Knokenflip. Een mijnwerker vertelt

[p. 217]

XXVI

HOE WONDERBAAR KRUISEN de wegen der mensen elkaar, Ebele, die zes en dertig jaar geleden naast Flip op de schoolbanken had gezeten, was nu diens chef geworden. Vriendelijk en doelbewust leidde hij het ondergronds bedrijf samen met ingenieur Ronduit, die de mijnplannen bewerkte. Enkele weken later kwam ook ingenieur Petrus, die erop gebrand was de practische zijde van het mijnwerkersleven te leren kennen. Hij vergezelde Flip op diens ondergrondse tochten en kwam er steeds openlijk voor uit, wanneer hij van mening verschilde. Dat is gezond voor het bedrijf. Daarbij ging hij met een aanstekelijke frisse, jeugdige onstuimigheid te werk.

De ondergrondse inrichtingen werden verbeterd. Transportbanden vervoerden soms kilometers ver de gedolven kolen van de pijler naar de laadplaats, waar ze de mijnwagens ingingen en vandaar per locomotief naar de

[p. 218]

schacht getrokken werden. Het opbraakvervoer onderging een grondige wijziging. Door middel van kooien en mijnwagens werd alleen materiaal getransporteerd terwijl men de kolen door een wentelkoker over een schroefblad liet glijden. Het personenvervoer vanaf de schacht tot in de afdeling geschiedde in voor dat doel gebouwde personenwagens.

Op 6 September 1934 ontving Flip de droeve tijding: Bedrijfsingenieur Jakob is tengevolge van een operatie overleden. Een dag na zijn twee en vijftigste verjaardag had de begrafenis plaats.

Hij vond zijn laatste rustplaats tegenover kleine Erik. Flip dacht aan de lange reis....

Enkele maanden later werd Flip tot bedrijfsinspecteur bevorderd.

Ronduit werd overgeplaatst naar de Anthracietmijn. Zijn opvolger was Petrus.

* * *

Personeelschef Jozef van Niersprink was een goedmoedig mannetje. Lange tijd had hij dienst gedaan als hoofdopzichter maar, omdat hij zeer kort van adem was en daarom geen ondergrondse tochten meer kon maken, was hij personeelschef geworden.

Jupje, zoals hij algemeen werd genoemd, kon menige tekortkoming vergeven, maar, op een punt kende hij geen genade.... wie zich tegen de veiligheidsvoorschriften bij het schieten bezondigde, werd onverbiddelijk gestraft. Heden was meesterhouwer Tulpema de boosdoener, hij had nagelaten een niet ontploft schot aan de opvolgende dienst te melden.

‘Ik jaag je de poort uit.... Ik beboet je met de halve maandpremie.... neen, dat is voor zo'n stommerik geen straf.... het kost je de gehele maandpremie. Heb je begrepen?’

Tulpema keek Jupje een ogenblik aan, hij werd krijtwit in het gezicht, plotseling viel hij languit op de grond van de opzichterskamer.

‘Wat is dat?’ vroeg Jupje angstig.

[p. 219]

‘Flauw gevallen’ constateerde Flip. Tulpema maakte stuiptrekkende bewegingen met de rechter arm en streek aanhoudend met de duim over de wijsvinger alsof hij geld telde.

Jupje was nu een en al medelijden. ‘Wat doet die man raar’, fluisterde hij Flip toe.

‘Hij telt de maandpremie, die u hem hebt geschrapt.’

Een ogenblik stond Jupje aarzelend naast Tulpema, dan viel hij op zijn knieën en riep de bewusteloze in het oor:

‘Het kost je niets!.... Het kost je niets!’

Toen opende Tulpema de ogen en keek Jupje dankbaar aan.

‘Sta op jong’ zei Flip, ‘zo gemakkelijk heb je zeker nog nooit zestig gulden verdiend.’

* * *

Een scherp geluid van een op de buisleiding gevallen steen, een schreeuw.... de houwer zakte in elkaar door de steen op het hoofd getroffen. Op enkele meters afstand zag Flip wat er gebeurde, een sprong en hij was bij de getroffene. Voorzichtig legde hij de bewusteloze in het midden van de galerij neer. Hij belichtte zijn gezicht.... het was Paul Mijer, door de kompels kortweg Puile genoemd. Flip zag onmiddellijk dat het een licht ongeval was, want het leren hoofddeksel had Puiles hoofd goed beschermd. Daar schoot hem iets in zijn gedachten.

Twaalf jaar geleden, toen hij nog afdelingsopzichter was, had hij zijn meesteropzichter vol trots een houten brug laten zien, die hij over een remhelling had laten aanleggen, om aan een zijde het voetpad overbodig te maken. Toen de meesteropzichter als eerste over de brug kroop en zijn tevredenheid uitte over dit mooie, doelmatige werk stiet hij onverwacht met de hand in iets weeks.

‘Wie heeft dat gedaan?’ schreeuwde hij woedend, ‘het is pas gebeurd, want de hoop is nog warm!’

‘Dat kan ik toch niet weten, de fabrikant heeft de penning met zijn werknummer er niet naast achtergelaten.’

Op het voetpad werkte Puile, niemand anders was er in de gehele omgeving.

[p. 220]

‘Puile, hebt u de brug met uw excrementen bevuild? Beken kerel!’ schreeuwde de meesteropzichter.

‘Wat???’

‘Puile, heb je op de brug gesch....’ verbeterde Flip.

‘Neen heren.... neen.... zeker niet.... ik doe dat steeds thuis.’

Puile bekende niet, de meesteropzichter kon hem geen boete opleggen, hij kon alleen.... zijn handen wassen. Voor Flip stond het echter vast, dat Puile de boosdoener was maar nu, twaalf jaar later.... zou hij bekennen?’

Nog steeds lag Puile onbeweeglijk. Opeens opende hij de ogen, verbaasd keek hij de bedrijfsinspecteur aan.

‘Puile’ zei Flip ernstig, ‘je bent zwaar gewond, maar.... heb je toen op de brug gesch....?’

‘Ja heer,.... ik heb er zo veel spijt van gehad.... ik....’

‘Sta dan maar op en ga langzaam weer aan je werk want.... degene, die berouw heeft over zijn zonden, dien zijn ze vergeven.’

* * *

Er werd geklopt. Op het ‘binnen’ van de bedrijfsinspecteur ging de deur langzaam open en een houwer stak voorzichtig zijn hoofd door de deuropening.

‘Kom binnen Sterkendijk. Wat drijft je om van de Nieuwe Mijn hier naar toe te komen? Ga zitten.’

‘Ik wilde U om raad vragen, bedrijfsinspecteur.’

‘Dan schiet op, want tijd is geld zeggen ze wel, wat uitkomt, want wie veel geld heeft, heeft gewoonlijk ook veel tijd. Ik heb weinig tijd dus....’

‘Gisterenavond heeft de politie mijn eenentwintigjarige zoon over de grens gezet. Hij had ruzie gekregen in een café.’

‘Hoe kunnen ze hem dan over de grens zetten, je bent toch Nederlander, ....is het werkelijk je zoon?’

‘Ja de werkelijke zoon van mijn vrouw en mij maar.... hij staat in het verkeerde trouwboekje.’

‘Dat kan ik niet snappen.’

Verlegen stond Sterkendijk een ogenblik te kijken, terwijl hij zijn pet in zijn handen draaide.

‘Ik zal u het geval toelichten’, zei hij dan langzaam.

[p. 221]

‘Toen in 1914 de oorlog uitbrak was ik kostganger bij een pas gehuwd Westfaals echtpaar.

‘Als me iets overkomt, bekommer je dan een beetje om Mien?’ zei Karel bij zijn vertrek naar het front.

Ik beloofde het!!!

Korte tijd later sneuvelde Karel en een jaar later ben ik met Mien getrouwd. Is het U nu duidelijk?’

‘Ja, ik begrijp maar.... je moet de jongen adopteren.’

‘Daar heb ik het met mijn vrouw ook al over gehad, ik heb ook al een advocaat geraadpleegd, maar die kerels zijn peperduur. Voor een onderhoud van vijf minuten betaalde ik vijf gulden, dus een gulden per minuut, en ik verdien per minuut slechts anderhalve cent.’

‘Ja jongen, die verdienen hun geld ook door de stommiteiten van anderen en stommiteiten zijn steeds duur. Ja.... ja.... in de tijd van de jonge liefde denkt men nog niet aan de tijd van de lieve jongens.’

In het leven van iedere vader komt een dag, waarop hij beseft, dat de zoon zo zelfstandig is geworden, dat hij wèl nog een goede raad wil aanvaarden, maar toch zijn eigen inzichten wil volgen, hoofdzakelijk wanneer de zoon een hogere studie heeft gevolgd en dezelfde energie heeft als de vader.

Wanneer een oudere, niet academisch gevormde bedrijfsman met een jongere academisch gevormde samen moet werken om hem voor zijn latere hoge functie te helpen bekwamen, zal hij hetzelfde ondervinden. Zo op te treden, dat deze critieke dag onopgemerkt voorbij gaat, is vaak zeer moeilijk.

Ook bedrijfsinspecteur Flip heeft dit ondervonden bij zijn samenwerken met ingenieur Petrus.

Na enig nadenken nam Flip een kort en vast besluit. Hij vroeg de hoofdbedrijfsingenieur, die nu directeur was, hem naar een andere mijn over te plaatsen. Zo kwam hij naar de Anthraciet Mijn.

Voor hem begon nu een tijd van hard, maar aangenaam werken met zijn chef ingenieur Ronduit.

De mijn had bijna horizontale koollagen. Als transport-

[p. 222]

middelen in pijlers en galerijen dienden electrisch aangedreven transportbanden. Alle steengangen, galerijen en pijlers waren electrisch verlicht en van ijzeren ondersteuningen voorzien. Waar de kool onder een steengang door werd ontgonnen, werd de ontkoolde ruimte gevuld met fijnkorrelige stenen. Door een blaasmachine werden ze door een buisleiding door middel van perslucht op de plaats van bestemming geblazen.

Opgewekt werkten het beambtenkorps en de arbeiders hand in hand, zodat een hoge prestatie werd bereikt.