Een nacht in Tunesië

De formateur

[20 juli 1963] Rinkeltinkel. Rinkeltinkeltinkel. Daar schuift de arreslee van Boer Koekkoek over het doodstille, verlaten Binnenhof. Het is een sombere januarimorgen in een of ander jaar, en de sneeuw druppelt gestadig uit de wolkenloze hemel. De bode, die juist zacht fluitend bezig was een nieuwe laag vernis op zijn houten been aan te brengen, snelt toe om de deur van de slee voor de formateur open te houden. Zwijgend stapt Koekkoek naar buiten, grijpt een handvol sneeuw in zijn vereelte knuist, wast daarmee enkele winterpenen schoon die hij bereids in de mouw van zijn bontmantel gereed hield, en laat ze uitdelen aan de wachtende journalisten. Nadat de bode de bontmantel heeft aangenomen en overgereikt aan de deurwaarder van het Landbouwschap, betreedt de formateur het bekende torenkamertje. Even neigt hij naar het portret van de bekende schrijver J.G. die in november bij de boerenopstanden op zo'n tragische wijze door een bevroren aardappel op de barricaden is omgekomen.

Vervolgens begeeft hij zich met langzame tred naar het venster en schraapt zijn keel en een ijsbloem weg. In de verte nadert, leunend op een stokje en uitgeteerd, de

[p. 39]

kleine Marijnen aan de hand, de demissionaire ministerpresident. Hij is een schaduw van zichzelf geworden, deze vroeger zo vrolijke en opgewekte man, opgevreten en vervallen van weemoed en ellende over de bittere twee, drie, vierspalt in zijn eens zo prachtige partij. Het laatste nipo-onderzoek heeft het uitgewezen. Nog geen drie percent van de bevolking zal bij de volgende verkiezingen, die overigens nooit meer plaats zullen hebben, op de kvp stemmen. ‘Dat heb je er van,’ denkt Koekkoek, terwijl hij zijn das rechttrekt. Wat er nu gaat gebeuren, kan hij met zekerheid voorspellen. Eerst krijg je het gestommel op de trap als de minister-president door een groepje Veldkampaanhangers ten val wordt gebracht. Vervolgens komen ze toch allemaal eensgezind binnen om enige concessies te doen. Daarna dammen tot twaalf uur, waarbij ze Marijnen laten winnen, want wie wint moet het communiqué voor de pers maken. Krek zo gaat het, alle 's Heren dagen. Daarna gaat de formateur melken bij een bevriende boer in Kijkduin, want dat is een verslaving op zich, en hij kan niet meer zonder, Den Haag of geen Den Haag.

's Middags is het veel aardiger. Dan komt Kodde, en de landbouwdeskundige van de Christelijk Historische Unie en die van de Anti-Revolutionaire partij. Dan begint het echte formeren. Ze schrijven de namen van een aantal te goeder trouw bekend staande Nederlanders op een groot stuk karton en laten zich vervolgens blinddoeken. De bode die hen geblinddoekt heeft, geeft hun vervolgens elk vier vogelpikpijltjes in de hand en Koekkoek twee extra, omdat hij formateur is. Dan gooien ze de pijltjes, doen de blinddoeken af en gaan de namen die getroffen zijn opbellen, en als het bekenden zijn worden ze gehaald met de slee, en dan weer dammen.

[p. 40]

De formateur trommelt met zijn vingers op het bureau. ‘Het is toch nog snel gegaan,’ denkt hij. Nadat alle kamerleden van alle partijen (behalve de Partij van de Arbeid natuurlijk, want die had de verkiezingen verloren) om de beurt in- en formateur waren geweest, was hij, Koekkoek, aan de beurt gekomen. Hij herinnerde het zich nog als de dag van gisteren, al was het dan al weer een jaar of zes geleden. De zon scheen, en de bomen stonden volop in het groen toen hij jolig fluitend met het ochtendblad onder de arm de trappen van het paleis was afgesprongen. In de auto wachtte J.G. ‘Hoe is het gegaan,’ vroeg hij. ‘Goed,’ had hij gezegd, ‘ik heb je stuk vanochtend voorgelezen, waarin je om een sterke man vraagt.’ ‘En toen,’ vroeg G. gespannen. ‘Ik ben formateur,’ had hij toen geantwoord en zijn blik verlegen afgewend toen hij merkte dat er dikke tranen over het gezicht van G. begonnen te rollen. Jammer dat G. het allemaal niet meer had meegemaakt. Hij had hem nog wel minister van Voorlichting willen maken, net als de Gaulle, die had ook een schrijver die vroeger links was geweest. Ja, die schrijvers. Maar zo had het niet mogen zijn.

Er werd geklopt. De bode kwam binnen met een telegram. De formateur vouwde het open en las ‘Chinese troepen hedenmorgen samen met de Rijn bij Lobith ons land binnengetrokken.’ Even haalde hij diep adem en zei toen: ‘Als ze hier in Den Haag aankomen dienen ze in de wachtkamer plaats te nemen. Zodra wij een regering gevormd hebben zal die met hen over de capitulatievoorwaarden onderhandelen.’ Nadat de bode vertrokken was, draaide de formateur eigenhandig een nummer in Wissekerke en zei: ‘Met de formateur. Ik ben met uw partij overeengekomen, dat als de lagere percentages

[p. 41]

op de kartoninvoer er door komen, wij kunnen zorgen dat Arringa secretaris wordt in Sexbierum. Daarmee is dan ook de ar tevredengesteld: Als u dan die kleine concessie, waar we het in december over gehad hebben, zou kunnen doen, kan ik van mijn kant proberen de psp te overreden iets van haar standpunt te laten vallen, waardoor Biesheuvel het wat makkelijker krijgt in zijn onderhandelingen met de rechtervleugel, want in dat geval zit er natuurlijk een kleine kans in dat we minder last krijgen in de bollensector zodat we ook van Simons minder last hebben, en als Simons wegvalt ligt het met de pensioenregelings bij passingsverhogingsrente en de trapsgewijze voorziening in de algehele sectorale bouwnijverheidstoeslag percentueel toch iets gunstiger.’

Voor de goede orde en omdat verhalen tenslotte een eind moeten hebben: de regering is tenslotte als volgt samengesteld: Hei Tsji Min, minister-president, Lo Hang, minister van Volksgezondheid, Ping Tchi Wei, Buitenlandse Zaken, Kwai Ho, Algemene Zaken, Tsjoe En Lai, Verkeer en Waterstaat, Ma Kom Pé, Sociale Zaken. Ook het éénpartijstelsel voldoet uitstekend, zoals u trouwens zelf regelmatig in het Volksdagblad kunt lezen.