Een middag in Bruay

Uit het dagboek van Alexander Grazinof

[7 december 1962] Vrijdag 30 november. Vandaag heerlijke dag! Met vele anderen de hele dag doeken opgehangen! De stemming was onbeschrijfelijk. Zelfs schilders die elkaar jarenlang niet gemogen hebben omdat zij nu eenmaal andere richtingen zijn toegedaan hielpen elkaar hun schilderijen ophangen. Ik had 'n mooie rustige hoek, en heb de hele dag lopen passen en meten hoe mijn doeken het best zouden uitkomen. Boris Gadzan, een ambtenaar van het ministerie van Cultuur, heeft lange tijd bij mijn werk staan kijken, heel aandachtig. Ook heeft hij even aan de verf gevoeld, die ik zeer ruw gebruik. Hij kreeg wat blauw aan zijn vingers, waar hij erg van scheen te schrikken, tenminste, hij kleurde en mompelde een excuus. Toen hij wegging zei hij tegen

[p. 62]

mij ‘sterk, zeer sterk’. Ik kon wel huilen van vreugde. Jarenlang heb ik, elke avond als ik thuiskwam van de Academie, mijn eigen weg gezocht. Met vrienden hebben wij nachtenlang gediscussieerd welke school in het Westen ons het meeste aanstaat. Kirsov bijvoorbeeld schildert als Appel, maar dat is mij nog veel te expressionistisch. En Rabatov, die alles heeft teruggebracht tot twee elementaire kleuren! Nee, dat is mij ook te eenvoudig. Ook van het werk van Burri, waar Zerstov en Masjenski zoveel inspiratie uit geput hebben, ligt mij niet. Maar hoe dan ook, er was beweging, al was het dan min of meer in het verborgene. En toen, plotseling, als een wonder, de toestemming van het ministerie van Cultuur! O, het Westen eindelijk eens laten zien dat er hier ook moderne schilderkunst bestaat! Zoiets zou onder Stalin nooit gekund hebben, nooit!

Toen ik de brief kreeg (getekend: Foertseva!) holde ik onmiddellijk naar het atelier van mijn vader, in de Wolgastraat. Mijn vader is een aardige man, en ik houd veel van hem, maar hij is een schilder van de oude stempel. In de latere jaren van Stalins bewind heeft hij veel verdiend, alhoewel hij natuurlijk geen stalinist was. Zijn ‘Arbeiders verlaten de fabriek’ en ‘Een dag begint vroeg in de Kolchos’ hebben zelfs op de Biennale in Venetië gehangen. Hij is een goed vakman, en zijn verfbehandeling is superieur. Ik zeg dat niet omdat hij mijn vader is, maar omdat het zo is. Gisteren nog dekte ik een deel van een schilderij van hem af met kranten, zodat alleen een stuk overal van een gebogen man overbleef, en ik zei tegen hem, kijk, vader, als u dit, alleen dit, in het groot zou schilderen, zou er een prachtig abstract schilderij ontstaan. Maar hij lachte mij uit en zei ‘als die arbeider in alleen dat stuk overal zou durven verschijnen, zou hij

[p. 63]

door de fabrieksraad gearresteerd worden wegens openbare onzedelijkheid’. Het is waar, mijn vader houdt niet erg van mijn schilderijen. ‘Je neemt maar wat verf en je smeert het er op’, zegt hij altijd. ‘Wat heeft dat nu met kunst te maken?’ Maar ik geloof dat hij in zijn hart toch wel blij was dat mijn schilderijen ook op de tentoonstelling zullen hangen. ‘Als het ministerie er wat in ziet’, zei hij, ‘zal er wel iets inzitten. Maar ik zie het niet.’ En hij mompelde nog iets over die Nikita Sergejewitsj, die niet rust voor hij de onderste steen boven heeft, en voor we hier ook allemaal kauwgum kauwen. Nu ga ik vroeg slapen, want ik heb gehoord dat mevrouw Foertseva zelf komt. Ik hoop dat ze ook bij mij komt kijken!

Zaterdag, 1 december. Wat een zware dag! Wat een ellende! Ik voel me als een slaaf uit de tijd van de tsaren. Wat een vernedering! Nauwelijks waren wij weer bezig met het ophangen van de schilderijen, of het gerucht ging dat Nikita Sergejewitsj zelf op de tentoonstelling was gekomen... Wij moesten zolang de zaal verlaten. Wij wisten niet wat wij ervan moesten denken. Maar toen wij terugkwamen was alle hoop de bodem ingeslagen! Verschillende werken waren al van de muur afgehaald, en zonder veel commentaar kreeg ieder te horen dat we alles weer mee konden nemen. Zjadski, een ambtenaar van de Academie die me nooit gemogen heeft zei dat kameraad Kroesjef staande bij een schilderij van mij had gezegd ‘Je kunt niet zien of het geschilderd is met de hand van een mens of met de staart van een ezel’, en dat stond vanavond ook in de Prawda, plus nog een hoop debiele onzin over decadent, en bourgeois, en ‘het volk’. Altijd ‘het volk’ - wat moet ik daarmee? Ik ben toch het volk niet?

Mijn vader heeft me niet uitgelachen toen ik het hem

[p. 64]

vertelde. Hij was bezig aan een groot schilderij ‘zonsondergang op een raketbasis’. Een groep van ongeveer dertig man staat rondom een raket en legde op elk gezicht een vleugje geel, de ondergaande zon. Toen ik uitgesproken was schonk hij een glas wodka voor mij in en nam mij mee naar een kast die meestal op slot is, en haalde daaruit een map, waarin een aantal tekeningen zaten. Ze waren niet gesigneerd, maar er stonden wel jaartallen op, 1934, 1935, enzovoort. Ik vond ze niet slecht, een beetje Picasso-achtig, maar dat heb ik niet gezegd. Hij keek even naar me en grinnikte. Daarna hebben we samen de fles wodka leeggedronken en samen de raket op het schilderij afgeschoten. Voor ik ging slapen nog een gedicht van Jewtoesjenko gelezen. Als je maar dichter bent in dit land mag je alles! Benieuwd of Jewgenij over deze tentoonstelling ook een gedicht schrijft.