Een ochtend in Bahia

[p. 144]

Ooievaars

september 1967. Palas de Rey, Arzua, de pas van Piedrafita, Valverde de la Virgen, door een wollig en dan weer versteend landschap nader ik Leon, en ben bezig, maar weet het nog niet, een oude droom te bederven. Waarom hebben sommige steden, waarom heeft de naam van sommige steden een klank die iets belooft wat er niet is? Lee-oon! Jarenlang was ik er bijna, maar het ligt achter passen, over bergen, bezijden de routes, en achter al die obstakels vermoedde ik een koningsnest, een oude, in zichzelf gekeerde burcht, iets met duistere stegen, een van die stenen vestingen die zich samengebald hebben in een afwerend landschap, de oude stad van Aragonese vorsten, Leon.

De kathedraal, op foto's, is hoger, barser dan die van andere Spaanse steden, het huis van een god met een slecht humeur. Vliegtuigen landen niet in Leon, de trein moet door de bergen en er overheen, en dat zou aan de stad die scherpe smaak van isolement moeten geven die sommige steden zo onbenaderbaar heeft gemaakt, maar niets van dat alles. Een kring van industrie er omheen, een wat slordige stad waarin de monumenten gaten zijn waardoor je het verleden kunt zien, als je wilt, en dat is alles.

Ik trek in een oud koningspaleis dat als hotel is ingericht en waarin je je als een laatste Habsburger mag gedragen. Alles is gebouwd en bedacht ten gerieve van een Walter Mitty-kant in het menselijk karakter. In zo'n oord kun je niet gewoon doen. Je wordt omringd door éénentwintigduizend bediendes die er uit zien alsof ze elk ogenblik willen gaan knuffelen. Ze dragen uniformen uit onbekende legers en hangen als grote zwijgende wolken om je heen en zouden je nog wel naar bed willen brengen als dat mocht, en dat zou nog niet eens gek zijn, want het bed is een hemelbed, en wie is daar ooit zonder hulp ingekomen? Na het eten dat onder innig gefluister en ook al in klederdracht wordt opgediend trek ik dan toch maar de stad in, naar de kathedraal. Zoveel landschappen kun je doorrijden, al die kathedralen samen vormen toch één kathedraal, de buitenwereld blijft achter en je bent weer in die hoge koele zalen waarin de mensheid maar wat onbeholpen rondscharrelt, ten prooi aan megatonnen antieke heiligheid die op je neerstort. Steeds onbenaderbaarder vind ik de vergane koningen

[p. 145]

en bisschoppen die op hun eigen graven liggen uitgestald, van een andere planeet ben ik gekomen, een vleespot vol onbegrip en kijk naar die allang dode, nergens meer aanwezige stenen wezens, voor mijn part een onuitlegbare, proto-Afghanistaanse beschaving. Hoe meer kathedralen ik zie hoe groter de afstand wordt, want het is niet een incidentele koning die daar ligt, het is vanaf Reims tot Leon een ras van verdwenenen, een stam van versteende slapers, waar wij, die nooit op ons graf zullen mogen liggen, maar die efficiënt verbrand, gekeerd of weggeblazen zullen worden, niets mee te maken hebben behalve onze afkomst - maar hoe langer ik kijk, des te vreemder vind ik het: eerst zij, toen de apen, en toen wij, dat zal het wel geweest zijn. Niet anders. Miljoenen jaren oud zijn ze, geen achthonderd, en bedrukt verlaat ik de reuzensarcofaag en ga in het hotel naar een stieregevecht op de televisie kijken, en ook dat smaakt naar oude tijden: een man die met een dier vecht!

De volgende dag rijd ik weg. In Leon zal ik nooit meer terugkomen. Ik ga de richting uit van Segovia en merk hoe het landschap, nu ik het stenen hart van Spanje nader, onbarmhartiger wordt. Ergens - ik heb het opgeschreven, het was bij Puente Blanca, maar ik zou niet meer weten waar dat is, zie ik een groep ooievaars, ver in het veld. Ik ga uit de auto en schreeuw naar ze. Nergens iemand te zien, dus ik kan rustig schreeuwen. Ik wil ze zien opvliegen, maar ze vliegen niet op. Ik klim door een opgedroogde bedding. De zon staat recht op mijn hoofd. Aan de andere oever begint een lange, dorre prairie. Een kudde stieren die achter de ooievaars graast keert zich loom naar mij toe als ik weer begin te schreeuwen. En dan zie ik mezelf zoals ze mij zien, een springend, schreeuwend mens in een leeg landschap waarin de onzichtbare hitte ligt opgestapeld. Maar ik kan nu niet meer terug, en eindelijk, als ik mezelf onzinnig klapwiekend als een soort schrikvogel begin te gedragen, gaat de eerste, en dan de anderen, en ik zie wat ik zien wou, tien, twintig van die hortende, wijdvleugelige gestaltes die zich zelf in de lucht schilderen. Tevreden als een man die een monument gemaakt heeft wandel ik weer terug naar het smeltende asfalt.