De leeuw van Rorá

[p. 110]

13
Vrede

‘Je moet mee naar Pignerol, Janavel,’ drong dominee Léger aan. ‘Als één Waldens er recht op heeft ons volk te vertegenwoordigen bij de vredesonderhandelingen, dan ben jij het.’

Janavel schudde het hoofd. ‘Daar komen immers de gezanten van Engeland en Holland. Daar komen Franse ministers. Namens de hertog komen er markiezen, graven en baronnen. En ik ben maar een lompe boer. Ik pas in dat gezelschap niet.’

‘Je bent de leeuw van Rorá, Janavel!’

Janavel glimlachte vermoeid. ‘Och kom!’ Ik heb Rorá moeten prijsgeven. Vijf weken heb ik niets gedaan; toen was ik een zieke stakkerd. En nu zitten we hier in La Vachère, een bergnest achteraf. De valleien zijn in handen van de vijand.’ ‘Zo niet, Janavel, zo niet,’ zei dominee Léger ernstig. ‘Het is gelukkig niet meer zoals een eeuw geleden nog. Toen waren de Waldenzen vrijwel de enigen, die de wapens opnamen tegen godsdienst- en gewetensdwang. Nu hebben de Nederlanders tachtig jaar dezelfde strijd als wij gestreden en gewonnen. Wij hoeven niet meer alleen te strijden. Holland steunt ons, en Engeland en Pruisen en de protestantse Zwitserse kantons. Het is jouw verdienste dat je de strijd hebt volgehouden totdat de protestantse volken op de hoogte waren van het verschrikkelijke Piémontse Pasen; totdat de volksgeest in Engeland en Holland zich woedend tegen onze onderdrukkers heeft gekeerd, zodat zelfs koning Lodewijk XIV

[p. 111]

van Frankrijk, hoewel rooms, de hertog tot matiging van de vervolging heeft gemaand en nu tot vrede wil bewegen. Zonder jou zouden de Waldenzen zijn uitgeroeid. Dan had ik in Parijs gestreden voor een verloren zaak. Nu is er kans op een goede vrede. Kom mee! Je zult daar oog in oog zitten met de markies van Pianezza en je hoeft je oog voor hem niet neer te slaan. Hij eer voor jou.’

Doch Janavel weigerde beslist. ‘Ik ben geen man van het woord. Dat zijt gij. Mijn taak ligt hier. Wanneer de vredesonderhandelingen mochten mislukken, moeten wij paraat zijn, vindt ge niet?’

De predikant berustte. Maar hij stond erop dat althans enkele strijdmakkers van Janavel met hem meegingen naar Pignerol. De vertegenwoordigers der mogendheden moesten zien wat voor mannen het waren, die het hoofd geboden hadden aan de hertog van Savoye.

Janavel koos daarvoor Etiennne Revel, een van de zeven die met hem bij Rorá de eerste slag geslagen hadden, en Jacques Jahier, een broer van de omgekomen eerste bevelhebber van Le Verné.

Janavel wachtte te La Vachère op de uitslag van de vredesonderhandelingen, die op 3 augustus te Pignerol waren begonnen. Er gingen twee weken voorbij. Janavel kon niet begrijpen, waarom de besprekingen te Pignerol zo lang moesten duren. Hij was een man van rusteloze activiteit. Voordat hij werd gewond, had hij iedere dag een nieuwe actie ondernomen. Nog eer hij geheel hersteld was, had hij reeds weer uitvallen gedaan en een hele reeks van plannen voor nieuwe ondernemingen ontworpen. En wat was er te Pignerol te doen? Volgens zijn nuchter boerenverstand was er alleen

[p. 112]

maar ja of nee te zeggen, vrede of oorlog, een kwestie van een uur, hoogstens een dag. En nu babbelden de praatvaars al veertien dagen en ze waren nog niet klaar. Gelukkig dat hij zich niet had laten overhalen daaraan deel te nemen. Hij zou zich dood geërgerd hebben.

Eindelijk verscheen Léger weer te La Vachère. Op 18 augustus was men te Pignerol gereedgekomen. Hij legde het vredesverdrag aan Janavel ter lezing voor.

Gratie-verdrag, luidde de titel.

Janavel fronste de wenkbrauwen. ‘Gratie - genade? Wij willen geen genade, wij eisen recht!’

‘Wat geeft een opschrift,’ zei Léger. ‘De hertog was hierop gesteld. Ik vind dat het op de inhoud aankomt.’

Janavel las die inhoud.

... Alle gevangenen zullen worden uitgewisseld. Alle vonnissen tegen Waldenzen zullen worden ingetrokken, ook het doodvonnis tegen Léger, ook het doodvonnis tegen Janavel...

Janavel gromde smalend. Hij had zich van zijn vonnis nooit wat aangetrokken.

... Allen die onder martelingen of bedreigingen hun geloof hebben afgezworen, zullen mogen terugkeren tot de belijdenis van de Waldenzen...

Janavel gromde weer. Dit was wel het allerminste wat de hertog moest beloven.

... Overal in de valleien zal de mis bediend worden, doch de Waldenzen zijn niet verplicht daarbij te zijn...

‘Hiertegen geen bezwaar?’ vroeg de predikant, toen Janavel rustig doorlas.

‘Nee, wij eisen vrijheid van godsdienst; wij gunnen die ook aan anderen.’

[p. 113]

... De Waldenzen mogen wonen in Sint Jan, maar er geen openbare eredienst uitoefenen...

‘Dat is tegen u gericht, dominee. Neemt u dat?’

De predikant van Sint Jan glimlachte. ‘Ik hoop er God en mijn volk niet minder om te dienen.’

... Aan de rechteroever van de Pellice mogen geen Waldenzen wonen. Die er nog wonen, dienen hun eigendommen te verkopen en te vertrekken...

Janavel wierp het document op tafel. ‘Noemt u dàt vrijheid, dominee? Hebt u hierin toegestemd? Dit is overgave!’

‘Zijn wij als wij dichter bij elkander wonen, niet sterker dan wijd verspreid?’

Janavel keek de predikant onderzoekend aan. ‘Dus u verwacht een nieuwe oorlog?’

‘Een luipaard verliest nooit zijn vlekken,’ antwoordde Jean Léger. ‘Rome heeft ons altijd dwars gezeten. Al ver vóór Petrus Waldus, vèr voor het boze jaar 1293, toen de inquisitie hier zijn afschuwelijk werk begon. Die inquisitie, de koningen van Frankrijk, de hertogen van Savoye hebben ons beurtelings vervolgd op inblazen van de pausen. Je weet hoe de monnik Borelli hier in de jaren 1380 heeft gewoed als een bloeddorstig dier; hoe Cattanea in 1488 op speciaal bevel van paus Innocentius VIII in de valleien heeft gemoord. Sinds de hervorming heeft Rome andere partijen tegenover zich gekregen. Maar de vervolgingen hier gingen door. Je weet van de moordpartijen in de Provence van 1540, van de brandstapels in Piémont van 1550, van de oorlog die hier in 1560 heeft gewoed. Ook toen moesten wij alleen vechten. De hervormden hadden nog geen politieke macht. Thans hebben wij machtige vrienden: Engeland, Pruisen, de Republiek der Verenigde Nederlanden. Deze vrede hebben wij,

[p. 114]

behalve aan jou, aan hen te danken. Maar deze vrienden zijn ver weg. Wij zijn hier nog omringd door roomse macht. Ons eenvoudige bijbelse geloof, onder afwijzing van alles wat Rome daaraan heeft toegevoegd, zal de paus altijd een doorn in het oog blijven. Paus Alexander VII heeft de hertog van Savoye gelukgewenst met het Piémontse Pasen, die gruwelijke moord op tweeduizend mannen, vrouwen en kinderen! Wij mogen niet verwachten dat hij in dit verdrag berust. En ik vertrouw ook de Franse koning niet, al heeft hij thans bemiddeld. Lodewijk XIV is rooms en zeer heerszuchtig. Ik beschouw dit verdrag als een wapenstilstand, die wij nodig hebben, Janavel.’ De laatste woorden zei hij zeer nadrukkelijk.

De aanvoerder der Waldenzen staarde somber voor zich uit. Een wapenstilstand nodig? Wat hem zelf aanging, nee. Hij zou willen blijven vechten tot het bittere einde. Maar hij stond dan ook alleen. Zijn vrouw en dochters waren verbrand. Alleen zijn zoontje had hij nog, het was onder goede hoede aan de andere zijde van de grens. Doch zijn mannen! Zij waren boeren. En velen hunner hadden Goddank hun vrouw en kinderen nog. Gedurende de laatste weken, toen de wapens rustten, had hij gemerkt hoe zeer zij hunkerden naar hun gezin, hun huis, hun akkers. Soldaten waren zij alleen uit nood. ‘Laten wij dan die wapenstilstand maar aanvaarden,’ besloot hij.

‘Wilt ge dit aan uw mannen mededelen?’ vroeg Léger aan Janavel.

‘Doe gij dat, dominee. Ik zal ze laten samenroepen.’

Léger sprak de Waldenzen toe:

‘Gij moogt teruggaan naar uw vrouwen en kinderen, voor

[p. 115]

zover die er nog zijn; naar uw huizen, voor zover die er nog staan; naar uw wijngaarden, voor zover die niet verwoest zijn... Het is vrede!’

De mannen juichten en jubelden van blijdschap.

Janavel ontroerde ervan. Zijn mannen aarzelden niet zoals hij had gedaan. Zij vroegen niet naar de voorwaarden en beperkingen van het vredesverdrag. Het was vrede. Zij mochten weer wonen in hun valleien. Zij mochten er hun geloof belijden. Och, was er eigenlijk meer nodig? Meer verlangden de Waldenzen niet.

Léger dankte de strijders. ‘Mee door uw strijd hebben wij weer vrijheid van geloof.’

[p. 116]

Hij prees Janavel. ‘Gij waart een eenvoudige boer; ge hebt u ontpopt als een groot veldheer.’

De mannen onderstreepten deze lof met luid applaus.

Janavel glimlachte. Hij was niet trots, maar toch wel dankbaar voor de hulde van zijn mannen, en blij dat hij er iets toe bijgedragen had dat zij in vrijheid weer naar de valleien konden gaan.

Dominee Léger vouwde de handen. Onmiddellijk gingen alle hoeden af. Zij dankten met elkander God. Zij gaven Hem de eer.

Het leger werd ontbonden. De felle strijders waren geen soldaten meer, maar boeren, vol zorg voor vee en grond. Ze daalden de berg af, elk naar zijn akker en zijn huisgezin.