Een ochtend in Bahia

[p. 109]

Picasso

Parijs, november 1966. Ik kom boven uit de metro en sta op de Champs Elysées en weet dat er iets vreemds is, al voor ik het bewust zie - een element, een kleur, rood gewapper, en dan zie ik het duidelijk, om de zoveel meter hoge witte palen met daaraan de lange rode banieren van de Verenigde Sovjet Republieken, met gouden hamer en sikkel. Het heeft iets onwennigs op deze luxueuze zandbank van het westerse domein, maar het staat wel lekker. Bij de Arc hangt een waanzinnig grote Franse vlag van boven naar beneden, de wind in de zeilen, alsof de hele triomfboog zo dadelijk, met de bloemen van Kosygin er nog op, naar het verre westen zal varen.

Het regent een beetje, maar met al die vlaggen is het toch nog een vrolijk dagje. Ik drink een kopje koffie bij Fouquet waar in kameelhuid ingenaaide heren met sigaren (filmproducers, zegt de reisgids) aan aandachtige andere bevelhebbers uitleggen hoe ze het hebben willen. Met lustige pas dein ik alle Elyséïsche velden af en kom bij het grote en kleine Paleis, waar de Picasso-tentoonstellingen worden gehouden. In het kleine de tekeningen en het aardewerk en sculptures en maaksels, in het grote de schilderijen, maar daar voel ik me te luchtig voor en kies voor het kleingoed, omdat het daar ook minder druk is. Na een uur of wat kom ik er verslagen uit. Er hangen tekeningen van 1893 en van 1966 en daartussen liggen 73 jaar en die hangen, staan en liggen er dan ook allemaal, een zandstorm van creativiteit waar je met blinde ogen uitwankelt. Dat is niet meer het verslag van een leven, het is een hele, in zichzelf besloten cultuur die zich daar aan je voordoet, en op al die schalen, geiten, paardmannen, vrouwengezichten, gitaren, potten, ontwerpen, duidelijkheden en raadsels hetzelfde, onverwoestbare watermerk, dat van de man die het maakte. Het is alsof hij van het ene uiterste van mogelijkheden naar het andere geschoten is, je staat daar en je kunt je nauwelijks voorstellen dat sommige van die dingen gemaakt zijn in een duistere, bijna mythische tijd, in een wereld die daarna minstens tweemaal totaal en wreed veranderd is.

Een schoolklas met zeer kleine jongetjes staat voor een uit kubussen en driehoeken opgebouwde vrouw.

[p. 110]

Ze hebben allemaal schetsboeken in de hand en proberen haar na te tekenen, onder aanvoering van een bleke, gebaarde onderwijzer, zo één die in boeken van Dostojefski altijd heimelijk en totaal tevergeefs verliefd is op prinses X. Af en toe komt een van de kinderen wat vragen en hij legt uit waarom Picasso dat nou zo gemaakt heeft, met een zachte stem waarvan ik alleen maar flarden opvang. Overal in de schetsboeken ontstaan kleine Picasso's, en Japanners en Zuidamerikanen blijven vertederd staan kijken naar op zijn minst één lichting die leert kijken.

Ik ga verder en zie dezelfde poppen terug die ik twee jaar geleden in Athene gezien heb, uit losse stukken ijzer aan elkaar getimmerde, vrij opgewekte wezens, en doordat ik ze hier nu terugzie worden ze dubbel zo levend: ze kunnen ook reizen, net als ik, en nu zijn ze in Parijs. Als de tentoonstelling sluit, 's avonds, gaan ze naar hun hotel, lekker uitrusten op grote ijzeren bedden, of elkaar met groot lawaai beminnen.

Buiten is het plotseling grauw en somber na al die kleuren. In de bomen geen bladeren meer, de wereld oud en zo kaal als een straatsteen. Ik spreek geen bede uit, maar ze wordt toch verhoord: onzichtbaar nadert het geluid van veel hoeven, iedereen blijft staan zoals onze grootouders voor de eerste auto, er staat iets bijzonders te gebeuren, paarden, en daarop mannen komen de hoek om, mannen in rood en blauw, met grote koperen helmen en witte pluimen, kleur wordt in de straat gesmeten, de tentoonstelling wordt verlengd. Het jagen van lichter gekleurde stormwolken tegen de asfaltkleurige lucht, dat ik daarvoor niet had opgemerkt, hoort nu ineens bij dit tableau uit de volstrekt verleden tijd. De erewacht heeft de tsaar weggebracht en gaat terug naar de stallen van de grote koning. Het volk staat stil in de straten en verspreidt zich als het allemaal voorbij is. En ik ben ook volk en verspreid me een café in, achternagezeten door de kwade novemberse regen.