De leeuw van Rorá

[p. 117]

14
Thuis

Janavel en Paul waren de laatsten, die La Vachère verlieten. Zij hadden eerst het vertrek van de anderen geregeld. Voor zich zelf hadden zij geen haast. Er was niets wat hen riep. Paul was een wees en Janavel zou straks zijn huis in Liorato ledig vinden, àls het er nog stond. Paul ging naar Chateau-Queyras om daar de kleine Pierre op te halen en naar Liorato te brengen. Janavel ging rechtstreeks naar zijn dorp om orde te stellen op zijn zaken.

Bij het naderen van Liorato vertraagde Janavel zijn pas. Hij zou orde stellen op zijn zaken. Waarom en waarvoor eigenlijk? Hij had gewonnen in de strijd. Voor zijn volk had hij de valleien heroverd. Maar zelf had hij alles verloren. In het gewoel van de strijd en in de heftige spanningen van een onbesliste oorlog waren zijn eigen aangelegenheden op de achtergrond gedrongen. Hij had toen enkel aan zijn volk gedacht. Nu vloog het hem aan dat hij zijn vrouw en dochters niet terug zou zien. En in zekere zin was dat zijn schuld. Zeg aan uw heer dat hij wel de lichamen van mijn vrouw en dochters kan verbranden, doch dat hun zielen eeuwig zullen leven, had hij geantwoord, toen Pianezza hem voor de keus stelde zijn geloof of vrouw en dochters prijs te geven. Uit volle overtuiging had hij zo gesproken. Hij geloofde vast dat zij in de hemel waren. Maar zij waren een verschrikkelijke marteldood gestorven. Hij gruwde bij de gedachte hoe vreselijk Catharina en de meisjes geleden moesten hebben, toen het hout van de brandstapel, waarop zij stonden, begon te

[p. 118]

knetteren en de vlammen rondom hen oplaaiden. En aan die dood had hij hen prijsgegeven.

Hij neep zijn handen krampachtig samen, zodat zijn nagels in de muis drongen. Het zweet brak hem uit. Had hij hen toen niet moeten redden? Dan had hij zijn geloof verloochend, maar zijn vrouw en kinderen gered. Toen Pianezza hem voor die keuze stelde, had hij geen ogenblik geaarzeld. Toen stond hij midden in de strijd en leek het sterven licht. Maar nu... Het sneed hem door de ziel wat hij zijn vrouw en kinderen berokkend had. Het speet hem dat de kogel, die zijn borst doorboorde, zijn leven niet genomen had.

De zon scheen warm en stralend op deze augustusdag. De vallei praalde in volle zomerpracht. Bij Janavel werd het al duisterder van binnen. Hij werd gekweld door wroeging en hij zag geen licht.

Daar lag zijn huis. Het stond nog overeind, terzijde van de weg. Hij liep het toepad op. Zijn land, verwaarloosd, stond vol onkruid. Het moest binnenshuis ook een en al verwaarlozing zijn. Langer dan zes maanden had de woning leeggestaan. Waarschijnlijk hadden de soldaten er gewoed.

Omzichtig lichtte hij de klink. Het kon best zijn dat er ratten langs hem heen zouden springen.

Janavel keek verbaasd naar binnen. Geen vuil, geen stof. De kamer zag er netjes uit. Er stonden bloemen in de vensterbank. Er smeulde een vuurtje in de haard. Het huis was bewoond!

Er trok een rimpel in zijn voorhoofd. Wie was er zo maar in zijn huis getrokken? Doch meteen was zijn ergernis weer weg. Het zou wel een van zijn familie zijn, een neef, die z'n eigen huis verwoest gevonden had en wist dat Jozua's vrouw en dochters waren omgekomen. Waarom mocht zo'n gezin

[p. 119]

niet intrek nemen in zijn woning, die hij toch niet meer nodig had?

Er klonken vrouwenstemmen achter het huis. Hij liep naar de achterdeur, doch eer hij erbij was, werd die van de andere kant geopend...

Hij stond versteend. Hij tastte naar zijn hoofd. Dit was een droom.

Paul en de kleine Pierre trokken over de bergen van Chateau-Queyras naar Liorato. Het was een lange tocht over een hoge pas. Maar zij maakten hem niet alleen. Een grote stoet van mannen, vrouwen en kinderen trok met hen mee.

De tocht viel niemand zwaar. Er heerste vreugde. Zij gingen uit de ballingschap weer huiswaarts, nu de vrede was gesloten. En het was zomer. De reis was veel langer, maar ook veel lichter dan die in januari van Liorato naar Rorá. Toen was het bitter koud en woedde er een zware sneeuwstorm. Nu straalde de zon en in de zuivere berglucht voelde men geen vermoeidheid. De kleine Pierre, die in Chateau-Queyras flink op krachten was gekomen, stapte vrolijk naast Paul. Hij vond het helemaal niet nodig op een ezel of muilezel te rijden. Die waren goed voor de kleine kinderen en de oude vrouwtjes, meende hij. Een fikse jongen als hij kon best lopen.

De stoet schoot stevig op. Ze waren al lang voorbij de pas en daalden nu. Ze konden de vallei van de Pellice zien. De maïs stond maairijp op het veld. In de wijngaarden tegen de hellingen zwollen de druiven aan de ranken. De kastanjebossen stonden zwaar in het blad. En ginds lag Liorato. Je zag de huizen zandgeel tussen het groen.

Pierre ging huppelen. Hij zou nu gauw weer thuis zijn, fijn!

[p. 120]

Paul Vachero werd stil. Hij verweet zich zelf dat hij het kind niet eerder had voorbereid.

‘Ik ga straks spelen met Jeanne en Marie,’ zei Pierre.

Paul wou wat zeggen. Hij moest nu spreken...

‘En moeder gaat vast koekjes bakken,’ babbelde Pierre.

Paul schraapte zijn keel. ‘Je moeder...,’ begon hij.

Maar Pierre was hem al weer te vlug af. ‘En met Margreet ga ik bessen plukken in het bos, een heleboel!’

‘Je moeder en de meisjes zijn door de soldaten meegenomen, Pierre, zei Paul schor.

‘Ja, maar ze komen nu weer thuis! Wij gaan toch allemaal naar huis? De oorlog is immers over. Met vader ga ik naar het land om daar te werken. Ik word ook boer.’

Paul wiste zich het zweet van het voorhoofd. Hij had het de jongen eerder moeten zeggen, direct toen hij te Chateau-Queyras aankwam om hem op te halen. Maar hij had het uitgesteld. Pierre was zo blij dat hij naar huis ging. 't Kan later wel, had hij gedacht. Zo kwam het dat hij het nu nog niet had gezegd. En nu werd het àl moeilijker. Het kind werd vrolijker met iedere voetstap, die hij zette. Het gloeide van verlangen naar z'n moeder en z'n zusjes. Kon hij nu tegen hem zeggen: Je moeder en zusjes zijn dood, verbrand door de soldaten?

‘Ik denk... dat je moeder en zusjes... er nog niet zijn, Pierre,’ zei hij stamelend.

‘O, vast!’ riep Pierre uit. ‘Vast! Zij wilden toch ook graag naar huis, net als ik! Ik geef moeder straks een stijve pakkerd, Paul. Nou!’

Het kropte in Pauls keel. ‘Moeder en de zussen kùnnen niet thuiskomen, Pierre,’ bracht hij er met moeite uit.

‘Vast wel!’ zei het kind met de allergrootste stelligheid.

[p. 121]

‘Vast wel! En als zij het niet alleen konden, dan heeft vader hen gehaald. Mijn vader kan àlles.’

Paul wiste zich opnieuw het zweet van het voorhoofd. Het was onbegonnen werk het kind te overtuigen van de vreselijke werkelijkheid.

‘Bij die hoek, hè Paul, daar kunnen we ons huis zien, is het niet?’

Paul knikte flauw.

‘Ik denk dat moeder op de uitkijk staat.’

Paul schudde het hoofd, maar de kleine jongen zag dat niet. ‘En de zussen komen ons misschien wel tegemoet.’

‘Nee, nee,’ zei Paul. ‘Je moeder en de meisjes...’

‘Ik zie ons huis!’ riep Pierre.

Ze waren bij de hoek.

‘Daar... daar! Moeder staat er, Paul! En Jeanne... en Margreet!’

Paul stond versteend. Dreef het kind zijn ijdele verbeelding zó ver? Hij wreef zich de ogen uit. Er stond een vrouw achter het hek van de uitbouw op de verdieping van oom Jozua's huis. Er liepen meisjes over het toepad naar de weg, de terugkerende vluchtelingen tegemoet. Maar die vrouw op het balkon kon tante Catharina niet zijn en die meisjes konden Jeanne en Margreet niet zijn. Als gij niet bukt, verbrand ik ze, had Pianezza in zijn woede aan Janavel geschreven. En Janavel had niet gebukt. Hij had de markies door zijn aanen overvallen nog veel razender gemaakt. Oom Jozua had zich ook geen illusies geweven. Tante en de nichtjes waren vast verbrand. Deze vrouw en deze meisjes moesten anderen zijn.

De vrouw daalde in grote haast de buitentrap af. Ze leek toch veel op tante Catharina en die meisjes op Marie en

[p. 122]

Jeanne. En dat derde meisje? Was dat werkelijk Margreet? ‘Moeder!’ Pierre vloog zijn moeder in de armen.

Paul stond tegenover zijn nichtjes: Margreet, Jeanne, Marie. ‘Hoe? ...’ begon hij in zijn verbijstering.

‘Niets vragen,’ zei Margreet, terwijl er even een rilling door haar heenging. ‘Niets vragen... Het is voorbij. God heeft ons er doorheen geholpen. Ons allemaal.’

Van achter het huis kwam Janavel te voorschijn; hij was in de wijngaard aan het werk geweest.

Pierre rende op zijn vader af. Moeder ging naar huis terug. De meisjes huppelden haar achterna.

Opeens draaide Margreet zich om. ‘Ga jij niet mee?’ vroeg zij aan Paul, die stond te dralen op de weg.

‘Ik... ik hoor er toch niet bij... Ik moet ook naar mijn baas.’

‘Je hoort wèl bij ons,’ zei Margreet gespannen.

Moeder Catharina keerde zich om. ‘Geen zin te komen, Paul?’

‘Graag...,’ stamelde Paul. ‘Maar de oorlog is voorbij en mijn baas...’

‘Je blijft hier eten,’ besliste Janavel, ‘en je blijft vannacht hier slapen. En over die baas van je praten we nog wel eens.’ Paul gehoorzaamde, zoals hij in de oorlog steeds gehoorzaamd had aan Janavel. Dit keer ging het echter zeer van harte.

Een uurtje later zaten ze allen om de blank geschuurde tafel. Ze aten dikke soep met houten lepels, waarvan Janavel de stelen verleden winter kunstig had besneden.

Paul keek om zich heen. Tante Catharina en Margreet waren bleek en mager, nadat ze maanden gevangen hadden gezeten in een kerkerhol in Turijn. Maar ze wáren er. En Jeanne en

[p. 123]

Marie waren ook teruggekeerd uit de roomse gezinnen, waarin men ze had ondergebracht, opdat zij haar geloof zouden vergeten. Men had hen alle vier gekweld. Maar zij waren niet verbrand, zoals Pianezza bij hoog en laag gezworen had. Paul zette z'n nagels in de pols om zich te overtuigen dat hij wakker was en niet droomde. Nee, het was geen droom. 't Was werkelijkheid. Maar dan was het een wonder!

Wel, was het ook geen wonder dat oom Jozua hier zat, met de kogel, die hij in een van de eerste gevechten had opgelopen, nog in zijn dij, en nadat die andere kogel door zijn borst was heengegaan? Was het geen wonder dat hij zèlf hier zat na zoveel gevechten, waarin de kogels van de vijand om zijn oren hadden gefloten en lansen en sabels hem hadden bedreigd?

Hij zal aangaande u zijn engelen gebieden, dat zij u behoeden op al uw wegen, had oom Jozua uit de Bijbel gelezen, toen zij klaarstonden voor de vlucht naar Rorá.

Zo was het geweest. Als de engelen hen niet beveiligd hadden, waren zij allen omgekomen. En nu werd er niet een van hen gemist.

Na het eten legde Janavel de Bijbel die hem bij al zijn zwerven had vergezeld, op de tafel, en sloeg hem open bij Psalm 62. Overluid las hij:

Waarlijk, mijn ziele keert zich stil tot God,
van Hem is mijn heil;
waarlijk, Hij is mijn rots en mijn heil,
mijn burcht, ik zal niet te zeer wankelen...