Een nacht in Tunesië

Ven Guf

[22 augustus 1963] Eindeloze zomermiddagen! De hele stad verandert in een openbare douchegelegenheid, al je vrienden met vakantie of gekker nog, aan het werk, de cafés leeg en vol onbekende gezichten, de kranten met het verkeerde nieuws, wat moet een mens beginnen. Ik wandel, net iets langzamer dan alle anderen, door de Kalverstraat en sla de hoek om naar de Dam. Twee kletsnatte Duitsers staan voor de etalage van Peek & Cloppenburg, en kijken naar de opgewekte, goedgeklede heren binnen met hun bruine plasticgezichten. Voor het eerst van mijn leven vraag ik me af of etalagepoppen een nationaliteit hebben, of liever gezegd, zelf ook kletsnat sta ik naast die twee elke seconde kletsnatter wordende Duitsers en vraag me af wat zij nu zien, gewone etalage-

[p. 49]

poppen of Nederlandse etalagepoppen? Onoplosbaar vraagstuk, dus doorgelopen.

Een enkele misselijke duif scharrelt nog over de Franse keien, de fotograaf is opgelost, hordes regenjassen schuiven over het onbeschermde gebied. Een man en een vrouw in gele regenjassen staan te delibereren boven een natte kaart. Ze spreken een taal die ik niet thuis kan brengen. Het klinkt alsof er met een middelgrote steen hele grote stenen aan kleine stukjes gehakt worden. Ik voel een geweldig goede bedoeling in mij opkomen, maar het hoeft al niet meer, ze draaien een kwartslag om en reppen zich in de richting van de Damstraat. Wat aarzel ik nog? Er achter aan, de bekende particuliere detective. Het wordt een flinke wandeling, die eindigt bij het Rembrandthuis. Ik drentel achter ze naar binnen, vol verwachting, want ik ben er zelf ook nog nooit geweest. We betalen ons kaartje en gaan op zoek naar Rembrandt, of iets van Rembrandt, of wat dan ook, maar het is er niet. We dwalen door bruine kamer na bruine kamer, lezen gehoorzaam de opschriften in vele talen, bekijken de waanzinnige hoeveelheden opgehangen etsen, en ik zie in hun ogen dezelfde teleurstelling die ik voel. Nergens het bed met Zijn hoofdafdruk er nog in, de half afgemaakte brief, de pan op het gedoofde vuur, een teken van leven. Wel een grote pers, maar die was niet van hem. En stoelen, niet van hem. En veel kamers, maar die waren vroeger anders. In alle kamers staan zwijgende vreemdelingen en bekijken met norse of ernstige gelaten de aan de muur in lijsten opgehangen etsen. Uit Ohio, Osnabrück, Santa Leone zijn ze hier naar toegezogen door de machtige naam van het genie, en nu is het kijken geblazen. Ets na ets moet er onderdoor, en ik krijg het benauwd in deze atmosfeer van getrouwe plichtsver-

[p. 50]

vulling. Op elke Amsterdamse straat ligt nog meer van Rembrandt dan in dat huis dat niets meer met hem te maken heeft, ik vlucht naar buiten, wordt voor de zoveelste keer gewassen, en ga naar het beroemde proeflokaal van de bekende firma. Tien, dertien, twintig Rembrandts staan in de met fijn zand bestrooide houten vloer in het zachte licht en buigen zich voorover naar de toonbank waar de hoge glazen tot aan de rand volgestreken met jenever klaarstaan. Uit een koperen trommel worden de zoute, droge koekjes uitgedeeld, ik sta midden in een orgelachtig gemompel en het gemurmel van drank die uit een dun tuitje in weer een nieuw glaasje valt, het zuchten en met voorzichtige handen opnieuw optillen van glaasjes, de vervulling van een Hollandse regenmiddag.

Als ik weer buitenkom is het zo ver. De lucht, de temperatuur, het heeft al met avond en herfst te maken. Ik wandel over het Rokin naar de Munt, en blijf staan bij een boekwinkel. Voor de etalage staat een klein, oud Amerikaans mannetje. Hij draagt een geruit hemd en een kakibroek. Ik schat hem op een schrijnwerker of zoiets, een gedegen handwerksman waar je heen moet met een moeilijke klus. Hij kijkt me wat aarzelend aan en vraagt of ik Engels spreek. Ja meneer, zeg ik, met dat respect voor de oudere dat ik uit een onvoorstelbare hoeveelheid cowboyfilms heb overgehouden. Zijn oogjes beginnen licht af te geven. Hij wijst op een boek in de etalage en vraagt: ‘Hoe spreek je dat uit?’ ‘Van Gogh,’ zeg ik. ‘Ven Guf,’ herhaalt hij gehoorzaam, en zegt: ‘Dat was een hele grote schilder.’ Dat ben ik met hem eens, en zijn vingertje verwijlt vervolgens bij verschillende andere plekken in de etalage. ‘Hij was ook een grote schilder (Vermeer) en hij ook (Frans Hals) en hij ook (Rem-

[p. 51]

brandt).’ Wij staan daar voor die etalage in de stromende regen en zijn het volmaakt eens. Plotseling pakt hij me bij mijn jas en tilt zijn door de regen bepareld gezichtje naar mij op en zegt: ‘Weet je, jullie hebben een land waar je trots op moet zijn. En jullie hebben goede, gezonde, substantiële gezichten.’ (Good, healthy, substantial faces, vertaal het maar.) ‘Ik heb nog nooit gereisd, en dit is het tweede land waar ik kom. Het eerste was Engeland. Bah! Al die kerels met die witte gezichten en dat lange haar, ze zien eruit alsof ze dood zijn en opgegraven!’ Hij laat me los en wacht mijn antwoord niet af. Ik heb er trouwens geen.

Met een vreemd soort vreugde kijk ik hem achterna, een heel oud meneertje dat Van Gogh een groot schilder vindt en tevreden is met onze gezichten, dat weer teruggaat naar een dorp ergens in een van al die 48 staten om het verder te vertellen, en dat nu met een grote zwaai over het brede glimmende trottoir zonder regenjas verdwijnt achter een scherm van regen.