De leeuw van Rorá

[p. 60]

8
Uit de vallei verdreven

‘Binnen vierentwintig uur moet gij u overgeven en uw ketterij afzweren. Zo niet, dan wordt gij allen gedood, worden uw huizen vernietigd en uw wijngaarden verwoest. Dit is mijn allerlaatste beroep op u.’

Janavel las de brief van Pianezza hardop voor. ‘Wat zeggen jullie hierop, mannen?’ vroeg hij aan zijn strijdmakkers.

Zij lachten honend.

Janavel wendde zich tot de bode van de markies, die geblinddoekt in hun kring stond. ‘Dit is ons antwoord aan uw heer: Wij gaan honderdduizend maal liever de dood in dan naar de mis. Gij kunt onze huizen verbranden, onze akkers verwoesten, onze wijngaarden omhakken, onze lichamen doden misschien, maar nooit kunt gij ons scheiden van onze hemelse vader.’

Toen vroeg hij Paul de bode weg te brengen.

Paul nam de man bij de hand en leidde hem, steeds met de blinddoek voor, langs het smalle pad voorbij de Rocca Roussa tot buiten de stellingen van de Waldenzen. Daar deed hij hem de blinddoek af.

De man ging heen. Paul keek naar het dal. Het wemelde beneden van soldaten. Er waren er nog meer dan bij de vierde aanval. En aan de andere zijde van de Rocca Roussa stond ook zo'n troepenmacht gereed omhoog te klimmen. En nog een derde colonne stond klaar. Tienduizend man had Pianezza dit keer op de been gebracht voor wat hij noemde de beslissende slag.

[p. 61]

Paul werd door de geweldige strijdmacht niet verschrikt. Janavel had driehonderd, vijfhonderd, zevenhonderd, zevenduizend man verslagen. Hij was Gideon en Simson tegelijk. En een leger van engelen beschermde hen en streed met hen. Paul Vachero had goede moed.

Hij zag vlammen in het dal. In Liorato stond een huis in brand. En nog één en nog één. Het hele gehucht was vuur en vlam. Pianezza was begonnen met zijn wraakoefening nog vóór zijn bode met het antwoord van Janavel in de vallei terug was.

Janavel maakte een ronde langs zijn uitkijkposten. Hij zag de vijand van drie kanten naderen, een macht nog sterker dan de laatste maal. Liorato en alle boerderijtjes op de wegen brandden. De vijand trok een spoor van vuur en bloed naar Rorá.

Janavel overwoog welke colonne hij het eerst de voet dwars moest zetten. De vorige keer was dat heel goed gegaan. Thans was het moeilijk gissen, wie van de drie het eerst zou aanvallen. Hij weifelde. Ten slotte ging hij met zijn mannen in stelling tegen de colonne uit Villar. Zij was het verst gevorderd.

Zijn tactiek was dezelfde als de vorige maal. Hij had dit keer geen nieuwe list kunnen bedenken. Zijn mannen losten telkens enkele schoten en trokken daarop terug. Zo had hij toen de vijand in de val gelokt.

Thans volgden de soldaten hem maar langzaam. Tè langzaam naar zijn zin. Hij maakte zich ongerust over de opmars van de andere colonnes, die op dit ogenblik geen verdedigers ontmoetten. Want zijn troepje was veel te klein om het te verdelen tegen deze overmacht.

[p. 62]

De Waldenzen zaten in een sterke stelling op de top van een rots. Massa's stenen stonden bij hen opgestapeld. Zij hoefden ze slechts af te stoten om een lawine te ontketenen, die de vijand zou verpletteren.

Doch diens aanval kwam niet los. Er ging kostbare tijd verloren.

En wat gebeurde er intussen aan de andere zijde van de Rocca Roussa? Janavel werd nu tòch gedwongen zijn onnozele macht te verdelen.

‘Garnier,’ beval hij zijn zwager. ‘Neem vijf man mee en zie hoe het bij Rorá staat. Mocht het nodig zijn, houd de vijand tegen. Wij komen je te hulp, zodra we hem hier hebben afgeslagen.’

Garnier ging met zijn vijftal weg. Toen bleven er slechts elf man over om de bataljons uit Villar te weerstaan. En deze talmden nog altoos met de aanval.

Eindelijk kwam er toch beweging bij de vijand. Zijn voorhoede naderde tot onderaan de rots. Ze was nu onder schot. Met haakbussen, musketten en katapulten konden ze hem raken. De Waldenzen popelden om te schieten.

Doch Janavel verbood het. Dan bleef een stormloop misschien nog langer uit. Hij moest hier snel en finaal afrekenen, eer hij naar de andere zijde van de berg kon gaan.

Die uit Villar begonnen de beklimming. Het was nog geen massale aanval. Slechts hier en daar vertoonde zich een klimmer op de helling. Bij het vorige glorieuze treffen had Janavel pas vuur gecommandeerd, toen de helling vòl soldaten was.

Doch hij had haast. Hij was zeer ongerust over hetgeen er achter zijn rug geschiedde.

Hij gaf een kort bevel. Zijn mannen stortten hun rotsblok-

[p. 63]

ken af. De stenen rolden langs de helling naar beneden. Het werd een lawine als op de eerste mei. Het gerommel en geraas van het vallende gesteente weerklonk ver in de bergen. Daartussen mengden zich de droge knallen van de schoten. Ook suisden de kleine ronde stenen uit de katapulten naar de troepen in de diepte.

Paul zag de soldaten rennen. Zij gingen nog gauwer aan de haal dan de vorige keer. Ze liepen al voordat het echt menens werd.

‘'t Gaat prachtig, oom!’ riep hij. ‘Ze hebben nog de schrik te pakken van de vorige keer.’

Janavel gaf er geen antwoord op. De vijand week. Hij moest

[p. 64]

zijn tijd gebruiken. ‘Naar de Rocca Roussa! Snel!’ gebood hij.

Als gemzen renden de elf mannen over klippen en door struiken.

Onder het lopen zag Paul een wolk hangen tegen de berghelling bij Rorá. Hij had geen tijd erover na te denken. Doch toen hij door een bosschage was gebroken, zag hij de wolk opnieuw, veel dikker. Vreemd! De lucht was glashelder. En daar die ene wolk. Op hetzelfde ogenblik ontdekte hij iets rossigs in het grijs en toen zag hij meteen dat het een dikke rookwolk was. Er was daar brand.

‘Oom, mannen, Rorá brandt!’

De elf mannen stonden als versteend. Terwijl zij eindeloos waren opgehouden door een treuzelende vijand, was een andere colonne achter hun rug tot in hun vesting doorgedrongen en had hun dorp in brand gestoken.

In een bosje hoorden zij gekraak. Paul richtte zijn musket. Janavel plantte zijn geduchte haakbus op de vork. Zo wachtten ze de vijand op.

‘Niet schieten!’ klonk er uit het bosje. ‘Eigen volk!’

Garnier en zijn vijf gezellen kwamen voor de dag. Ze zagen er erbarmelijk uit. Hun kleren waren gescheurd, hun haren geschroeid. Het ergste was dat hun gezichten zo ontredderd waren.

‘De vijand heeft Rumé genomen,’ berichtte Garnier.

't Was of er een bom barstte in de kleine troep. Dit was veel erger dan de brand in Rorá.

‘Wij hebben gevochten om Rumé te houden,’ ging Garnier voort. ‘Wij met ons vijven tegen honderden. Maar terwijl wij onze handen vol hadden aan de ene troep, drong er een andere van de westkant binnen. Hij stak alles in brand.’

[p. 65]

‘En de vrouwen en kinderen?’ vroeg Janavel.

‘Ze schoten in het wilde weg op iedereen. Er zijn veel neergeschoten. Margreet ook.’

Paul verbleekte. Margreet dood!

‘Ze viel met haar kindje in de armen,’ deelde Garnier mee. Paul trok de wenkbrauwen op.

‘Dus jij hebt je vrouw verloren,’ betuigde Janavel zijn medelijden. ‘God sta je bij.’

Het was een andere Margreet, begreep Paul. De vrouw van Garnier, de zuster van Janavel, de tante van de kleine Margreet.

Hij zou willen weten hoe het met de anderen was. Met tante Catharina, met Pierre, Jeanne en Marie. Met Margreet, die hij gesteund had op die barre tocht naar boven. Maar hij durfde niet vragen. De mannen hadden al zo'n groot verdriet. Hij was ook bang voor het antwoord.

‘De vijand!’ riep Etienne Revel.

Er was geen tijd meer om te treuren.

Daar naderden de troepen uit Villar, die zij zo pas verslagen hadden, naar zij meenden. Het was een vlucht in schijn geweest. Ze zaten hen nu op de hielen. Ook uit Rorá kwam een grote macht op hen af. En nog een derde colonne rukte op. De berg krioelde van soldaten. En de Waldenzen hadden nu geen stellingen meer, vanwaar zij het rotsblokken konden laten regenen. Ze hadden ook bijna geen kruit en kogels meer. Alleen aan stenen voor de katapulten was nog geen gebrek. Maar wat konden zij met een paar wapens voor kwajongens uitvoeren tegen tienduizend goed bewapende soldaten? De vorige keren waren er wonderen gebeurd. Vandaag gebeurde er geen wonder.

‘Snel! Naar dat bos!’ zei Janavel.

[p. 66]

Zij vluchtten het bos in. Het was heel dicht, haast ondoordringbaar hout. Voorlopig waren zij er veilig.

Voorlopig... maar hoelang? Paul was mismoedig. Wat konden zij met z'n zeventienen tegen tienduizend soldaten van de hertog? En wat gaf het eigenlijk nog langer te vechten, nu huizen en akkers, vrouwen en kinderen verloren waren?

Die middag lagen Garnier, Etienne en Paul goed verscholen in een bosschage aan het pad, dat van Rumé naar het dal leidde. Janavel had hen daar op post gezet. Ze moesten de vijand in de gaten houden.

Er kwam een troep aan uit Rumé. De soldaten schenen zorgeloos. Stellig dachten ze dat de koppige Waldenzen nu heel ver verdreven waren. Maar dan liepen ze in de val. De drie verkenners hadden nog een aantal kogels en enig kruit. Zij laadden hun haakbussen, richtten ze op het pad, dat de vijand moest passeren, deden vuur op de pan...

Doch toen ontdekte Paul iets vreemds in de naderende troep: vrouwen en kinderen tussen de soldaten. De vluchtelingen van Rumé werden door een sterke afdeling naar de vallei gebracht.

Paul zag zijn tante Catharina, zijn nichtjes Margreet, Jeanne en Marie en verscheidene andere vrouwen en kinderen van de Waldenzen. Zijn neefje Pierre zag hij niet.

‘Etienne!’ fluisterde Paul tegen zijn vriend naast hem. ‘Wij gaan ze bevrijden!’ Hij gloeide van geestdrift.

‘Hoe wou je het aanleggen, makker?’ vroeg Etienne nuchter.

Dat wist Paul ook niet. Het enige wat ze konden doen, was schieten. Doch daarbij liepen ze kans de vrouwen en kinderen

[p. 67]

te raken in plaats van de soldaten. In elk geval maakten zij het er met schieten voor de gevangenen niet beter op. En met z'n drieën konden zij de vrouwen en kinderen nooit uit de hand van de soldaten rukken.

Ze moesten machteloos toezien, dat de hunnen werden weggevoerd.

Alleen kon Paul aan Janavel berichten dat zijn vrouw en dochtertjes nog in leven waren. Dat was een goed bericht bij alle ellende van die dag.

Janavel fleurde evenwel niet op, toen Paul die boodschap bracht. Integendeel, zijn gezicht verstrakte.

‘Bent u niet blij dat ze nog leven, oom?’ vroeg Paul.

‘Ik weet niet wat beter is, m'n jongen, dood, of gevangene van deze vijand.’

Paul huiverde.

Twee dagen later liepen Paul en Etienne te zamen door een bos dicht bij Rumé. Janaval had hen op verkenning uitgezonden. Hij wilde weten of er nog vijanden in de bergen waren. Garnier en enkele anderen waren met dezelfde opdracht een andere richting uitgegaan.

Ze zagen geen spoor meer van soldaten. De vijand was blijkbaar met zijn gehele macht naar de vallei teruggekeerd. Het enige spoor, dat hij had nagelaten, was wat rook, die opsteeg uit de puinhopen van Rorá en Rumé.

Opeens stond Paul stil. ‘Hoorde jij dat, Etienne?’

Etiennne had niets gehoord.

Ze luisterden beiden met gespitste oren, maar er was geen geluid dan het zachte ritselen van bladeren op de wind en het hoge zoemen van insekten.

[p. 68]

Ze liepen door. Paul nam aan dat wat hij hoorde verbeelding was geweest.

Doch na een ogenblik stond hij opnieuw stil. ‘Ik hoor een kind huilen,’ zei hij.

Zij luisterden weer gespannen, maar vernamen niets.

‘Het zal een vogel zijn geweest,’ meende Etienne.

Op hetzelfde ogenblik hoorden zij echter beiden duidelijk het schreien van een kind. 't Kwam uit een bosje.

Paul drong het bosje binnen. Een snelle schaduw vluchtte. ‘Halt!’ riep hij.

Een kleine knaap stond sidderend stil. Bij Paul z'n nadering wilde hij weer vluchten.

‘Pierre!’ riep Paul. Hij had het zoontje van Janavel herkend. ‘Paul!’ riep de kleine jongen en wierp zich snikkend in Pauls armen. ‘Ik... ik dacht dat het de soldaten waren. Ik ben... zo bang... En ik heb zo'n erge honger.’

Paul nam het kind op z'n schouder en droeg het naar zijn vader.

De zeventien gingen naar het uitgebrande en uitgemoorde Rumé om hun doden te begraven. Zij dolven enkele massagraven en legden daar de lijken in. Het waren er met elkander zesenvijftig.

Toen trokken die mannen weg van de dorpen Rorá en Rumé, die zij verdedigd hadden totdat de overmacht van de vijand de vallei geheel had overstroomd.

Hoog in de bergen waar alleen de arenden hun nesten hadden, vonden zij een schuilplaats in een grot.

‘Oom, een bode van de markies!’ Paul had een geblinddoekt man naar de ingang van de grot geleid. Deze over-

[p. 69]

handigde een brief aan Janavel, toen die naar buiten kwam. ‘Een allerlaatste woord na het allerlaatste,’ zei Janavel honend, terwijl hij de zegels van de brief verbrak.

Paul zag eerst verbazing op het gezicht van zijn oom en toen zag hij hem verbleken onder het lezen. Er kwam een diepe rimpel tussen de heldere ogen, een trek van felle pijn liep naar de sterke mond; de grote handen beefden. Het verwonderde Paul. Janavel was een koelbloedig man.

... Gij zijt een dappere en geduchte tegenstander geweest, schreef Pianezza. Dienovereenkomstig wil ik u behandelen. Uw leven wordt gespaard, uw bezittingen aan u teruggegeven, uw vrouw en dochtertjes krijgt ge terug. Gij zult in eer en aanzien staan, - indien ge slechts uw hopeloos verzet opgeeft en uw ketterij verlaat.

Blijft ge evenwel halsstarrig, dan stel ik een prijs op uw hoofd en laat ik uw vrouw en kinderen levend verbranden... Die laatste woorden trokken alle bloed weg uit Janavels gezicht. Hij kromp ineen van pijn.

Het duurde slechts een ogenblik. Hij richtte zich hoog op. Zijn ogen schoten vuur en zijn stem klonk als een klok, toen hij zich tot de bode wendde:

‘Zeg tot uw heer dat er geen marteling zo wreed, geen dood zo barbaars kan zijn, die mijn vrouw of mij ooit zouden kunnen bewegen ons geloof te verloochenen. Zeg hem dat hij wel de arme lichamen van mijn vrouw en dochters kan verbranden, maar dat hun zielen op hetzelfde ogenblik door engelen gedragen worden naar Gods troon. En zo de mijne ook, indien ik ooit zou vallen in de handen van uw heer of van zijn beulen.’

Paul gloeide van bewondering voor zijn oom. Dit was geloof, dat de wereld overwon.

[p. 70]

‘Ga!’ gebood Janavel de boodschapper van Pianezza.

De bode wankelde achteruit op het harde bevel. Het was of hij een stoot in de borst gekregen had.

Paul bracht hem weg.

Toen hij bij de spelonk terugkeerde, waren de mannen bezig hun schamele bagage in te pakken, blijkbaar om te vertrekken.

‘Wat nu?’ vroeg hij aan een van hen.

‘We gaan er vandoor,’ was het antwoord. ‘Naar Frankrijk.’ Paul stond verbluft. Dat was dus op de vlucht. En zoëven had zijn oom zo fier gesproken. Deze vlucht scheen hem in krasse tegenspraak tot alles wat hij in de laatste weken van Janavel gezien had.

‘Oom, het is toch niet waar?’

Maar Janavel bevestigde wat die Waldens gezegd had. Hij had besloten naar Chateau-Queyras te gaan, op Frans gebied.