Een ochtend in Bahia

[p. 94]

Cádiz

september 1966. Ik bevind mij in mijn kamer, en buiten bevindt zich de Spaanse middag. Er gebeurt volstrekt niets. Een meisje zwemt langzaam door het biljartkrijtblauwe water van het hotelzwembad, links onder speelt zich wat militair gedoe af, bewegen van bruine mannetjes, ver op zee vaart een zeer grote tanker voorbij, maar het valt allemaal onder de categorie Niets, de loodzware middag staat die kleine bewegingen onder zich toe, dat is alles.

Het blijft doodstil, zoals ook de wind niet waait, de golven niet deinen, de vogels niet vliegen. Zal ik gaan slapen? Nee, want dan krijg ik boze dromen en word wakker op het gevaarlijke uur dat de zon zich afwendt, twee keer op een dag met leven beginnen is te veel. Ik loop naar beneden, en ga de tuin in. Het meisje zwemt nog steeds in het namaakwater. Ik ga in het gras liggen, en dan hoor ik trommelen, en dat trommelen komt van zee. Langs mij lopen benen naar de hoge borstwering die het hotel van de echte zee scheidt, en ik sta op en ga kijken.

In de verte, om de hoek van de zee, nadert een vloot kleine schepen, en het geluid komt van die schepen, een veldslagachtig, dreigend getrommel. Het heeft iets lugubers, die optocht van schepen die in een V-vorm op ons afvaart met dat steeds sterker wordende geluid op de stille zee, dood, onheil, de pest, de hemel mag weten wat ze aankondigen met dat Moorse gedreun. Pas als ze dichterbij komen zie ik de gekleurde jurken van priesters, en ook is er gezang te horen, dat door de zee en de afstand vervormd wordt tot een klaaglijk blaten. Oude tijden zijn in zwang: de zee wordt gezegend, de zeegod geëerd, het houten beeld van een Grote Visser meegevoerd.

's Avonds zie ik het beeld terug, want weer dat zelfde donderen en roffelen heeft me van mijn terrasstoel opgejaagd, en ik sta in een menigte, en wacht tot het veelkoppige monster, de stoet, de hoek omkomt. Spaanse processies zijn niet vriendelijk, ze zijn hard en militair, en aan het eind ervan lag vroeger meestal een brandstapel. Het eerst komt nu een regiment knapen de hoek om. Ze zijn gekleed als ridders van het graf, en hun gezichten, bekleed met kartonnen helmen, kómen ook uit het graf, het ijzige neonlicht van de lantarens smeert er een lijkenkleurige verf over-

[p. 95]

heen en zo stappen ze, hun voeten slissend in de sombere maat, met strakke blik voorbij, of liever, helemaal geen blik, iemand heeft gezegd dat ze voor zich uit moeten kijken, maar daar is niets te zien: als de eerste vier over rotsen de zee in zouden storten zouden ze allemaal volgen. De militairen zijn dezelfden van altijd. Duitse helmen, de onbeschrijflijke kleur van de uniformen, en daartussen de Spaanse, nu ineens zoveel grimmiger geworden gezichten. Geweer, bajonet, witte handschoenen, tussen elke slag op de grote trom een schrapende tussenpas, zo gaan ze voor de priesters uit.

Hoe ver is deze kerk van, laten we zeggen, de Nederlandse! De drie priesters, door de stoet verbonden aan de dwepende jongensgezichten en de witte handschoenen van das Militär, en aan de wel duizend oude vrouwen die achter hen aan lopen, en het houten beeld dat daarna boven de menigte uitdeint, die drie priesters horen bij een vreemde Moorse godsdienst, en in twee ervan was de Spaanse kerk te zien. De middelste ben ik nu al vergeten, waarschijnlijk was het een doodgewone heilige, die merk je nooit op. Maar de andere twee! De ene, een mooie man, met een gezicht dat romanschrijvers soms voor het gemak ascetisch noemen. Hij staarde in een gat dat zich op enkele centimeters boven de Duitse helmen van de soldaten voor hem bevond. Daar zag hij Iets. Het lichaam onder zijn ogen was in goudborduursel gekleed, en de lijnen daarvan vloeiden om hem heen als op een bewegende Greco. De lectuur van de Nieuwe Linie zou hem waarschijnlijk van zijn zinnen beroofd hebben, terwijl de andere, ook al zo gouden diaken onmiddellijk hout zou zijn gaan kappen voor een brandstapel. Hij was wat ze in de tijd van de geuzen een paap noemden. Met ongelooflijk arrogante blik nam hij vanuit een breed plattelandsgezicht de naar de stoet kijkende menigte op. Elke millimeter goud aan zijn lichaam zat daar met een reden, en hij wist welke, hij was een Hoofdpersoon, hij liep daar en zij keken.

Een lichte huivering beving het ketterse hart, dat gezicht riep boosaardige tijden op die in een naar bloed en fanatisme stinkende afdeling van de geschiedenis verdwenen zijn. Of zijn ze niet verdwenen? Het trage geroffel vult nog steeds de Spaanse avond, en met iets om me heen waarvan ik niet weet wat het is, maar het is niet prettig, wandel ik door de nauwe, Arabische straten terug naar de gezegende zee, en het tikken en fluisteren daarvan tegen de rotsen onder het hotel.