Een ochtend in Bahia

[p. 99]

La Linea

september 1966. Er is niets moois te zien in la Linea de la Concepcion. Het is laat en in de onaanzienlijke cafés rond het hoofdplein hangen nog wat mannen tegen de bar en kijken naar de televisie. Het zou een vergeten stad ergens in Zuid-Amerika kunnen zijn, de droevige kroniekschrijver voelt zich weer eens verlaten, de vloer is vuil, vol papieren servetjes en garnalekoppen, op het plein verkoopt een oude man wat snoep aan een wrak karretje, de nachtlucht is niet koel, een droge wind rammelt aan de luiken, en op de televisie spant Charles Boyer zich met een Spaanse stem in voor een onduidelijke Amerikaanse serie en vermoordt of redt, ik ben het alweer vergeten, een Chinese met prachtige lange benen.

IJdelheid! Frankrijks roem, als Chinees verkleed, Spaans sprekend uit andermans stem in een Amerikaans onzinverhaal, bekeken door vermoeide Spaanse arbeiders en een Nederlandse woordenschrijver in een café uit de verloren jaren dertig. Maar dan verandert alles. Het nieuws! Een klaroenstoot kondigt grootheid aan, en daar is hij dan, de dictator van heel Spanje, de laatste Spaanse koning, don Francisco Franco, de chef van de staat, en hij heeft niet eens een uniform aan. Vijfentwintig jaar macht, en wat wordt er zichtbaar? Een in tweed gehulde, kleine oude man, die voortdurend een wat grote hoed ophoudt. Zijn mond doet hij niet open. Wasachtig, onbestaand, totaal onbruikbaar in zijn burgerpak wordt hij rondgereden in een rondrijwagentje door een autofabriek, drukke zakentypes wijzen hem op details, maar het op de televisie van emaille geworden staatshoofd beweegt niet, rimpelt niet, kijkt wel maar zegt niets, en zoem zegt het karretje, de fabriek uit met die pop waarin ergens Macht verborgen zit, en tussen een kordon militaire koorknapen bekijkt het een op een Amerikaanse machine gezeten arbeider die in enkele minuten een heel veld koren leegmaait.

De mannen om mij heen zien het aan. Commentaar komt er niet. Het verschil tussen de vooruitgang op de televisie en de landbouwmethodes die in deze streek nog in zwang zijn is onvoorstelbaar, maar God weet hebben ze het gevoel dat het goed gaat met Spanje. De pop wordt weggeleid, schudt handen, hij is

[p. 100]

kleiner dan iedereen, en hemelse muziek zet in, maar die hoort bij het volgende programma. Het heet El alma se serena en een boosaardige vertaling daarvan zou kunnen zijn ‘de ziel versereniseert zich’, maar het zal wel tot rust gekomen zijn, of zo iets, verheffen misschien wel - in ieder geval de sereniteit wordt met emmers uit de kast gegoten, iedereen heeft zich omgedraaid, maar waarom? De prachtigste beelden worden zichtbaar, wuivend riet, volle korenaren, zachte lammeren, overdrijvende wolkenvelden, sidderende bomen, de zon die Duits en zwelgend achter de gekartelde bergen wegzinkt, de hele goddelijke natuur en een veertig plus mannenstem borduurt er een opbouwende tekst achter, het is wel degelijk de dagsluiting, maar als ik rond me kijk zie ik dat de dag al dicht is, over het lege plein verdwijnen de laatste klanten. Taxi's, vogels, mensen, alles naar bed. Obers ook, schrijvers ook.

Achter de huizen zie ik hoe de lichten op de rots van Gibraltar gedoofd worden, maar dat is de andere wereld, die telt hier niet, en met mijn onserene ziel hangend op mijn rug wandel ik terug naar Hotel Universal, dat ook al betere dagen gekend heeft.