Een middag in Bruay

Waarom huilt u, meneer D.?

[10 januari 1963] Sinds een zekere M.W. Duyzings eens een week of wat in Leopoldstad heeft doorgebracht kan hij het niet laten over de vroeger zo Belgische Kongo te blijven schrijven. Voortdurend worden de kolommen van zijn weekblad gevuld met koloniale weeklachten, boosaardig gekras tegen de vn en de prijzen van het bier ter plaatse. De categorie is duidelijk. Hij behoort tot de club die eigenlijk vindt dat de Belgen er nog zouden moeten zitten, en die nu ze er niet meer zitten een soort krampachtige liefde ontwikkeld heeft voor de grote Afrikaanse staatsman Moise Tsjombe. Over het geheel van Afrika gezien is het de club van: zie je nou wel ik heb altijd wel gezegd daar komt rotzooi van, druk wijzend naar overal waar er wat aan de hand is en dat is dan ook vrijwel overal. Het gejammer van Duyzings over Algerije was

[p. 75]

boeiend, zijn treurnis over Kongo is boeiender. Wie anders dan een diep bewogen mens zou kunnen schrijven over de eens zo rijke plantages? Wat? Het aantal werklozen verdubbeld! Wat? De maniok is schaars en de rijst kost twaalfmaal zo veel als een half jaar geleden! Vervolgens komt er in zo'n artikel dan een stukje wit, een sterretje, weer een stukje wit. De goedgevulde lezer heeft ademgehaald, diep medelijden met het verziekte Kongo gehad, de vn gehaat, koffie gedronken, tjsonge tsjonge gezegd en is gereed voor een nieuwe lyrische injectie. Daar gaan we! Er sterven nu in onafhankelijk Kongo mensen van honger. Tientallen, honderden, duizenden. Doch de px-stations der vn puilen uit van de belastingvrije importgoederen! Volgt een kolom vetgedrukte verdachtmakingen, zwarte-handelverhalen en statistieken, uitlopend op de dood van meer inheemsen in inlandse wijken, zoals hij dat zo treffend en vol gevoel uitdrukt en een nieuw stukje wit en een nieuw sterretje. Waarna Moise Tsjombe aan bod komt. Dat deze brave man nu zelfs door zijn eigen internationale mijnbazen opzijgedrukt is omdat hij hun boeiende kopermijnen kapot maakt, was nog niet tot de treurende schrijver doorgedrongen. In bittere bewoordingen verwijt hij de afschuwelijke Thant zijn geniale plan: een hongerblokkade tegen het arme Katanga. En dat terwijl de United Nations vliegtuigladingen kalkoenen over het land vliegen. Wat? En als de hongerblokkade niet helpt? Het antwoord ligt klaar in de grote rechtse verdrietkamer: ‘Zo dat niet genoeg mocht zijn zullen opnieuw de vn-straaljagers loeiend uit de hete hemel opduiken om de dorpen en de mensen aan flarden te schieten.’

Het moet verrukkelijk zijn om een Duyzings te zijn. Ten eerste heb je een grote mooie tijd recht voor de

[p. 76]

boeg. Angola, Mozambique, Zuid-Afrika. Er zal veel door de heer D. geweend worden. Ten tweede is het ook heerlijk om altijd gelijk te hebben en te krijgen. Er is geen verrukkelijker gezelschapsspel dan je voorstellen hoe Afrika er in die hersenen eigenlijk uitziet - waarschijnlijk een fraai, groot rustig werelddeel waar de inheemsen in inlandse wijken wonen en zich met overgave voorbereiden op het zelfbestuur in 1969, 1982, 1996, 2001. Maar het merkwaardige is dat de jammeraars zelfs in hun stoutste dromen nog achter de werkelijkheid aanlopen. Een mooier en dromeriger kolonialisme dan ooit is in zwang. Vader is een tijdje weggeweest om zich te verkleden, maar kijk, daar is hij al weer terug, en veranderd is er niets. Wij kopen de grondstoffen goedkoop, nemen ze mee naar huis, maken er iets moois van en brengen het terug tegen waanzinnige prijzen, te koop. Zelf produceren is er nog lang niet bij, en wij zijn de enigen die iets met die grondstoffen kunnen doen, en dus bepalen wij de prijs, zoals we ook de prijs van het eindprodukt bepalen. President Ajoeb van Pakistan heeft het intelligenter en duidelijker gezegd bij de debatten over Engelands toetreding tot de eeg, maar ik ga terug naar Duyzings. Daar zit hij, en weeklaagt. Algerije viel hem uit de hand, Nieuw-Guinea liet zijn vlag zakken, vele Kongolese parlementariërs verdienen meer dan veertigduizend gulden per jaar, en Duyzings weent. Het vreemde is dat ik na zoveel van die ontzettende stukken nog steeds niet weet waarom. Waarom huilt u, meneer Duyzings? Wat is toch de bedoeling van uw opstellen? Waar gaan ze over?

Het zal wel een rechtse vorm van Weltschmerz wezen, dacht ik. Tenzij het toch een echte mooie grote sociale bewogenheid en kommernis is. Of een Europese geest,

[p. 77]

zoals er helaas maar velen zijn, deze week. Ook over het IJzeren Gordijn immers vele, vele, mooie, mooie stukken.

p.s. Wie wil kan de vn-argumentatie nalezen in The Economist van 5 januari. ‘De politieke leiders van één stam (Lunda), levende in de zuidelijke helft van een provincie, kunnen geen “zelfbeschikking” claimen om daardoor voor zichzelf en een mijnmaatschappij het overgrote deel van de minerale rijkdommen op te eisen van een land dat twaalf keer zo groot is als de streek die zij bewonen, met een bevolking, (diezelfde waar D. zich zo druk over maakt) die twintig maal zo talrijk is.’ Tsjombe heeft geprobeerd dit met geweld te doen - zijn macht was gebaseerd op het geld dat hij kreeg van de Union Minière: revenuen die niet naar hem, maar naar Leopoldstad hoorden te gaan. Het kapitaal van de Union is voor een groot deel Engels. Engeland was dus tegen. De vraag is of Kennedy met evenveel dekoloniserende zwier en onder Aziatisch-Afrikaanse toejuichingen achter de Verenigde Naties was gaan staan als het kapitaal Amerikaans geweest was. Maar zoiets mag je natuurlijk niet vragen. Wat Duyzings met dit alles te maken heeft begrijp ik overigens nog steeds niet.

Hoe slecht een prachtige stijl als de mijne begrepen wordt blijkt uit het anonieme antwoord dat Elsevier naast mijn stukje afdrukte. Hoe verrukkelijk het is om mijn hoofdredacteur te wezen weten ze daar overigens maar al te goed. Immers, was ik niet jarenlang lid van Elseviers Gouden Knapenkoor? Nou dan! En hier onze anonymus:

‘Bovenstaande inktvlek verscheen dezer dagen in de (rk) Volkskrant. Wij plaatsen haar in haar geheel en volstaan gaarne (voor één keer in de verrukkelijke stijl van de heer Cees Nooteboom) met een enkele kanttekening:

[p. 78]

Het moet verrukkelijk zijn (zijn) om hoofdredacteur van de heer Cees Nooteboom te wezen. De man is zo (zo) goedkoop. Men behoeft de heer Nooteboom niet eens naar Leopoldstad te sturen, al ware het slechts voor enige (enige) weken. Het Leidseplein is voor de heer Nooteboom voldoende (voldoende). Iedereen begrijpt wat de heer Nooteboom (boom) met Kongo te maken heeft. Nog vele, vele, mooie, mooie, averechtse stukken. Links op de pagina. Links beneden (beneden). Als er weer een missionaris vermoord wordt in Kongo, zal het hem een troost zijn te weten dat er in een vooraanstaand katholiek dagblad in Nederland om zijn lot niet getreurd maar lekker links (links) gelachen wordt.’