Een nacht in Tunesië

Fakha, Leffa, Attarine

[Tunis] Ik doe de luiken naar het balkon open en kijk uit over de avenue Habib Bourguiba. Links, in de verte, moet de zee zijn. Het is er heel licht en er komt een frisse wind vandaan, die zachtjes tegen de donkergroene bomen tikt die, zoals bij de Ramblas in Barcelona, dicht op elkaar staan op het middenstuk van de avenue. Ik ga naar buiten. Het is zacht, en ik ga op een terras zitten, bestel een kop koffie, en laat het aan me voorbijtrekken, een half Europese, half Noordafrikaanse wereld, honderden spelers uit een gigantisch toneelstuk, waarvan de ene helft al wel, en de andere helft nog niet verkleed is.

Ik lees in de plaatselijke krant dat de jonge landarbeider Salah Ben Abdallah Ben Amor, 20 jaar te Bordj Ettoumi een einde aan zijn dagen heeft gemaakt omdat zijn vader heftig tegen hem was uitgevallen. Verder is de

[p. 10]

fiets van M. Habib, 44 jaar, gestolen, en een onderzoek is geopend. Een kleine schoenenpoetser, die van dit alles niets weet, wil het Amsterdamse vuil van mijn schoenen halen, dat mag, en gehoorzaam zet ik mijn voet op zijn zelf getimmerde kistje. Elke keer als hij de andere voet wil geeft hij een keiharde gebiedende tik met de borstel op het hout. De hele woordeloze affaire duurt nog geen twee minuten. Dan neem ik een van de honderden kleine roodwitte taxi's, die niets kosten, en rijd in een kamertje vol Arabische muziek naar het ministerie van cultuur en informatie. Het ligt aan een lege, grote open ruimte die begerig op menigtes wacht, want aan de andere kant ligt het presidentiële paleis van Bourguiba die, evenals Castro en Soekarno een groot spreker is, en het volk urenlang bezig kan houden.

Er is iets bijzonders met dat plein. De grond is van zand, er is geen enkel plaveisel, geen enkele versiering. 's Zomers moet het er onvoorstelbaar heet zijn. Nu wordt elke voorbijganger gemarkeerd door de leegte en de zandkleur, en door de weggeschovenheid, anders kan ik het niet noemen, van de gebouwen die het omringen. Ik ga naar een soldaat met een witte helm toe, maar juist op dat ogenblik klinkt hoog en fel een trompetstoot, de soldaat springt in de houding, en twee snelle, grote zwarte Mercedessen met vlaggen schieten de poort uit. Ik zie ernstige, achterovergeleunde gezichten - daarna heeft de soldaat weer tijd voor me en wijst me de weg.

In het ministerie maak ik mijn opwachting bij een man in blauw uniform met een rood petje die langzaam naar me luistert, me beduidt dat ik moet gaan zitten en dan ongelofelijk langzaam wegloopt en pas veel later, nog even langzaam, weer terugkomt en zijn hand naar me

[p. 11]

opheft, de hand zelf een beetje naar achteren gestrekt, een mediterraan gebaar dat betekent: wacht maar af, er wordt voor je gezorgd. Zo blijven we dus zitten, een paar meter van elkaar af, een half uur waarin de tijd langzaam heen en weer rolt door de gang als een zeer grote bal die wij niet kunnen zien. Na dat halve uur komt er een mevrouw die zegt dat meneer Sadek er niet is omdat hij bij de minister is, en dat zal ze me die dag, na twee opnieuw gemaakte afspraken, nog twee keer zeggen, zodat ik meneer Sadek nooit heb gezien, omdat hij altijd bij de minister is.

Buiten is het nu warmer. De soldaat lacht tegen me en ik lach terug, en wandel dan zo maar wat rond. Mijn plattegrond zegt me nog niets en het is volstrekt per ongeluk dat ik plotseling midden in de souks terechtkom, of liever val, want het is een net, een spinneweb, een net van alleen nog maar nauwe straatjes, waar geen auto doorheen kan, tunnels bijna met in de zijkanten holen waarin schoenmakers, wevers, koperslagers, parfummakers, vogelverkopers en kruidenmengers zitten. Wat er nog van Europa aan Tunis was valt er af, verdwijnt, ik loop rond in datgene wat ik niet ben en waar ik niet bijhoor, het is een plotselinge, hevige sensatie die op me afspringt en als een verdwaald, wat ongekleed iemand loop ik tussen de wijde mantels, de sluiers, de tulbanden, tussen de onverstaanbare woorden, de inspinnende muziek, de geuren. Soms trekt iemand zachtjes aan mijn mouw en wil dat ik kom kijken, naar een kleed uit de woestijn, een tinnen pot, een ketting met kralen. Een oude man houdt een schaal met prachtig in het rond gelegde zeer kleine dode vogeltjes naar mij op, een ander neemt een hand vol okerkleurig poeder en laat mij rui-

[p. 12]

ken, ze spreken me aan in een mediterraan Frans met de harde Arabische accenten, en ik loop erdoorheen, cirkels draaiend, steeds nieuwe overdekte tunnels in, de stad die daarachter of daaromheen moet liggen bestaat niet meer, dit is het labyrint waar ik zal blijven, in het tikken van hamers op koper, in lange uitroepen, die iets betekenen, bij bakken vol koeiepoten, voor lage, donkere kelders waar mannen bijeenzitten, kaartend en pepermuntthee drinkend, tussen de geur van leer, van vlees, van zoete, ronde koeken, van linnen, in de souk van het fruit, el Fakha, de wol, el Leffa, de schoenen, Balghajia, van de parfums, Attarine, van de goudsmeden, van de slaven - maar zoals ik erin gekomen ben val ik eruit, een poort, daglicht, een echte straat, taxi's, ik kijk om en het is alsof het achter me smelt en verdwijnt, iets wat er niet was.