Schets van de geschiedenis van 't toneel in de Maasgouw voor de Franse Revolutie

[p. 18]

Rederijkersleven in de Maasgouw.
A. Algemene opmerkingen.

Men mag Dr. G.D.J. Schotel niet hard vallen, omdat hij zelfs in de tweede, vermeerderde uitgaaf van zijn ‘Geschiedenis der Rederijkers’¹⁾ Maastricht en Venlo niet eens noemt. Hem was alleen bekend: Bilzen, Borgloon, Hasselt, Leeuw of Zout-Leeuw, Sint Truien, terwijl hij bij de toponiemen Maaseik, Roermond, Tongeren met lege handen staat. Als verontschuldiging kan men aanvoeren, dat de schrijver onbekend was met de Maaslandse historie. Had hij die althans geraadpleegd, zo zou hij wel enige stof gevonden hebben. Wezenlijke bijdragen over de Rederijkers zijn in de negentiende eeuw te vinden, resp. in de geschriften van Fr. Driesen, Les Chambres de Rhétorique dans le Limbourg; H. van Neuss, Quelques recherches sur l'ancienne Chambre de Rhétorique: De Roode Roos à Hasselt; Camille Huysmans, Limburgsche Letterkunde; Oscar Van den Daele en Fr. Van Veerdeghem, De Roode Roos; H. Eversen, De Maastrichtsche Rederijkerskamers; Jos. Habets, De echtverbintenis van Maria.

Van Schotel tot Mak is 'n grote stap, niet alleen in historische zin, maar ook wat de wetenschappelijke behandeling van de materie betreft. Met zijn monografie, gewijd aan ‘De Rederijkers’²⁾ heeft Dr. Jacobus Johannes Mak de beoefenaar van de literatuurgeschiedenis aan zich verplicht: én door de degelijkheid én door de overzichtelijkheid, waarmee 't terrein bewerkt is. Nochtans is ook deze naarstige vorser een en ander ontgaan, b.v. 't artikel van Albert Remans, De Limburgsche Rederijkerskamers; de studie van Henrotay, De Rederijkerskamer van Loon; diens Bijdrage tot de geschiedenis van de Sint-Truidensche Rederijkerskamers; Cyriel de Baere en Jan Gessler, Geschiedenis der Hasseltsche Rederijkerskamer De Roode Roos; Jan Baptist Paquay, De Rederijkerskamer De Witte Lelie van Tongeren; Dr. Jos. Lyna, Het ontstaan der Limburgsche Rederijkerskamers³⁾.

Als men over de Kamers van Rhetorike bij Mak leest, dat we van de oorsprong ‘zo goed als niets weten’, dient men van deze uitspraak akte te nemen. Slechts van 'n enkele rederijkerskamer begint de onderzoeker de vroegste werking te doorgronden, echter ‘waar en hoe men voor het eerst met de op- en inrichting der kamers begonnen is en hoe dit elders navolging heeft gevonden, is nog steeds een gesloten boek’, meent Mak.

Elders zegt deze kenner-bij-uitstek van dit onderwerp: ‘We kunnen ons vele rederijkerskamers zelfs op eenvoudige wijze ontstaan denken uit de litteraire

1) Rotterdam, 1871 (eerste druk 1862).

2) Amsterdam, 1944.

3) Wij kunnen voorts verwijzen naar Willem Kops, Schets eener geschiedenisse der Rederijkeren, Leyden, 1774 (102 blz.), dr. C.R. Hermans, Geschiedenis der Rederijkers in Noord-Brabant ('s-Hertogenbosch, 1867, 2de stuk, Bijlagen), 352 blz. - Talrijke wetenswaardigheden bevatten de twee delen van Prudens van Duyse, De Rederijkerskamers in Nederland. Hun invloed op letterkundig, politiek en zedelijk gebied. Uitgegeven op last der Academie door Fr. de Potter en Flor. van Duyse (Gent 1900, 297 blz., en Gent 1902, 312 blz).

[p. 19]

afdeling, die de schuttersgilden er op nahielden’ (blz. 11). Passen we deze opinie toe op ons stroomgebied, waar 't wemelde van boogschutters, dan zal men dicht bij de werkelijkheid zijn⁴⁾.

In juni 1441 togen de schutterijen van Sint-Truien, Tongeren, Bilzen, Herk en Hasselt naar 'n landjuweel in Luik. ‘Aan Tongeren werd de 3de prijs voor het beste toneelstuk toegekend; Bilzen behaalde de beker voor het schieten en de Hasselaren wonnen de wijn op de Luikenaren.

Deze feiten zetten er ons toe aan de hypothese te stellen, dat de schuttersgilden het toneel beoefenden’. Aldus de historicus Dr. H. Offergelt⁵⁾.

Zolang er geen rekeningen of andere stukken van overtuiging ter tafel komen, moeten we ons bij de feiten neerleggen: rederijkerskamers vóór 1400, zoals b.v. in Kortrijk, treffen we in de Maasgouw niet aan, worden nergens gesignaleerd.

Onze Lieve Vrouwekerk en Ambiorix te Tongeren.

4) Zie Jos Lyna, Het heldentijdperk van onze schuttersgilden. Verzamelde Opstellen XV, 269-285 (Hasselt, 1939). Daar sluit bij aan zijn later opstel ‘Het ontstaan der Limburgsche Rederijkerskamers’, maandschrift Limburg, april 1940, 209-217.

5) Vgl. zijn bijdrage ‘Het Toneel’ in de pracht-uitgave LIMBURG, met een woord vooraf van Zijne Excellentie Dr. L. Roppe, Gouverneur der Provincie (Brussel, MCMLIII), blz. 280.