Een middag in Bruay

[p. 50]

Ergens anders

[1 februari 1962] Twee keer het Franse weekblad l'Express. Eén achterkant, één voorpagina. De voorpagina: foto van een groep lyceïsten die de school uitkomen. Het woord school klinkt bijna luguber in dit verband. De lyceïsten doen nu aan politiek, zijn bij de oas, zijn in de weer met plasticbommen, worden ontvoerd. Een vriendelijke generatie groeit op.

De achterpagina: een brief van een Algerijnse lyceïst, een schooljongensbrief dus. ‘Ik ben geboren in 1943...!’ Wat een jaartal! Hij is geboren in 1943, hij schrijft een brief, een brief van haat en verachting, een door zijn volstrekte wezenlijkheid bijna onwezenlijk document. Hij schrijft niets dat wij niet weten. Met een langzame vlinderslag waden wij elke dag weer door dezelfde dreigtekenen heen, bomaanslagen, bomaanslagen, bomaanslagen, en niemand leert iets, het gebeurt toch allemaal ergens anders?

Terwijl ik schrijf wappert buiten de vlag voor een prinses. Zij wappert een beetje heen en weer en in de straat daaronder stroomt het goedgeordende verkeer regelmatig als leidingwater - alles is geregeld, iemand die hier zou willen jagen op anarchie zou lijken op een vlinderjager in de winter. Maar het is maar een paar honderd kilometer hier vandaan dat een muur een stad verdeelt, het is maar een paar honderd kilometer hier vandaan dat schooljongens aan politiek doen op een manier die elke jongerenfractie hier tranen van bloed naar de ogen zou jagen. Maar het gebeurt ergens anders. En dat betekent al bijna dat het niet gebeurt. Dat de haat, de moorden, niet gebeuren. Dat de anarchie niet gebeurt.

Mijn Algerijn schrijft dat hij de Fransen haat. Hij haat

[p. 51]

ze om hun onverschilligheid. Ook dáár gebeurt het kennelijk ergens anders. Iedereen die de laatste tijd in Parijs geweest is, weet dat trouwens. Als je al niet toevallig op een bomaanslag, een mitraillade, een demonstratie stoot, is het niet gebeurd. Wie doen het eigenlijk? De zevenduizend man van de oas in Frankrijk waar het (verboden) nummer van Time het over heeft? Zijn dat de mensen die het nieuwe fascisme zullen koken en toedienen? Of zijn het alle anderen, de afwachters, de zich alvast opmakende slachtoffers? De Algerijnse lyceïst zegt het duidelijker dan ik - hij zit er ook dichter bij. Hij hoeft geen gevoel van onbehagen te hebben, hij is het onbehagen. Hij hoeft zich ook geen retorische vragen te stellen, hij hoeft zich niet pathetisch op te winden, hij is zelf een pathetisch antwoord. Hij haat de Fransen om hun welvaart en omdat ze rijk zijn, omdat ze rijk zijn en hem verpletteren. Hij haat ze omdat ze medeplichtig zijn aan een regering die zelf medeplichtig is aan de oas. ‘Ik haat ze’, zegt hij, ‘omdat ze degenereren’, en dat is waarschijnlijk de gevaarlijkste waarheid die hij aan het hele nieuwe Europa kon toedienen. Nergens is die degeneratie trouwens duidelijker dan bij de Sterken die haar zo nodig moeten bestrijden, zie het verleden, loer op het heden.

Een Zwitserse jongen schreef een tijdje geleden een brief aan een Franse krant waarin hij de voordelen opsomde van het staatsburgerschap van koekoeksklokkenland. Het was een fraaie reeks, maar onderaan noteerde hij met spijt dat hij toch liever Fransman zou zijn ‘omdat daar tenminste iets gebeurt’. Dit is een veelverbreide misvatting. Er is nog nooit in de geschiedenis iets ‘ergens anders’ gebeurd. Geschiedenis gebeurt overal, wij zijn in de geschiedenis en zijn het zelf. De geschiedenis werkt. Alweer zo'n grandioze uitspraak, maar met willekeurig

[p. 52]

welke foto van een nazirelletje uit 1928 is zij al bewezen. Er zijn mensen geweest die de foto's in 1928 zagen en niet wisten dat zij daaraan, aan die foto, aan wat die foto betekende, zouden sterven, Iedereen die weigert zich rekenschap te geven is een anarchist. De schapen die wij zijn, zijn oneindig veel bloedigere anarchisten dan de rumoerige koningsmoordenaars die wij kennen van de drempels van vergane oorlogen, met bleke gezichten, grote zwarte snorren en onuitsprekelijke namen.

Heel Europa, met al zijn elkaar omhelzende vaderlanden is één grote anarchistische beweging, de anarchie van de miljoenen die niet meer meedoen - een miljoenen-beweging van tevredenen en onwetenden die samen en gelukzalig een omwenteling teweeg zullen brengen waar geen ouderwetse anarchist ooit van gedroomd heeft. Het is aan een kleine, doch ijverige groep om dit te bewijzen.