Een nacht in Tunesië

[p. 83]

Een middag aan het Hof

[Parijs, februari 1964] Een half uur voor de aanvang van de persconferentie van de generaal drommen al de grote groepen goedgekleden door de druilerige regen naar het Elysée. De kaarten worden zorgvuldig gecontroleerd, de jassen afgegeven en dan kan er binnengetreden worden in de troonzaal, want daar lijkt het nog het meeste op. Een vlakte van duizend verblindend-gouden stoelen staat onder talloze overrijpe kristallen kroonluchters. Aan één kant van de zaal is een pluchen touw gespannen, daarachter staat op een verhoging een tafel bekleed met een roodfluwelen kleed, afgezet met gouden franjes. Op de tafel ligt een in leer gebonden agenda, waar niets in staat. Achter de tafel staat De Stoel, een enorme, met bordeaux-kleurige zijde en goud beklede empire-zetel waar de Gaulle straks in zal zitten. Aan weerszijden van die troon, en er weer op een andere manier naar toegewend dan de stoelen voor de pers, staan de stoelen van de ministers. Recht tegenover de plaats waar de generaal zal spreken een onvoorstelbare hoeveelheid afweergeschut: film en televisie, de verenigde ogen van het toekomstige geschiedenisboek. De stemming is vol vertederde afwachting. Men bekijkt elkaar, bespiegelt in een oerwoud van talen, meet het licht, knipt vast wat foto's, koestert zich in met goud, gobelins en beschilderde plafonds hernieuwde glorie en maakt ruzie over betere plaatsen. Vlak voor drieën komt minister van Landbouw Pisani als eerste door de gordijnen en na vijf minuten zit het hele kabinet, nieuwsgierig bekeken door de zaal die de ministers op de rechterwang kijkt. Ze zijn er allemaal, en in afwachting van hun Heer maken ze grapjes. Even later komt Pompidou, vlak daarna een geüniformeerde die het gordijn openhoudt.

[p. 84]

En daar schrijdt hij dan binnen, de Gaulle, Charles, president van de Franse republiek. Hij ziet er minder merkwaardig uit dan op de foto's. Vooral de neus is kleiner. Hij gaat zitten, staart 'n beetje omhoog de zaal in zonder veel te zien, en terwijl wij stiller worden begint het reutelen, ritselen en zoemen van de camera's. De eerste zin loopt al direct warm van gaullistische akkoorden, iets over Frankrijk ‘dat zich goed bevindt in zichzelve, geen oorlogen, geen troebelen, grote tevredenheid’. Actuele problemen worden in die inleiding niet aangeraakt, en al snel daarna mogen er vragen gesteld worden. Elke keer als er iemand opstaat, gaat er een man met een microfoon naar hem toe en de vreemdste accenten klinken door de zaal. Wat denkt de president van dit, en wat denkt hij van dat, China, Japan, Italië, Zuid-Amerika, Laos, de wereld. De gaullististen onder de vragenstellers spreken hem liefkozend aan met ‘mijn generaal’. Hij luistert en laat de vragen naar zich toestromen. Naar de vragenstellers zelf kijkt hij niet. Zijn hoofd maakt kleine, nerveuze, opwaartse bewegingen, zijn handen gaan in en uit elkaar en elke keer als hij ze sluit, legt hij heel even de duimen tegen elkaar. De weinige keren dat hij mijn kant opkijkt is, als er aan de tegenovergestelde kant een vraag gesteld wordt. Wat blind staart hij dan over al die hoofden heen, een beetje deinend, de vragen - die hij misschien al kent - zonder zichtbare reactie opnemend en voortdurend het machtige centrum van alles, zichtbaar via Telstar in de ruimte, zichtbaar voor zijn geliefde volk, zichtbaar als een oude acteur voor de aan hem verslaafde journalisten. Daarna begint hij te spreken - een eindeloos referaat over de constitutie waarover hij zeer tevreden is. De engelen op het plafond blijven elkaar lauwerkransen aanreiken, de go-

[p. 85]

belins wiegen zachtjes heen en weer, de camera's suizen en ritselen vraatzuchtig en hij blijft praten.

De ministers vóór mij luisteren of luisteren niet. Giscard d'Estaing kijkt fel af en toe de zaal in - na een week onderhandelen in Moskou is deze constitutionele les ook wat lang, en de camera's irriteren hem duidelijk. Habib Deloncle, staatssecretaris voor de vroegere Franse gebieden, recht voor me, moet regelmatig grinniken en geeft soms bijna een knipoog als een journalist bij een typisch gaullisme in de lach schiet. Ze hebben allemaal iets met hun ogen. Pisani heeft de zijne achter een dunne gouden bril opgeborgen, die van de Broglie puilen een heel klein beetje uit in een gezicht waar een pruik omheen had gemoeten, die van Couve de Murville die er op foto's altijd zo mat uitziet, schitteren als grote zwarte kersen. Malraux kijkt schichtig vanuit een hoofd dat elke keer opnieuw door een nogal hardhandige tic achterovergegooid wordt. Het begint benauwd te worden. Iemand zet de propeller-grote ventilator achter de ministers aan, maar dat helpt niet veel. Alleen de pauwen op de gobelins en de man in zijn empire-stoel zijn nu volledig ontspannen. Hij behandelt probleem na probleem in lange, muzikale zinnen, voortreffelijk gecomponeerd, romaanse bogen die telkens even in de afwachtende zaal terugkomen en dan weer opstijgen naar het hemelrijk waar alles plaatsvindt. Een verguldsel voor Tsjang Kai-sjek, een vernietigend oordeel over de methoden van het communisme, een pluim voor de Duitse vrienden, een verwachting voor Afrika, een onuitgesproken maar zeker aanwezige minachting voor Amerika, een grote, koninklijke hand die de globe ronddraait en er vooral Franse politiek op maakt. Sensationele

[p. 86]

dingen worden er niet eens gezegd, een paar raadsels worden er opgegeven, en alles bij alles komt het hierop neer: een machtige man bespreekt de politiek die hij zelf maakt. Het duurt bijna twee uur. Dan kunnen de heren opstaan. De generaal verdwijnt achter de gordijnen, gevolgd door zijn kabinet. De journalisten hollen weg om op te gaan bellen. Ik heb het gevoel alsof ik uit een vergulde sauna kom. De theologen rondom mij beginnen aan de exegese. Buiten regent het nog steeds. In een lange rij staan daar, opgesteld op het natte grint, de zwarte Citroëns van de ministers. Op elke voorruit een rood-wit-blauw rondje, en met dat imponerende beeld op het netvlies verlaat ik het Hof, een Europees onderdaan.