Het inwendig leven van Paul

[p. 13]

IV Paul's licht en duisternis

Eens dat Paul Goethe's ‘Faust’ gelezen had zegde hij: ‘all zu menschlich’; de dag nadien las hij ‘De ware Wijnstok’ van Bonaventura; weer had hij ruimte over de roode daken; een ruimte, onbeperkt uit iets dat een volle rust was; de stad werd in haar verschijning iets accidenteel: de on-noodzakelijkheid van materieele vormen was, zelfs in schoonheid, een hindernis; gebondenheid van het eigen inwendig wezen aan de toevalligheid van een lichaam, bleef een voortdurende verbittering; het was disharmonie; dogmatisch toch gaf hem volle overtuiging: de Erfzonde, Hij erkende zich-zelf daarvan een persoonlijk bederf-product, zooals de stad er een sociaal was. De ergernis voor hem lag in de geleidelijke voortduring, zoolang hij niet dood ging, Zijn allerstelligste hoop was in de Heilige Drieëenheid.

Paul overdacht dit en rookte traag een cigaret; hij kuierde langs de Schelde; de roestige rompen der schepen: ze waren aanklacht hunner tijdelijkheid;

[p. 14]

alleen de masten bleven aanwijzing; en hun vertrek een aandringende bekoring. Een onbekend land is mysterie en daarom had Paul de schepen lief die de bekendheid hadden der aarde; ook had hij lief het water om zijn continuiteit: het bond bekendheid met onbekendheid. Eigenlijk, toen Paul aan schepen en water dacht was de werkelijke kern zijner overweging het Verloren Paradijs. De stroom parelmoerde; de kim was bemorst met wolken. Paul zag in de breede hand Gods de witte zon: een sacramenteele Jezus. Achter de dijken gleed een groote stoomboot zeewaarts. Paul bemerkte een duivel die de lange rook in pluizen trok: de lucht vervuilde als een zonde. Hij reciteerde het vers van Baudelaire: ‘o Mort, vieux capitaine, il est temps! Levons l'ancre! Ce pays nous ennuie, o Mort! Appareillons!’

Wanneer Paul terug op zijn kamertje was, ondervond hij zich dor als papier. Zelfs niet de genade der gelijkmoedigheid; de kerk rechts had niet meer de enthusiaste trouwhartigheid des geloofs; zij lag daar in vastberaden natuurlijkheid en zeer gewoon. Christus

[p. 15]

kon nog slechts de waarde hebben eener historische verschijning met objectieve aanvaarding: het Geloof. Maar de Christus die ‘in hem leefde’ was tijdelijk uitgegaan: ‘tulerunt Dominum meum’; over den rand van zijn hart ontwaarde hij de krul-horens van de duivel en inwendig hoorde hij zijn bokspooten; ‘es wird mir so, ich weisz nicht wie’ prevelde hij: toen onderging Paul - niettegenstaande het sacrificie van zijn natuurlijk instinct - de aankomende bekoring eener vrouw.