Ambiorix
(1841)–Joannes Nolet de Brauwere van Steeland–
Auteursrechtvrij
[pagina 19]
| |
[pagina 20]
| |
Tremble, je vois pàlir ton étoile éclipsée:
................
Adien, ton règne expire et ta gloire est passée!
C. Delavigne. Messéniennes.
Zweer op dit offer, dat, zoo lang u 't licht beschijn',
Gij nooit een vriend van Rome of een Romein zult zijn.
R. Feith. Hamilcar.
| |
[pagina 21]
| |
Tweede zang.Stem, elpen speeltuig, thans de gouden snaren hoog!
Het oud Germanje ryst voor myn verbysterd oog
In d' ongesmukten tooi en 't schoon van vroeger dagen.
Ik zal, o weeldrig Zuide, uw zoel niet ondervragen;
| |
[pagina 22]
| |
'k Zal niets ontleenen aen uw schilderachtig bont,
Maer werp den hollen blik in 't gure Noorde rond.
'k Zal u, Germanje, weêr uit de eeuwen doen herleven,
En aen myn stout penseel die somb're woestheid geven,
Als kenmerk van uw schoon en adeloud taf'reel.
Hier levert ons natuer een ruw en bar tooneel,
Maer hier ook is haer werk en even trotsch en edel:
Hier heft de steile rots den naektgeboren schedel
Waerop een mager mos zyn dunne vlokjes strykt,
Als soms een gladde kruin met zilverhairen prykt.
Daer rolt de grootsche vloed zyn hobbelige stroomen;
Verdiept het slibb'rig bed; verbreedt de smalle zoomen;
Spoedt 't bruisend kristallyn door 't opgegraven dal
En stort zich schuimend in d' onpeilb'ren waterval.
Ginds toont de onmeetbaerheid een dorre en schrale heide,
En verder spreidt de groene en mild begraesde weide,
Haer veengrond u ten toon, ontwoekerd aen 't moeras,
Of, nog onuitgediept, een kille waterplas.
Of, 't is het eikenwoud, den goden toegeheiligd,
En voor het schendig oog met kreupelbosch beveiligd,
Dat d' ongeschonden kruin in 't wydsche luchtruim schiet,
En onder zyn geblaerte u schuil en lommer biedt.
| |
[pagina 23]
| |
Germanen zyn het die dees woeste streek bewonen:
't Is 't ongetemd geslacht der moedige Eburonen,
Dat hier een schuilhoek vond en in dit schrikgewest,
Zoo onbeschaefd als hy, de hutten heeft gevest.
Maer even als de vloed die in zyn golvenwentelen,
En bruisend van 't gebergt', het hechtst arduin doet kantelen,
Den gryzen eik ontgraeft, het nieuwe bed doorwoelt,
En alles is zyn vaert versleept, en henenspoelt;
Zoo scholen in hun vlugt de ontzag'lyke adelaren,
Aen 't hoofd van Julius geduchte legerscharen,
Van de Alpenbergen op Germanjes vlakten neêr.
Verwoesting volgt en merkt den togt van 't Roomsche heer:
Zoo ook, in 't zengend vlak van Zah'ras woestenyen,
Ontplooit de windkolom haer vuer'ge schakelryen,
En stuwt in bliksemvaert de zandwolk dwarlend voort,
Die nieuwe bergen hoopt en nieuwe groeven hoort.
Maer wie, wie stelt zyn magt en woeden pael en perken?
Wie snoeit den adelaer de breedontplooide vlerken?
Wie stopt zyn reuzenvaert? 't is vast een gryze held,
Die overwinningen zoo ruim als jaren telt;
| |
[pagina 24]
| |
Een achtbare ouderling, wien talryke eerlauwrieren,
Gevlochten om den kruin, het dapper krygshoofd sieren?
Hy is geen grysaerd, neen; hy is een jongeling,
Die 't heldendoopsel niet op 't bloedig veld ontving,
Maer hygt naer 't oogenblik, voor hem nog ongeschapen,
Dat hy in 't vuer des krygs dit eereloof zal rapen:
Tot daer is slechts een band zyn een'ge vorstenkroon.
Zyn reuzige gestalte is, als zyn ziele, schoon:
Hem daelt hel golvend hair, gesplitst in blonde vlokken,
De breede schoud'ren af, in digtgevlochten lokken
Vergaerd; blaeuwoogig spoort zyn heldere arendsblik
Het volk tot eerbied aen, den vreemdeling tot schrik.
Gespierd, als kind van 't Noorde, is kracht hem ingegeven:
't Onwrikbaer willen staet op 't voorhoofd hem geschreven,
Terwyl het bleeke van zyn mannelyk gelaet,
Zyne onverschrokkenheid en fyn gevoel verraedt.
Maer is de jong'ling schoon, als erfschat zyner Vaderen
Vliet hem nog schooner ziel door de opgezwollen aderen
En deugd, van kindsgebeent' hem in 't gemoed geplant.
Hoe klopt de boezem hem voor 't dierbaer Vaderland!
Wee hem, die 't oorlogsvuer zal in Germanje dragen,
En Wodans telgen op hun erfdeel durft belagen!
| |
[pagina 25]
| |
Nooit heeft een vreemde dwang hun' vryen boôm onteerd,
[W]ant 't is Ambiorix die 't reuzenslacht beheert!
En hy, zal hy het hoofd voor de onderdrukking neigen?
Hen, die de vryheid van zyn Vaderland bedreigen,
Niet teistrend weren, of, zyn vorstenrang onwaerd,
Zich schuilen voor den val van 't donderwolkgevaert',
Den Roomschen adelaer geen' kloeken weêrstand bieden,
En, laf genoeg, het pad van heldeneere ontvlieden?
Neen dan, Ambiorix, het lemmer opgevat:
Ja, liever 't laetste bloed op 't oorlogsveld gespat,
Dan zich in slaverny den vreemd'ling prys gegeven
En 't jongste noodgeschrei der vryheid te overleven!
Zoo denkt de vorst, en gespt het reuzenslagzwaerd om:
Het oorlogssein barst los en de opgedaegde drom,
Ontzagverwekkend tal van duizenden Barbaren,
Bedekt en bosch en veld met zyne ontelbre scharen.
Maer, Noordermannenheir, niet gy, niet gy alléén,
Voedt 't heilig krygersvuer in 't moedig harte! o neen:
| |
[pagina 26]
| |
De zwakke wederhelft die u haer minne wydde,
Sluit zich aen uwe horde en wakkert u ten stryde;
Hy die de leden sleept, gekromd op d' eiken staf,
Spoedt met u naer den zege of naer een eed'ler graf;
Een jeugdig kroost, u waerd, deelt in dit strydverlangen,
En mengt zyn kinderstem aen die der Bardenzangen:
Den ouderling verjongt, - den kind'ren rypt het bloed;
Een en onscheidbaer zyn hun wil, hun doel, hun moed!
Toen trad Ambiorix aen 't hoofd van zyn gelederen
En sprak: ‘Nooit zal men u, o Vaderland, vernederen,
Zoo lang uw vryheidsregt zal steunen op ons zwaerd.
Eer zoek' men ons gebeente in de asch van uwen haerd,
Eer moge 't zonnelicht in d' eeuw'gen nacht verduisteren,
Voor vreemde dwing'landy u in haer boei zal kluisteren!
Daeg op dan, Rome, en toon, by uw' verhaesten val,
Wie beider, regt of dwang, den zeeg behalen zal!’
| |
[pagina 27]
| |
De nacht had de ebben poort van zyn gebied ontsloten,
En wierp om 't legerveld der dapp're bondgenooten
Zyn' zwarten sluyer als een kille neveldamp.
Een doodsche stilte heerschte in 't Eburoonsche kamp;
Een bange stilte, als wen de solferzwang're wolken,
Den heelen luchtkreits van 't bevangen ruim bevolken,
Een vale bliksemflits door 't gryze duister licht
En 't harte sneller jaegt by 't drukken van zyn wigt.
Zoo had de nacht zyn floers op 't duchtig heir gezonden;
Hy hieldt de wakk're bende in vasten slaep gewonden,
En alles, alles sliep, en alles, alles zweeg,
Dan soms een nachtwachtroep die in de verte steeg.
Daer lag het legerhoofd op 't wolvenhuidbed neder;
Maer rustloos wendt en wringt hy 't ligchaem heen en weder
En schommelt op zyn koets de matgewoelde leên.
Hy sliep dan niet, Ambiorix? hy sliep niet, neen:
Geen zachte rust verkwikt zyn ziel en sluit hem de oogen:
Hy waekt en houdt den geest in spanning opgetogen,
Terwyl doorde aed'ren hem de bloedstroom ziedend bruischt.
Hel denkbeeld dat zyn brein als 't bliksem vuer doorkruist,
| |
[pagina 28]
| |
Verworpen beurtelings en beurt'lings opgenomen,
Speelt dansend voor zyn' geest als wisselende droomen:
Tart hy den zege die hem lokkend tegenlacht,
Of onderwerpt hy zich aen Rome's oppermagt?
Hy aerzelt; voelt het vuer hem door de slapen branden;
Vertwyf'ling grypt hem aen; hy vat met beide handen
Het gloeyend hoofd dat met verharden polsklop slaet,
En zygt verplet ter neêr in moedeloos beraed.
Toen kwam een schyngedaente, uit d'afgrond opgerezen,
Een bange schim hem voor: de trekken van haer wezen
Verkondden angst; zy was van aenschyn bleek, maer schoon;
Zy droeg een treurwilg-en cypressentwyg als kroon
Om 't maegdenhoofd, en hieldt den schedel neêrgebogen.
Zy schoot een' doffen blik uit haer verflaeuwende oogen,
Terwyl haer vrouwenhand een' zwaren strydbyl droeg
En, als een baerkleed, haer een blank gewaed omsloeg.
Zy strekte tot den held haer uitgemergelde armen,
En met een zwakke stem van pynelyk erbarmen:
‘Waer (sprak ze), Ambiorix, waer wil uw drift naer toe?
Is dan uw wank'lend hart en kroon en schepter moe?
| |
[pagina 29]
| |
Wat! zoudt ge u tegen Rome en hare magt verzetten?
Zal niet de Zuiderreus den Noorderreus verpletten,
Of staet de kans gelyk op 't bloedig slagveld, zal
De grond niet splyten by 't gedreun van beider val?
Wil voor een beter lot dien eed'len geestdrift sparen:
Wyk voor het dreigend scherp van duizende gevaren
Die ons omgeven; wyk voor Rome's aed'laer! keer
En leg aen Cesar's voet uw' zwaren strydbyl neêr,
Voor u, Germanjes held, 't vyandig moordstael velle:
De dood! de dood! ziedaer het eind dat ik u spelle!
Ga dan, ontbind een heir den zege niet bestand,
En offer uwen moed aen 't heil van 't Vaderland!
Zoo niet..... beef dan voor my; beef meer nog voor u zelven;
Gy zult met eigen hand uw' eigen grafkuil delven!
Beef! in het strydensuer ziet gy my eenmael weêr!!!.....’
Zy zwygt, maer't is, o schrik! die zelfde maegd niet meer:
De vale kleur des doods beschaduwt hare trekken;
Haer blanke sluyer hangt aen flarden, en met vlekken
Van roodgeverwde slib is 't rein gewaed bespat;
Zy heft den strydbyl, nog met rookend bloed beklad,
| |
[pagina 30]
| |
Omhoog en dreigt den held het scherp in 't hart te wringen.
Maer loont om haren hals bebloede cirkelkringen
Geteekend; zwaeit nog eens het roestig yzer rond
En zinkt met luider stem in d'opgespleten grond.
En hy? hy ligt verplet by 't hygend ademhalen:
Verdrukt, gesmacht is hem de borst en loost een' schralen
En schorren toon, als dien eens moord'lings uitgedoofd.
Te berge ryzen hem de hairen op het hoofd;
Hy voelt hel jagtend bloed zyn'vloed in de aed'ren stremmen,
Een loodzwaer drokkend wigt hem op het harte klemmen;
Het klamme doodzweet breekt hem druipend op 't gelaet;
Hy spartelt op de sponde en stuiptrekt; worst'lend slaet
En strekt hy de armen uit om 't nachtspook af te keeren,
Maer onvermogend is zyn magtloos tegenweren;
Hy slaekt den band in 't eind met huiverenden ril,
Springt van zyn Legerkoets en lost een' bangen gil.
Wanneer de reizer, die zich schuilt voor's hemels vlagen,
Aen 't groenend looverdak een' veilgen schuts komt vragen,
| |
[pagina 31]
| |
Als door het somber woud den hollen donder knalt
En aen den voet des eiks de bliksem plett'rend valt.
Dan staet hy roerloos, als aen de aerde vastgeklonken;
Zyn adem is benaeuwd en kropt hem; zwymeldronken
Verloochent hy het licht dat hy behouden heeft
En 't wondert hem dat hy dien slag nog overleeft.
Zoo schynt Ambiorix het spooksel nog voor de oogen:
Hy twyfelt, waent zich door een hersenschim bedrogen;
Hy slapt nog wank'lend voort, hy siddert nog en staert
Angstvallig rond of hy geen schyngedaente ontwaert.
Nog klinkt hem 't streng bevel: Terug! terug! in de ooren;
Nog meent hy hare stem: de dood! de dood! te hooren;
Den onvertsaegden held bevangt een bange schroom,
En, wakend zelfs, bezwaert hem 't heugen van dien droom.
Maer dra gevoelt hy weêr den moed hem ingedreven,
En een' Ambiorix in 't edel hart herleven:
‘Wat toef ik (roept hy uit), wat drael ik langer nog?
Weg, met het droombeeld van een ydel schynbedrog!
Neen, 'k zal in 't worstelperk myn broeders niet verlaten!
Nog sta ik aen het hoofd van dappere onderzaten,
En over duizenden strekt zich myn grootsch gebied.
O nacht! welk voorgevoel gy in myn' boezem giet,
| |
[pagina 32]
| |
Wat rampvoorspellend lot ik uit uw slaep mogt lezen,
Nooit zal Ambiorix den heldendoodstryd vreezen:
Zyn dagen geeft hy veil, en welke ook de uitkomst zy,
De dood! ziedaer zyn keus, maer nimmer slaverny!’
Zoo klonk zyn tael; zoo had Germanjes held gesproken;
En voor het morgenlicht zyn kluisters had verbroken,
Voor nog de dageraed aen de oosterbogen scheen,
Riep 't Eburoonsche hoofd zyn'kloeken raed by een:
‘Myn makkers (riep hy uit), en gy, myn bondgenooten,
Wien 't eigen volksbestaen heeft om uw' vorst gesloten,
En de eigen zucht naer roem, als my, in 't harte zwelt,
Ik ben niet langer meer die onverschrokken held!
Ja, 'k heb my zelf, en u in my, te diep bedrogen:
Nog dezen nacht kwam my een bange schim voor oogen:
Beef (sprak ze)! zoo myn wil u niet tol rigtsnoer strekt!
Verzaek de vryheidsroep die u tot stryden wekt;
Aenvaerd gewillig 't juk der Zuiderdwingelanden;
Leg schepter, kroon, gebied, gedwee in Cesars handen;
Zyt slaef! zoo niet, de dood! - Zy gaf een harden kreet
En zonk in 't gapend ruim dat voor haer voeten spleet.
| |
[pagina 33]
| |
Verschrik'lyk was die slaep, verschrik'lyk was 't ontwaken!
Toen voelde ik de enge borst een' langen zielzucht slaken,
Maer toen ook heeft myn geest vertwyfelend gedraeld.
Ja, 't heeft me een oogenblik aen mannenmoed gefaeld;
Een oogenblik heb ik de strydkans overwogen;
Een oogenblik betrok een doodsgezigt myne oogen,
En 'k twyfelde aen de kracht van 't scherpe noorderzwaerd.
Welaen dan, makkers, kiest een opperhoofd u waerd,
Die, moedig, aen uw hoofd, den vyand weêrstand biede!
En ik..... ik leg en kroon en schepter af: ik vliede
En boet' myn schande alleen in afgelegen oord!’
Hy zweeg; maer onder hen stond een en vatte 't woord:
‘Is 't wel Ambiorix die zulk een tael kan spreken?
Nooit is, o dapper hoofd, uw heldenmoed geweken;
Zyt gy ons allen niet in 't eerperk voorgegaen
Wanneer u 't Vaderland den stryd gebood? welaen,
Verbreek dan niet, o vorst, den eed dien wy u zwoeren:
Nog zult gy, aen ons hoofd, uw heir ten zege voeren;
Zoo vaek uw kloeke stem den optogt ons gebiedt
Staen wy u trouw ter zy, maer tegen Rome niet!
| |
[pagina 34]
| |
Of zoudt ge u sterker nog dan die Romeinen wanen?
Zy zwieren heinde en ver hun zegeryke vanen;
Waerom hun niet den afgevergden cyns betaeld?
Neen, 'k zweer zulks, nimmer heeft het ons aen moed gefaeld,
Maer thans houdt eene stem dien geestdrift ingetogen.
Ambiorix, zy sprak, die stem, van uit den hoogen
Tot u; versmaedt gy dan den wenk dien zy u gaf?
Het is haer wil: Thor eischt onze onderwerping af;
Waerom aen zyn gebod ons wederspannig toonen?
Neen, blyf, Ambiorix, op 't magtig Noorde troonen,
En dat een vreêverdrag ons aen het Zuide sluit'!’
Maer de eed'le held sprong op en barstte spytig uit:
‘Gy hoort het allen, ja, zyn mond heeft uitgesproken,
En nog, nog heeft myn arm die lafheid niet gewroken!
Zeg, is 't verraed of vrees die u door 't harte jaegt?
Nooit heeft de Noordman zich, zoo diep als gy, verlaegd;
Nooit mogt zyn tael, als gy, het regt der vryheid krenken:
Een vreêverbond met Rome! en waerom geen geschenken
Den vreemd'ling aengebragt? ga, lafaerd, vlied en wend
U tot het roomsch gebroed dat onze regten schendt.
| |
[pagina 35]
| |
Maer neen, wal zeg ik? neen, dael in den afgrond neder;
Daer vinde uw zwarte ziel die Zuidervrienden weder;
Ga, boodschap daer hun komsten tref uw schandverbond!’
Zoo brulde Ambiorix en zwaeide 't lemmer rond;
Maer 't kwam niet op het hoofd des Noordmans neêrgezegen:
Een achtbaer grysaerd hield den zwaren klingval tegen:
‘Bezoedel door geen' moord uwe onbevlekte faem
(Sprak hy); verdient de tael eens bloodaerds onze blaem,
Is dan uw woeste drift van dwaesheid vry te pleiten?
Toon op hel slagveld 't stout bestaen van heldenfeiten,
Maer hier de kalmte die een legerhoofd betaemt:
'k Heb noch uw voorstel, noch zyn dwaes ontwerp beaemd:
De stille nacht mogt u geheimen openbaren
Aen ons ontzegd; kunt ge ons der Goden wil verklaren?
Of bouwen wy alléén op eigen moed en kracht,
Zoo Ons van Wodans arm geene ondersteuning wacht?
Niet roek'loos dan een' stap tot ons verdelging wagen!
Neen, gaen we, Ambiorix, 't orakel ondervragen,
En, 't zy ge u onderwerpt of naer den zege snelt,
Gedragen we ons naer 't geen haer god'lyke uitspraek meldt.’
| |
[pagina 36]
| |
‘Het zy zoo! (sprak de held) gaen wy dan zonder wylen,
Den ondoordringbren schoot van 't dreigend noodlot peilen!’
Hy zegde, en op zyn' wenk ging de achtbre raed uit een,
En trok naer 't heilig woud in diepe stilte heen.
|
|