Een middag in Bruay

De 24 uur van Le Mans: de nacht

[29 juni 1962] Het is alsof dat geluid er nooit meer niet zal zijn. Als poppen zitten wij in de stenen kamertjes en kijken naar de voorbijrazende wagens, nu al vijf uur. Af en toe komt er iemand binnen en prikt een nieuw bulletin op het bord - auto's die zijn uitgevallen, ongelukken, wisseling van coureurs, recordsnelheden. Telkens als de man door het luidsprekersysteem iets wil aankondigen wordt hij onderbroken door een voorbijjankende auto. Een deel van een seconde later rijdt diezelfde wagen ook bij ons voorbij, en alsof het er nog iets toe doet kijken we er naar, naar die ijzeren gekleurde schimmen waarin een mens zit. Af en toe stoppen ze, vlak onder ons. De man stapt er uit alsof hij verdoofd is en laat zijn plaats aan een ander. Technici en verzorgers storten zich letterlijk op de auto, kloppen, zoeken, maken hem schoon, de andere man gaat er in zitten en wordt zelf auto, en het gezamenlijke monster wordt alweer weggewuifd, schreeuwt als een raket het circuit op. Het wordt langzaam donker.

Ik verlaat de ruimte waar ik vijf uur lang gezeten heb en ga naar beneden, waar de mensen zijn. Achter de pits staan de grote opleggers van Porsche en Ferrari waar straks de wagens opgezet zullen worden, op weg naar huis. Daarachter is een park met winkels, een theater, restaurants, snackbars, allemaal voor deze vierentwintig uur opgebouwd. De duizenden die de tribunes verlaten hebben lopen hier te slenteren, te eten, te drinken, te vrijen, een grote doos vol brood en spelen. En dit is het

[p. 133]

vreemdste van alles: achter het gezeur van de muziek, achter het waterige gemurmel van zo een grote menigte en achter de hun waren aanprijzende tovenaars wordt steeds opnieuw dezelfde alles verstikkende stilte hoorbaar: die van de racewagens die doorgaan met hun vernietigende rit. Maar niemand luistert. De gladiatoren zijn door de menigte in de steek gelaten en vechten het alleen uit, in het walmende donker dat nu over het terrein wordt uitgeschud als een zak gruis. Ik voel met mijn vingers aan de nieuwe Renault, drink een fluit champagne, koop 'n Amerikaanse krant, kijk naar een loterij, kijk naar de wandelende, door zichzelf verrukte menigte en dwaal met die menigte mee naar de grote kartonnen tent van de Franse radio en televisie. Mouloudji zingt. Het is een scène uit Arcadia. In klonten en brokstukken ligt de menigte herderlijk in het gras. Een flauw waaien, dat plotseling heftiger wordt, is opgestoken, De zanger strooit zijn stem met de wind in het rond. Dit ruikt naar bijbelse tijden. Een oude man staat achter me, zijn benen omvamen een klein opvouwstoeltje; met een dwaze blik kijkt hij blind de naderende nacht in, een archaïsche twintigste-eeuwer bij zijn geluk.

Plotseling houd ik het ook niet meer uit tussen deze, aan haar onschuld werkende menigte, door al die liggende standbeelden heen ga ik weer terug naar de pits. Wij zitten en kijken. De nummers van de wagens zijn niet meer te zien. De bulletins van de ibm vertellen wie wint, wat er gebeurt aan drama in die duistere streken achter de kermis waar wij niet kunnen kijken. Een wagen in brand, uit de bocht, een wagen die op moet geven omdat er een klep gebroken is, een coureur die zijn wagen zelf uit het zand moet scheppen. Maar een heldere werkelijkheid zijn de wagens zelf. Voorafgegaan door langwerpig wit

[p. 134]

licht komen ze voorbij, en nog steeds draaien aan de overkant, in de tribunes, de hoofden mee. Soms zijn het zes, acht lichten tegelijk, die om elkaar heenspoelen, zwaaien, elkaar wegduwen, stoten. En telkens is er de ene seconde dat we een auto zien, daardoor en daarna alleen maar licht, witte starende, en zwaaiende strepen.

Maar in wat voor verhouding staat een literaire beschrijving van een werkelijkheid tot de werkelijkheid van de wachtenden beneden me, in de pits? Fabrieksbelangen, bulletins, benzinemolochs, tijdwaarnemers, ingenieurs, een groot spel voor ingewijden, met eigen regels, een eigen hiërarchie. Ik zie de bijna onbelangrijkste van allen, de coureur, langzaam uit de pits naar voren komen. Hij heeft zijn lage, ivoren helm al op. Daarin zit zijn hoofd, in het vreemde licht ziet het er kruimelig en wattig uit. Hij loopt een paar passen heen en weer, wil iets tegen iemand zeggen, bedenkt zich en zegt niets. De technici wachten in spanning op het binnenkomen van de wagen. Nu gaat het plotseling heel snel. De lichten die er aan komen wijken, dwalen tot voor de pits. Plotseling worden de lichten een auto, de chemie van de snelheid. Een van de mannen heft zijn arm hoog op en laat die auto stoppen. De coureur komt er uit en gaat naast de man zitten die direct weg zal rijden. Terwijl de technici elkaar toeschreeuwen om instrumenten zie ik die twee mannen daar zitten, stukken auto, twee ontzettende broers met helmen op, die niet tegen elkaar praten. Beneden, boven de motor, brandt een ruzie op. Een oude man slaat een jongen in het gezicht. Alles gaat in het Italiaans, ik versta het nauwelijks. Dan wipt de renner met een licht sprongetje van de houten balk waarop hij zat en gaat naar de auto. Een zeer oude man met wit haar slaat twee keer met een zacht klapje op het dak, en

[p. 135]

hij scheurt weg, het gat van de nacht in. Als bladeren dwarrelen de helpers terug naar hun hoek.

Het wordt laat. De bulletins komen en worden ongeldig. Plotseling begint een alarmbel te bellen, iedereen schiet overeind. Het is een luguber geluid, een kort en raspend tinkelen, vergezeld van een oranje knipperlicht. Op het zelfde moment schieten een paar mannen de baan op om de wagens die met snelheden van 280 kilometer aan komen razen te waarschuwen. Waarschuwen voor wat? Olie op de baan? Een ongeluk verderop? Wij weten het niet, zien alleen hoe in de gebroken stukken nacht tussen het licht die paar vage figuren telkens zo dicht mogelijk de gevaarlijke dieren naderen en zwaaien met die vlag waarna de wagens schreeuwend van woede en gefrustreerde drift vaart minderen en de bocht instormen, rakelings langs die mannen, een gevaar tegemoet dat ze nog niet kennen. Later horen we dat het een in brand geraakte Panhard is en als ik ga kijken zie ik hem nog roken als een heidens offer, af en toe belicht door de blitzlampen van fotografen en de blazende lichten van de wagens die nog op de baan zijn. Het theater van de televisie is dicht, de bars en cafés blijven open. Mensen slapen overal op de grond en in hun auto's. Ik zie een gendarme slapen tegen een boom. Een klein jongetje ligt, zijn mond een beetje open, tegen zijn vader aan, vlak bij het hek waar de auto's nog steeds voorbijkomen. Een man brengt me het klassement van het elfde uur. De eerste zes wagens zijn Ferrari's. Ergens ver weg, waar wij niet zijn, begint het eerste gebied van de dag. De helft van de race is nog niet gereden.