Een nacht in Tunesië

Een nacht in Tunesië

[Tozeur] Sbeïtla, Gafsa, en daarachter de oases, Tozeur en Nefta, waarnaar we nu op weg zijn, namen, een week geleden nog nooit gehoord. De man van de garage in Gafsa heeft onze Austin Cooper lang bekeken, gezegd dat het nu gauw donker wordt, en dat er na Metlaoui 70 (Sab.-ine) kilometer piste komt. We rijden weg, de vlakte in, en het duister trekt als een enorm leger over de hemel, steeds één plek, boven de horizon of de horizon zelf, openlatend waarin het rood, het geel, maar het is geen kleur met een naam, zich verzamelt. Ik zie het landschap nog steeds, het zit vast in een verre klem van blauwe bergen, het is de hammada, de steenwoestijn, eerst nog wat lage hutten, of holen, er brandt een vuurtje in, daar zit een man bij, alleen, daarna niets meer, alleen nog maar aarde, of ik kan nu net zo goed zeggen: de aarde met aan het eind dat vuur waar we inrijden, totdat ook dat door het

[p. 20]

zwart bedorven wordt, en verdwijnt, en dan is ook de aarde onzichtbaar geworden, er is alleen nog maar de piste, een spoor, hard, gegolfd, vol kuilen die door de lichten van de auto groter en grilliger worden - we kunnen niet harder rijden dan twintig kilometer en zwerven van de ene naar de andere kant om de effenste stukken te vinden, geen tegenliggers, niemand achter ons.

Eigenlijk zou ik stil willen staan, en naar buiten gaan om de geluiden te horen waarvan ik weet dat ze er niet zijn, en ik doe het niet, uit angst, denk ik, de auto moet blijven rijden, straks, over een uur, over twee uur komt de oase, als we uitstappen komen we hier nooit meer weg. Maar is er wel een oase? Woont er nog iemand hierachter?

‘In het zuiden van Tunesië,’ zegt het reisboek, ‘op de drempel van de Sahara, liggen een paar oases die de Bled el Djerid (het palmenland) water geven. Tussen de nergens onderbroken onbarmhartigheid van het woestijnlandschap liggen daar Nefta, Tozeur en El Hamma als eilanden van overvloed...’

We weten niet zeker of het een licht is dat we nu zien, ook al is het een licht, ook al zijn het muren, bomen, lage bakstenen huizen, schimmen van mensen in de lichten van de auto. We draaien de paar zanderige straten door, zien een bord ‘Hotel Splendid’ en staan stil bij een gebouw aan de rand van een tuin. Voor de deur staat een grote, wit geschilderde Landrover met Arabische tekens en een Zwitsers nummerbord. Een man in Arabische kleren maar met een lange blonde baard kijkt naar ons, maar we zijn te moe om iets te zeggen. Buiten is het bijna koud.

Een jongetje brengt de bagage naar onze kamer, een stenen, sober vertrek met een bed en een ongeverfde

[p. 21]

houten kast. Er liggen dikke, witte uit kameelhaar geweven dekens op het bed. Het water waarmee we ons wassen is ijskoud, en beneden in de eetzaal is het niet warmer. Er zitten twee Arabieren, in een andere hoek de Zwitsers die kennelijk al lang in de Sahara zijn, en een oude Fransman die een fez draagt en zich in een roestbruine deken heeft gewikkeld. In het midden van de grote ruimte staat op de stenen vloer een kleine petroleumkachel. Niemand zegt iets. De jongen brengt geruisloos het eten, vanuit onze hoeken horen we elkaars gemurmel, het is als in een klooster. Na het eten ga ik alleen naar buiten.

Het eerste dat ik hoor is een hoog en onophoudelijk janken van veel honden, ver weg. In welke richting ik me ook draai, overal is dat geluid, als een ring om de stilte waarin ik loop. In het park voor het hotel brandt een vuur. Vonken en brokken brandend hout springen weg, maar hoe lang ik ook wacht, ik zie niemand. Het ruikt naar kruiden. Er is niemand op straat. Ik kom bij een groot gebouw, het Grand Hôtel de l'Oasis. Het is gesloten. Ervoor staat een zilveren, gepantserde auto, de Banque Nationale Agricole. Het blaffen duurt nog steeds, het voorspelt een ramp, het hangt aan de avond, aan het witste licht van de maan dat ik ooit gezien heb, wit licht dat tekeningen trekt in het licht van de avenue Chabbi Abiel Kacem, dat de schaduwen bijhoudt van de eucalyptussen waaronder ik nu doorloop als de dorpsgek met zijn opschrijfboekje. Wat is het, de vermoeidheid, de afstand, de stilte, het blaffen, ik sta daar, met mijn boekje, het op te schrijven, maar wat op te schrijven? Wat ik er nog van weet: een bijna extatisch gevoel, omdat ik daar sta, op dat ogenblik, in dat decor.

[p. 22]

En dan meteen, als om dat sentiment uit te vegen, gebeurt er iets vlak bij me, en in diezelfde seconde is het duidelijk wat er gebeurt: niets: er komen alleen maar twee mannen voorbij, nog stiller dan de stilte, één, in gestreepte doeken zit op een ezel, maar de hoeven van die ezel maken geen geluid, de andere man loopt op blote voeten, het is een grijs kleed met voeten, en zelfs met zijn drieën maken ze geen geluid. Het is een langzame zucht die een straathoek omslaat en die zich voordoet, iets zo ouds dat het me aanvliegt, mannen die nergens vandaan komen tenzij uit het geblaf. Ik draai mij om, van hun verdwijnende verschijning af. Licht van de maan valt op het uit elkaar spattende groen, steeds nauwere zandstraten ga ik in, er is werkelijk niemand tot ik weer naar het licht terugga, en dan nog alleen maar een oude man die aan alle deuren voelt - één - en een vrouw die een zwarte doek over zich heen heeft gegooid, het hoofd en alles bedekkend, tot op de grond, hoe ziet ze in godsnaam - twee - en zittend op rieten matten, de geur van hasjiesj naar buiten waaierend, kaartende in doeken gewikkelde mannen rond een kaars - drie - de vreemdeling loopt er langs en ziet het, meer niet, en - vier - een bus, verlicht, maar met niemand erin, die uit de zwarte, niet bestaande wereld komt rijden, de bus van de Société National El Gouatel.

Ik draai langzaam terug langs de bakstenen muren met de heldere geometrische figuren, alle deuren zijn dicht, alleen bij het hotel is nog een lage ruimte open waar mannen rond een ezel liggen, en ik zie manden met kruiden, en trossen gedroogde rode pepers langs de muren, en een portret, gekleurd, van Habib Bourguiba. En dan kom ik bij het hotel en sla met mijn hand op de deur, het geluid galmt door de stenen gang, ik hoor iemand

[p. 23]

opstaan, en hij roept ‘qui’ en plotseling weet ik niet wat ik moet antwoorden. Nooteboom is te gek, niet bij dat blaffen, die tuin met dat vuur, mijn voeten in het zand van de koude straat, de maan, en ik weet niets beters dan ‘moi’.

De deur wordt opengegrendeld, ik zie een matras op de grond met een veelkleurige deken, waarvan hij is opgestaan, en hij wil de deur weer dichtdoen maar ik neem hem mee naar buiten, naar het blaffen, het janken en hij lacht en zegt, dat is altijd, dat is elke nacht, dat zijn de honden die de oase bewaken, en hij sluit de deur en doet het blaffen dicht, ik ga naar boven.