Een ochtend in Bahia

[p. 136]

El Ferrol

september 1967. Steden die je andere jaren overgeslagen hebt en die je dan nu, een latere reis, ineens wilt zien. Aan dezelfde grillige, vijftandige baai La Coruña, ligt ook El Ferrol del Caudillo. Het is de marinehaven van Spanje, Franco is er geboren, en het is heet als ik er binnenrijd, heet en druk. In de bar van de grote staatsherberg heersen oude tijden. Ik zak weg in een grote leren fauteuil onder een zeeslag en wordt bedekt met een Victoriaans waas. Het moet iets toneelspelerigs - of iets nog veel ergers - in me zijn, dat ik me zo trouw aanpas aan een opstelling van objecten. De enige andere aanwezige in de bar is een Engelsman, pak van zeer kleine ruitjes, helblauwe sokken in suède schoenen, roze gelaat. Hij drinkt een slappe whisky en zit in een kooi van stilte, die ik dicht laat. Aan de donkere houten muren zeeslagen. Naamloze doden vliegen onder bijtend mortiervuur de goed geslaagde zee in, zo lang geleden en toen al dood.

Ik kijk het vertrek rond om te zien of in een of andere hoek de tijd sneller vergaat dan in mijn stoel, maar hij vergaat overal even langzaam. Pas veel later komt iemand me roepen dat ik kan gaan eten. In de comedor is nog een tafel vrij. Wachtend op mijn eten gebruik ik vast wat van de aanwezigen. Aan de tafel naast me zit een bultenaar in een rood truitje. Hij eet een hele hoop eten op en praat ondertussen tegen een jonge vrouw waarvan ik het gezicht telkens vergeet als ik er even niet naar kijk. Aan de andere tafel twee Spanjaarden met een vrouw die niet mee mag praten. De ene man is ziek, dat zegt hij zelf, maar de andere is in de rouw. Over zijn blauwe shantoeng-arm een zijden rouwband. Ik kijk langdurig naar dit drietal en denk ‘hoe zal ik ooit de essentie weergeven van zijn lange harige hand op de tafel, en zijn vanillekleurige, zo wel gesneden overhemd en het verwoeste, wreed geweeste Goyagezicht van zijn tafelgenoot’, maar dat zijn uw zorgen niet, dus dat laten we rusten.

Dit is een Spaans toneelstuk, met het komen en gaan van bedienden dat er bijhoort. Ik krijg een reo, een vis, die naar men zegt, nergens anders voorkomt, en terecht. Zwijgend eet ik de enige reo van mijn leven, hoor hoe het marmer van de vloer de stilte weerkaatst,

[p. 137]

zie de harige hand in steeds andere posities op het tafellinnen, een klein meisje met lang zwart haar in een andere hoek kijkt, merk ik plotseling, naar mij zoals ik naar de anderen kijk, en tegelijk met de bultenaar ga ik naar buiten. Samen staan we een ogenblik op de drempel van de herberg, voor een stenen plein waarop de hitte al klaarligt. Naast het plein een parkje met aan de ingang twee meterslange ankers. Hoe oud? In welke verre havens nu vergeten schepen vastgehaakt? Ik leun tegen een onduidelijke obelisk, die ook al iets vergetens moet bewaren en zie hoe in het stoffige zand voor de kazerne een matroos lusteloos heen en weer stapt met zijn te grote geweer. Een paar zwarte kanonnen staan roerloos naar geen enkele vijand gericht. Er is geen goud meer te zoeken, de wereld is al ontdekt, op de maan hoeft niemand bekeerd, er is voor Spanje niets meer te doen. De bomen bewegen, de scheepskranen staan doodstil, een dunne klok slaat, de matroos zal wel nooit iemand doodsteken met zijn bajonet, dit is het westen van het Westen. Gipsen goden die vroeger in Athene woonden staan peinzend naar de zee gericht, wachtend tot iemand ze komt halen, op de obelisk beschrijven Latijnse zinnen de eeuwige roem van een veldheer, maar de naam van de slag is misvormd, die van de vlootvoogd verdwenen en van het jaartal rest alleen een 5.

In ..5.. heeft iemand, wie? een slag, waar? gewonnen. Het monument tracht het zich wanhopig te herinneren, het wil zijn plicht doen, daarvoor is het opgericht, maar het kan het niet meer, het lijdt aan geheugenverlies. In 5 heeft iemand ergens een slag gewonnen. De krankzinnige gladiolen aan de voet van dat stuk graniet staan er doodstil bij, alsof de nutteloosheid van dat monument ook op hen is overgeslagen. En op mij, denk ik, want trager dan daarvoor ga ik de stad in, het park aan zijn eigen stof overlatend.