Een nacht in Tunesië

Hugo krijgt de Harry-prijs

[1 oktober 1963] Ik geloof dat er vorig jaar maar één Nederlandse krant was die het uitreiken van de Harryprijs aan Harry Mulisch heeft beschreven. Nu zijn er ook weinig bladen die een correspondent hebben in Vilvoorde, en daar vond deze onsterfelijke gebeurtenis plaats. Voor wie het niet weet, Vilvoorde is een middelgrote plaats ten noorden van Brussel, maar meer kan ik

[p. 67]

er niet van zeggen, want ik heb het alleen bij avond gezien, en bij nacht. Van de gebeurtenis van vorig jaar herinner ik me niet zoveel. Er werd champagne geschonken door het gemeentebestuur in een hoge, geelhouten kamer, en daarvoor werd eer aan Mulisch bewezen: een groep studenten, Theater '61 geheten, voerde zijn toneelstuk De knop op en droeg fragmenten voor uit het werk van de meester, een activiteit die onderbroken werd door het vertrek van de burgemeester, niet uit protest, maar vanwege zijn ontzaglijke ouderdom, of, zoals de loco-burgemeester het uitdrukte: ‘de burgemeester moet tot zijn spijt afscheid van u nemen vanwege zijne verzorging’, een geheimzinnige spreuk die me altijd bij zal blijven. Mulisch kreeg vervolgens zijn prijs, bestaande uit een bul en een beeldje van Don Quichotte, voortaan elk jaar uit te reiken aan ‘een jong auteur die de stille moed heeft gehad om in zijn oeuvre waarheid te bergen’.

Dit jaar was de beurt aan Hugo Claus, en op speciaal verzoek van ‘Theater '61’ zou Harry zijn Harry-prijs zelf aan Hugo overhandigen. Een Nederlandse partij werd in de auto van Geert Lubberhuizen geladen en spoedde zich naar Vilvoorde, at te lang en te veel in Antwerpen, wou daarom een kortere weg nemen en verdwaalde dus jammerlijk in nacht, regen, steeds kleiner wordende wegen en Belgische omleidingen. Toen we tenslotte te Vilvoorde kwamen was het programma dan ook volledig afgewerkt. Maar Vlamingen zijn geen kinderachtige mensen. Zij wilden het best nog een keer doen, en ze hebben het nog een keer gedaan. De uitreiking zelf was een gedenkwaardig moment. De hoge gele kamer was hetzelfde gebleven. Dezelfde ernstige portretten keken bezorgd omlaag naar dezelfde vrolijke

[p. 68]

aanwezigen, champagne in de hand, de witte verf van de televisie op alle gelaten. Op de schoorsteenmantel stond de foto die er vorig jaar nog niet stond, het peinzend gelaat van de oude burgemeester die inmiddels deze aarde had verlaten. Zijn opvolger, die vorig jaar nog schepen van onderwijs was, bracht Mulisch met handgeklap aan het woord, en deze stelde zich recht tegenover zijn medekampioen op en begon: ‘Gisteren ging u slapen als Hugo Claus en vanmorgen werd u wakker als Harry-prijsdrager. U hebt nu de top van de Olympos bereikt. U is nu verplicht te zwijgen want u kunt als schrijver alleen nog maar bergafwaarts... U zult toch voort doen maar uw familie, uw vrienden zullen u de rug toekeren... Laat u niet verleiden door de Nobel-prijs, want zodra gij de koning van Zweden kust, verandert hij in het monster van Loch Ness...’

De nieuwe Harry-prijsdrager had op deze ongeluks-profetieën gerekend. Uit de zak van zijn deftige Spaanse pak haalt hij twee keurige met de hand beschreven velletjes en geeft alles toe ‘neen, hoger kan ik niet meer klimmen, ik heb uw rug beklommen en sta op uw schouders. Ik weet wat de gevolgen zullen zijn, de desintegratie van de schrijver... ik stel dan ook voor de prijs het volgend jaar weer aan u te geven, zodat u hem in 1965 weer aan mij kunt overreiken...’

Daarna vindt de uitreiking plaats. Beide heren, minstens even goedgeneusd en niet onkrachtig van uiterlijk, nemen de kampioenspose aan en in het zachte snorren van de camera's wordt Don Quichotte, met paard en al doorgegeven. Ze houden, op enige afstand (zoals op de beroemde foto van Kloos en Van Deijssel), elkaars handen vast in een achterovergeleunde positie van net niet vallen, laten elkaar los en vallen dan ook

[p. 69]

niet. Iedereen die wil kan daarop de herhaling gaan zien en met de burgemeester voorop bestijgen we de trappen en gaan de zaal binnen waar op het toneel een eenzame figuur ons met tromgeroffel opwacht. Een wagneriaans meisje, dat in mijn herinnering zal voortleven als Greetje van Langendonk, wentelt haar uitbundige figuur in een zwarte maillot het toneel op, stort daar terneder, schuddend met vrachten blond haar, terwijl twee jonge mannen gedichten en fragmenten uit het werk van Claus voordragen.

Een bokswedstrijd volgt. De partijen trachten elkaar voortdurend een net niet te harde klap te geven, na elke paar minuten gaat er een bel, en de twee jongemannen van daareven komen naar voren om de meest afgrijselijke kritieken op het werk van Claus uit Vlaamse kranten voor te lezen, en dat liegt er niet om. Ik weet niet of wij hier schijnheiliger zijn of beleefder, maar een dergelijke optocht van kleine haat en afkeer heb ik nog niet in één kwartier bij elkaar gehoord. Roffels, lichtflitsen, applaus, nog één keer Greetje, handen schudden met de lieve burgemeester, en de acteurs en de prijsdragers verdwijnen met hun suite in het Vilvoordse nachtleven, en later naar Antwerpen, en nog later naar huis.