Een middag in Bruay

[p. 44]

Djamila Boupacha

[17 februari 1962] Je bent al snel een vervelend iemand als je weer over Algerije begint. Hier ben ik dus, vervelend en monomaan, bezig met anderlands zaken, met het geblinddoekte gelijk aan mijn zijde, het gelijk, dat schaamte verwekt. Het is niet gemakkelijk om vanuit een gelijk te schrijven, omdat het zo makkelijk is dat bewogen te doen. Laten we het erop houden dat ik in deze hoek schrijf om soms de aandacht te kunnen vragen voor dingen die me bezighouden. Het volgende houdt me bezig.

In de nacht van 10 op 11 februari 1960 wordt een jong Algerijns meisje gearresteerd, Djamila Boupacha. Zij is tweeëntwintig jaar, en maagd. Negen mannen treden in werking - laat ik het zo maar noemen - om haar een misdaad te laten bekennen die zij niet gepleegd heeft. De misdaad: terrorisme.

Gedurende enkele dagen wordt zij gemarteld, daarna wordt zij op schandelijke wijze aangerand en onteerd, door de negen mannen. Na drieëndertig dagen te zijn ‘ondervraagd’ bekent Djamila Boupacha. Op 15 maart wordt zij in staat van beschuldiging gesteld. Zij krijgt een advocate, Gisèle Halimi. Tegenover de rechter van instructie verklaart Djamila Boupacha dat zij gemarteld is bij het vooronderzoek. Haar advocate slaagt er in de zaak teruggewezen te krijgen, en dient een klacht in wegens mishandelingen. Gisèle Halimi heeft tijd gewonnen, en dat wat ik voor mijzelf het magnifieke apparaat van Frankrijk noem treedt in werking.

Het magnifieke apparaat: dat wat zo makkelijk als modieus of links of recalcitrant of anti-nationaal wordt afgedaan, maar ook dat wat de naam van Frankrijk tel-

[p. 45]

kens weer opveegt uit de vuiligheid en de walging en het bloed van al deze affaires. Een comité met namen, een tekening van Picasso, heftige stukken van Simone de Beauvoir. De poging slaagt. Djamila Boupacha wordt aan de jurisdictie van het hof van Algiers onttrokken en overgebracht naar Parijs - waar zij op dit ogenblik nog gevangen zit. Haar dossier wordt toevertrouwd aan mr Chausserie-Laprée, rechter van instructie te Caen. Ach, ik kan het eigenlijk nog zoveel korter zeggen. De man heeft geconstateerd dat er inderdaad martelingen hebben plaatsgevonden, hij heeft aan Algiers documenten en foto's gevraagd zodat Djamila Boupacha de mannen die haar gemarteld hebben zou kunnen identificeren. Die foto's, die documenten zijn hem geweigerd en verder gebeurt er niets meer, kan er niets gebeuren.

Ik schrijf dit op woensdag 14 februari 1962, met naast mij de krant van vanochtend, waarin met een meer dan levensgrote kop op de voorpagina geverfd staat: Officier van justitie krijgt berisping - en dat gaat over de Baarnse moordzaak. Zonder die verder hoe dan ook te willen bagatelliseren kan ik toch niet nalaten te blijven nadenken over de krankzinnige discrepantie. Hier houden een hele Kamer, alle kranten, een minister en een procureur-generaal zich bezig met beleidsfouten van een officier van justitie. Naast de deur gebeurt het meest schandelijke onrecht en niemand maakt zich er druk over. Is het dan zozeer hun zaak, en helemaal nergens en niet die van ons? Want dat lijken mij toch werkelijke consequenties van ‘Europa’ - niet alleen goedkopere Franse auto's, niet alleen eindeloze sierbezoeken van in- en uitwaaierende staatshoofden die op Europese Geest en de nauwe verbondenheid komen wijzen, maar ook elkaars ziekte en onrecht op de voorpagina's. Als we in elkaars auto's moe-

[p. 46]

ten rijden, elkaars kazen en appels eten en elkaars Kolen en Staal moeten afnemen, mogen we toch ook op zijn minst elkaars misdaden delen, respectievelijk ons er over schamen, er tegen ageren? Naast de Kolen- en Staalgemeenschap dan toch ook op zijn minst een Europese gemeenschap van schuld en boete.

Gelukkig zijn er behalve emotionele ook ‘verstandige’ mensen die er zo over denken. Zoals bijvoorbeeld de vakverenigingsleiders die Spanje niet in de eeg willen hebben omdat er in Spanje geen democratie bestaat, en die Portugal zullen weigeren omdat ze niet mee willen stinken naar Angola. De Gaulle lijkt niet erg gesteld op een Europa van zich intensief met elkaar bemoeien. Zonder hem volledig met de gruwelen van zijn onderdanen te willen vereenzelvigen kan ik me zijn standpunt wel indenken. Afgezien van zijn kinderachtige bom en zijn glorie zou er zoveel zijn waar we ons mee moesten bemoeien: zijn zeshonderd slachtoffers van de terreur deze anderhalve maand, zijn vrijgesproken misdadigers, zijn door de politie doodgeslagen betogers, zijn Djamila Boupacha. Of, in Europees verband gezien: onze slachtoffers, onze misdadigers, onze betogers, onze Djamila Boupacha. Hoe lang zal het nog duren eer er werkelijk zo gedacht wordt?

p.s. Een boek over de affaire Djamila Boupacha is verschenen bij de uitgeverij Gallimard, geschreven door Simone de Beauvoir en Gisèle Halimi, met commentaren onder anderen van pater Chenu en generaal de Bollardière, een van de weinige beroepsofficieren die om deze en andere zaken hun ontslag genomen hebben uit het Franse leger.