|
| |
| |
| |
Half en half.
Open brief aen Dr Snellaert.
Zijn het allen van die kloeken, Die geen ander doel en zoeken Dan wat Vlaendrens dank betaelt?............. God bewaer' hem voor de zonden, Wie ook onzer wierd bevonden Scheef van blikken, scheef van reên; Het Decretum flamingantum Storte dondrend op zijn hoofd!
F.A. Snellaert.
Ik groet u, Snellaert-lief! Goên dag, mijn oude vrind!
'k Bemin u juist precies zoo als gij mij bemint
En klem u, schoon van ver, vriendschaplijk in mijn bouten,
Vast ongemeene jeukte om eens met u te kouten
(Wij hadden dat sints lang niet met elkaêr gedaen)
Spoort mij geweldig tot bijzondren schrijflust aen.
| |
| |
Maer met een personaedje als gij van fijne kennis,
Is 't me om het even niet, wat inkt er in mijn pen is:
Stroom, zwarte vloeistof, dan op rijm en maet er uit,
Zoo sierlijk als 't maer kan, en taemlijk wel gekruid!
Eenvoudig proza mogt te zeer prozaïsch wezen:
De spraek der goden is ver-weg meer uitgelezen.
Des, laet Pegaesje mij niet hulploos in den steek,
Zij 't mij veroorloofd dat 'k als dichter tot u spreek';
Gebonden in 't gareel, waer pruikvaêr Alexander
Zijn' naem aen schonk, schrijve ik u over 't een en ander.
Houdt gij van half en half? een zonderlinge vraeg,
Niet waer? Maer 'k ben nu zoo eens zonderling van daeg.
In d'ouderwetschen dreun van 's dichters fabelkonden,
Wordt menig voorbeeld reeds van half en half gevonden:
Halfmaegd-half visch, halfman-half paerd, halfmensch-half stier;
Als rariteit was 't fraei, maer 't deugde toch geen zier,
En 't heette te elken stond: Heer-Oom Jupijn behoed'-je
Voor tooverzang, voor staert- of hoefslag van dat goedje!
Nu, 'k vind dit half en half schreeuwleelijk in zijn soort.
Maer de oude tijd alléén bragt ons die monsters voort;
Want ging aen zulke kraem ons barensstelsel kreupel,
Ik maekte beenen voor het averegts gepeupel,
Of 'k hield mij, smal en plat, uit zijnen weg, ter zij.
God dank, die dagen van benauwdheid zijn voorbij:
| |
| |
Is vinnig soms de vrouw, zij heeft althans geen vinnen;
En, van den boksvoet of den stiermensch te beginnen,
Tot 't grauwtje van Lucijn - waer, onder 't ezelspak
Voor 't minst een warme ziel en reedlijk wezen stak -
Heeft 't rijk der vinding uit dier overeeuwsche sagen.
Of is er zoo al iets te zien in onze dagen,
't Is niet meer de ezel, die den man van smaek besluit,
Maer driekwart langoor in één kwartje menschenhuid.
't Moderne tijdvak krielt van zulke half en halven:
't Zij nijdige ezels, 't zij goedaerdig soort van kalven.
Hoe de eersten balken en met de achterpooten slaen,
Hoe de andren druilig en goedsmoeds hun wegen gaen,
Ik moest het, al te vaek, uit de ondervinding leeren.
En gij? Ongaerne wil ik met dit ras verkeeren;
Maer koos ik tusschen beide, in Godsnaem, half voor hal.
Ik het den ezel links en heulde met het kalf.
De variante in 't soort is talrijk: thans geen ezels
Of kalven meer, maer bunsingen en leepe wezels,
Behooren zij te huis op 't veld der politiek.
Hun misselijk vertoog maekt mij het harte ziek;
En u? Zie hier hun beeld, en wacht u voor dat teeken:
't Hair en de tronie zoo veel mooglijk glad gestreken;
Gemeene trekken in 't gelaet, dat lang en smal,
| |
| |
Een kleur heeft, mengsel van citroen, oranje en gal;
Het grijs-groene oog half toe, schuins ziende of neêrgeslagen,
Ter sluip beloerend en gespitst op valsche lagen;
Gedrukt van voorhoofd; duu van lippen en van neus.
Bij mindren - ruwheid die het aenschijn heeft van heusch;
Bij grooten - buigzaem, zacht, zoetsappig, o zoo fijntjes!
Ziedaer het kenmerk van die wareldsche Rodijntjes,
Te mijden als ae pest, gevaerlijke adderteelt,
Die in het duister woelt en zich voor 't licht verheelt.
Wat voel ik af keer van die afgerigte druipers,
Grootschreeuwers in 't publiek maer heimlijke onderkruipers,
Die draeijen op hun spil naer 't blazen van den wind;
Die om een handvol goud, een ambt, een duimbreed lint,
Hun ziel verkochten, zoo zij al een ziel bezaten;
Verslindend lintwurmslag, tandscherpe kankervraten,
Zich mestend, buik sta bij, aen 't dubbeldik rantsoen;
Die tweemael daegs, eens vette, eens schrale keuken doen:
Die 's middags, wijd en breed ten hoofddisch aengezeten,
Den vleeschpot van Egypte in 't ministerie eten,
En 's avonds slurpen aen meer populairen brij!
Mij walgt dit half en half; 'k veracht zulk volkje, en gij?
Zij Gode lof, dat Hij in 't stuk van letterkunde,
Voor 't haetlijk wezelslag ons vollen aflaet gunde,
Beperkend Vlaendrens plaeg bij kalf- en ezelsoor.
| |
| |
Loopt schaersch toch? hier en daer, een half en halfje door,
't Knaegt niet verwoestend aen de vlaemsche bentgelederen:
Een enkle tamme gaei gedost met pauwenvederen,
Een stikziend uiltje, dat zich waent een valk te zijn,
Een logge ganzen vlugt omglansd van arendschijn,
En wat wij zoo al meer van derg'lijk goedje vonden
Onschaedlijk is dat kwaed, als kleine pekelzonden
Ei) daeglijksch misdrijf hun op rekening gebragt.
De vlaemsche zon schijnt voort, en geeft maer weinig acht
Op 't wemelen van schier onzigtbre doffe vlakjes.
Maer al die bunsingen en wezels van daer strakjes,
Zij hooren immers op geen' vlaemschen bodem t'huis,
Niet waer? of 'k maekte mij daer schrikkelijk abuis.
Wie zou op ons gebied en bij de lettervrinden,
Van welken rang of stand, 't verachtlijk wezen vinden
Van zulk een half en half? neen, neen, en nog eens, neen,
Kijk maer in 't ronde en zoek u blind, daer is er geen!
De zonen staven hier den ouden roem der Vaderen:
Het bloed is onbesmet dat ombruischt door hunne aderen;
Opregtheid ligt bij hen, geworteld in den aerd,
Als heilige erfenis in 't open hart bewaerd.
Waer dubbelzinnigheid ooit hinderlagen spande,
Heur viel het deksel op den neus met schaemte en schande;
Hoe fijn ook 't spinrag, men ontwarde 't vroeg of spa,
| |
| |
En wees den vos, van staert beroofd, met vingers na.
Tweezijdigheid mishaegt en walgt aen ons karakter:
Wie aen dien modder zich besmeuren wou, hij zakte er
Plomp als een dieplood en tot over de ooren in.
Daer komt mij, juist van pas, een voorbeeld in den zin:
(Een voorbeeld, slechts kwanswijs en bij manier van spreken;
Gezogen uit mijn duim; als waerheid nooit gebleken;
Puer ideael; doch 'k houd me aen wat ik vinden kan.)
Wat zoudt ge, Snellaert-lief! wel zeggen van den man,
Die, waer 't op aen kwam in 't belang der vlaemsche zaken,
De zaek van 't algemeen zich cijnsbaer wist te maken,
En, alles metende aen hem passende ellemaet,
Persoonlijk voordeel slechts beoogde en eigenbaet?
Die aen zijn lijntje heel het boeltje wilde snoeren;
Die bij de vrienden steeds het opperwoord wou voeren,
En in 't studeervertrek op lange stelten stond,
Den neus omhoog, met holle woorden in den mond
Van volksontvoogding, volksbeschaving, volksverlichting,
Van vlaemsche jongens en van vlaemsche welvaertstichting;
Maer in 't publiek figuerlijk van de trappen viel,
En daer zijn moedig hart het zakken in den hiel?
Die, waer een goede kans den Vlamingen zich voordeed,
Het rijpberaemde werk met nijdig opzet doorsneed,
Maer valt er niets te doen, dan schreeuwde brand en moord
| |
| |
En pochte met een keel van heb-je-niet-gehoord!
Die 't oor leende aen wat hem de vijand in mogt blazen:
‘Waer stilte en eendragt heerscht, werp steenen door de glazen;
Ontmoedig allen, breng door wrevelig gesar
De vrienden van hun stuk, en alles in de war;
Huist vrede in 't vlaemsche kamp, herschep het tot een Babel;
Waer eensgezindheid woont, trek daer uw groote sabel,
Schermutsel links en regts, houw wonden voor en na,
Der spreuk indachtig: Divide et impera;
Help sukkelaers vooruit, met traegheid voortgekropen,
Maer breek de beenen aen al wie te hard wil loopen;
Ontkracht, vermink, verslap, ontzenuw waer ge kunt,
En vraeg uw loon dan, 't zij op voorhand u gegund.’
Wat zoudt ge zeggen van dit half en half? lief beestje,
Niet waer? maer bij geluk geschoeid op zulk een leestje,
Dat daer geen vlaemsche voet aen past. (Wel hoor me eens aen!
Waer drommel haelde ik dan die fictie toch van daen?)
Een fictie? Ja, God dank, dat ik het zoo mag heeten:
Alleen het droombeeld doet mij bloed en water zweeten,
En 'k vraeg u, lieve deugd! wat zou het dan wel zijn,
Verscheen als waerheid ooit, wat nu slechts logenschijn?
Maer neen, zulk half en half, konfijt van aekligheden,
Strookt niet met vlaemschen aerd, met vaderlandsche zeden.
Geen Janusaengezigt met dubbel valsche mom!
| |
| |
Bij ons staet: ‘Regt door zee, doe wel en zie niet om,’
Als leus en wachtwoord pal, door al de Nederlanden.
Slechts ééne regterhand, niet regts aen beide handen;
Niet de eene, vleijend, tot de volksklas neêrgestrekt,
En, beedlend, de andre in hooger spheren uitgerekt!
Dat ieder regt ga en de kronkellaentjes schuwe
Is aller wensch, althans de mijne, en vast ook de uwe.
Maer, zegt gij, is er dan geen half en half dat deugt,
Modern of oud? Ja toch, en daer mij 't spreekwoord heugt;
Quod omne trinum sit perfectum, zal 'k bepalen
Vooreerst het goed akkoord van Vlamingen en Walen,
Eén potje kokend; half en half bewondrenswaerd.
Ten tweede, Belg en Bat in taelcongres vergaerd;
Thans zijn ze (was weleer hun vreêzon iets gezonken)
Twee halfjes, door den geest tot één geheel geklonken.
Dan is er eindlijk nog een derde half en half,
Zeer smaeklijk in den mond, voor maeg en buik een zalf;
Gij kent het: 'k moet u toch ons edel bier niet noemen.
Na deze drie valt op geen half en half te roemen.
En nu, ziedaer. Het speet mij door en door de ziel,
Indien mijn half en half ten halve u slechts beviel;
't Is zóó en anders niet... Voorts hoop ik, brave Snellaert,
Dat ge op dit oogenblik van ziel en ligchaem wel vaert.
| |
| |
Uit ganscher harte gun ik telkens u de kans,
Dat, komt in 't vlaemsche kamp opregtheid in balans,
Uwe ongeveinsde trouw steeds overwigt behale;
En na dien vromen wensch leg ik de pen neêr. Vale!
|
|
Auteursrechtvrij