Een ochtend in Bahia

[p. 96]

Gibraltar

september 1966. In de onderste bocht van Spanje, Arabische muziek op de radio, Moorse plaatsnamen langs de weg: Tarifa, Zahara. In de gele weiden tegen de heuvels waden kuddes zwarte stieren. Soms kleine witte huisjes net rieten daken, een hut helemaal van riet. Twee wijze ooievaars zitten op een vervallen kerktoren. Dit is het einde van Europa. Rechts ligt de zee, en daarachter Afrika, een peervormig werelddeel met een kaap aan het einde. Weiden, droogte, cactussen, stieren, hutten, ooievaars, de laatste bladzijden van een veelbewogen boek. En het slot volgt: Gibraltar.

Of kennis macht is weet ik niet, maar het kan je wel een hoop ellende besparen. De grens tussen Spanje en de rots van Gibraltar bevindt zich, wat de Spaanse kant betreft, onder een poort. Ik kwam daar aan tegen het vallen van de avond. Voor mij stonden een stuk of zes wagens, waaronder één Rolls en één Bentley. In beide koetsen was een zeer lijdelijke witharige heer opgeborgen, omgeven door zijn Eigen Ruimte, waarin zij zich stoïcijns lieten welgevallen wat zij zich moesten laten welgevallen: dat zij er niet door mochten, of in ieder geval heel langzaam.

Dat Spanje Gibraltar terug wil hebben, wist ik al, maar het verband daartussen en de steeds zwaarder wegende wachttijd drongen niet onmiddellijk tot me door. Nadat ik een tijdje gestaan had, en er helemaal niets gebeurde, of liever, ontzettend veel gebeurde, want de hele Bentley werd tot en met de vloermatten uiterst langzaam uitgepakt, liep ik eens naar één van de Spaanse douanemannen toe om te vragen wat er aan de hand was. Spanjaarden lopen niet over van talenkennis, en als ik, zoals de andere slachtoffers, geen Spaans had gesproken had ik er nog dagen kunnen staan, en dat letterlijk, want de douanier zei me dat het veel verstandiger zou zijn mijn auto gewoon in de Spaanse grensplaats, La Linea de la Concepcion, te laten en naar Gibraltar te lopen, want zij deden er al lang over, maar als je er dan eenmaal in was, en je wou er weer uit duurde het aan de andere kant nog veel langer. En dat dat waar was, kon de wandelaar aan die andere kant van de grens zelf constateren. Sommige mensen stonden daar al ruim twee dagen. Politiek is aardig zolang het in de krant staat, maar

[p. 97]

als je als eenvoudige Deen uit Marokko komt, en je wilt vervolgens via Gibraltar naar Spanje en naar huis, dan word je wel zo ongeveer krankzinnig als je met een auto met vrouw en kinderen dagen in de rij moet staan omdat de Spaanse regering haar eisen kracht bij wenst te zetten.

Na de bittere smaak van de grens de zoete onzin van Gibraltar. Kom er maar eens om: een rots aan het eind van een zuidelijk land, en dan ineens is alles Engels, het bier, de straatnamen, het geld, winkels van Chinezen en Hindoestanen. Veel echte Engelsen wonen er niet eens, maar wie kan dat wat schelen? No Concessions To Spain, staat er op alle muren, en het is gemakkelijk te raden waarom: de hele merkwaardige handel zou met een klap in elkaar vallen. Ik ga een pub binnen, neem een lauw glas Tavern Keg bitter, en heb moeite om weer aan de onmogelijke munten te wennen. De hele bar hangt vol met foto's van matrozen en feesten van matrozen en natuurlijk een van koningin Elizabeth, die naar buiten kijkt, de toch wel Spaansachtige straat op, want wat daarbinnen gebeurt mag dan allemaal wel op haar erf zijn maar ze ziet het toch liever niet. Ze is ingepakt in een zeer Spaans, paars fluwelen kader, als een echte Spaanse heilige. Twee mannen zijn bezig met vogelpikken, door het raam zie ik de Presbyterian Church of Scotland's St. Andrews Cathedral, aan de muur hangt een gravure van HMS. Centurion die een Spaans galjoen entert, en dat was in 1704, ik kan er steak and kidneypie eten, waar ben ik? Liverpool, Brighton, Londen? Ik ben in Gibraltar.

Even buiten de stad, waar de werkelijke rots begint, is een kabelbaan gemaakt tot bovenaan. Het loopt tegen de avond, op zee is het al donker, en terwijl wij langzaam opstijgen is het net of het ook in de stad even langzaam donkerder wordt. Boven op de rots is het koud, en aan de kant van de Middellandse Zee is niets te zien, een dikke mist kleeft tegen de rotswand en begint er nu overheen te jagen, de kant op van de oceaan. Heel stil staan we in die jagende wolk, huiverend van de plotselinge kou, en dan ineens komt uit het niets een meeuw aandrijven. Hij draait zijn kop naar ons toe en kijkt ons aan, zijn vleugels beweegt hij niet één keer, hij vliegt niet, hij drijft voorbij en doet zijn bek open en lacht zachtjes en spottend en verdwijnt over de rots in de mist.

[p. 98]

Wij wachten tot het kabelbaantje terugkomt, voor het laatst die dag en zakken langzaam terug in de anekdote van Gibraltar. Even later passeren we, lopend langs een ontzaglijk lange rij auto's, de Engelse douane, maar voor we er door kunnen worden de spoorbomen dwars over de weg neergelaten en landt een vliegtuig van de BEA. De landingsplaats is zo klein dat ze de startbaan dwars over de weg hebben moeten bouwen, op een smal stuk tussen zee en zee. We kijken naar het voorbijstormende vliegtuig onder de oranje lichten, en terwijl we er van weg lopen door het niemandsland wordt het allemaal een geheel: de nog steeds knipperende lichten van het uitlopende vliegtuig, de oranje lichten van de grens en het verlichte Moorse kasteel hoog boven op de nu onzichtbare rots, een vreemd stuk Engeland, door de geschiedenis hierheen verdwaald, een speling van het politieke lot. Naast ons, links en rechts, likt de onverschillige zee aan de onverschillige aarde. Bij de grens is de Spaanse douane twee auto's gevorderd.