De Parijse beroerte

[p. 16]

IV

Angst, benzine en zon heten de drie acteurs, die de laatste twee dagen razend snel op het toneel gesprongen zijn om een beslissende rol te spelen. Angst, dat prachtige sentiment dat de Gaulle altijd in zijn kluis klaar heeft liggen. Angst voor de communisten, overgeleverde angst voor een volksfront, angst die maar even door de straten hoeft te paraderen om menige middenstander dat koude gevoel in het merg te bezorgen, waardoor hij als het even kan, en de kust weer veilig lijkt, zijn opgevouwen tricolore uit de kast rukt en met zijn nu weer volle tank benzine paraat de Champs Elysées oprijdt om luid toeterend eer en dank te bewijzen aan de Redder des Vaderlands. Benzine, waardoor al die mooie stilstaande voorwerpen weer door de straten schuiven, waardoor de aanwezigen plotseling afwezig konden zijn en vluchten in de aandoenlijke natuur, die van geen geweld wil weten. Een meesterslag, die benzine: de stad was weer zichzelf, wat dat dan ook moge betekenen - want dat de Metro niet rijdt kun je boven de grond niet zien, en boven dat alles schijnt de zon, voor deze gelegenheid gaullist geworden, en geeft Parijs een vrolijk en zeker niet verbitterd gezicht.

Verrukkelijke dagen, leerzame dagen. Op het Odéon, op de fabrieken, op de Sorbonne wapperen nog steeds de zwarte en rode vlaggen, boosaardige pamfletten worden goed gehumeurd verkocht en gekocht, de slag is geïncasseerd en een andere wordt voorbereid. Want het is niet over. Daarvoor is er te veel gebeurd. Na de rede, na de tanks, na het verschijnen, overal, op alle bruggen en strategische punten, van de luguber uitziende formaties dreigende ordepolitie, na de lange stoeten schreeuwerige gaullistische auto's die niettemin zeer wijselijk uit de buurt van de studenten bleven, na katers en wederzijdse verwijten, na de vrijwel zekere verwachtig van een behoudende zege voor de Gaulle in de verkiezingen, na het tellen van wonden, nederlagen, vermisten (een aantal studenten totaal verdwenen, sommigen voor het leven blind, geruchten over doden), na het afschrijven van Mitterrand, die gespeeld heeft en verloren, en na de koude woede van de communisten, die jaren lang getracht hebben om via democratische weg aan tafel te komen en die zich nu, door studenten en jonge arbeiders hebben laten verleiden de straat op te gaan voor een massademonstratie, waarbij iedereen gelukkig was maar die nu juist door de Gaulle gebruikt is als troefkaart bij het angstspel, na dat alles en de treurigheid

[p. 17]

die dat teweeg bracht, na het zich verraden voelen van arbeiders en studenten, na het besef dat Moskou en zelfs Castro gebaat waren bij een regime van de Gaulle, ofwel de stank van de grote politiek die dat meebrengt, is ineens, vandaag, toch het moment gekomen waarop zij, die de beweging begonnen zijn, beseft hebben hoeveel ze, ondanks de passen op de plaats en terug die nu gemaakt moeten worden, gewonnen hebben - en vooral: hoe veel ze duidelijk gemaakt hebben, niet op de laatste plaats aan zichzelf. Groepen die elkander niet spraken hebben elkaar gesproken. Elk ogenblik, niet alleen in het Odéon, maar ook voor de poorten van Renault en Citroën, vinden studenten en arbeiders elkaar. De arbeiders bevrijden de studenten van een hoop naïviteit en onzin en de studenten nemen bij de arbeiders al was het alleen maar door wat ze ook concreet dóen een grote hoeveelheid geërfd en onzakelijk geworden wantrouwen weg.

Het zijn, dat is duidelijk, de jonge arbeiders, maar je hoeft geen politiek genie te zijn om te zien, dat voor de poort van zo'n fabriek, of in de gouden loge van zo'n theater, of gewoon midden op straat het toekomstige kader spreekt met de arbeidersklasse van de toekomst, dat daar een directe toenadering is zonder onzin, die over honderd hordes zal moeten maar die er niettemin ís. Ik ben bij veel van die openbare gesprekken geweest, uitputtingsslagen soms tot zeven uur in de ochtend - ik heb een bouwvakker van 22 jaar een monoloog van één uur horen houden voor een doodstille zaal van studenten en professoren en zelfs van gaullisten, ik heb uiterst vage en utopische begrippen zien smelten tegenover concrete eisen en omstandigheden, ik heb nederigheid, leergierigheid, zelfbewustheid geboren zien worden en een metamorfose zien plaats vinden met als uitkomst een reële verwachting: dat deze generatie niet de dupe zal worden. En daarbuiten, in het grote politieke spel, dat ook letterlijk daarbuiten blijft, zijn de posities duidelijker geworden dan ooit. De strategen van de nieuwe tijd hebben hun les kunnen leren, en ze hebben het zonder twijfel gedaan. Degenen die elders ook maar het minste willen bereiken, zullen zonder enige romantiek hun situatie zo concreet mogelijk moeten schatten, hun mogelijkheden zo exact mogelijk berekenen en een contact zonder nonsens zoeken met de arbeiders, omdat zonder de basis alles onzin is, gepraat van heren op een canapé. Of, zoals die bouwvakker in het Odéon tussen de studenten zei: ‘Ik heb nu in drie dagen van jullie

[p. 18]

tien verschillende definities van het socialisme gehoord. Ik weet niet, waar jullie het over hebben en jullie kunnen wat mij betreft de pot op met jullie Marcuse, want ik kan hem niet mee nemen naar het werk als ik door wil gaan met de staking en de andere willen niet en de politie komt. Ik weet, dat ik niet mijn hele leven wil leven voor een auto, die steeds een beetje groter wordt. Maar ik weet nog steeds niet concreet wat jullie er voor in de plaats willen stellen wat voor mij de moeite waard is om voor te blijven vechten, als mijn vader en alle arbeiders van veertig geen zin meer hebben om door te gaan.’