Een nacht in Tunesië

Of niet eens

[Tunesië] Waar begint de weg naar Sbeïtla? Vraag het aan een man in doeken, hij haalt er iemand bij met een aktentas, die haalt er iemand bij met een paraplu, die haalt er iemand bij van een garage, maar niemand weet het. Elke keer rijden we al hun rondes en rijrichtingen, maar een bord met Sbeïtla komen we niet tegen. Achter de muren ligt nog steeds Kairouan, tweede stad van de Islam, en wil niet weg. Een man met een tractor

[p. 17]

weet het tenslotte zeker, daar, die weg, dat is de weg naar Sbeïtla. Wat hem betreft is het al eeuwen zo, en de aarzelende bezwaren van de omstanders worden met een krachtig Arabisch gebaar tegen het asfalt gegooid. Het was niet de weg naar Sbeïtla, maar het duurt een tijd eer je daar achter bent, want langs de weg stond niemand behalve dertig kilometer verder een herdersjongen in een helderblauwe jas. Hij proefde de plaatsnaam op zijn tong - Sbeïtla, Sbeïtla, keek de aankomende leegte in, draaide zich om en wees onverbiddelijk de kant op waar wij vandaan kwamen, Kairouan. Zijn middeleeuwse boerengezicht begeleidde goedkeurend het omdraaien van onze auto, toen kwam hij naar voren en vroeg of hij mee mocht rijden, zijn broer zou verder op de geiten passen. We lieten hem instappen, en als een standbeeld zat hij de hele afstand terug achterin, niet één woord heeft hij gezegd.

Twee uur in de middag is het geworden. Het is warm, en ik heb honger. We stoppen bij een laag en donker Arabisch eethuis en eten grote kommen vol oranje eten. Het is er druk - een grote groep jongens en meisjes, kennelijk niet uit Kairouan maar uit Tunis is er neergestreken en gedraagt zich zoals zij denken dat mensen uit de grote wereld zich in de provincie gedragen. Ze dragen Europese kleren, de meisjes roken, en een paar oude mannen in djellaba's kijken ernaar met grote minachting op hun gezichten. Het eten is lekker, en heet. We zijn de enige Europeanen, niemand besteedt enige aandacht aan ons, en waarom ook.

Iemand brengt ons nu op de èchte weg naar Sbeïtla, maar na een kilometer of wat staat er ‘route barrée’. Goed, barrée, maar wat moet je als er maar één weg is?

[p. 18]

We rijden dus door, de weg wordt steeds zanderiger, en dan is het gebeurd, de droom van de woestijntoerist: de kleine wielen van de auto draaien door in het zand, en we staan stil. Buiten ligt een ongelooflijke stilte overal in het bijbelse landschap. Er is nergens iets te zien. We proberen het zand voor de wielen weg te graven, er kranten, takken, kleine stenen onder te leggen, maar bij elke nieuwe poging zakken we verder weg, en na een tijdje wordt al dat proberen in het volstrekt lege landschap belachelijk.

Dan nadert, uit de richting van Kairouan, een kleine vrachtwagen, die al uit de verte ziet wat er gebeurd is, en voor de zanderige strook stopt. Ik zwaai en twee mannen en een klein jongetje dat er ook plotseling is, komen naar ons toe en beginnen ons uit te graven. Met zijn allen tillen we met korte schreeuwen de auto daarna steeds een stukje op, en krijgen hem zo naar een kant van het zandspoor waar de grond droog en hard is. Een oude stationwagon rijdt ons voorbij, over de vlakte, waar geen weg is.

We denken erover om zijn spoor te volgen, maar de mannen van de vrachtwagen raden het af, en wijzen dat we achter hen aan moeten rijden. Voor de derde maal die dag rijden we naar Kairouan, maar vlak voor de gekanteelde muren slaan zij linksaf, de weg op die wij al eerder genomen hebben tot het punt waar we de herdersjongen ontmoetten. Zijn broer staat er nog steeds tussen de steenkleurige geiten, wij slaan een spoor in van wit gruis, het is geribbeld als een wasbord en de auto trilt en schudt, aan alle kanten springen stenen weg, het duurt bijna een uur, dan komen we weer aan de achterkant van ons zandspoor uit, waar de asfaltweg weer begint. De vrachtwagen stopt, wij stappen allemaal uit, lachen, ik geef de mannen een kleine Hollandsche sigaar die ze

[p. 19]

zorgvuldig opbergen, we geven elkaar een hand, en gaan.

Alleen het jongetje blijft achter, zo klein, hij kan haast niet tegen het landschap op dat naast hem, voor hem, achter hem oneindig en vlak doorgaat, leeg en gevaarlijk, droge grond, stofkleurige steekplanten, stenen. Ik vraag me af waar hij naar toe gaat, wat hij gaat doen, maar zelfs die vragen betekenen hier niets. Er is geen tijd, en het landschap heeft niets anders te doen dan er te liggen en hij heeft niets anders te doen dan erin te lopen, en zo zelf het landschap te zijn - omkijkend zien we hem gaan, op weg naar een onzichtbare lage hut waar wij misschien een verhaal worden, of niet eens.