou, die heb 'k d'r óók gezien, herinner jij je niet, Bram?

- Vast en zeker. Je bedoelt toch die groote, mit ze grijze bakkebaard, en ze rooie wangetjes?

Dat gezicht kwam David bekend voor. Hij had die man 's ergens ontmoet, maar waar? ...Zoo 'n échte Belsj...

- Nu, die kwam ook per voiture, met 'n verschrikkelijke sjieke dame bij zich. En pas zitte ze of ‘mon ami Rafaël’ stelt d'r aan 't heele gezelschap voor: Madame est une Parisienne, qui s'est établie dans notre bonne ville d' Anvers comme prostituée. Elle exerce l' honorable profession de prostituée... Mesdames, Messieurs, la parole passe à notre aimable camarade, la plus belle prostituée de notre bonne ville. Allons, camarades, nous allons lui flanquer un bon applaudissement, pour l' encourager. Une deux trois¹⁾... Dat handeklappen gaat daar op bevel, en wordt op de piano, lawaai-doos noemen ze die dààr, begeleid! Eerst stribbelde ze tegen, maar op 't laatst begon ze toch. Die vent zat d'r met 't leukste gezicht van de wereld bij. 't Kon 'm geen haar schelen, dat-ie zoo bekend gemaakt werd. En 't mooiste was, hij zette nog 'n hooge borst ook, omdat ze 't wijf dat-ie bij

1) Mevrouw is 'n Parisienne, die zich in onze goede stad Antwerpen als hoer gevestigd heeft. Zij oefent 't eerwaardig van prostituée uit... Dames en heeren, 't woord is aan onze beminnelijke kameraad, de mooiste hoer van onze goede veste. Vooruit, medeburgers, laten we 's flink in de handen klappen om 'r aan te moedigen. Eén, twée, drie.

[p. 39]

zich had, de mooiste hoer van Antwerpen hadden genoemd. Ze begon dan te zingen; ze had geen stem, en geen voordracht, de piano was valsch, maar ik kan je verzekeren, nooit heeft iets me zoo verschrikkelijk aangedaan als dàt liedje. 't Was niet satieriek en niet schuin; d'r kwam niets anders in voor, als dat ze op straat was geboren, door d'r ouders als jong meisje de straat werd opgestuurd, door 'n rijke meneer werd opgepikt, toen wèèr de keien òpvloog, en nu nog door de modder zwerft; en dat ze vast weet, dat ze op de straat zal sterven, of liever: krepeeren, want d'r is niemand, die wat om d'r geeft, en zei heeft scheit aan iedereen. Jawel,... ze zei 't letterlijk zoo, en toen ze klaar was, gilde ze 't uit. Die lach van dat mensch, ze had bijna geen tand meer in d'r mond, die vergeet 'k nòòit. Zie je, in dat laatste zinnetje, daar zat de geest van de heele inrichting in. Jij zegt wel 's, dat d'r voor jou niks heilig is, maar je bent nog ver van die mensche. Voor die, daar is werkelijk niets heilig voor, die spotten met 't edelste wat 'n mensch kan hebben, en hebben genot van de grootste smeerlapperij. De vent aan de piano was heelemaal kaal, en z'n beenen waren verlamd. Hij kreeg d'r bijna geen klank uit. Kapotgeleefd, heeft de patron van 't spul ons verteld. Nou, daar komen de menschen uit de bourgeoisie zich amuzeeren, en daar leiden ze hun zoons op,..

- Zeg pestsik, nou je toch aan de gang bint,... fertel 's fan ‘de floere seefhoek’.

- Je weet wat de Seefhoek is? Ja, daar bij ‘de Werker’, waar al die danshuizen zijn. Nu, de ‘vloeren seefhoek,’ dat is de fluweele seefhoek. Dat was 'n verschrikkelijk schandaal. Op 'n goeie dag is 'r uitgekomen, dat de rijke dames en heeren, uit de fijnste geslachten, in 'n groot restaurant, op de Meir als 'k me niet vergis... was 't niet op de Meir, Bram?

- Op de Keijzerlei geloof 'k.

... Nu, dat doet 'r niet toe; daar hielden ze reusachtige maaltijden, met sjampanje, dàt spreekt...

- Wat ze gelijk hebbe...

- Ja, maar 't ergste van 't zaakje is, dat ze daar spièrnaakt zaten...

- Wat zà je daar an liege...

... Peereboom, ik heb 'n vriend, z'n naam doet d'r niks toe, die is ook van schat-, schatrijke ouwers, en die is bij sommige van die familiën, die er bij betrokken zijn, over de grond gekomen. Nu, die heeft 't me allemaal bevestigd, anders zou 'k 't òòk niet gelooven. Zeg Bram, was dat niet Krinkels, die daar toendertijd 't eerst over heeft geschreven?...

- Ik geloof van ja.

- Was dat dat eigenaardig suzjet...

... waar jij zoo tegen gefulmìneerd hebt; dezelfde; toen nog

[p. 40]

ijverig partijgenoot. Nu, en als die maaltijd dan was afgeloopen, dan gingen de dames en heeren 'n dansje doen, spiernaakt. Ziet-u Peereboompje, als jij onder vreemden drukte gaat maken over 'n Bondsbestuurslid, die 't met 'n meid houdt, zooals jij zegt, dan moet jij eerst 's goed weten, hoe 't aan de àndere kant gesteld is. En als jij uit de Partij wechloopt, omdat je d'r 'n dronken kerel hebt gezien...

David luisterde niet meer. Hij verdroeg de stroeve kastijding met wellustige vreugd.

Toen er aan 't begin van d'n avond, over één Mei werd gesproken, was er 'n naargeestig schrikgevoel over 'm gekomen en met wee-misselijke stem had-ie gezegd: ‘spreek me d'r niet fan.’ Hij was zoo van alle idealisme verlaten, dat-ie de kracht niet meer had gehad, om te vragen: Maar wat zegt dàt tegen mijn principes, als d'r iemand die zich partijgenoot noemt, dronken rondloopt? Dat besef had-ie niet meer, sinds-ie hier in Antwerpen was. De walgelijke scènes, die-ie te zien had gekregen, trokken z'n gedachten omlaag, en met z'n eeuwig filosofeeren over sexueele zaken, had-ie de kiem voor dat zelfde leven in zich gevoeld, en heel duidelijk werd 't hem soms bewust, dat z'n ingetogenheid van vroeger maar na-aperij was, en frazen-rijk zelfbedrog. En zoo eng zag-ie alles nu, zoo jammerlijk bekrompen, dat-ie weer terstond viktorie-wellust voelde toen er van de ‘hooge snorrekers’ kwaad werd gesproken. Nu werd-ie begeerig naar meer:

- En hoe ging 't toen verder mit die kroeg?

- Nou, daar werden we netjes uitgesmeten. We hadden nog 'n kameraad bij ons: 'n jonge van Montanjees, 'n ‘meschoghene Pottechies’, zooals ze dat zegge. Nou, toen die ongelukkige vrouw dat liedje gezongen had, kneep die meneer, diè-daar met z'n gou'e lorgnet, d'r in d'r dijen...

- Zegt uwes maar in d'r billetjes, meneer de grasvreter.

... en trok d'r op z'n schoot. En toen werd die jongen zoo nijdig, dat-ie 'm te lijf wou: ‘Godverdòmme? zegt-ie, ouwe smeerlap? é-je nog niet genoèg van die meissie? E-je dan 'eelemàal? geen 'art in je pokkel?’ En meteen geeft-ie 'm 'n lap om z'n oore. In 'n wip stonden we op straat. Kòmt d'r van as je met Pottechieze uitgaat.

- Nò, rooie pest-sik, maak nou maar geen drukte. Jij heb òòk nog blauw bloed in je adere! En waarachtig, om zoo iets te doen hoef je nog geen Pottechies te zijn, zulle. In die tijd, was 'k òòk zoo meschoghe geweest.

- En nu rust meneer met z'n vollemaans-gezicht op z'n lauweren.

- Over mijn einde hoor! Fijne Biefstukkies in de ‘Westfalia’ en kosjere Ham. Hah! Paar uurtjes werreke per dag, om tien

[p. 41]

op staan. Hah! Geen fergaderinge meer... Pas mar op, dat je d'r nooit geen gebrek an krijgt. En hoe staat 't nòu met je Hidalgo? 'n Jaar gelede was-ie meneer handjegauw, Sociaal, atleet... en kom nou 's kijke! In alle nachthuize ken je 'm tegekomme; z'n mooie force-bolle¹⁾ is-ie kwijt. Eerst mentineert-ie 'n aktries van de honderste rang, die zuigt 'm goed flink uit, en laat 'm dan op z'n ferdommenes spele door d'r andere frijer... en nou slabakt-ie iedere dag mit 'n andere meid... Mooi hé? Nee hoor, dan liever geen Spaansch bloed in me adere. 'n Lekker biefstukkie... daar gaat nìks bove! Hah!

Met cierlijken zwaaj streek Bram 'n lucifertje aan, en vroeg om z'n sigaar heen, de oogen opslaand, die in hun half-glans 't telkens oplevende en wechstervende vlammetje weerkaatsten:

- Kan 'k je soms diene, Levie?... O, pardon! neem me niet kwalijk, meneer rookt niet; die is wezjetariër.

En David, in z'n hum, plaagde mee:

- Nó, dat is net as die frouw fan de Breestraat. Komt bij Raap in de winkel om 'n pond koffie. Krijgt 'n paar sigaren toe. ‘Voor uws zoon’. Mijn zoon, zegt ze, der raacht niet, der is annechisjt. Historisch hoor! Zal 'k gezond blijwe! Verschwarste na-är! Der moes veggeretarjé zijn! Zeker voor de koetjes hè? Ochenebbiesj, die arme koetjes. Hé-je die gehoord van die vegeretariër en die stier? Nò, die vent wandelt 's buite op de wei, natuurlijk op z'n bloote patjorem. Nou, in de natuurgenééswijze zit wel feél goeds. Voor iemand die Taberates Dossinales het, as ik, zou 't probaat zijn. Nò, doet d'r niks toe. Die kerel, die het 'n rood vessie àn, die stier ziet 't, en komt opeens op 'm af... ‘Ik heb nooit vleesch geëte’ roept-ie, ‘nooit heb 'k 'n beest kwaad gedaan’... nò, de rechte soort! Die stier neemt 'm op z'n hores en breekt 'm 'n paar ribbe... ze neme 'm op in 't gasthuis, hij komt bij, en 't eerste woord wat-ie zegt: Nooit wor ik geen vegeratiër meer. Historisch! zal me frouw bij me in de wereld blijve.

- O, dat is nog niets bij wat mij 's is overkomen. 'k Wandelde 's met 'n vriend van me door 'n dorp. We komme voorbij 'n stal: ‘Ik ruik menschenvleesch’ zegt me vriend. Hij zocht en hij zocht en ja, op eens krijgt-ie 't in de gate: In die stal is 'n slager bezig 'n koebeest te slachten. Ineens, vliegt-ie de stal in: ‘Wàt, slechte kerel zal jij dat beest vermoorden. Nooit, zal dat gebeuren’. En meteen neemt-ie 'm 't mes uit z'n hande, en snijdt 'm z'n strot af... Historisch, zoo waar, - als me woord van waarachtig. Nu Peereboom, wat zeg je van me? Als 'k me zelf niet in de maling neem, doet niemand 't, hé?

En Bram vertelde verder van Montanjees. Gisteren was-ie 'm tegegekome: ‘Addesjim Poelakkie’? zegt-ie tege me, ‘ik 'eb 'r’.

1) Biceps.

[p. 42]

Wie is ‘'r’ fraag 'k. ‘Anzjeliéke’... Wie is Anzjeliéke?... ‘Kïaai, wie Anzjeliéke is?... é-je dan nog niet van 'r ge 'oord?? Anzjelièke fan de Rui!? Addesjim, kerel. Op de tàfel 'eb 'k 'r gelegd: mit d'r bloote ga-ät! Op mijn schóuwers 'eb 'k 'r rondgedrage’... Zie je, op 'n goeie dag legt-ie 'r toch bij neer, zoo'n ijzere péttech... Afijn, mot-ie zelf wete, voor 'n goed woord neem 'k me ook zoo'n stuk vleesch... die zijn nòg fijner dan biefstukkies, Hah!

In David werkte 't lekkere plaag-gevoel fijntjes door. 't Vertellen van Bram deed 'm watertanden. En in den rook van z'n ‘fijne sigaar’ ontstond 'n lichtkring, met 'n veel-kleurigen spektrum-band omkronkeld, en in die lichtplek zag ie d'r weer staan: de meid, Mareeke, die zich ontkleedde, en d'r warme lijfs-geur bejoeg 'm met 'n kloppende wellust-golf... zie! die heerlijke vloei-vormen, die breede heupen, en die lokkende oogen en die borsten, die zwaar-neerhangende borsten... als biefstuk, hah! En met zware oogleden en gedweeën kop liet-ie zich zink-rusten, als op de bolle muziek van 'n wals, als op 'n donzen bed, als in bloedwarm bad-water... 'n Bedwelmende hitte steeg 'm in 't hoofd, koortsrood waren z'n in-gezogen wangen...

Bram stoote Levie aan: ‘Kijk 'm 's staren’...

Over den zand-vloer schuifelend, met stijve beenen, kwamen 'n dame, met 'n plaid over d'r arm, en 'n heer met 'n zwaren koffer 't kafé binnen. Ze bestelden koffie en 'n souper. Er kwamen er meer: Mannen met hooge hoeden en verlakte laarzen, en andere met reispetjes. 'n Troepje Engelschen, de heeren met korte fietsbroeken en vast-spierige beenen, de dames met blauw-tullen sluiers over 't fel-blonde haar en om de frissche gladde gezichten. Bram had wel al zes maal: ‘Garcon, cochon!’ geroepen, maar hij kon blijven roepen, er kwam niemand.

- Zeker 'n trê-ên angekomme, overdacht ie.

Levie keek op z'n horloge:

- Dat zal de trein van Amsterdam zijn, daar is 't net tijd voor.

- Is je horlogeglas weer heel?

- Och, begin je weer met dat praatje? D'r is immers niets van waar? 't Glas was gebarsten, voordat ik met t'r de stad uitging.

- Maak dat 'n ander wijs, vrindje. Jouw ‘teer-geliefde’ heeft sterke armen, dat kan ze fan mijn op 'n briefje krijge. M'n komplument foor d'r krach'... èn foor d'r liefde.

- Nu als 't jou pleizier kan doen aan kletspraatjes te gelooven, ga je gang maar...

- 'k Wou dat ìk 'n meid had, die me zoo pakte. Op m'n woord van waarachtig...

- Niet grof worde blootekontsgezicht...

[p. 43]

- Pestsik...

- Biefstukkepikker!

- Bladerenvreter!

- Zeg... Kijk die vent 's die daar binnekomt. Dàt is nou 't type van 'n afgeleefde man..,

- Die op die stok leunt?

... ja. Kijk hij komt bijna niet vooruit, hij kan ze voeten niet optillen, zòò lam is-ie.

- En z'n ooglede, die hange heelemaal ope, Goddomme! net of ze verzweerd zijn. En 't wit van z'n ooge is troebel. Z'n kop hangt opzij, zou die vent 'n broerte gehad hebben?

- Wat 'n akelige wezenlooze uitdrukking op dat gezicht... Hoe oud zou-die zijn. 'n jaar of zeventig?

- Bi-je belazerd? 't Is 'n goeie vijftiger. Die vent het zich rotgeleefd, dat zie je zòò wel.

- Hij is heelemaal grijs, spierwit. Hij is vér over de zestig, denk 'k...

- Zal ik je 's wat zegge? Jij bint 'n strijkop, dát bin je. Wat bé-je nou?

- Nou, we zullen 't Peereboom 's late beslisse! Betweter! Peereboom,... hé Peereboom! hoe oud denk je... Péérebóóm!! Mankeert je wat?

David's gelaat was vaal-bleek geworden. Z'n hoed hing achter op z'n hoofd, z'n oogleden slap, waren half-dicht gezakt en lilden krampig. Slap hingen 'm d' armen langs 't lijf, z'n sigaar was op de grond gevallen. Nattig-zacht floòt-ie tusschen z'n slappe lippen...

Als was 'n ontzettend-zware moker op 'm neergebeukt, zoo idioot-bezinningloos, zat-ie op z'n stoel. Hij zag niets meer, hoorde niets als 'n woedend gegons, en z'n ooren begonnen te suizen...

De ‘rotgeleefde vent’... was z'n vader...

- Nou, Peereboom, je moet 't zelf weten. We brengen je met alle plezier even naar huis, hoor. Geneer je niet. We gaan tòch direkt wech, niet Bram?

- Natuurlijk. Kom Peereboom, wees nou niet narrisj...

- Och 't is al weer beter. M'n sigaar was 'n beetje zwaar, niks anders. Daar heb 'k nog zoo mee opgeschept, mit die fijne sigaar. Die Dejongh zal òòk krijge wat 'k 'm wensch. Nò!

- Hou je dan maar taai. Ajuus.

Door de stille stad ging-ie. De winkels waren gesloten. Waar hij blij-troostend licht gehoopt had, zag-ie koud-somber neergelaten latjesluiken. De trottoirs lagen breed-uit, met niets er op als de lange schaduwen van de lantaarns en vaag-begrensde schimplekken.

[p. 44]

Mannen met mantels gingen langs de donkere huizen, rammelvoelden aan de deuren, en sloegen met d'r knuppels hard op de klinkende keien. Vanonder d'r képi's beloerden ze 'm hinderlijkscherp. Het knuppel-tikken verstierf in de verte. Weer lag de straat vereenzaamd tusschen de kil-hooge huis-wanden: schrik-stijle steen-massaas, en hun aanblik doordrenkte z'n lijf met 'n ijskoude verlatenheid. Koud was ook de atmosfeer die 'm omkleedde, die hol sloot op z'n gloei-oogen, en viel langs z'n lijf als 'n nattig laken. Daarbinnen koortsten z'n wangen...

Hij kon niet denken, z'n bezinning was wech, z'n hersenpan met geroezemoes barstend gevuld. En al maar zag-ie die ‘rotgeleefde vent’ steunend met volle zwaarte op z'n stokje, de beenen sleeplam, nauwelijks van den grond gelicht, slijferend over 't knerszand, 't héele lijf hijgend bij iederen pas, en 't hoofd willoos op-zij hangend. En om de vertroebel-slijmde koeblik: die roode oogleden, vies-ontstoken:... z'n vader. Hij zag 'm verder loomen over 'n lang-langen weg, traag als 'n kleverige slak, maar aanhoudend; met slechts één bewilling, 'n bevrozen-starren wil: voort te slakken, zonder rust... en hij voelde dat de ouwe spoedig aan 't end zou zijn, verrassend spoedig...

Hij volgde 'm, dat wist-ie.

Er was geen ontkomen aan. Hij voelde het aan den schaamgloed op z'n wangen, nu niet krachtgevend meer, maar koortsig-valsch. En betastend z'n hitte-gezicht met angstig volgende vingtertoppen, werd-ie gewaar: twee diepe kuilen aan weerszijden van den mond; 't vleesch in de holte er van was flets. En daar schuin-boven, twee hard-zware, vooruitstekende been-gewelven. Hij zag nu z'n eigen gelaat, als hield ie 'n beslagen spiegel vlak tegen z'n neus; in de koorts-laaiende wangen waren zwarte holten, en 't leek wel 'n rood-gloeiende doodskop... Hij neep z'n oogen toe, maar de afzichtelijke doodskop bleef... z'n eigen kop.

Hij begon stil te jammeren, om z'n wechvliedende kracht. O, o, o! dat was d'r van 'm overgebleven, dat was 't restje, 't armelijke skelet, van z'n volle man-bloei. 't Was om 't uit te gillen, 't was om je kop tegen 'n harden muur te bonken... 't restje... o God, vel over been, kleverig vel over grijnzend gebeente, en 'n lijf dat op-brandde in verkoortsing!

En woest brak-ìe z'n stokje voor z'n borst, en smeet de stukken van zich, vèr. Dar, dàr, wech d'r mee, dwaze schlemiel... dat loopt mit stokkies... met glimmende knoppe... je zal vroeg genoeg mit 'n stok loope... Dar, wèch d'r mee!

Z'n vader, z'n vader, die 'm altijd had geäaid... ‘mijn David’... omdat-ie zoo veel op 'm leek... ‘mijn ghebenschte jonge’... en nou sprak-ie nie-meer tegen 'm, hij liet 'm stikke... die ouwe afgeleefde man... die vieze, ellendige, ontzenuwde vent... En

[p. 45]

opeens voelde-ie 'n zwellende liefde voor dat slakkige mensch-klompje en meende te keeren, en 'm om z'n hals te vallen, en te zeggen: ‘Dàr, ken-je me nie-meer? ik bin u ghebenschte Dawed, uw zoon... 't Was echter maar fantazie, onwezenlijk tooneel... want hij liep voort, en voelde geen wils-prikkel tot keeren. Alles had-ie van 'm geërfd... z'n heete dier-wellust, z'n eeuwig-knagende begeerte, z'n schroeiende, verbijsterende, vòòrtjagende geilheid... die z'n mooie, o zoo lief-lieve lijf was aan 't sloopen... O! z'n lieve spieren, en z'n heerlijk-kloppende, warm-zwellende bloedaderen... en z'n stijf-witte, statig-kronkelende zenuw-draden die door-mijnden 't àl, 'n koel-doorbliksemd netwek... die moesten nu slap worden en verschrompelen... o, jammer, jammer, jammer!

Z'n fiere zenuwdraden die moesten verschrompelen, en z'n lijf dat moest vergaan; 't kwam er niet op an, hoe-die leefde... 't was onverschillig, of-ie zich loeiend stortte op de meiden en steun-stuipend z'n gloeiend zaad uit-golfde tot-ie òp was... kapòt geleefd... of dat-ie vèrder-kwijnde in gedwongen onthouding, als 'n monnik, met verschrield bestorven miserie-gelaat, en vertroebelende oogen;... wat-ie overdàg bedwòng, zou 's nachts komen... 's nachts op 't lokkend-zachte bed, in de slaap, in de onwetendheid,... dan vloeiden z'n allerkostelijkste levenssappen in de ruimte doelloos wech... zonder genot, zonder uitgesnikte bevrediging... en hij moest huil-lachen om z'n omhoog-wijzende geslachtsdeel, dat daar dan zoo maar ‘ja-ja’ knikte, zoo maar in 't niets - 's nachts. 't Opstaan met smeltend ijs in de aderen, en kille ril-stuipjes die z'n lijf bejoegen; z'n waggelende duizelgang, en z'n willooze gedachten die z'n tril-dunne hersenkas doorsmartten, zoemend en gonzend als 'n lawaai-zaal op de fabriek... en die zwierden, draaiden altijd naar één punt, naar de meid, de roodheete, borstlillende wellust-meid... En 't jammerlijk-verzwakkende rijen, en dansen, en slijpen over de fabrieks-banken in 't geraas, 't doove half-gehoorde geraas en de op-lallende lol-liedjes;... de glimmertjes de pest-glimmertjes, waarop-ie zich blind-staarde, met gloeiende schemerende oogen, die die telkens moest uitboenen, met z'n knuist-rug, omdat d'r stekend vurige sterretjes hardnekkig dansten voor z'n gezichtsveld, en de dop met 't zwart-glanzende ruitje plots scheen wèg te schieten... Z'n oogen brandden wech, schroeiden kapot... z'n zeer-teere oogen... o, wee, wee, wee!

Hij wist 't zeker, en tegengesproken wilde-ie niet worden. Z'n ondergang was onvermijdelijk. En z'n heupen deden 'm weer zeer, en opnieuw door-ademde hij z'n pijn en voelde dat 't niet op zij was, maar in 't midden, in 't ruggenmerg. Ruggenmergstering, 't verschrikkelijkste dat 'r is, 'n langzaam verkwijnen, ontzenuwen, zonder genade. Nee, d'r was geen geluk voor 'm mogelijk. En nooit was d'r geluk voor 'm geweest. Niets gaf 'm blijvende voldoening,

[p. 46]

alles stond 'm tegen, alles jeukte, kittelde, prikkelde 'm... zwaar hing de tijd op z'n wijkende handen... Eeuwig was-ie voortgejaagd - nooit rust gekend tot nadenken. De dingen om 'm heen: 't getier, en gesuis van de menschen in die dood-stad nu weer, waren op 'm ingestormd, en hij had ze ondergaan, zonder bezinning of verzet. Hij moest voort tot in 't oneindige, voorthòllen, voortlòopen of voortstròmpelen... maar vòòrt. Wie had 't 'm gedaan? Lena? Hij kon 't niet aannemen, de heele avond had-ie aan haar niet gedacht. En waarom had-ie dat verschrikkelijke bewustzijn vroeger nooit gekregen? Was-ie vroeger dan anders geweest? Nee, nee, nee, 't was de stad, de gloeiende atmosfeer, die oude inborst, aangeboren begeerte in 'm had op-gewekt, doen herleven, en nu was de huls, de frazes en de principes, aan 't vallen. Ze leidden 'm niet meer. Want hun belichaming was wech. Niet langer leefden om 'm heen man-krachtige jongelingen en jongeling-vurige mannen, die door één willen waren saamgesmolten tot strijdmacht vòòr die wil. Niemand die 'm aanvuurde, niets dat 'm hoop gaf. En hij had zich er zoo aan gewend, te zweven op die hoop, dat z'n gedachten loodzwaar vielen, nu hun steun wech was. Geen opheffende groei van beginsel-doorlichtte massa, geen sterkend voorbeeld meer van kalme vrienden... niets als 'n vuile dronkemanstroep.

Waar was Levie nu, met z'n spot-volle praatjes over genots-menschen? Waar was-ie? Nù kon-ie 'm àntwoord geven, nu kon-ie 'm zeggen, dat die wenschen gelijk hadden. Moesten ze niet allemaal kapot? En als je nu toch kapot mòt, waarom 't leven dan niet genoten? Na 't leven was er niks meer, waarom dan 't leven gespaard? Wat beteekende langer leven, als je 't niet anders kan krijgen als door bewustzijn en lijden? Was niet veel beter 'n kòrt leven, maar vurig en van genot door-zwermd? Ze hebben gelijk, die menschen die spiernaakt aan tafel gaan in fluweelen kamers en spiernaakt dansen... Genot, genòt, ander leven wàs er niet... Nà ons de zondvloed... Apprenòe délûsj...

O Lene, je bint me wrouw nie-meer. Je begrijpt me nie-meer. O, wees maar niet bang dat ik je zal overweldigen of misbruiken. Ik wil 'n wrouw die me verstaat, die begrijpt, dat 'n mensch moet genieten, en niets mag weten. Verandert al 't gewurm van de hervormers ook maar iets aan de loop fan de zake, aan 't heelal? Wat wille de hervormers anders as verhoogd genot, meer vreugde, meer mensch-uiting? En waarom dan al die omwegen? Lag 't genot niet voor 't grijpen, vlak vòòr ze? O, verbranden in heet genieten, voor niets anders leven als voor wellust. Dat is de eenige waarheid, en daarbuiten ligt ongeluk en jammer

En zulle we nu schelden op de menschen, die dit weten, ook zònder dat ze d'r eerst hun kop suf op hebben gepeinsd? Heeft al m'n denken me tot iets anders geleid? Wisten zij niet

[p. 47]

bij hun geboorte, wat ik na jaren en jaren pas heb gevonden.

Vader, vader ik heb u miskend, ik ben weer bij u terug gekomen; na làng dwalen heb 'k u gevonden, u had gelijk. Uw leelijk lichaam is 't onvermijdelijke, dat mòet volgen op 'n wel-besteed leven. Vader, vader, had uw ‘ghebenschte Dawed’ u maar eerder begrepen...

Vooruit! Laat d'r nu lawaai zijn in de kròegen en gegil in de bordeelen en gevrij in 't Park. Laten de danszalen nu schitteren van 't allerschitterendste licht... en laten de duizenden spiegels weerkaatsen 't schuddend draaien van veel-vele gloei-menschen, die zwelgen in stovend vleesch-getast en in den geur van opkomenden hartstocht... Laat de stad nu dreunen van 't geraas en 't gezang van Carnavals-lui, die zwieren en hossen door àl z'n straten. Nu ze toch den dood in moeten, laten ze zich er dan jùichend in storten... O, ik wil de stad wel betooveren,... hij moet losbarsten in één trillende jubel! Want alléén wil ik niet dansen, ik wil verloren gaan, ongemerkt in 't rhytmisch-stampend rijzen en dalen van 'n vroolijke massa...

En 'k wil 'n vrouw, op wie 'k me kan werpen wanneer de begeerte bij me opkomt - en die zich dan grààg geeft, ongevraagd, omdat ze 't zelfde genot vindt als ik... O! voor 'n heete wellustige vrouw, die me kapot rukt... O, laat me in een van d'r vol-gloeiende, zacht-geweldige, schokkend-zwevende omarmingen sterven met 'n juichende snik!...

En midden in de verlaten nachtstraat stond de verbijsterde nietig klein, en tusschen de twee glad-stijle steen-wanden, hief-ie z'n armpjes boven 't hoofd,... smeekend.

Doodsch lag om 'm heen de rustende stad. Stille bochtige straten kruisten elkaar en liepen uit op zwarte plein-kommen. De huizen stonden onwrikbaar gemetst in den grond. Binnen-in bij ver-walmkwijnende nachtpitjes sliepen de menschen, in vertrouwende overgave aan 't niet-weten; zeker, morgen bij 't daglicht zich weer geluidend te kunnen storten, in de van bolle winden doorspeelde Lente-stad.-