Het inwendig leven van Paul

XV Paul belijdt

Dag en nacht was Paul bezorgd om zijn liefde tot Jezus; hij wenschte: de weeke, jonge kriek te blijven en vreesde de verharding door sleur en gewoonte; hij vreesde ook de schaduwen der buien die ‘verkoeling’ brachten. Jezus! Paul's lippen werden telkens bleek en strak als hij de Zoete Naam uitsprak; zijn energie werd als verteerd door de brandende bezorgdheid in zijn hart om Jezus onbeschadigd in zich

[p. 51]

te behouden; zijn innerlijke dispositie tot Jezus ondervond hij als een voortdurend gebed; hij las slechts dan het gewoon gebedsformulier wanneer zijn geest lauw en zijn hart koel was. Daarbij kwam een doordringende zonde-bewustheid en hij ondervond zich: een beslijmde slak. De oude koorts van een afgedankt leven benauwde zijn bloed dat slechts door het innerlijk gebed afgekoeld werd; zijn betrachting tot Jezus erkende hij als gevaarlijk-onmatig omdat dikwijls gevoel en zenuwen hem bedrogen waardoor het verstandelijk geloofsinzicht bijna opgeheven werd. Paul wist zich: een kind dat redeloos en gulzig, zonder tucht, naar de melk der moederborst verlangt. Telkens pleegde daarnaast de zonde een sterk verraad tegen zijn geest die niet steeds voorbereid was. Maar mirakel nochtans: de zonde bracht hem nooit tot zelfvernietiging en genade-verlies; immers, de tegenstelling tusschen licht en duisternis bleef steeds zoo schril dat onmiddellijk elk zondefeit Paul als het ware opvoerde tot grooter gemeenzaamheid met God; eigenlijk was het de zonde die, hem telkens verschrik-

[p. 52]

kend in het schemerachtig gewelf van zijn hart, hem dadelijk God weerom deed begeeren met een diep berouw en een vast voornemen. Het gebeurde soms dat er tusschen Paul en God een langdurig afscheid voorkwam; voor Paul zelf was het nooit duidelijk wie afwezig begon te zijn: hij door zijn zonde of God om beproeving. Uit nederigheid gaf hij zich daarvan zelf de schuld; hij had daarvan inwendig groot verdriet maar liet niets naar buiten blijken opdat de menschen niet zouden glimlachen. Jezus scheen hem dan als de zon, uitgebluscht in een wolk, totdat de wolkrand verlicht en hij straks weêr overgoten werd van het gouden zon-water.

Was Gods afwezigheid voor Paul een ontzaggelijke droefheid, de constateering daarvan gebeurde steeds door een schril tekort aan het ‘welzijn des geloofs’. Hij trachtte eerst deze geloofs-onlust, die hem identificeerde aan den ‘passer solitarius’ uit te leggen door de goede ‘geloofsgewoonte’ die hij aangenomen had, zooals hij gewoon was aan zonneschijn, water en wind; maar nooit overtuigde hij zich stellig

[p. 53]

dat hij tegenover Jezus lusteloos werd door ‘gewoonte’ en des te eerder verklaarde hij steeds Gods afwezigheid door zijn zonde. Het gebrek aan rustige harmonie met God bleef hij ontdekken aan eigen zondeschuld. Goed en slecht, leelijk en schoon, vleesch en geest waren in hem aanwezig als twee personen, die om beurt of moeder of feeks waren en hem op de wang kusten hetzij met een heilige, hetzij met een zinnelijke mond, zoodat hij geen woorden had om dezen tweestrijd uit te drukken.

De zonde was voor hem een hard oproer binnenshuis. Merkten de menschen daarbuiten wél de gloed in de vensters? Hoorden zij Paul wél om bijstand roepen uit de binnenkamers? Vooral zijn geheugen eener jeugd veroorzaakte deze pijn: geheugen aan late bier-gelagen, gesprekken met lichtzinnige vrouwen, omgang met mondaine vrienden; ja, geheugen aan plezier-nachten, aan dagen neutraal tegenover God, aan onrechtvaardig geld, aan een tijd vol verdeeldheid tusschen God en de vrouw. Paul erkende dat vooral zijn geest daardoor bedrogen werd; immers,

[p. 54]

wanneer het lichaam reeds onverschillig was aan zijn zonde, behield de geest altijd herinnering en kennis daaraan; de zielspijn kwam uit de herinnering vandaan; het treurspel ontwikkelde zich in het geheugen. Paul doorzag Gods rechtvaardigheid daarin: elke dag stond hij voor eigen herinnering als voor een bleeke, waterachtige spiegel. Mephistopheles' voortdurende weerkaatsing kwelde hem; ook deze van Hille Bobbe, beenderig, spichtig, tandeloos, wier bezem afschaduwde op een roest-gloed.

Voor Paul was zulks het ‘uur der duisternis’; hij bad dan met aandrang om Gods bezoek: ‘Jesu, defende me contra hostes tuos!’

Jezus kwam: Paul hoorde den strijd in de hoogste binnenkamer, het breken van een rapier en een duistere vlucht. Paul gevoelde zich daarop onmiddellijk getroost en vol blijdschap.